2022 жылдың қаңтарында генерал-полковник Руслан Жақсылықов Қазақстанның Қорғаныс министрі болып тағайындалды. 2025 жылғы 8 маусымда ол президент жарлығымен қызметінен босатылды. Руслан Жақсылықов Қорғаныс министрі қызметіне келгеннен кейін-ақ Қарулы Күштер толық жаңғыртыла бастады.

Үш жыл ішінде бөлім армияның жауынгерлік әзірлігін арттыру, әскери қызметкерлерді әлеуметтік қорғау және халықаралық интеграция бойынша нақты нәтижелерге қол жеткізді.

Әлеуметтік қорғау

2023 жылдан бастап мерзімді әскери қызметшілерге несиелік демалыстар – қызмет мерзіміне және запасқа шығарылғаннан кейін 60 күнге несие төлемдерін тоқтату мүмкіндігі берілді. Оларға білім беру жеңілдіктері де енгізілді, соның арқасында сарбаз тек грантқа ғана емес, сонымен қатар шәкіртақыға, жатақханаға басым құқыққа ие болады.

Тұрғын үй мәселесіне келсек, әскери қызметкерлерге тұрғын үй жалдау ақысы төленеді, оларға жеңілдетілген ипотека беріледі. Өңірлерде ведомстволық үйлердің құрылысы жалғасуда.

Жалақы

2023 жылы рейс қызметкерлері мен оқытушыларға арналған жәрдемақы 60 %-ға өсті. Бір жылдан кейін олар біртұтас жалақы жүйесі бар жаңа төлем жүйесіне көшті. Орта есеппен офицерлердің табысы 20,3 %-ға, сержанттар мен қатардағылар 33,9 %-ға өсті.

Заң шығару қызметі

Биылғы жылы запастағы қызмет туралы заңға қол қойылып, аумақтық қорғаныс туралы заң жобасы мақұлданды. Қазір Мәжілісте әскери-патриоттық тәрбие туралы заң жобасы қаралуда. Түзетулердің бес пакеті қабылданды, бірақ жұмыс әлі де жалғасуда.

Құрылым және жауынгерлік дайындық

Ең ірі ұйымдастырушылық реформалардың бірі Әуе десанттық-шабуылдаушы әскерлерін Құрлық әскерлерінен шығару болды. Қазір бұл автономды әрекет етуге қабілетті әскерилердің жеке саласы.

2024 жылы Қазақстан армиясының құрамалары мен әскери бөлімдерінде ұшқышсыз ұшу жүйелері мен электронды барлау бөлімшелері құрылды. Сондай-ақ арнайы операциялық күштер (ССО) жасақталды. Жаңа әскери бөлім стандартты емес жағдайларда күрделі тапсырмаларды орындауға бағытталған.

2022 жылы 148 оқу-жаттығу өткізілсе, 2025 жылы 170-і жоспарланған. 2024 жылы еліміздің аумағында 10 халықаралық оқу-жаттығу өткізілді. Қазақстандық әскерилер шетелде, соның ішінде Ұлыбритания, Үндістан, Қытай және АҚШ-та 21 халықаралық оқу-жаттығуларға қатысты.

Цифрландыру

Қарулы Күштерді цифрландыру процесі үш негізгі міндет бойынша жүзеге асырылады: әскерлерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерін құру, ресурстарды басқарудың автоматтандырылған жүйелері, IT инфрақұрылымын жабдықтау және дамыту.

Сонымен қатар, министрлік цифрлық технологияларды үнемі қадағалап, алыс және жақын елдерде қолданылады. Техникалық құрал-жабдықтар 2023-2024 жылдары ұшқышсыз ұшу жүйелері, жылжымалы әуе қорғаныс жүйелері, жаңа буын командалық-штабтық кешендері пайдалануға берілді.

Сондай-ақ, Қазақстанда жабдықты жөндеу мен өндіруді локализациялауда – отандық кәсіпорындарда бронетранспортерлер мен байланыс жүйелері жаңғыртылуда. 2024 жылы Қарулы Күштерге 53 бірлік «Арлан» БКМ, 45 бірлік БКМ «COBRA II» броньды техникасы, А400М әскери-көлік ұшағы, Маңғыстау облысының кеме жөндеу зауыттарында құрастырылған «Шапшан» жүрдек көлік-десанттық катері алынды.

Бейбітшілікті қолдау шаралары

2024 жылдың наурыз айында 139 әскери қызметкер мен төрт штаб офицерінен тұратын Қазақстанның тұңғыш тәуелсіз бітімгершілік контингенті БҰҰ қамқорлығымен миссияны орындау үшін Голан шыңдарына орналастырылды.

Бітімгерлер 200-ге жуық жарылмаған оқ-дәрілерді залалсыздандырды, өмірге қауіпті аймақтан БҰҰ қызметкерлерін эвакуациялау бойынша тапсырмаларды орындады, қауіпсіздікті қамтамасыз етті, БҰҰ базаларының қорғанысын күшейтті және басқа да тапсырмаларды орындады. Олардың жұмысын БҰҰ миссиясының қолбасшылығы жоғары бағалады. 2025 жылдың сәуір айында Қазақстан бітімгершілік контингентінің жоспарлы ротациясын өткізді.

