Адам саудасы әлемде ең басты мәселелердің бірі. БҰҰ мәліметі бойынша әлемде есірткі, қару және адам саудасы қылмыстық топтардың басты қаржы табу көзіне жатады. Сондықтан да бұл мәселелер ондаған жылдар бойы күн тәртібінен түскен емес.

БҰҰ мәліметі бойынша, әлемде адам саудасы құрбандарының 70%-дан астамы қыздар мен әйелдер, ал барлық құрбандардың үштен бірі балалар. Дүние жүзінде адам саудасы жоқ елді таппайсыз, өйткені бұл бұл жаһандық мәселе. Кейбір мемлекеттер жөнелту нүктесі ретінде әрекет етеді, басқалары транзит немесе соңғы баратын нүкте ретінде әрекет етеді. БҰҰ-ның 2020 жылға арналған статистикасы бойынша, кем дегенде 127 елден адамдар саудаланып, 137 елде қанауға ұшырайды. Жыл сайын әртүрлі бағалаулар бойынша 20-дан 40 миллионға дейін адам заманауи құлдықтың құрбанына айналады. Бұл ретте мәселенің нақты ауқымын бағалау мүмкін емес. Сондықтан толық статистика да жоқ. Халықаралық деңгейде адам саудасының құрбандарының шамамен 0,04 пайызы ғана анықталған.
Адам саудагерлері құрбандарын таңдайтын ең көп тараған кәсіп – жезөкшелік. Әйелдердің 72 пайызы жыныстық қанау мақсатында сатылған. Адамды қанаудың тағы бір кең тараған тәсілі – құл еңбегі. Бұл жағдайда адам саудасының құрбандары тек заңсыз жерлерде ғана емес, сонымен қатар қарапайым заңгерлік жұмыстарда да жұмыс істейді. Мәжбүрлі еңбек негізінен ауыл шаруашылығында, мейрамханаларда, қонақүйлерде және тұрмыстық қызметтерде кездеседі. Мәжбүрлі еңбек құрбандарының 85,7 пайызын ер адамдар құрайды.

Адам саудасындағы ең қауіпті әрі аз тарағаны ол адам ағзасын алу үшін жасалатын қылмыс болып табылады. Бұл саладағы қылмыс деңгейін нақты бағалау мүмкін емес, бірақ сарапшылар 600 миллионнан 1,2 миллиард долларға дейін жыл сайын адам ағзасы саудаланады деп топшылайды.

Адам саудасының құрбандары кез келген жастағы, нәсілдегі, жыныстағы және ұлттағы адамдар болуы мүмкін. Саудагерлер өз тауарларын алу үшін зорлық-зомбылық, айла-шарғы жасау, ақылы жұмысқа уәде беру немесе тіпті романтикалық қарым-қатынасты қолдануы мүмкін. Көбінесе білімі жоқ, кедейлік шегінен төмен түскен немесе тұрмысы нашар отбасында өскен, зорлық-зомбылық көргендер зардап шегеді.

Қазақстанда адамдар көбінесе жыныстық және еңбек қанау мақсатында сатылатыны да атылуда. Адам саудасының құрбандары көбінесе Қазақстанға жұмыс істеуге келген мигранттар.

"Америка Құрама Штаттары жыл сайынғы шағын гранттар бағдарламасы арқылы жобаны қолдайтынын мақтан тұтады. Соңғы жылдары Қазақстанда адам саудасын азайту үшін көп нәрсе жасалды. Қазақстан үкіметі мен азаматтық қоғам ұйымдары Қазақстанның АҚШ департаментіндегі рейтингін жақсартуға жеткілікті үлес қосты. Коммерцияның өткен жылдағы адамдар туралы жылдық есебі біршама жақсарған. Дегенмен, мәселе әлі де бар және біз бәріміз әрекет етуді жалғастыруымыз керек. Осылайша, Америка Құрама Штаттары үкімет пен азаматтық қоғамның осы осал халықты қорғау және оларды қорғау үшін заңдар қабылдау жөніндегі үздіксіз күш-жігерін құптайды. Біз Қазақстан Үкіметі мұндай қорғауға кепілдік беретін жобамен жұмыс істеп жатқанын түсінеміз. Біз бұл бағытта жұмысты жалғастырамыз», - дейді Алматыдағы АҚШ Бас консулдығының өкілі Ананд Кришна.

Ал жаһандық құлдық индексінің бағалауы бойынша, Қазақстанда жыл сайын орта есеппен құлдық жағдайында 75 мыңнан астам адам өмір сүреді. Осылайша, Қазақстан бұл мәселе бойынша «Еуропа және Орталық Азия» өңіріндегі 50 мемлекеттің тізімінде 21-ші, әлем бойынша 83-ші орында тұр. Халықаралық көші-қон ұйымының (ХКҰ) мәліметтері бойынша 2004-2020 жылдар аралығында адам саудасының құрбаны бар болғаны 1891 адам анықталып, оңалту көмегін алған. Бұл өте аз көрсеткіш болып саналады. Сондықтан да Қазақстан билігі бұл мәселені жан-жақты реттеуді және оңтайлы шешуді қарастыруда.

Қазақстанда адам саудасына қатысты қылмысты қатаң жазалау қарастырылған. Нақтылап айтатын болсақ ірнеше жылға бас бостандығынан айыру жазасы қаралған.

Abai.kz