Osydan túp-tura bir apta búryn myna meni KSK-mizding jana bastyghy Kiyik Saulyqúly shaqyrtyp aldy da:

-Qúrmetti Nóke, bizding shaghyn audanymyzda  ózge segiz ýiden shetirek túrghan ýsh ýy baryn bayaghydan bilesiz, ol ýsheuding ortasyndaghy ýy sizdiki, solay ghoy? - dedi, sol jaq ezuindegi sigaretining týtinin ong jaq ezuinen syzdyqtata shygharyp otyryp. Men ózi kimning bolsyn ózimmen «Qúrmetti Nóke» dep sóileskenin mektepting qay jaqta ekenin bilmeytin kezimnen jaqsy kóretinmin, al zeynetke shyqqan on jylda ony estuim siyrep ketse de, bәribir, jaqsy kóruimdi qoymay jýrmin. Kiyekeng kónilimning osy pernesin dóp basqan song  mening ishi-syrtym birdey jylyp-ysy qaldy da:

-Solay, Kiyeke, solay! Ornynyz qútty bolsyn, densaulyghynyz myqty bolsyn!  Ózim izdep kelip qúttyqtap ýlgirmegenime renjimeniz, biz shalmyz ghoy, shal kiyingenshe kempir terlep ketetin zaman,- dey qoydym. Ol jymidy. Búghaghy iyeginen bes eli týsip, qarnynyng jartysy ýstelinde jatsa da, әriyne, densaulyq kerek, sol tilegime riza boldy-au deymin.

Jana oryngha bastyq bolyp, qúttyqtau sózdi kóbirek estu jalpy jaqsy, ózim de talay jerge bastyq bolyp kórgenmin, qúdaygha shýkir, ómir tәjiriybem jetkilikti.

Osydan túp-tura bir apta búryn myna meni KSK-mizding jana bastyghy Kiyik Saulyqúly shaqyrtyp aldy da:

-Qúrmetti Nóke, bizding shaghyn audanymyzda  ózge segiz ýiden shetirek túrghan ýsh ýy baryn bayaghydan bilesiz, ol ýsheuding ortasyndaghy ýy sizdiki, solay ghoy? - dedi, sol jaq ezuindegi sigaretining týtinin ong jaq ezuinen syzdyqtata shygharyp otyryp. Men ózi kimning bolsyn ózimmen «Qúrmetti Nóke» dep sóileskenin mektepting qay jaqta ekenin bilmeytin kezimnen jaqsy kóretinmin, al zeynetke shyqqan on jylda ony estuim siyrep ketse de, bәribir, jaqsy kóruimdi qoymay jýrmin. Kiyekeng kónilimning osy pernesin dóp basqan song  mening ishi-syrtym birdey jylyp-ysy qaldy da:

-Solay, Kiyeke, solay! Ornynyz qútty bolsyn, densaulyghynyz myqty bolsyn!  Ózim izdep kelip qúttyqtap ýlgirmegenime renjimeniz, biz shalmyz ghoy, shal kiyingenshe kempir terlep ketetin zaman,- dey qoydym. Ol jymidy. Búghaghy iyeginen bes eli týsip, qarnynyng jartysy ýstelinde jatsa da, әriyne, densaulyq kerek, sol tilegime riza boldy-au deymin.

Jana oryngha bastyq bolyp, qúttyqtau sózdi kóbirek estu jalpy jaqsy, ózim de talay jerge bastyq bolyp kórgenmin, qúdaygha shýkir, ómir tәjiriybem jetkilikti.

-Qúrmetti Nóke, ózimdi audan әkimi úsynyp, qala әkimi bekitken song kelip, mәrtebeleri biyik ol kisilerding senimin aqtau ýshin dereu zertteu júmystaryn jýrgizsem, sizderding ol ýsh ýilerinizge jeke basshy kerek eken. Mindetti týrde kerek! Osy mәseleni siz qolynyzgha  alynyz, kelistik pe? -      dedi.

-Sonda, Kiyeke...  «jeke basshy» deysiz...  ol kim boluy kerek, ne isteui kerek? Kimge baghynugha tiyis, kimge baghynbaugha tiyis? - dedim, shamasy kenje balammen qúrdas Kiyikpen «sen» dep sóilesudi keyinge qaldyrghanymnyng dúrystyghyna kózim jetip. Ol nyq ta tura sóileydi eken. Búl zamanda  óitip sóileytinder qalayda azayyp ketti ghoy.

