Qúrmetti Ahmetjan Smaghúlúly!

Sizge búdan búryn eki hat jazyp (2009 jylghy qazan aiynyng 2-si men qarasha aiynyng 20-synda), orystardyn: «Obeshannogo try goda jdut» degenine salyna jazdap, bir jarym jyl kýttim de, aqyrynda, mine, ýshinshi ret ýn tastap otyrmyn.

Ózinizge baspasóz arqyly da, poshtamen de joldanghan búrynghy hattarymda ne aitylghanyn esinizge týsiru ýshin olargha sholu jasayyn:

1. «Shanyraqtyn» shany­ra­ghy taghy shayqala ma?

2. Qala kóshesinen L.Miyr­zoyannyng atyn óshiru kerek (Qa­zaqstandy 1934-­1938-jyldary biylep, Ahmet Baytúr­synov bastaghan aqyn-jazushy arys­tarymyzdy atqyzyp tynghan jauyzdyng qareke­tine mәskeulik jurnalshy-tarihshy Yu.Jukovtyng «Inoy Staliyn» degen kita­bynan ýzindi keltir­genmin. Basqa salalardan atqy­zyp, aidatyp jibergeni qan­sha ma?!).

3. Qala shegine bógdelerding eskertkishterin qong (mysaly, Kóktóbede) jәne Jibek jolyn­daghy suret alanyn mәskeu­liktershe «Arbat» deu dúrys emes. Bógdeler­ding ornyna Aldar kósege, Qoja­nasyrgha... eskertkish nege qoymasqa? «Arbat­tyn» ornyna nege «Suret­shiler alany» demeske?

Qúrmetti Ahmetjan Smaghúlúly!

Sizge búdan búryn eki hat jazyp (2009 jylghy qazan aiynyng 2-si men qarasha aiynyng 20-synda), orystardyn: «Obeshannogo try goda jdut» degenine salyna jazdap, bir jarym jyl kýttim de, aqyrynda, mine, ýshinshi ret ýn tastap otyrmyn.

Ózinizge baspasóz arqyly da, poshtamen de joldanghan búrynghy hattarymda ne aitylghanyn esinizge týsiru ýshin olargha sholu jasayyn:

1. «Shanyraqtyn» shany­ra­ghy taghy shayqala ma?

2. Qala kóshesinen L.Miyr­zoyannyng atyn óshiru kerek (Qa­zaqstandy 1934-­1938-jyldary biylep, Ahmet Baytúr­synov bastaghan aqyn-jazushy arys­tarymyzdy atqyzyp tynghan jauyzdyng qareke­tine mәskeulik jurnalshy-tarihshy Yu.Jukovtyng «Inoy Staliyn» degen kita­bynan ýzindi keltir­genmin. Basqa salalardan atqy­zyp, aidatyp jibergeni qan­sha ma?!).

3. Qala shegine bógdelerding eskertkishterin qong (mysaly, Kóktóbede) jәne Jibek jolyn­daghy suret alanyn mәskeu­liktershe «Arbat» deu dúrys emes. Bógdeler­ding ornyna Aldar kósege, Qoja­nasyrgha... eskertkish nege qoymasqa? «Arbat­tyn» ornyna nege «Suret­shiler alany» demeske?

4. Qazaq әdebiyetine mol enbek sinirgen ghalym, aqyn, jazushy, tarihshy, dramaturg, Qazaqstan Memlekettik syilyghynyng iyegeri Qayym Múhamed­hanovtyng atyn qoyar kóshe tabylar emes. Ortalyqtan 20-25 shaqyrymda bolatyn keleshek bir mekenning kó­shesine qong kózdelipti. Al qalada eki «Klochkov kó­shesi» bar, sonyng Dostyq dan­ghylymen qiylysqa­ny­na nemese qandyqol L.Miyr­­­zoyan kóshesi ornyna Qayym Múhamedhanov atyn nege qoymasqa?

5. Júrtshylyqtyng pәter­aqy tóleminde «Mýlik salyghy» - «Nalog na imushestvo» degen tarmaq bar. Ol - pәterinning irgetasy túrghan jer kólemi ýshin tólenetin aqy. Mysaly, men býgingi pәterimdi búdan 26 jyl búryn alyp, 300 som (rubli) mólsherinde «mýlik salyghyn» tóledim. Sol sa­lyq jyl sayyn salynady, biyl 4508 tenge boldy. Sonda әu basta pәterding irgetas kólemi ýshin bir tólengen salyqty jyl sayyn tóletu jәne eselep qymbattatu qay zannyng qay baby boyynsha jýrgizilip keledi? Ýkimetting jerdi satu turaly qauly qabyldaghanyna bes jyl desek, odan beride jer neshe mәrte jәne qanday mólsherde qymbattady? Meninshe, búl salyq - júrtty tonaudyng bir týri!

