1983 жылы Шыңжаңның Алтай аймағында дүниеге келген. 2004 жылы атажұртқа қоныс аударған. Т.Жургенов атындағы Өнер академиясының «кинодраматургия» мамандығын тамамдаған. «Керағыс» жыр жинағының авторы.

БОСТАНДЫҚ КӨШІ

(Дүние жүзі қазақтарының 4-құрылтайында

бейресми отырыстарда оқылған жыр)

 

Исі алаштың арманы болып,

Ғасырлап күткен азат күн.

Талайын естен шығарғаны рас,

Қаймана көрген азаптың.

Алайда, бүгін мен саған арнап,

Ауыр да, жеңіл сөз айтам,

Қазақстаным - жер бетіндегі,

Жалғыз отаны қазақтың!

 

Буынсыз тілім бұралаңдамай,

Жүректе жатқан сөзімі айт.

Шет жақта жүріп, шет қақпай көріп,

Шерменде болған кезімді айт.

Өз елімде де өзгеден төмен,

Өмір кешетін өзімді айт.

Сырт жақта әлі жаутаңдап жүрген,

Қандасым - қара көзімді айт.

Іледей жөңкіп, ертістей толқып

Ағарын жалғап қоса алмай,

Көкірегіндегі сағыныш толы,

Буырқанып жатқан сезімді айт.

 

Сан ғасырлдардан әлі бітпестен,

Сарпалдаңға оны салған көш,

Қапыда жауы, қара нарының

Бүйдасын кесіп алған көш.

Белдің астында ботасы боздап,

Жете алмай әлі жүр неге?

Бостандық іздеп, көңілді зары,

1983 жылы Шыңжаңның Алтай аймағында дүниеге келген. 2004 жылы атажұртқа қоныс аударған. Т.Жургенов атындағы Өнер академиясының «кинодраматургия» мамандығын тамамдаған. «Керағыс» жыр жинағының авторы.

БОСТАНДЫҚ КӨШІ

(Дүние жүзі қазақтарының 4-құрылтайында

бейресми отырыстарда оқылған жыр)

 

Исі алаштың арманы болып,

Ғасырлап күткен азат күн.

Талайын естен шығарғаны рас,

Қаймана көрген азаптың.

Алайда, бүгін мен саған арнап,

Ауыр да, жеңіл сөз айтам,

Қазақстаным - жер бетіндегі,

Жалғыз отаны қазақтың!

 

Буынсыз тілім бұралаңдамай,

Жүректе жатқан сөзімі айт.

Шет жақта жүріп, шет қақпай көріп,

Шерменде болған кезімді айт.

Өз елімде де өзгеден төмен,

Өмір кешетін өзімді айт.

Сырт жақта әлі жаутаңдап жүрген,

Қандасым - қара көзімді айт.

Іледей жөңкіп, ертістей толқып

Ағарын жалғап қоса алмай,

Көкірегіндегі сағыныш толы,

Буырқанып жатқан сезімді айт.

 

Сан ғасырлдардан әлі бітпестен,

Сарпалдаңға оны салған көш,

Қапыда жауы, қара нарының

Бүйдасын кесіп алған көш.

Белдің астында ботасы боздап,

Жете алмай әлі жүр неге?

Бостандық іздеп, көңілді зары,

Көзінің жасы тамған көш.

Азаттық үнін естігенде алғаш,

Сәждеге кетіп көшеде,

Еңкілдеп жылап, еңіреп жеткен,

Халифа атамнан қалған көш!

 

Кеңсірігімді самалға тосып,

Сағынышқа удай ашыттым,

Дүря киген дүня жалған,

Көңілімді неге жасыттың?!

Алпыс да екі тамырымның қанын,

Тықыршыттым да тұлпардай,

Туым қадалған тұғырлы мекен,

Өзіңе қарай тасыттым.

Алламның салған махаббаты бар,

Жұдырықтай мына жүрекете,

Қоңыр таулардай қойыны жұмбақ,

Қоңыр қазаққа ғашықпын!

 

Сүйемін, сөйтіп...

Қайғысын көрем не түрлі,

Һәм көрем сенің өзгеге кеткен өшіңді.

