Астана төрінде Тәуелсіздік сарайында Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің алқалы жиыны өтті.

Жиын барысында делегация басшылары ШЫҰ да 9 жыл бақылаушы болған Беларусь Республикасын Ұйымға қабылдау және оған ШЫҰ-ның мүше мемлекеті мәртебесін беру туралы шешімге қол қойды. Бұл айтулы ұйымның батысқа қарай жағрафиялық қадамы деуге болады.

Саммит қатысушылары алдында сөйлеген сөзінде Қазақстан Президенті ШЫҰ достық, тату көршілік, тең құқықтық және өзара қолдау негізінде мемлекетаралық қатынастардың тиімді механизміне айналғанын атап өтті.

ШЫҰ аумағында үш миллиардтан астам адам тұрады. Ұйымға әлемнің ең ірі және қарқынды дамып келе жатқан экономикалары кіреді, олардың үлесіне әлемдік ЖІӨ-нің үштен бір бөлігі тиесілі. Бұл біздің Ұйымның орасан зор әлеуеті мен жаһандық рөлін айқын көрсетеді. ШЫҰ барлық мүше мемлекеттердің дауыстары мен мүдделері тең дәрежеде ескерілетін бірегей платформа ретінде көрінді. Осындай мызғымас демократиялық негізде біздің ұзақ мерзімді ынтымақтастығымыз құрылып, оның жаңа мазмұнмен нығаятынына сенімдімін,- деді ол.

Президент ШЫҰ-ның барлық қатысушыларының белсенді қолдауының арқасында Қазақстанның төрағалық ету кезеңінде цифрлық, туристік, энергетикалық және бизнес форумдарды, сондай-ақ ШЫҰ жастар кеңесін қоса алғанда, әртүрлі деңгейдегі 150-ге жуық іс-шара өткізілгенін айтты.

Шарттық базаға Антинаркотикалық стратегия, Экономикалық ынтымақтастық стратегиясын іске асыру жоспары, қоршаған ортаны қорғау саласындағы келісім, энергетикалық ынтымақтастықты дамыту стратегиясы сияқты 60 жаңа құжат қосылды. ШЫҰ-ның серіктес халықаралық ұйымдар шеңбері кеңейді. Инвестициялар жөніндегі арнайы жұмыс тобының қызметі қайта жанданды. Ұлттық валюталармен есеп айырысу үдерісі оң серпінге ие болды деп атап өтті Мемлекет басшысы.

Осы шаралардың арқасында, оның айтуынша, ШЫҰ аумағындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық қарқынды дамып келеді.

Қазақстан төрағалығы кезінде мәдени-гуманитарлық байланыстарды нығайтуға ерекше назар аударды. Дипломатиядағы “жұмсақ күш” мүмкіндігінің рөлі қазір аса жоғары.

ШЫҰ форматын одан әрі тартымды ететін бірнеше іргелі жобалар іске қосылды. Олардың қатарында ШЫҰ елдерінің рухани киелі орындары жобасы және бірінші халықаралық «Жібек жолы ШЫҰ» музыка фестивалі бар. Бірлескен жобаларды жүзеге асыру үшін 10 туристік аумақ анықталды. Алматы қаласы ШЫҰ-ның мәдени және туристік астанасына айналды - деп тізіп берді Мемлекет басшысы.

Жалпы, Президенттің айтуынша, Қазақстан алдыңғы саммитте мәлімделген барлық мақсаттар мен міндеттерді толық орындады. Қасым-Жомарт Тоқаев барлық елдерге қолдау көрсетіп, Қазақстанның бастамаларын іске асыруға белсенді қатысқаны үшін шынайы алғысын білдірді.

Мемлекет басшысы Шанхайдың ондығына кіретін барлық елдер үшін стратегиялық маңызы бар негізгі бағыттарды белгіледі.

Президент бірінші бағыт ретінде қауіпсіздік саласында өзара сенім мен ынтымақтастықты нығайтуды атады.

Ағымдағы күрделі жағдай халықаралық қатынастар жүйесінің терең дағдарысының салдары болып табылады. Осы жағдай аясында ШЫҰ халықаралық құқықтың эрозиясын еңсеру, геосаяси бөліністерге жол бермеу, сайып келгенде, кең жаһандық контексте бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайту үшін тұрақтандырушы және құрушы рөлін арттыруы тиіс,- деді ол.

Мемлекет басшысы Шанхай ынтымақтастық ұйымы бүкіл Еуразия континентінде бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін кепіл ретінде әрекет ету үшін ерекше мүмкіндіктерге ие екеніне сенім білдірді. Осы мақсатта Қазақстан бұған дейін ШЫҰ-ның «Әділетті әлем, келісім және даму үшін жаһандық бірлік» бастамасын жүзеге асыруды ұсынды. Бастаманы ұйым қатысушылары бірауыздан қолдады.