Qúrmetti AHA! Búl kezekti hatymdy jazugha mynau ai­tylghan mәselelerge mәn ber­megenderiniz týsiniksiz ekeni sebep bolsa, taghy qosarym: Siz Ákim bolyp kelisimen, Alatau audany qúrylatynyn, ol «Shanyraq» bastaghan «zansyz» auyldardy qamtitynyn, bar­lyq auyldardyng mәselesi әdil sheshiletinin, túrghyndardyng ýi­leri zandastyrylyp berile­tinin aittynyz. «Alatau» audany qúryldy. Alayda uәdeniz әli oryndalghan joq.

Almaty manynda auyl payda bola bastaghany Zamanbek Núrqadilev qalalyq atqaru komiytetining tóraghasy bolghan kez edi. Zamanbek eki maqsatty kózdedi. Birinshisi - qala halqy sanyndaghy qazaq sanynyng pa­yyzyn kóteru. Ekinshisi - jer-jerden joghary oqu oryndaryna kelip, týse almay qalghan jas­tardy júmysqa tartu esebinen qala kәsiporyn­da­ryndaghy júmysshy qazaq sanyn ósiru. Búryn onday jastar kelesi jyly oqugha týsu ýshin bilim ordasynan qol ýzbeske qalanyng zauyt-fabrikterine bir jylgha júmysqa ornalasatyn da, solardyng jataqha­nasyna túryp, esepke alynatyn.

Al oqugha týskenderi ol jataqhanadan dereu shyghary­lyp tastalatyn. Zamanbek jastardy óksitpeudi oilap, olar oqudy bitirgenshe sol jataq­hanada túratyn sheshim qabyl­dady. Onyng iygi isine qarsylar kóp boldy, jogharydan qysym kóre bastady. Sonda ol jәne bir jol tapty: ýy salyp alugha shamasy baryn mәlimdegen jastargha qala irgesinen jer beru jóninde atqaru komiyte­tining qararyn shyghardy.

Sóitip, Z.Núrqadilev qala basshysy bolghan 4-5 jyldyng ishinde qala shegindegi qazaq sanyn, eger janylmasam, 23 pa­yyzdan 41 payyzgha ósirdi! Mine, qamqorlyq degenimiz osy­lay bolsa kerek-ti! Biraq, amal ne, Zamanbekten keyin ol negizdegen auyldar tauqymet tarta bastady. Sebebi: jer uchastogyn beru turaly jalghan qújat satushy alayaqtar payda bolyp, anqau júrtty arandatty.

Asqynghan sol zúlymdyqtyng saldarynan «zansyz» auyldar kóbeydi. Kәri-jas, sau-dimkәs adamdar panalap otyrghan ýiler aiuandyqpen búzyldy. Kisi ólimi bolghanyn, aqyn Aron Atabektin, basqa da azamat­tardyng dәlelsiz sottalyp, úzaq merzimge týrmege otyr­ghyzylghanyn bilesiz. Al shataq shygha bastaghanda alayaqtyq faktiler ashylyp, jalghan qújattar kóptep tabylsa da, ol zúlymdyqpen shúghyldanghan­dardyng birde-biri zang jolymen jauapqa tartylmaghany da Sizge mәlim.

Endigi saual: Siz aitqan só­zinizde túryp, «zansyz» auyl­dargha adamy dúrys túrmysty qashan jasaysyz? Ol auyldardy aralap: «5-10 myng dollar bersen, ýiinning qújatyn bir aptada alasyn!» - deushi taghy bir alayaqtar tabyla bastapty, endi auyldar solardyng jemine ainalsyn ba?

Múnyng aldyndaghy hattarymda aitylghan oilarymdy (mening ghana oilarym emes ekenin biletininizge shýbәm joq) eskeretininizge de senip, Jana jylda júrtshylyqqa jasar jaqsylyghynyzdyng kóp boluyna tilek bildiremin!

Ghabbas QABYShÚLY,

jazushy-jornalshy

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 01 (84) 12 qantar 2011 jyl