Зобалаң жылдар

Даладай дархан көңілімен,

Бауырыңа басып өсірдің кірме, жетімді.

Қайран Отаным қазағың неге шетте жүр?

Кенесарының кесілген басы секілді!

 

Алай да дүлей ұйтқиды дауыл ішімде,

Бәрібір айтам, сен түсін мейлі, түсін бе.

Әй, неге рас батырларымның басы жоқ,

Оспанның бассыз денесін көрем түсімде.

 

Бассыз халықты басынбайтұғын жан бар ма,

Бес күндік жалған өтер-кетер арманда.

Ертеңің үшін еңіреп туар ұлдардың,

Езіледі ішің елдің сыртында қалғанға!

 

Тас қамалдарда талауға түскен тағдыры,

Көп елдің әлі көкейде жатыр  зар-мұңы.

Босағаң төрдей бостандық желі аңқыса,

Бейопа күннің бостандық екен бар құны!

Амандығыңыды Алладан сұрар ағайын,

Қазақстаным -

бүкіл қазақтың жалғызы!

 

 

СУРЕТ

Жалғыз үй таудың ішінде,

Алтайды ақ кебін жабатын.

Тек анам жаққан түтінге,

Жалғанып тірлік жататын.

 

Меңіреу еді әлгі күй,

Білмейді ешкім мендей көп.

Жапанда сол бір жалғыз үй,

Жататын жалғыз меңдей боп.

 

Ер жетіп қара сирағы,

Бесікпен ақпанда өңгерген.

Арманға беріп бұйданы,

Алыстап кеттім ол жерден.

 

Жыл бойы жілік сақталып,

Анам да мүмкін жүдеген.

Мақтана сөйлеп, хат жазып,

Суреттер салып жіберем.

 

Құдіреті-ай ана жүректің,

(Елеген оны анық кім)

Достармен түскен суреттің,

Шетінде тұрып қалыппын.

 

Қабағын ашпай түнерген,

Көңіліне алаң, секем кеп.

Мұңайыпты анам,

Біреулер

«Шеттетіп жүр ме екен»,-деп.

 

Көңілінен кетпей сол бейнем,

Түсіне дағы кіріпті.

Жөңкіп жұрт,

жыртық жейдеммен,

Шетінде тағы жүріппін.

 

Бақыттың бізде несі кем,

Айналдым ана сенен мың.

Ортада жүрмін отымен,

Сүтіңмен сіңген өлеңнің.

 

Құдайға ғана жалбарын,

Құдайсыз қу бар оңбаған.

Көремін өзім қалғанын,

Талассыз тірлік болмаған.

 

Ол жағындағы ұмытпан,

Шетінен түгел айдаһар.

Түйреуге әбден құныққан,

Қызыл да қырғын найзалар.

 

Ортаға алып құрметте,

Итерсең итер орға әлі.

Анама салған суретте,

Ортада тұрсам болғаны.

 

ЖАЗҒЫ ТҮН. ЖАЙЛАУ

 

 

Сол жайлау шіркін...

жатқан бір шөбі жайқалып,

Өрістен мама сиырлар қайтар найқалып.

Шар саулықтарың жайлаудың салқын түнінде,

Мекіреніп қойып, жататын күйіс қайтарып.

 

Құлағын тігіп, шөп басы сыбдыр еткенге,

Жылқылар анау тұрады мүлгіп тепсеңде.

Тек жетім құлын бауырына ығып байталдың,

Алыстан талып байғыздың үні жеткенге.

 

Үкінің көзін ұялтқан сүттей жарық түн,

Жылқы жусатқан тыныштығыңа зарықпын.

Қара қосымның жыртығын жамап жұлдыздар...

Жасаған Ие-ай нығыметіңе қарықпын.

 

Жалбыздысайдың саумалы түн-ай...

жалғанда,

Өзегім аңқып, өзгеге шөлім қанған ба?!

Суп-суық бұлақ жарқырап ағып жатады,

Сап-салқын айдың сәулесі тұнған аңғарда.

 

Ақ шағи бұлттар...

Алтайдың асқар тауында,

Мөп-мөлдір өмір мөрленіп қапты-ау жадымда.