Халықаралық ынтымақтастық

Өткен жылдың өзінде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері 850-ден астам халықаралық іс-шара өткізіп, 15 маңызды халықаралық шарт жасасты. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері бірқатар елдермен, соның ішінде Ресей, Түркия, Қытай, Катар және Өзбекстанмен қорғаныс саласында екіжақты келісімдерге ие.

Бұл келісімдер әскери-техникалық өзара іс-қимыл мен бірлескен оқу-жаттығулардан бастап тәжірибе алмасу мен әскери мамандардың тағылымдамадан өтуіне дейінгі ынтымақтастықтың түрлі аспектілерін қамтиды.

Білім

Қорғаныс министрлігінің жоғары оқу орындарындағы оқу процесі Қарулы Күштердің жауынгерлік даярлық жоспарымен біріктірілген. Курсанттардың әскери тағылымдамадан өту уақыты ұлғайтылды.

2024 жылы 500-ден астам әскери қызметкер Ресей, Түркия, АҚШ, Беларусь, Өзбекстан, Үндістан, Италия, Қытай және Кореяның әскери жоғары оқу орындарына оқуға жіберілді. Екіжақты ынтымақтастық аясында Қазақстан армиясының 190 әскери қызметкері шетелде тағылымдамадан өтті.

Әскери аналар комитеті

Генерал-полковник Руслан Жақсылықов жауынгерлерді қызметтің барлық кезеңдерінде сүйемелдеуге белсенді қатысатын ұйыммен бірлесіп жұмыс істеудің маңыздылығын бірнеше рет атап өтті. Комитет өкілдері кез келген әскери бөлімге кез келген уақытта келіп, сарбаздармен сөйлесіп, олардың тұрмыс жағдайын бақылай алады.

Әскери-патриоттық тәрбие

2023 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2030 жылға дейінгі жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу тұжырымдамасын қамтитын No1039 қаулысы бекітілді. Әскери-патриоттық клубтар, «Жас сарбаз» сыныптары мен «Смарт сарбаз» үйірмелері белсенді түрде дамып келеді.

Әскери қызметкерлердің балаларына 1000-нан астам бала келген «Балдәурен» оқу-сауықтыру орталығына жолдама берілді. Айбын халықаралық жастар слеті жыл сайын өткізіледі.

Инфрақұрылым

Модульдік ғимараттарды пайдалануға беру бағдарламасы жалғасуда. Тек 2024 жылдың өзінде олардың 42-сі пайда болды, оның ішінде 25 казарма, төрт асхана және 13 әкімшілік ғимарат. Әскери бөлімдер мен мекемелердегі дербес жөндеу жұмыстары 400-ге жуық нысанды қамтыды.

Семей, Ақтөбе, Шымкент, Қонаев және Атырау қалаларында офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге арналған көп пәтерлі модульді тұрғын үйлер салынуда. Ал Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 80 жылдығын мерекелеу қарсаңында Алматыда Армия үйі мен Әскери даңқ мұражайына күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Концерт залы толық жөндеуден өтті, лифтілер қалпына келтірілді. Әскери киностудия өз жұмысын қайта бастады. Әскер үйіне іргелес аумақта ашық аспан астындағы мұражай құрылды, онда 1938-1945 жылдардағы 30-дан астам сирек кездесетін әскери техниканың үлгілері қойылған.

Әскери қызметкерлерді оңалту

Әскери қызметкерлерді оңалту орталығы 2024 жылдың шілдесінде Шортанды қаласында ашылды. Бұл бітімгершілік миссияларға, төтенше жағдайлардың зардаптарын жоюға қатысқан және қызметте ерекше көзге түскен әскери қызметкерлер курорттық-сауықтыру емінен өтетін алғашқы оңалту орталығы. Бір жыл ішінде оған жүрек, тыныс алу, жүйке жүйесі және тірек-қимыл аппараты ауруларына шалдыққан 1500-ден астам әскери қызметкер келді.

Спорт

Әскери спортшылар әлемдік аренада тұрақты түрде жоғары жетістіктерді көрсетуде. Тек 2024 жылдың өзінде олар 463 медаль жеңіп алды, оның 203-і алтын, 120-сы күміс және 140-ы қола.

2024 жылғы ХХХІІІ Жазғы Олимпиада ойындарында Қазақстан жеңіп алған жеті медальдың төртеуін армия спортшылары жеңіп алды. Олар Халықаралық әскери-спорт кеңесі (CISM) аясында және ТМД аясында 20-дан астам маңызды спорттық іс-шараларға қатысты.

CISM халықаралық әскери-спорттық ұйымы 2025 жылы Қазақстан Қарулы Күштеріне басшылықта бір орынды бөлді. Үстіміздегі жылдың тамыз айында Астанада қазақ күресінен әскерилер арасында тұңғыш рет әлем чемпионаты өтеді.

Керімсал Жұбатқанов,

тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті

Abai.kz