-Qúrmetti Nóke, jeke basshy - sol ýsh ýiding qojasy. Ýsh ýiiniz seksen pәterden jiyny eki jýz qyryq pәter, onda jiyny bir myng eki jýz alpys bir kisi túrady eken, al siz, bylaysha aitqanda, solardyng tamyryn ústap otyrasyz: ystyq sudyng aqysyn, suyq sudyng aqysyn, elektrding aqysyn, jyludyng aqysyn jәne telefon men radionyn, internetting aqysyn, iyә, men ailyq tólemderin aityp otyrmyn, solardy qaysysy mezgilinde tóleydi, qaysysy keshiktirip tóleydi, qaysysy tólemey jýrip alady, - siz sony qadaghalaysyz, sodan keyin: koridordyn, podiezdin, aulanyng tazalyghyn baqylaysyz, týsindiniz be? - dedi Kiyeken, temekisining týtinin endi maymúrnynyng sol jaq  arnasynan  aqyryn shyghara bastap. Oipyrym-ay, temeki tartu da óner eken ghoy! Kórshi podiezdegi shylymqor qúrdasym Keneshan: «Temekini tartqan da  - arman, taptpaghan da - arman» dey beredi, sol birdeneni biledi eken.

-Kiyeke-au, onyng bәrine mening uaqytym jetse de, kýshim jertpeydi, sonda ol qalay bolady?

-Qúrmetti Nóke, men  sizdi sol ýshin shaqyrdym. Sizding ýsh ýiinizde jiyny on segiz podizd bar, sonyng әrqaysysynan bir kisini kómekshi etip alynyz da, iske kirisinizder. Basqa ýilerdi de solaysha basqarugha kóshemiz, sóitip tәrtip ornatpay bolmaydy. Preziydentimizding eldi basqaru jýiesin jetildiru jónindegi teziysimen tanyssyz ba? - dedi ol, temekisining týtinin endi múrnynyng eki arnasynan jarystyra  shygharyp. Oipyrym-ay, quyn-ay, maghan dúzaq tastaghanyn qarashy!  Jay dúzaq ta emes, sayasy dúzaq! Ústarsyn... atannyng basyn!

-Kiyeke, «sizding ýiiniz, qadaghalaysyz, baqylaysyz, kómekshi etip alynyz» degeninizge qaraghanda, meni sol ýsh ýige, óziniz aitqanday, «qoja» etip sayladynyzdar ma?

-Qúrmetti Nóke, saylau-maylaudy qaytesiz, men, mine,  aittym, erteng búiryq shyghady, siz qoghamdyq negizde isteysiz, týsinikti me? - dep ol sigaretining túqylyn  kýlsalghyshyna myjghylady. Kózi syghyrayyp alyp, ózi, sirә, qatal-au deymin.

-Kiyeke, senim bildirgeninizge rahmet! Al sonda men de kómekshilerimdi búiryqpen bekitip alamyn ba, qalay bolady?

-Qúrmetti Nóke, bizding elde demokratiya ornaghaly jiyrma jyl boldy emes pe, demokratiyanyng qadirin biluimiz kerek, siz kómekshilerinizdi saylap alasyz. Qazir ýiinizge barynyz, oilanynyz, sodan keyin, aitalyq, «pәlen kýni, pәlen saghatta, pәlen jerde №6, №7, №8 ýsh ýiding basqaru jýiesi turaly jinalys bolady, jinalysqa mynalar qatysugha mindetti» dep, tandap alghan kómekshilerinizding aty-jóni kórsetilgen habarlandyru jazyp, kóbeytip, әr podiezge bir-birden ilip qoyynyz. Sóitip, kómekshilerinizdi sol birinshi jinalysta saylap, bekitip alynyz, saylau - demokratiyamyzdyng sara joly. Júmysynyzgha jemis tileymin, sau bolynyz! IYә, taghy aitarym: sizderde zeynetkerler kóp eken, solardyng eng senimdilerin kómekshi etip saylap alynyz! - dep ornynan bayau túryp, qolyn úsyndy. Boyy alasa bolsa da, alaqany jalpaq eken.

