Кейде ойлаймын...

Кейде ойлаймын,
Шынымен мен өмірде бар шығармын,
Жапырақ,
Топырақ па,
тамшылардың,
Бәлкім, бірі шығармын, жо-жоқ, әлде,
Жай ғана кітаптағы жан шығармын.
Жабыққан, жан шығармын, жаңылысқан,
Үміттен,
армандардан,
сағыныштан,
Тұратын өне бойы өмірқұмар,
Мұратын әр ғасырға алып ұшқан.
Құдай-ау, бір шексіздік ой дегенің,
Жүргенің, қарағаның, сөйлегенің,
Шынға ұқсап кетеді, сеніп қалып,
Ғашық болғым келеді кейде менің.
Жоқ, әлде құс па екенмін, гүл ме екенмін,
Өзіме бір таныспын, бір бөтенмін.
Арудың түсіндегі бейне ме екем,
Жарымның ішіндегі мұң ба екенмін.
Мен осы бар шығармын бұл өмірде,
Сонау бір түкпірінде, түнегінде,
Арудың мөлт еттім бе жанарында,
Жарымның лүп еттім бе жүрегінде?
Қоғамның бар шығармын есебінде,
Кезегінде... неше жыл, неше күнге.
Өмір сүргім келеді кейде менің,
Шынымен бар шығармын осы өмірде?!.
Мұңлықтар,
әулиелердің,
жолшылардың,
Арманын аппақ-аппақ аршып алғым,
Келеді,
ей, адамдар,
айтшы маған,
Мен осы бұл өмірде бар шығармын?!
Білмеймін, қайдан келгем, қайда болғам,
Салдым ба күнге сарай, айға қорған?!
...Мүмкін, ақын шығармын, кім біледі,

Кейде ойлаймын...

Кейде ойлаймын,
Шынымен мен өмірде бар шығармын,
Жапырақ,
Топырақ па,
тамшылардың,
Бәлкім, бірі шығармын, жо-жоқ, әлде,
Жай ғана кітаптағы жан шығармын.
Жабыққан, жан шығармын, жаңылысқан,
Үміттен,
армандардан,
сағыныштан,
Тұратын өне бойы өмірқұмар,
Мұратын әр ғасырға алып ұшқан.
Құдай-ау, бір шексіздік ой дегенің,
Жүргенің, қарағаның, сөйлегенің,
Шынға ұқсап кетеді, сеніп қалып,
Ғашық болғым келеді кейде менің.
Жоқ, әлде құс па екенмін, гүл ме екенмін,
Өзіме бір таныспын, бір бөтенмін.
Арудың түсіндегі бейне ме екем,
Жарымның ішіндегі мұң ба екенмін.
Мен осы бар шығармын бұл өмірде,
Сонау бір түкпірінде, түнегінде,
Арудың мөлт еттім бе жанарында,
Жарымның лүп еттім бе жүрегінде?
Қоғамның бар шығармын есебінде,
Кезегінде... неше жыл, неше күнге.
Өмір сүргім келеді кейде менің,
Шынымен бар шығармын осы өмірде?!.
Мұңлықтар,
әулиелердің,
жолшылардың,
Арманын аппақ-аппақ аршып алғым,
Келеді,
ей, адамдар,
айтшы маған,
Мен осы бұл өмірде бар шығармын?!
Білмеймін, қайдан келгем, қайда болғам,
Салдым ба күнге сарай, айға қорған?!
...Мүмкін, ақын шығармын, кім біледі,
Дүние күрсінгенде пайда болған!?.

