Qazaqstannyng Bilim jәne ghylym ministri ótkende ónkey jurnalisti jiyp, brifing ótkizgen edi. Saghadiyev «sarbazdary» hәm BjGhM qabyldap jatqan ózgeristerdi egjey-tegjeyli sol kezde jazdyq.  «Bәrekeldi» deytin jerinde biz de bәrekeldige bastyq. Dese de sol jiynda bir dýnie eskerusiz qaldy.

Akademik Saghadiyevting ministr balasy mektepterdegi birynghay forma jayly aitty. Sonyng ishinde diny sipattaghy kiyim ýlgileri mektepterge jaramaytynyn tilge tiyek etip, daudyng nýktesin qoyghanday boldy.

Ministr ne dedi? Ministr: «Hidjabqa keler bolsaq, mektepterde hidjabqa tyiym salynghan. Bizding pozisiyamyz ózgergen joq. Oqshaulap oqytugha kelsek, oqshaulap oqytu men diny oqytudy shatastyrmaghan jón. Oqytudyng týri qanday bolsa da, mektep baghdarlamasy birynghay. Ol solay bolyp qalady. Sondyqtan, kez kelgen oqytu týri, kez kelgen mektepte ortaq. Ol – memlekettik jalpy bilim beru standarttary boyynsha jýrgiziledi. Biz qabyldaghan baghdarlama boyynsha jýrgiziledi. Búl bәrine qatysty», - dedi.

Ministr sóz týiinin týiindey kele, ministrlikting búl sheshimi júrttyng qoldauyna ie bolady dep senetindigin jetkizdi.

Osyghan deyin Qazaqstannyng músylmandar diny basqarmasy da mektepterde hidjab kii mәselesine ýn qosyp, ministrlikting sózin sóilegen edi.

Esterinizde bolsa, byltyr dәl osy mektep formasyna qatysty júrt ishinde dau tudy.  Qazaqstandaghy jalpy bilim beretin mektepterde hidjab kiygen oqushylardy mektepke kirgizbegen edi. Búghan narazy bolghan ata-analar balalaryn mektepke jibermeuge deyin barghany belgili.

Biz birli-jarym statistikagha kóz jýgirttik. 2009 jyly jýrgizilgen jalpyhalyqtyq sanaqtyng nәtiyjesi boyynsha Qazaqstan halqynyng 70,2 payyzy músylman dininde eken. 26,2 payyzy hristian dinin ústansa, 2,8 payyzy qúdaysyzdar qatarynda tirkelipti. Ol kezde halyq sany 16 millionnyng tónireginde boldy. Songhy esep boyynsha Qazaqstan halqynyng sany 18 million 272 mynnan asyp jyghyldy. Jogharydaghy kórsetkishter de az-kem ózgerdi. Resmy jýrgizilgen jalpyhalyqtyq sanaqtyng nәtiyjesi bolghan son, biz esepti sol 70 payyzben qarastyrdyq. Qazaqstan músylman dinin ústanushylar jóninen TMD-da 4-orynda túrady.

Múnymen ne aitpaqpyz? Ministr Saghadiyevke sybagha tartyp, sazayyn bereyin degen oiymyz joq. Kerisinshe, úsynys aitpaqpyz. Jalpy bilim beretin oqu oryndarynda diny sipattaghy kiyimderge tyiym salghanyn jogharyda ministrding ózi de aitty.

Búghan qosa, jalpy jәne arnayy bilim beretin mekemelerde diny joralghylardy jasaugha Zang jýzinde tyiym salynuy kerek ekenin eskertudi jón kórdik.

Búlay deuimizge, ótkendegi Jambyl oblysy, Taraz qalasyndaghy sport mektebinde bolghan oqigha sebep tudyrdy. Osyghan qatysty qoghamda qyzu talqy boldy. Sport mektebining birneshe tәrbiyelenushisi ústazdyng tyiym saluyna qaramastan, qasaqana arandatushylyq әreket jasady. Provokasiya jasau arqyly, ústazdy jogharydaghy islamshyl toptyng talauyna saldy. Aqyrynda ústazdy júmystan quyp, júrt aldynda keshirim súratty.

Keyin belgili bolghanday, besikten beli shyqpaghan búlardyng dәstýrli emes diny aghymnyng jetegine ergenin ata-analary aitty. Balalarynyng bәleqorlyghy ýshin ata-analary keshirim súrap, olardyng qanday diny joralghy jasap jýrgeninen habarsyz ekendikterin jetkizdi. Al ol balalar – kәmelet jasqa tolmaghandar edi. Mine, mәsele qayda jatyr?

Qazaqstan halqynyng basym bóligi islam dinin ústanatyny ras. Statistika solay deydi. Ony jogharyda kórdik. Dese de, 70 payyz júrt ózin músylman dep tanyghan bizding qoghamda islam dinining býgingi kelbeti kókeytesti mәsele bolyp túr. Biz eldegi dәstýrli emes diny aghymdar jayly sóz etkendi jón kórdik.

Býgingi Qazaqstanda manyzy zor mәselelerding biri – diny ekstremizm jәne terrorizmmen kýresu. Diny ekstremizm men terrorizmge el de, Elbasy da qarsy. Preziydent Nazarbaev Qauipsizdik Kenesining 2011 jylghy 22 shildedegi otyrysynda qúqyq qorghau jәne basqa da memlekettik organdaryna ekstremizm kórinisterin qatang jәne jedel týrde toqtatuyn tapsyrghan.

