Dәl osynday aidarmen, tura osynday taqyryppen osydan ýsh-tórt jyl búryn elimizding bas gazeti «Egemen Qazaqstangha» (keyinnen «Ana tiline», 19.03.09.) maqala jazghan edik. Eshkim elendegen de, eshkimdi elendetken de joq. Týsinikti bolu ýshin sol ýsh-tórt jyl búryn jazylghan maqaladan ýzindi keltire keteyik:

«Osydan jarty jyl búryn «Egemen Qazaqstanda» (09.04.04) jariyalanghan «Shanyraqqa qarasaq qaytedi?!» atty maqalada biz aitqaly otyrghan oidyng bir sheti kórinis tauypty. Oidy oy tudyrady degen, ilgerirekte «Ekibastúz qalasy», «Ekibastúz komandasy» dep jazyp jýrushi edik. Qazir «Ekibastuzes» nemese «Ekibastuzes» dep ataytyn da, («Egemen Qazaqstan», «Kýtpegen nәtiyjeler, jerge qaraghan jankýierler», 09.04.04) jazatyn da boldyq. Jalpy, atau qay tilde jazylsa da, syrtqy ózgeriske týspeushi edi ghoy. Mysalgha alsaq, aghylshynsha ataulardy tek sol tilde ghana emes, latyn qarpimen, eshqanday qatesiz qazaq, orys basylymdarynda jazyp jýrmiz ghoy. Búl bizding kemshiligimiz be? Joq, kerisinshe, jetistigimiz, sauattylyghymyz, ózgelerden bilimimizding joghary túrghandyghy. Al biz «Jenisti» - «Jeniys», «Esildi» - «Esili» («Ishiym» demegenine shýkir), «Ertisti» - «Irtiysh» dep negizgi maghynasynan ghana emes, syrtqy pishini boyynsha da birneshe ózgeriske týsirip, (әriyne, orys basylymdarynda) shimirikpeytin halge týstik.

Dәl osynday aidarmen, tura osynday taqyryppen osydan ýsh-tórt jyl búryn elimizding bas gazeti «Egemen Qazaqstangha» (keyinnen «Ana tiline», 19.03.09.) maqala jazghan edik. Eshkim elendegen de, eshkimdi elendetken de joq. Týsinikti bolu ýshin sol ýsh-tórt jyl búryn jazylghan maqaladan ýzindi keltire keteyik:

«Osydan jarty jyl búryn «Egemen Qazaqstanda» (09.04.04) jariyalanghan «Shanyraqqa qarasaq qaytedi?!» atty maqalada biz aitqaly otyrghan oidyng bir sheti kórinis tauypty. Oidy oy tudyrady degen, ilgerirekte «Ekibastúz qalasy», «Ekibastúz komandasy» dep jazyp jýrushi edik. Qazir «Ekibastuzes» nemese «Ekibastuzes» dep ataytyn da, («Egemen Qazaqstan», «Kýtpegen nәtiyjeler, jerge qaraghan jankýierler», 09.04.04) jazatyn da boldyq. Jalpy, atau qay tilde jazylsa da, syrtqy ózgeriske týspeushi edi ghoy. Mysalgha alsaq, aghylshynsha ataulardy tek sol tilde ghana emes, latyn qarpimen, eshqanday qatesiz qazaq, orys basylymdarynda jazyp jýrmiz ghoy. Búl bizding kemshiligimiz be? Joq, kerisinshe, jetistigimiz, sauattylyghymyz, ózgelerden bilimimizding joghary túrghandyghy. Al biz «Jenisti» - «Jeniys», «Esildi» - «Esili» («Ishiym» demegenine shýkir), «Ertisti» - «Irtiysh» dep negizgi maghynasynan ghana emes, syrtqy pishini boyynsha da birneshe ózgeriske týsirip, (әriyne, orys basylymdarynda) shimirikpeytin halge týstik.

Búlardy qoyshy, eng soraqysy, «Alma-Ata» komandasynyng atauy. Múny qalay týsinuge bolady? Jalpy, osy atau qaydan shyqty? «Almaty» dese, týsinemiz. Ol - Qazaqstandaghy eng iri, eng әsem qala. «Alma-Ata» - onyng Kenes ókimeti kezindegi oryssha atauy. Qúdaygha shýkir, Preziydentimizding arnayy Jarlyghymen («Qazaqstan Respublikasynyng astanasy turaly», 1995 jylghy 15 qyrkýiek) oryssha atauynyng ózi Almaty dep ózgertildi.