Боз

...Бір жарық мекен байқала ма алдан?
Болмаса, тоқта, мен түсем!
Духаналар мен мейханалардан
Мұңымды ішем,
Дерт ішем!
Алдымнан менің жарқылдап, күліп,
Ақжайнақ қалқа қарсы алар!
Маэстро-дос
Саңқылдап тұрып:
«Шайыр келді!» деп жар салар!
Шайыр келді деп, шарабын құяр,
Қыздың ерніндей шарабын.
Даяшы қыздың жанарында ұяң,
Жалт ете қалар жанарым...
Жалт етер сәуле «өкінбе!» деген,
Үнсіздік - әулие,
сөз батар...
Маэстро-дос
«Жетімдер»
менен
«Өкіл әкені» боздатар!..
Қоздатар бәрін, боздайды дүние,
Бозүміт, бозой, бозарман,
Дәл мендей өлең жазбайды дүние,
Мен дүниедей жаза алман!
Жаза алғам,
жазғам,
жазықты болғам,
Майына көздің жиі аққан...
Әлемнің мынау нәзіктігі - ардан,
Мықтылығы да - ұяттан!
Ей, сұлу қыздар, оқыңдар өлең,
Іштегі аңсар текке өлер...
Қорықса егер ақындар неден,
Арулар соған тап келер!..
Жетті енді, өшір!
Жарықты да өшір!
Жүдедім,
Жаздым,
Қамықтым,
Сағынғам,
Сүйгем,
Жалықтым, кешір,
Бәрінен, досым, жалықтым!
Жүректің қанын қотарып іштім,
Көтеріп іштім көз жасын,
«Ең ұлы ақын» атанып іштім,
Сенбегенменен өз басым!
Ішпеймін енді!
Мейханалардан,
Алып кет алыс жолдарға!
...Бір жарық мекен байқала ма алдан,
Бір жарық жүрек бар ма алда?!

***

Ей, мұсылман желдер,
Сендер,
Бір хабарын беріңдер оның,
Ей, мұсылман көлдер,
Көркем жүзін көріңдер оның,
Момын өзендер,
Су бетіндегі бейнесін сақтап,
Момын кезеңдер,
Жан дүниесіндегі аппақ,
Махаббатын қорып,
Махаббатын қорып,
Махаббатын қорып,
Ей, әлемдік Жүрек,
Ей, қастерлі Жарық,
Ей, киелі Түнек,
Ей, ғасырлық Мұңдар,
Ей, Іңкәрлік әппақ,
Ей, мұсылман Шыңдар,
Ей, мұсылман Соқпақ,
Жеткізіңдер Маған!
Жеткізіңдер бүгін,
Өпкізіңдер маған,
Маңдайының нұрын!

****

Ғашықтар рухына!

Дала – Жүрек!

Далам, сенің жамалың әжім-әжім,
Сезіледі жаныма қажығаның!
...Жанарынан жас кеппес Баян барын,
Кеудесінен кек кетпес Қозы барын

Сен көрдің ғой!
Заманның тылсым әнін,
Түйсінуге ұмтылам, ұмсынамын.
...Сарыбайды бауырыңа қысып алып,
Қарабайды арқалап жүрсің әлі.

Қай кезеңнің сүртейін айғыздарын,
Қай жақсымды іздейін қай құздағы?!
Айтаңсықтың баса алмай өксігенін,
Жұбата алмай жүрмісің Айқызды әлі?

Далам, сенің бауырың қатпар-қатпар,
Әр қатпарда таңбалар, ақтаңдақтар.
Жапырағын тонатқан шоқ шынарлар,
Ғашықтарын жоғалтып жатқан бақтар!

Шерлі заман –
жүректе жара қатқан,
Шып-шып етіп тұр әлі жарадан қан.
Шынжырлары бар әлі білек кескен,
Мылтықтары бар әлі марал атқан!

О, биігі болса да обал ұғар,
Сұңқар емес, сол тұсқа қонар ұлар.
Әр бақсының бір-бірден сайтаны бар,
Әр жақсының бір-бірден Қодары бар!

Далам, сенің жауырының жырым-жырым,
Жүріп өткен жолы ма бұрынғының,
Ат сүйреген жер ме екен тұлымдыны,
Жат сүйреген жер ме екен бұрымдыны?!

Жер ме әлде Қарабай жылқы айдаған,
Батырып қара өкшесін жырта айдаған,
Баян қыздың қасына қорқау еріп,
Ер Қозының басында бұлт ойнаған?!

Жау ере ме жаныңа, дос ере ме,
Не жазғанын көрерсің пешенеге.
Әулиелерді іздесең – мазарларда,
Ғашықтарды іздесең – кесенеде!

