Орталық Азия елдерінде су тапшылығы артуда. Бұл туралы БҰҰ-ның арнайы баяндамалары да, сараптамалары да көрсетуде. Бұл туралы Mezgil.kz ақпараттық порталы жазды. 

Аймақ сарапшылары жағдайдың жыл сайын күрделене түсетінін айтып, дереу арада маңызды шешімдерді қабылдауға шақыруда. Су тапшылығының артуы аймақ халқының жылдам өсуімен, экономиканың көтерілуімен, мұздықтардың еруімен және ауыл шаруашылық саласына қажетті суару жүйесінің ескіруімен тығыз байланысты. Мамандар мәселені оң реттеу үшін ауыл шаруашылығындағы суару жүйесіне түбегейлі реформа жасау керектігін айтты. Алайда ол үшін қыруар қаражат қажет.  

Орталық Азиядағы су мәселесін соңғы жылдары Қырғызстан билігі қызу талқылауда. 2024 жылдың желтоқсанында Қырғызстанның Жоғарғы Кеңесі Су кодексіне енгізілетін түзетулер мен толықтыруларды талқылады. Талқы барысында депутат Шыңғыс Айдарбеков су саясатын жүзеге асыру үшін жеке ведомство құруға шақырды.

«Қазақстанда су ресурстарын реттеуге арналған жеке ведомство бар. Орталық Азияда таза судың қайнар көзі Қырғызстан мен Тәжікстанда орналасқан. Бұрын энергетика негізгі басымдықтың бірі еді және ол сәтте бізде Энергетика және су ресурстары министрлігі болды. Ал қазір су русурстары ауыл шаруашылығымен бірлесе қарастырылып отыр. Менің ойымша біз су ресурстарына жеке министрлік құруымыз қажет. Су бұл өте құнды ресурс. Егер бізде жеке ведомство болмаса, онда су ресурстарын талқылау екінші планда қала бермек», - деді депутат Шыңғыс Айдарбеков.

Қазақстан билігі су саясатын іске асыру үшін жаңа министрлік құрған болатын. Ол Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация Министрлігі деп аталады. Министрлік аясында Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің Су шаруашылығы комитеті, Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитеті сынды маңызды ведомстволар жұмыс істейді.

Желтоқсан айында өткен Жоғарғы Кеңестің жиынында депутат Әлішер Эрбаев, Сұлтанбай Айжігітов пен Шыңғыс Айдарбеков суды бөлісуде бірқатар мәселе ескерілмегенін айтты.

«Біз суды бөлісу сәтінде өзіміздің қажеттілігімізді ескеріп, көршілерімізге содан артылғанын беруге тиіспіз. Кеңестік кезеңде суды бөлу саясаты орталықтанған жүйемен іске асты. Мысалы су Өзбекстанға мақта өсіру үшін жіберілді де, қарымтасына біз газ бен электр энергиясын алдық. Қазір ондай жүйе жоқ. Сол үшін де Су кодексіне жаңа нормалар енгізіп, өзіміздің су ресурсымызды біз дербес қолданып, қалғанын халықаралық келісім аясында бөліп беретініміз көрсетілуі қажет», - дейді депутат Айжігітов.

Депутат Шыңғыс Айдарбеков суды қолдану сәтінде халық санының артып келе жатқанын тілге тиек етіп, ең алдымен суды халыққа жеткізіп, артылғанын келісім аясында көршілес елдерге беру керектігін айтты.

Қырғызстан депутаттары араға бірнеше ай салып, су мәселесін қайта көтеруде. Қырғызстандық депутат Әлішер Эрбаев Ауыл шаруашылығы министрлігіне үндеу жасап, су ресурстарына қатысты саясатты қайта қарауға шақырды. Ол 2025 жылдан бастап Әмудария және Сырдария өзендерінде суды бөлісу бойынша үлкен мәселе туындайтынын айтуда. Бұл туралы ол Tazabek.kg сайтына берген пікірінде айтқан.

«Ауғанстан өз аумағында 100 шақырымға созылатын канал салды. Ал судың 30-40 пайызы сол каналдың құмына сіңіп кетеді. Біздің жанымыздағы Қазақстан, Өзбекстан, Түркіменстан іспеттес көршілеріміз ренішін білдіре бастайды, өйткені оларға судың 40 пайызы жетпей қалады. Үлкен мәселе басталады», - дейді Эрбаев.

Ауғанстандағы билікті «Талибан» ұйымы басып алғаннан кейін, Кабул өз аумағында Көш-Тепа каналын салуды бастады. Каналдың ұзындығы 285 шақырымды құрайды және Әмудария суының 30 пайыздан астамы каналға жиналмақ. Тәлібтер көршілес елдермен келісім жүргізбей каналдың құрылысын іске асыруда. Сарапшылар каналдың құрылысы аяқталған сәтте Орталық Азия елдеріндегі су тапшылығы артып, Ауғанстан мен ОА елдері арасында қақтығыс болуы мүмкін деп болжам жасауда.

2024 жылы Қырғызстан билігі Ыстық көлді сақтап қалу үшін, көршілес елдерге су беруді азайтуы мүмкін екенін айтқан болатын.

Сарапшылар Орталық Азия елдері үшін су басты мәселеге айналып келе жатқанын жазуда. Су тапшылығы болашақта қарулы қақтығысқа себепкер болуы мүмкін дейді кей мамандар.

Abai.kz