Кең дүнияның керіле жұтқан жұпарын,

Жайлаудың сол бір баянсыз рахат шағында.

СОҢҒЫ АУЫЛ

 

Ешкімнің түсіне де енбеген...

Сонау бір қиырдағы ауылдан,

Мен осы қалаға келген ем,

Атама қарамай жарымжан.

 

Алтайда, ақ боран өтінде,

Кеудеңді қызуға толтырар.

Шынымен, бұл жердің бетінде,

Қазақы соңғы ауыл сол шығар.

 

Сән қосып тәкаппар тауларға,

Табиғатты арда емген емес пе ол.

Қол бұлғап қалған сол жандарға,

Бұл қала мен болып елестер.

 

Әй, әттең, білмейді-ау бұл жерде,

Оймақтай орны жоқ ұлының.

Қуықтай бөлме үшін кімдерге,

Құл бола жаздаған құлынын.

 

Білмейді-ау, жанымның дерті бұл,

Жырымның тілімен от өрген.

Білмейді-ау, жандарды, жер түгіл,

Көр сатып көңілін көтерген.

 

Салт-дәстүр бұрынғы пішінде,

Өтті деп айтқанмен ол дәуір.

Шаңырақ көтеріп түсімде,

Қалада қаңғып жүр соңғы ауыл.

ЖӘРКЕН ШАЙЫРДЫҢ ШАБЫТЫ

Бауырым көшіп келгенмен,

Жайырым көшіп келмейді-ау!

(Ж.Бөдешұлы)

Алматы. Ымырт түнеген,

Жымиып күлді жыр-емен.

Шырақтар жұтқан көшеге,

Шырмалып тұрды бір өлең.

 

Жып-жылы жырға емделер,

Кеңістік кербез тербелер.

Сабылып жатты төменде,

Шаруа басты пенделер.

 

Толқындап тұрған өлеңді,

Толқып қап еді жел енді.

Көзінен көктем шашылып,

Бақтарды бойлай жөнелді.

 

Құбылып тұрған гүлдерге,

Құнығып кетті ол бірдемде.

Бұрылып кетті бір ару,

Бұрымын ұстай бергенде.

 

Тата алмай тәп-тәтті уызды,

Қайыңнан қайта үзілді.

«Жасыл арша екен»-деп барып

Жасанды шыршаға ілінді.

 

Жұптарға бақта сергіген,

Барып еді енді, ол бірден.

Сүйісіп кетіп екеуі,

Ығысып қалды ернінен.

 

Сенделді өлең манадан,

Жүрегі сыздап жарадан.

Таппасын сезді-ау керегін,

Көшеден,

Бақтан,

Қаладан.

 

Қырсыққа кез боп не түрлі,

Өкінді ме өлең? Өкінді.

Орындықтағы бір қарттың,

Қасына келіп отырды.

 

Жарқ етіп кенет ақ таңда,

Шың етіп миы, аһ, тәуба!

Өзегін бір ой қақ жарып,

Атылып шықты ол аспанға.

 

Қылыштай болып ақ берен,

Найзағайлы ойнап отпенен;

Бұлттарды бүріп бұйыққан,

Тауларды басып иықтан;

Жер мен де заулап көкпенен,

Шыңдардан асып көктайғақ,

Перідей жалт-жұлт кетті ойнап;

Орманды барлық шулатып,

Даланы барлық жырлатып,

Аңырақай мен Алтайға

Қартайма! Деді ол, қартайма!

Үйіріп жасын жанарға,

Қол бұлғап қалды олар да.

Шөлдерде қалған қаңырап,

Күмбезге сәуле жамырап.

Жайырға барып жетті өлең,

Жанары күндей жадырап.

 

Ғажап-ау, ғажап бұл мекен!

Гүл екен, әттең, жыр екен!

Кіндігі қалған қыратқа,

Тобылғы көктеп тұр екен.

 

Көзінен шашып көктемді,

Жететін жерге жетті енді.

Сол тобылғының түбіне

Сіңді де өлең, жоқ болды.

 

Қорықпай ма екен, құдай-ау,

Көрсетер оған кім аяу?