Сонымен қатар, ол өз сөзінде «үш зұлым күшпен» күреске назар аудара отырып, әскери саладағы сенім шаралары туралы келісімді әзірлеу және қабылдау қажеттігін атап өтті.

Киберқауіпсіздікті нығайту ШЫҰ қатысушыларының алдында тұрған тағы бір өзекті міндет ретінде аталды. Осыған байланысты Қасым-Жомарт Тоқаев ақпараттық инфрақұрылымның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін ақпарат алмасудың, озық тәжірибелер мен тәжірибелерді қолданудың арнайы механизмін әзірлеуді ұсынды.

Қазақстан Президентінің пікірінше, бүгін қабылданып жатқан халықаралық ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзара іс-қимыл жоспары аталған мақсаттарға жауап береді.

Президент ынтымақтастықтың екінші басым бағыты ретінде сауда-экономикалық байланыстарды кеңейтуді атады.

Әлемдік экономикада қолайсыз үрдістер күшеюде. Дүниежүзілік банктің мәліметтері бойынша, биыл жаһандық экономиканың өсу қарқыны баяулайды. Әлемдік экономиканың жаңа өсу нүктелері мен мүлде басқа даму парадигмасы қажет екені анық. Сондықтан Шанхай ұйымының маңызды міндеттері – сауда-экономикалық ынтымақтастықты кеңейту, капитал мен технологиялардың еркін қозғалысына жағдай жасау, климаттық проблемалармен күресу деп санаймыз. Өзара сауданың өсуі ШЫҰ кеңістігі үшін ортақ үрдіске айналды. Мәселен, өткен жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның ШЫҰ елдерімен саудасы 6,5%-ға өсті. ШЫҰ елдері берік технологиялық базаға ие және экономиканың барлық маңызды секторларын дамыту үшін орасан зор нарыққа ие. Осы бағытта айтарлықтай алға жылжу үшін арнайы салық, кеден және көші-қон режимдерін әзірлеу қажет. Осыған байланысты Қазақстанның ШЫҰ экономикалық жеңілдіктер базасын құру туралы ұсынысы өзекті болып қала береді. Инвестициялық жобаларды талқылау және бекіту үшін бірыңғай алаң құру қажеттілігі айқын болды. Біз Астана халықаралық қаржы орталығының негізінде жобалық қызметті қаржыландыру механизмін құруды ұсынамыз. Қытай, Ресей, Үндістан, Өзбекстан, Қырғызстан бұл алаңда белсенді жұмыс істеп жатыр. Жалпы, АХҚО резиденттерінің 20%-ы – ШЫҰ елдерінің компаниялары, - деп атап өтті Президент.

Ынтымақтастықтың үшінші бағыты – тиімді дәліздер мен сенімді жеткізу тізбектерін құру арқылы көліктік байланыстарды нығайту.

Біз «Бір белдеу, бір жол» қытай мегажобасы, Транскаспий халықаралық көлік бағыты және «Оңтүстік – Солтүстік» трансевразиялық дәліздері, соның ішінде «Орталық Азия – Оңтүстік Азия» бағытының одан әрі синергиясына ерекше мән береміз. Осы жоспарларды іске асыру үшін ШЫҰ аясында стратегиялық порттар мен логистикалық орталықтардың серіктестік желісін құру бойынша практикалық шаралар қабылдау маңызды,- деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мемлекет басшысы ШЫҰ-ны реформалау және жаңғырту қажеттілігіне жеке тоқталды.

Жылдам жаһандық өзгерістер жағдайында ШЫҰ қызметін одан әрі жетілдіру өзекті міндетке айналуда. Ұйымды кеңейту процесі жаңа мүмкіндіктер ашып, оның дамуына серпін береді. Біздің ел ШЫҰ-ға төрағалық ете отырып, Ұйымды неғұрлым тиімді көпжақты ынтымақтастық механизміне айналдыру бойынша теңгерімді ұсыныстарын ұсынды. Атап айтқанда, біз ШЫҰ Хатшылығы мен Бас хатшысының рөлін күшейтуді қолдаймыз,- деп атап өтті Президент.

Қазақстан көшбасшысының айтуынша, барлық ұсынылған ұсыныстар ШЫҰ елдері бөлісетін ортақ ізгі мақсаттарға қол жеткізуге өз үлесін қосуға деген шынайы ұмтылыс сипатына ие.

Соңында Мемлекет басшысы шараға қатысушылардың барлығына қолдау көрсеткені үшін алғысын білдірді.

Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына төрағалық ету Қытай Халық Республикасына өтті.

Саммит жұмысының нәтижесінде ШЫҰ-ның Астана декларациясы қабылданды.

Бибігүл Жексенбай

Abai.kz