Sonymen sóitip, jarty saghatta men - Nólbas Bazarbaev - «qúrmetti Nóke» degen qoshemet sózdi alty ret estip, bir myng eki jýz alpys bir kisige «qoja» bolyp qaytyp, kerek jinalysty aulamyzda ótetin etip tez úiymdastyra bildim. Partiya men komsomoldyng qalalyq, oblystyq komiytetterinde talay jyl qyzmet istedim emes pe, qinala qoymadym. Ózime kómekshi bolugha tiyisti on segiz zeynetkerding tizimin jasap, kompiutershi nemereme on segiz bulleteni jasatyp alyp, jinalysty uaqytynan jiyrma tór miynót qana kesh bastap jiberdim. Mәseleni  KSK-mizdin, yaghni, qazaqsha aitsam: JPK-mizding - Jekemenshik Pәterler Kooperatiyvimizding - jana basshysynyng úsynysymen qolgha alghanymdy, әriyne, eskerttim. Óitpey bolmaydy. Kópshilikting senimin aldamau ýshin demokratiya sharttaryn saqtau kerek.

-Nóke agha, ýsh ýidi biriktire bir jýie jasau iydeyanyz dúrys, biraq jogharydaghy basshylardyng «qoja» deuimen kelisuge bolmas, «qoja» degenning maghynasy kóp, ony qoyayyq, jana jýiege janasha at qonymyz kerek, solay emes pe, halayyq? - degen Baybaqtyng sózine  júrt du qolshapalaqtady.

-Sonda ne deuimiz kerek? Kәne, kimde qanday oy bar? - dedim. Kópting oiy sapyrylysyp jóneldi. Barsyn. Demokratiya.

-Oqys sharua boldy, oilanu kerek.

-IYә, oilanayyq, uaqyt jetedi.

-Nókennin  ózi ne  der eken?

-Ýsh ýiding  birlestigi deyik.

-Dúrys, tek ýsh ýiding degen eki sózdi tyrnaqshagha alayyq! Tyrnaqsha ashylady, ýsh ýidin, tyrnaqsha jabylady, birlestigi.

-Joq, olay bolmaydy, ýsh ýiding birlestigi degendi týgeldey tyrnaqsha ishinde jazu kerek.

-Qalay? Ýsheuin jeke-jeke me?

-Jo-gha. Ýshining aldynan ashyp, birlestigining artynan jabamyz.

-Qadirli qauym, jalpy osy «birlestik»  degen sóz dúrys bola ma?

-Bolmaghanda she?

-Bizde «birlestik» degen sóz óshirildi ghoy, qazirde: kompaniya, firma, korporasiya, departament, taghy nemene, bәri basqa tilde, sony eskeru kerek.

-IYә, anau Astana qalasyndaghy Saltanat sarayymyz «Kongress holl» delindi, Qazaqstannyng tәuelsizdigine shet elding sol sózderi jetpey túrghanday.

-E, olargha ersen... Mәskeuding orystary «Belaya mogila» dep kýldi degen  qaydaghybir qaghyndy syltaumen qalamyzdyng tarihy «Aqmola»  atynan da  bezgen joq pa?

-Ou, aghayyndar, ol jaqty qoyyndar, beri qaytyndar, ózimizding ishki mәselemizdi sheship alayyq! - dep júrtty iyirdim. Demokratiyanyng da orny, jeri, mezgili bar.

-Sonda ne desek eken?

-«Ýsh ýy qauymy» deyik.

-«Ýsh ýy újymy» desek she?

-«Qauym» da,  «újym»  da kelmeydi.

-«Úyaly ýsh ýi» deuge bolar, a?

-Bәse! Kәdimgi qaltatelefondy «Úyaly telefon» dep shatysyp jýrgenimiz de jeter!

-Joldastar, e, ә, myrzalar! Biz әueli ózimizding basshymyz bolatyn Nókendi kim dep ataytynymyzdy kelisip alayyq!

-Dúrys! Ýsh ýidi  jer jútyp qoymas, olardyng statusy tabylar, biz aldymen  Nókenning statu...  nesin...  әlgi...

-«Lauazymyn» demeksing be?

-Dúrys, iyә,  Nókenning lauazymyn belgilep, bekitip  alayyq!

-Biz Nókendi erekshe ataytyn bolayyq!

-Onyng qalay?

-Onym solay! Nókeng zeynetke obkomnyng ekinshi sekretarilyghynan shyqty, al osy otyrghan basqamyzdyng bireuimiz  óitip shyghyp kórgen  joqpyz, men bilem ghoy. Eng shiregenimiz  gorispolkomda zavotdelom boldyq. Tak chto Nókene jetu qaydaaaa!

-Pәteraqy degen bir pәleket bolyp aldy, qymbattauyn qoymaydy, ony toqtatudyng bir amalyn Nókeng tappasa...

-Ras, ras, anausy da ósedi, mynausy da ósedi...

-Nóke, ony óziniz de kórip jýrsiz, bir shara qoldanbasanyz bolmaydy!