Qazirgi uaqytta QR sot sheshimi boyynsha zanmen tyiym salynghan ekstremistik úiymdargha «Hizbut-Tahriyr», «әl-Kaida», «Tablighy jamaghaty», «Asbat-әl-Ansar», «Áleumettik reformalar qoghamy», «Ortalyq Aziya mojahedter jamaghaty» «Aum Sinriyke», «Shyghys Týrkistandy azat etu úiymy», «Týrkistannyng islam partiyasy», «Djun-Ali-Halifat», «Takfirizm», «Súr qasqyr», «Músylman bauyrlar», «Kýrd Halyq Kongresi», «Ózbekstannyng islam qozghalysy», «Shyghys Týrkistandaghy islamdyq qozghalys», «Lashkar-iy-Tayba», respublikalyq qoghamdyq birlestik «Senim. Bilim. Ómir» úiymdary jatady.

2011 jyly «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» zang qabyldandy.

Osy jana zangha sәikes, memlekettik tirkeuden ótken song ghana diny úiymdar óz qyzmetin Qazaqstanda jýzege asyra alady, sonymen qatar 3 baptyng 11 tarauynda aitylghanday «Qazaqstan Respublikasynyng zandarynda belgilengen tәrtippen tirkelmegen diny birlestikterding qyzmetine, sol siyaqty Qazaqstan Respublikasynyng azamattaryn, sheteldikter men azamattyghy joq adamdardy dinge kózqarasyn aiqyndauda, diny birlestikterding qyzmetine, diny joralargha jәne (nemese) dindi oqyp-ýirenuge qatysuyna nemese qatyspauyna qanday da bir mәjbýrleuge jol berilmeydi».

Preziydent osy Zandy negizge ala otyryp, birqatar tapsyrma da bergen. Mine ol tapsyrmalar:

-joghary bilikti mamandar men dintanushylar, teologtar men imamdardy dayarlau;

-Qazaqstandyq patriotizmdi ýgitteu jәne nasihattau;

-búqaralyq aqparat qúraldarymen belsendi yntymaqtastyq; ýzdiksiz qoghamdyq-aghartu júmystaryn jýrgizu;

-din salasyndaghy memlekettik sayasatyn jýzege asyru, diny ekstremizmge baylanysty mәselelerin taldau;

-ekstremistik baghyttaghy úiymdar men toptar jóninde aqparat beru;

-qoghamdaghy birlik pen tatulyqty nyghaytu maqsatynda konfessiyalar men últtar arasyndaghy konstruktivti dialogti damytu;

-jasóspirimderdi ruhany jәne patriottyq tәrbiyeleu jolynda oblystyng qalalary men audandaryna bilikti teologtar, әnshiler men aqyndardan túratyn keruendi jiberu;

-jas jetkinshekterding dúrys әlemdik kórinisin qalyptastyru ýshin orta jәne joghary oqu oryndarynda diny taqyryptargha filimderdi kórsetu;

-jastardyng demalys jәne bos uaqytyn ótkizu mәselelerin jaqsartu; ýlken qalalarda ghana emes, sonymen qatar kishi audandarda klubtar, demalys ortalyqtary, sport mektepteri jәne basqa da әleumettik-mәdeny mekemelerding belsendi júmys isteuin qamtamasyz etu;

-jastardyng әleumettik jәne materialdyq qauipsizdik dengeyin arttyru;

-jas mamandardy júmysqa ornalastyrugha jәrdemdesu;

-jastar ýshin túrghyn ýy qúrylysy baghdarlamasyna qoldau kórsetu.

Mektepterde diny sipattaghy kiyim ýlgilerine tyiym salghan Saghadiyev myrza, jalpy jәne arnayy bilim beretin mekemelerde diny joralghylar jasaugha da tyiym saluy kerek-aq.

2018-2019 oqu jyly bastaldy, mine. Erten-býrsigýni qyzdaryn hidjabsyz mektepke jibermeytin ata-analardyng dauy qayta qozady. Nemese internattarda diny joralghy jasap, ózin bir, ózgelerdi eki daulastyratyn shala sauatty «arandatushylar» taghy shyghady. Al sol internattaghy tәrbiyelenip jatqan bala internettegi psevdo diny kósemderding kólgirsigen kóp sózine erip ketpesine kim kepil? Býgingi «provokator» ertengi – terrorist. Sondyqtan, ministrge jәne bir eskertu, búl.

Bizding úsynysymyz:

1.Mektepterde, jalpy jәne arnayy bilim beretin mekemelerde namaz oqugha;

2.Mektepterde jәne jataqhanalarda namaz jәne ózge de diny joralghylardy jasaugha;

3.Júma kýnderi sabaq uaqytynda namazgha barugha;

4.Diny sipattaghy búiymdardy (taspiyh, misuaq, taqiya t.b.) mektepke әkeluge jәne nasihattaugha;

5.Diny sipattaghy oqu qúraldaryn, kitaptar, audio jәne beyne jazbalardy mektepke әkeluge tyiym salynuy kerek.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz