Ótkennen býginge deyingi uaqytqa kóz jýrgirtsek, halqymyz qyz balasyna erekshe kónil bólip, qyzghyshtay qoryghan. Agha-iniler bóten jannyng qyryn qarasynan, ózgening qoly týgili sózinen ada ústaghan. Búl bәlki, tabighatynan qyz degen nәzik jaratylystyng namysy men aryn saqtau ýshin baryn salghan búrynghylardyng asyl daghdysy bolar. Býginde arqa sýier agha, qolqanat bolar inining ýidegi qyzgha bóletin uaqyty men kónili aldynghy buynnyng jasaghanynday emes…

Býgin qoghamda júrttyng nazarynan tys týrli jaghdaylar ornauda. Sonyng kópshilgi qyz taghdyryna qatysty. Qyz taghdyrynyng keleshekte qalay bolaryn oilamay, andausyz da, әdeyi de ómirin oirandap jatqan er azamattar kóbeide. Bir qynjylatatyny, búl arsyz isti jasaytyn kóbine ózge bireu emes, qyzdyng tuysqan bauyrlary nemese әkesi, deydi sarapshylar.

QR IIM birinshi orynbasary Marat Qojaevtyng aituynsha boyynsha, 2019 jyly elimizde 579 jynystyq zorlau faktisi tirkelgen. Sonyng ishinde nәzik jandylardyng 77%-y jaqyndarynyng tarapynan zorlyq kórgen.

Al psiholog-seksolog Alina Shadinovanyng 3000 adamgha jýrgizgen saualnamasyna kóz jýgirtsek, 367 әiel kishkentay kýninde zorlyqqa úshyraghan. Anyghyn aitqanda, olardyng anotomiyalyq erekshelikterin bayqap ýlgermegen shaqta, yaghni, 3-5 jasynda zorlyqqa tap bolghan. Búl, saualnamagha qatysqandardyng 10%-y ghana. Al saualnamagha qatyspaghan qanshama nәzik jandylar bar?

Kishkentay kýninde zorlyqqa úshyraudyng bolashaqta alyp keler zardaby kóp. Qyzdyng boyynda psihikalyq-psihologiyalyq auytqular ornap, er adamdy kórgende kirpidey jiyrylyp, boyynda ýrey qaluy mýmkin. Al búl - qyzdyng bolashaqta otbasyn qúruyna birden-bir kedergi.

Osy tústa saual tuyndaydy. Al, múnday soraqylyqtyng kóbengine ne sebep? Psihologtardyng pikirinshe, múnday jaghdaydyng kóbengine ata-ananyng balamen ashyq әngimelespeui, jeke júmys jasamauy sebep. Qyz ben úl bala 4-5 jasqa tolghanda denesine kónil audartyp, bala tilinde týsindiru kerek. Balany juyndyrghan kezding ózinde, dene mýshelerining manyzdylyghyn úghyndyru qajet. Úl balagha qyzdyng eng nәzik jaratylys ekenin, tiyisuge bolmaytynyn sanasyna kúy kerek. Ómirde bolyp jatqan týrli qylmystyng bastauy -  ata-ananyng balamen kishkene kýninen ashyq sóilesip, barlyghyn týsindire almauynda.  “Ol әli bala” dep selqos qarasa, balanyng oiy mýldem basqa jaqqa auady. Bala ata-anadan úyalyp kóp nәrseni jasyratyn bolady. Artynsha, jogharydaghyday jayttar oryn almaq. Al eresekterding ózining bauyrlaryna búnday zorlyq kórsetuine kinoindustriya men internetti shyrmaghan týrli “viydeolar” sebep. Ózining әpke-qaryndastaryna degen jaqyndyq, arsyz qarym-qatynastyng bәrin shet elden ýirenude. Internetting yqpaly basym zamanda múnday tuyndylar adam psihologiyasyna әser etpey qoymasy anyq.

Qyz -  qoghamdy gýldendirushi, úrpaqty kóbeytushi, jýrgen jerinde berekeni alyp jýrushi jaqút! Qyzdyng ary men namysynyng tútas boluy býtin elding basyndaghy tәji emes pe? Berekening bastauy bolghan әiel zatyn ardaq tútar halyq, arsyzdyq ataulydan ada bolsa iygi edi. Qaryndastyng bir tal shashy jerge týsse, kókirektegi namysy oinap, qorghan bolar azamattar qyz taghdyryna beyjay qaramasa degen tilek…

Dana Erlanqyzy

Abai.kz