Biraq birining auzyna biri týkirip qoyghanday, sheteldik (negizinen, Resey) basylymdaryndaghy «Alma-Ata» atauy endi Almaty qalasynyng futbol komandasyna qoylypty. Búl - elding zanyn moyyndamau, onyng talaptaryna baghynbau degen sóz emes pe. Yaghny onyng suyn iship, dagharasyna otyru ghoy. Búghan jol bergenimiz zangha qayshy bolmaydy ma?!.»

Maqala búdan kólemdileu edi, yqshamdap berudi jón kórdik.

Sodan beri týk te ózgergen joq. «Ayqyn» gazetining 2007 jylghy 26 mausymdaghy sanyndaghy «Kóshbasshy ekinshi ret sýrindi» degen maqalada: «Jaqynda ghana «Alma-Ata» klubynyng kenesshisi bolghan Arno Paypers elordada byltyr ózi Qazaqstan chempiony qylghan «Astana» klubynyng taqyrgha otyrghyzyp ketti...», «Búl turda bir-aq oiyn teng ayaqtalyp, Ekibastúzda jergilikti «Ekibastuzes» pen «Esil-Bogatyri» úpay bólisti» dep jazylypty. Tek búl ghana emes, «Ayqyn» gazeti әli de «Almaty» komandasyn «Alma-Ata» dep jazyp jýr. Jogharyda atalghan «Astana aqshamyndaghy» (30.09.08) «Astana taghy da útyldy» degen shaghyn habarda da «Alma-Ata» - «Qayrat» - 1:0» dep jazypty. Qazaq basylymdarynyng kóbinde osylay jazylady. Orys gazetterin auyzgha almay-aq qoyayyq.

Bayqasanyzdar, búl tórt jyl ishinde eshqanday ózgeris bola qoymaghan. «Bayaghy jartas - bir jartas...» Ózimizding tól ataularymyz ben tól sózderimizdi óz tilimizde nege jaza almay jýrmiz? Almaty nege «Alma-Ata» bolugha tiyis?

Búghan týbinde bireu jauap beru kerek qoy! Kim?

Bir quanarlyghy, osy «Alma-Ata» kluby tarap ketti. Endi búl atau gazet-jurnaldargha shyqpaytyn, bizding kónil kýiimizdi búzbaytyn boldy. Oghan da shýkir.

Ataular, kóbinese, qazaqsha bir bólek, oryssha bir bólek jazylatyn tek Qazaqstan eken. Qazaqsha, oryssha jazylu erekshelikterin (Aqtau - Aktau, Qyzylorda - Kyzylorda, Taldyqorghan - Taldykorgan) bylay qoyghanda: jogharyda atalyp ótken Esil - Ishiym, Ertis - Irtishten basqa Tobyl - Tobol, Qaraghandy - Karaganda, Oral - Uralisk, Óskemen - Ustikamenogorsk, t.t. Múndaydy qay elden kórdiniz? Kórshi Qyrghyz eli, Ózbekstanda bar shyghar, biraq dәl osynday soraqy emes.

Endi atauly sózderdi - qala, auyl, mekeme, sport (onyng ishinde biz әngimelegen futbol komandalary da bar) komandalarynyng ataularyn qazaq transkripsiyasymen jazudy qolgha alu kerek. Jankýierlerimizding basym bóligi balalar men jastar. Olar sýiikti komandalarynyng ataularyn jattap ósedi. Qazaq tilinde jattasa, sol kýii este qalady. Búl - tildi ýiretuding de bir ontayly tetigi.

Óz elimizde otyryp, ózge elding atau sózderin sol tilde (qarpi mýlde bólek bolsa da. Búl jerde, basqany bylay qoyghanda orys ataularynyng ózin qazaqsha jazyp kóriniz, sauatsyz bolyp shygha kelesiz) jazamyz da, óz ataularymyzgha kelgende syrghaqtay jónelemiz. Búlay el bolam deu bos sóz.

Onday jaghdayda memlekettik tildi kim syilaydy, qazaq tilin qalay órkendetemiz?

Til tónireginde oilanatyn, oilasatyn mәsele kóp. Olardy sheshetin, sheshkende de últtyq túrghydan sheshetin kez keldi. Keler úrpaqty ekiúday oida qaldyrmas ýshin. Olardy shatastyrmas ýshin.

«qogam.kz» sayty