Қарабайлар – жылқысы өткен жерде,
Заманасы басына шөккен жерде.
...Сол Қарабай – атомы сол даланың,
Улы гүлге айналған көктемдерде!

Далам менің – далиған жүрек қана,
Жатар бәрін Тәңірден тілеп қана.
Ғашық болса бір ұлы – гүлге оранып,
Жасық болса бір ұлы – жүдеп қана.

Сарыбайдай сарғайып арман қалды,
Қарабайдай қарайып жалған қалды,
Баян-үміт,
Қодар-дерт,
Қозы-мұң-ай,
Сол жүректе шемен боп қалған мәңгі!

Сәт

Жұлдыздан жарық жеткенше,
Сағынып үлгердім сені,
Жанымнан тұрып кеткенше,
Сағынып үлгердім сені,
Көбелек қанат қаққанша,
Сағынып үлгердім сені,
Қалалар шамын жаққанша,
Сағынып үлгердім сені,
Бір тамшы тамам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Бір шырпы жанам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Бір ойдан қайтам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Бір сөзді айтам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Құс ұшып қонам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Қу көңіл қалам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Зарыңды тартам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Жүгіңді артам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Перронға шығам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Бәрін де ұғам дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
Сағынбан енді дегенше,
Сағынып үлгердім сені,
«Махаббат өлді» дегенше,
Өлтіріп кетші мені!

***

Арманға сене алмайтынымыз,
Жалғанға көне алмайтынымыз,
Жылаған бақтарға бармайтынымыз,
Жаңбырдың астында қалмайтынымыз –
Қандай жақсы!
Кездесуге тез жетпейтініміз,
Кешіктің ғой деп сөкпейтініміз,
Жаңбыр мен жасқа шыланған жүзді,
Жұбатпақ болып өппейтініміз –
Қандай жақсы!
Өзімізді сырт ұстайтынымыз,
Сөзімізді сырт ұстайтынымыз,
Жаңбырда қалып, жаураған тәнді,
Жылытпақ болып кұшпайтынымыз –
Қандай жақсы!

Бошалаң

Әр сәт сайын алыстаймыз достардан,
Алыстаймыз Тәңіріміз қосқаннан.
Толтырылған тағдырыңның көзесі,
толтыра алмай көңіліңді бос қалған.

Өзге түгіл, өзіңді өзің ұнатпай,
суық сезім сырғақтайды сынаптай.
Жүрек қана жалп-жалп етіп қояды,
желді күні жана алмаған шырақтай.

Керте-керте көрген биік кетілді,
Күн айналмай құлай салар секілді.
Жел жағыңнан бір жылы сөз естілсе,
Қарап тұрып жылай салар секілді,

Күдіктен де, үміттен де кекілді,
Кемді күнде жеріп кетер секілді.
Маңдайыңнан сипай қалса бір адам,
Майдай содан еріп кетер секілді.

Ойнамай-ақ отқа барған секілді,
Барға да арман, жоққа да арман секілді,
Бас бұрарға мұрсат та жоқ, мұрша жоқ,
Жауырыннан оқ қадалған секілді.
Ойың да ояу, арың да ояу секілді,
Жолың – жаяу, сарын – баяу секілді,
Бір қарасаң ақ пен қара өмірің,
Бір қарасаң қалың бояу секілді.

Жылытып та, жылынып та жарыта алмай,
Жарға біткен жадағайлау кәрі талдай,
Өз сөзіңді өзің тағы айта алмай,
Өз қолыңнан өзің тағы тарта алмай,

Қорланасың, тұрам дейсің жоғары,
Арланасың жағалауға ағаны.
Мұңнан басқа ештеңең жоқ аяулы,
Жырдан басқа ештеңең жоқ бағалы.

Бүгін күмән, ертең тағы тұманды,
Сен кімдерді, сені кімдер ұға алды?!
Біреулермен ұнатпайсың күлуді,
Біреулермен ұнатасың жылауды.

Қызжымиған

Айна тауып алдым мен, кәдімгі айна,
Бұл айнаға бар әлем шағылғай ма,
Бұл айнадан басқа әлем көрінгей ме,
Бұл айнадан басқа жан табылғай ма.