Астына жердің барған соң,

Кіндігін ұстап алған соң,

Көтеріп алып Жайырын,

Көшкісі келген шығар-ау!..

 

Алатау жатыр тосып күн,

Рахатын аңсап несіптің,

Есін жиды өлең, ақыры,

Алдына келіп есіктің.

 

Ұйқыда бәрі -

жәннаты,

Естімейді өлең жан датын.

Шашылып шашы, көйлегі,

Ашылып жатыр Алматы...

 

Кіргісі келмей тар үйге,

Сыйғысы келмей фәниге,

«Бірге екенмін» деп кімменен?

Жұлдызға қарап тұрды өлең.

 

 

ҚАЙРАН...

 

Бұлар шулап жазады,

Изімдердің иір-иір жолдарын,

Елесінің ұзын-ұзын қолдарын,

Өзі ішінен өзі мыңға бөлініп,

Өз көріне топырақ сап тұрғанын...

Жазады-ай бір,

Жазады-ай бір емініп,

Сосын тағы... бұл ортадан  жерініп...

Есенинге есі кете елігіп,

Абай одан аласалау көрініп...

Сілтейді-ай кеп данышпаным, даңықтым,

(Мен бұлардың даңқынан да жалықтым.)

Қай заманнан...

қайран сөзі қор болған,

Қара шалды ойлай-ойлай қамықтым.

Изім де емес, біздің түске де енбеген,

Қиял да емес, тәнін айға жерлеген.

Сол қайран сөз «сырты күміс, іші алтын»,

Қырық жамау жүрегімді емдеген.

Ақиқаттың арғы түбін ұға алмай,

Өтіріктің өрмегінен шыға алмай.

Содан бері қанша жалған сөз өлді,

Ит жүніне қонған түнгі қылаудай.

Міне тағы

көз - ноғала, сөз - жалған,

Жалған сөзді жалған мақтар кез болған.

Әттең дәрмен жетер ме аулақ кетуге,

Атақ буы бұрқыраған сол маңнан.

Буға айналып кетсе-дағы сөздері,

Сол бір маңның марапатты ерлері,

Буырқанып

байтақ Қазақияны,

Сөздері емес, кезіп жүреді өздері.

Қайран сөз-ай!..

 

 

 

ЖЫЛҚЫЛАР

Тым іңкәрлі көзін қадап, өбердей,

Жасынымен жан жырыңды жебердей.

Мың жанардың бірі сынды,

Еленбей,

Неге қалғып бара жатсың дегендей:

Ұйқастары сай-саладан шұрқырай,

Түннен ағып түседі өлең жылқыдай.

Жау қолынан шыққандай-ақ ширығып,

Арғымақтар елегізіп, дүрлігіп

Тартып берер,

Тұяғында жанады от:

«Еркіндіктің мекені осы дала»,-деп.

Сусылдаған жалындай бір құлпырып,

Мен тірілем,

Қанатым дүр сілкініп!

Үзіп кетіп шылбыры мен шідерін,

Еркін аққан ендігі жыр -

Күреңім.

Мен қайтейін, қазақ өлең сынаса,

Жылқылардың біле тұра мінезін...

Ондай ұлы еркіндікке кім шыдар,

Теңіз деген -

Түн шайқалтқан жылқылар.

Емшек сүтін дірдектетіп

Соқада,

Бір ақынға иігені шын шығар.

Емген шығар,

«Сан ғасырлық сырды айтып,

Мың тылсымын жеткізер - деп, тіл қайтып?».

Тұлпарларға

О, далалық ғашықтық.

Ғашықтық ол жүрекке де сыймайтын.

Қалаларды таптап өтіп,

Төрінен,

Бірақ шыққан сәтіңдей бір тебірен!

Ал, домбырам, аққан жұлдыз бейнелі.

Зар желісті пырағымдай еңіре.

Бір құмары қанбай кетсе пәниде ер

Тақымына түспей кеткен әрине ол

Саңлақ қой,

Сағым сынды саңлақ!

Өрт-жалынан жан-дүнием жамырап

Тигенде әттең, шаңға оранып артымда,

О, қу жалған қалар еді-ау аңырап...

"Абай-ақпарат"