-Ne shara qoldan deysinder? - dedim, pәteraqynyng yzasy ózime de ótip jýrgeni shydatpay.

-Qúrmetti Nóke, siz búryn nebir ýlken qyzmetterde istediniz, búl pәteraqydan әldeqayda kýrdeli mәselelerdi sheshtiniz...

-Áy, halayyq, Nókendi KSK-mizge bastyqtyqqa úsynsaq qaytedi?

-Búl mәseleni erterek oilauymyz kerek edi, oghan jana bastyqtyng kelgeni keshe ghana.

-Ói, bizge bastyq qútayyp pa edi? Biri keledi, biri ketedi, mynau da úzamaydy, tak chto, Nóke, sizding kandidaturanyz óte dúrys!

-Ay, aghayyndar, sender meni mazalamandar, men nomenklaturadan ketkeli onbir jyl, jasy asqan adammyn, - dedim. Desem de, bir býiregim býlk etti. Isteuge bolar edi, qaybir qiyn júmys, biraq bekitpeydi ghoy. Aldynghy jyly da anau bir oryngha bekitpedi, «jastargha júmys tauyp bere almay otyrmyz» dep.

-Qúrmetti Nóke, men sizdi kópten bilemin, siz - óte parasatty adamsyz!

-Parasatty bolmasa, ainalayyn-au, bizding Nókeng mynau ýsh ýiding jaghdayyn oilay ma?!

-Dúrys aitasyndar! Nókeng - eski gvardiyanyng shyndalghan kadry! Nókeng qalanyn, daje oblystyng әkimi bolyp ta eshbir qinalmastan istey alady!

-Ay, aghayyndar, men... - dey berip edim, eptep kónilim bosap, әldekim:

-Nóke, agha-eke, siz óte qarapayym adamsyz, al qazirgi kezde qarapayym adamdy, tipti sizdey kemenger bolsa da, silau degen joq qoy, joq! - dep kiyip ketip edi, odan arghylar voobshe  auzymdy sovsem ashtyrmady:

-Nókendey qasiyetti adam siyrek!

-Danagóy ghoy, danagói!

-Shirkin-ay, Nókeng qalanyng әkimi bolsa, pәteraqynyn, telefonnyn, taghy basqasynyng qymbatshylyghynan qútylar edik!

-E, ay sayyn qysyp bara jatqan qymbatshylyqtan kózimiz ashyluy ýshin Nókeng oblystyng әkimi bolsa desendershi!

-Dúrys! Qalagha, oblysqa kim әkim bolmay jýr? Ózderinen basqa júrtty jarylqayyn deytin bireui joq!

-Qúrmetti bizding Nókeng preziydent bolsa ghoy!

-Vot mәsele qayda! Bizding Nókennen preziydentting nesi artyq?! Davayte, Nókendi preziydenttikke úsynayyq!

-Dúrys! Aldaghy saylaugha ózderin ózderi úsynghan ýsheu me, tórteu me, bireuler tirkelipti ghoy, gәzetten oqydym. Solardyng bireuin de bilmeymin, bәri - peshka da peshka!

-Ata, ata! Seni telefongha shaqyryp jatyr, srochno deydi, apam aitty! - dep eng kishi nemerem jýgirip jetip keldi. Jinalghan kópshilikting kónil kýiin  týsinip, ózining endi eshqashan eshbir qyzmetke alynbaytynyn, eshqayda saylanbaytynyn bilip, qalayda ishtey qystyghyp otyrghan Nókeng sonyng esesin ýidegi kempirinen syrttay alyp:

-Mening qatynym...  jigitter, men qazir qaytyp kelem, tosa túryndar, qatynym telefongha shaqyrtypty, kórip, estip otyrsyndar ghoy, - dep Nókeng nemeresining jetegine ilesti.

-Nóke, sizdi preziydent etip saylasaq, jengemiz Qazaqstannyng Bas qatyny bolady! - dedi әldekim. Júrt du kýldi.

Nókeng mezgilinen búryn sharyldaghan bar bolghyr da joq bolghyr telefonyna yza bolyp, ishtey shiryghyp: «Osy júrt qyzyq. Keyde kýlmeske kýledi. «El aghasy...  El basy... Kósh basy... Últ basy...  Halyq kósemi...  El anasy... Bas ana...  Kemenger...  Danyshpan... Áuliye...» dep jýrgenderining mening qatynymnan qay jeri artyq?!» dep  kýnkildep  bara jatty.

«Abay-aqparat»