Айнаға кім қараған-қарамаған,
Мерейлі адам, ол әлде жаралы адам?
...Бір сәтте сол айнадан қыз жымиды,
Жап-жарық боп көрінді жанары одан.

Қыз қарады айнадан, қыз қарады,
Мұздатты ойды бойымның мұздағаны.
Қараған кім айнаға ең соңғы рет,
Қамаған кім о, мұнда қыз баланы?!

Қыз қараған айнадан, ай қарады,
Ойланады, сезім боп байланады.
Джоконданың жұмбағы секілді еді,
Шаттыққа да, қайғыға айналады.

Шашылып қыз жинаған жүк қалды ма,
Құртты ма ол өзі-өзін, құтқарды ма?
Қарады ма көркіне көңілі толмай,
Көзі тоймай, о, бәлкім сұқтанды ма?

Қарады ма сол бір қыз шаттанғанда,
Жанарынан жалт етіп от жанғанда.
Қалдырды ма қапыда айнаны ұмыт,
Кездесуге асығыс аттанғанда?

Қарады ма сол бір қыз жылап тұрып,
Тағдырынан жұбаныш сұрап тұрып,
Бір бақытын таба алмай өтті ме екен,
Кетті ме екен сол сәтте лақтырып?

Қайта тауып алды ма, таппады ма,
Назаланып нариза шақтарына,
Көз алмай қарай-қарай қайран ару,
Өз жанын осы айнаға сақтады ма?

Күндерінен бір қайыр күтті ме өткен,
Күмәнді күз өткенде, күпті көктем.
Ібіліске жүрегін сатып қай жан,
Жас сұлуды айнаға тұтқын еткен?!

Ханның қызы болды ма, қайыршының,
Аша алмаған сұлу ма шайыр сырын?
Қайтарды ма меселін бақсы ұлының,
Арбауына түсті ме ойыншының?

Сүйген серттен тайған ба, дос алдаған,
Күнді күнге жан ба екен қоса алмаған.
Қызжымиған бұл айна мылқау, соқыр,
Қыз жанының жұмбағын аша алмаған.

Біле алмадым қай жан ең, қай ғасыр ең,
Түсте сүрем мен соны, ойда сүрем.
Мұңды, назды, шаттықты, бәрін жұтқан,
Қызжымиған-дүние-ай айна ішінен.

***

Лала гүлі: «бір қызды сүйем!» деді,
«Сүйе ғой!»,
Сүйген жүректер ғана мына әлемге ие ғой!

Лала гүлі: «сол қызды көрсем...» деді,
Көрелік,
Көре алмасақ дүние кетер еді көнеріп.

Лала гүлі: «сол қызға сыйла мені» дегені,
Ия, менің де сұлуға гүл сыйлағым келеді!

...Гүлді бердім, сонда қыз: «Сүйем сені!» дегені,
О, Құдайым, ал менің не жазығым бар еді?!

***

Осы көз – туыс маған,
Осы ерін – бауыр маған,
Көңілмен суыспаған,
Жүрекпен ауырмаған,
Кездескен кез есімде,
Ұялшақ түн есімде,
Сен соны сезесің бе,
сен соны білесің бе?!
Жанарың... есімде мұң –
өлеңдей оқылмаған,
Осы қол – досым менің,
бұл құшак – жақын маған!
Кешікпей келші дедің,
келмедім, алыстадым,
ойларың – көршілерім,
сөздерің – таныстарым!
Сәулем-ау, содан бері –
кері жол, теріс орам,
ұнатса адам нені,
ұзамаушы еді содан,
Ал мен ше,
безінемін,
Дүние – көзіме жын,
бөтенмін өзіме өзім,
дұшпанмын өзіме өзім!

Жүрегімді сақта...

Жүрегіңді сақта,

Жүрегімді сақта,

Бұл алағай шақта,

бұл бұлағай шақта!

Күнге керек жүрек,

Түнге керек жүрек,

Саған құнсыз болса,

Гүлге керек жүрек!

Жүрегіңді жебе,

Жүрегімді жебе,

Өзің сүймеген соң,

Өзге сүймес деме.

Жүрегіңді қорға,

Жүрегімді қорға,

Соғып жүр ол зорға,

соғатындай сорға.

Жүрегімді тыңда,

Жүрегіңді тыңда,

Шақырмашы құзға,

батырмашы мұңға.

Жүрегіңе – рахым,

Жүрегіме – рахым,

Жүрек деген –

сұлу,

Жүрек деген –

ақын.

Жүрегіңді сақта,

Жүрегімді сақта,

Я, Тәңірім, көз бер,

Жүрек көзі жоққа!

Қайырым

Өзгерткің келсе де өзгерте алмайтын,
Бір жол бар, екі рет жүруге болмайтын,
Өзен бар, екі рет кешуге болмайтын,
Жұмбақ бар, екі рет шешуге болмайтын,
Есік бар, екі рет ашуға болмайтын,
Перне бар, екі рет басуға болмайтын,
Бір сыр бар, екі рет білуге болмайтын,
Өмір бар, екі рет сүруге болмайтын,
Қанат бар, екі рет кағуға болмайтын,
Шырақ бар, екі рет жағуға болмайтын,
Ол – қыздың жүрегі: жарық күн, қара түн,
Екі рет, екі рет кешіре алатын!

Жұмбақтас

Көкшетау – текшелі тас, тепсең қырлар,
Көркемін сүйсең – ән сап, өпсең – жырлар.
Аңқылдап ақ қайыңға ақтарылсаң:
«Көкешім, күттім сені» деп сыбдырлар...

Шоқ қайың, шоқ-шоқ қайың, шоғыр қайың,
Сен алдың көңіл кірін, көздің майын.
Сезімді біз жырламай, кім жырласын,
Бәрібір ұға алмаймыз өмір жайын.

Көрінер таудан арқар түс ауғанда,
Қаңқылдап Қобда жақтан құс ауғанда.
Махаббат – ол да еркіндік!
Еркіндіктен
Туады тәуелділік тұсалғанда!

Құл да өзге махаббатта, құрбан да өзге,
Жарқ етер бөтен дүние жұмған көзде.
Жанардан жас еріксіз ыршиды екен,
Бетпе-бет сұлулықпен тұрған кезде!

Мезгілдер көшіп жатыр шақтан-шаққа,
Аяулы-ау қайбір шаққа тап болсақ та.
...Жүзімді жас шылаған бұра бердім,
Жұмбақтас жүзіп бара жатқан шақта!

***

Байқаймысың, дүниенің назы бөтен:
Нәзік гүлге бәрі де нәзік екен,
Бәрін гүл деп ойлайды ол, ойлай берсін,
Нәзіктігі, о, кімнің жазығы екен?!
Қара тасқа бәрі де қара, қатты,
Қара тас деп ойлайды ол қарақатты,
«Тас емеспіз!» деп қанша күрестік біз,
Жас жүректер болғанша жарақатты.
Сен биік бол өзгенің биігі үшін,
Өзің де сүй өзгелер сүю үшін,
Қара тастан құмыра жасай көрме,
Әппақ гүлдің көз жасын құю үшін!

***

Өмір – Өмір!
Басқа атауы бар ма оның?!
Таңда өзің ауыры мен жеңілін.
Өмір – сенің үмітің мен арманың,
Қуанышың, қайғы-мұңың, сенімің.
Маңызды емес қашан, қайдан басталды,
Соңын іздеп, не етесің, дос, не үшін деп!..
...Сағындырып тұру керек достарды,
Сағынышын басу үшін «досым!» деп.
Қойшы, қалқам, пәлсапаны, түйгенді,
Бір анық қой түбіне оның жетпесің.
...Өкпелетіп қою керек сүйгенді,
«Жарығым!» деп жазу үшін өкпесін.
Осы ғана!
Жеңісің ғой – әр күнің,
Болады оның жемісін де жыюға.
...Ауырлаптау өзгелердің тағдырын,
Айтшы, күнім, бізге сонша қиын ба?

Abai.kz