Кез-келген ұлт үшін табиғи құбылыс  - тарихи өткенін, әлемге және адамзат қоғамының дамуына әсерін зерттеу, әлемдік тарихта және өркениетте өз орнын анықтау болып табылады.

Қазақ тарихына көз жүгіртсек, қазақ шеткі жаулармен жан алыса күресіп, ашық агрессиямен айқасып жүріп, өкінішке орай, ғылым мен білімнен алыс, көшпелі өркениеттің өкіліне айналды. Көшпелі өмір салтын ұстанды. Тарихты толық біліп, тарихи сана-сезімін қалпына келтіру үшін сол бір олқылықтардың орнын толтыратын уақыт әбден жетті.

Бүгінде Тәуелсіз Қазақстан тұрақты дамып келе жатқан, жалпы әлемдік дамуды жалғастыруға ғана емес, сонымен бірге әлемдік қоғамдастықтан өз орнын іздей отырып, адамзат пен әлем дамуына өз позициясын және көзқарасын еркін білдіретін қуатты, тұрақты елге айналды. Енді біз - қазақстандықтар, қойылған мақсаттарымызға қол жеткізуге күш салып жатырмыз. Осыны ескере отырып, Елбасы "Ұлы даланың жеті қыры" атты мақаланы шығарды және осылайша елдің ұлттық тарихын терең түсіну процесін бастады.

Осы заманауи шындыққа сай бізді жаңа жолмен жүруге, бүгінгі жолмен ертеңге қадам басуға, өткенді қайта жаңғырту жолымен жүруге шақыратын стратегиялық мақала жариялады. Елбасы мақаласы еліміздің көп қырлы және жан-жақты тарихын терең түсінуге және қабылдауға мүмкіндік береді.

Яғни, Мемлекет басшысы біздің халқымыздың әлемдік өркениетке және оның дамуына қосқан зор үлесін зерттеуге шақырады. Біздің Ұлы Дала әлемдік мәдениет пен өркениетке өзінің қомақты үлесін қосқаны анық. Бұны ешкім жоққа шығара алмайды.

Президент өзінің мақаласында былай деп жазған: "Жылқыны қолға үйрету арқылы біздің бабаларымыз өз дәуірінде адам айтқысыз үстемдікке ие болды. Ал жаһандық ауқымда алсақ, шаруашылық пен әскери саладағы теңдессіз революцияға жол ашты. Жылқының қолға үйретілуі атқа міну мәдениетінің де негізін қалады. Бес қаруын асынған салт атты сарбаз айбарлы көшпенділер империялары тарих сахнасына шыққан дәуірдің символына айналды. Ту ұстаған салт атты жауынгердің бейнесі – батырлар заманының ең танымал эмблемасы, сонымен қатар, атты әскердің пайда болуына байланысты қалыптасқан көшпенділер әлемі "мәдени кодының" айрықша элементі. Автокөлік қозғалтқыштарының қуаты әлі күнге дейін аттың күшімен өлшенеді. Бұл дәстүр – жер жүзінде салт аттылар үстемдік құрған ұлы дәуірге деген құрметтің белгісі".

Әлемнің жылдам дамуына ықпал ететін маңызды оқиғалардың бірі - металлургиялық өндіріс. Ежелде адамзат мыстан, темірден, алтыннан және күмістен бағалы тастар шығарды. Біздің Ұлы Дала осындай ауқымды өндірістік объектілердің бірі болып табылатыны туралы Елбасы өз мақаласында айтты.

1969 жылы Қазақстанда табылған "Алтын адам", әлем ғылымы үшін өте маңызды жаңалық болды. Яғни, біздің ата-бабаларымыз алтын-күмісті күнделікті өмірдің барлық салаларында қолданғаны тарихи түрде дәлелденді.

Өзінің мақаласында Елбасы біздің Ұлы Дала - бүкіл түркі әлемінің туған жері, сондай-ақ, әлемдік өркениеттің ажырамас бөлігі болып табылатын алма мен қызғалдақтардың тарихи отаны болғанын ерекше назар аударды.

Бұл Қазақстанның әлемдік өркениетке не берді деген сұраққа нақты жауап болды. Яғни, қазақ даласы адамзат прогресінің көзі болып табылады. Біздің тарихымызды әлемдік тарихпен байланыстырып, Қазақстан мен оның халқы әрқашан әлемдік ғылым мен білім беруді дамытуға, әлемдік өркениеттің дамуына елеулі үлес қосқан әлемнің ажырамас бөлігі болғанын атап өту керек. Осыған сәйкес біз патшалық-советтік кезеңде қалыптасқан стереотиптерді бұзып, ұлттық тарихымызға жаңа көзқарас қалыптастыруға тиіспіз.

Мемлекет басшысы осы бағытта "Архив - 2025" мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру, "Ұлы даланың ұлы есімдері" атты оқу-ағарту энциклопедиялық саябағы ашу, "Ұлы Дала тұлғалары" атты ғылыми-көпшілік серияларды шығару, "Түркі өркениеті: түп тамырынан қазіргі заманға дейін" атты жобаны қолға алуды тапсырды. Бұл жоба аясында 2019 жылы Астанада Түркологтардың дүниежүзілік конгресін және әртүрлі елдер музейлерінің экспозицияларына ежелгі түркі жәдігерлері қойылатын Түркі халықтарының мәдени күндерін ұйымдастыру және т.с.с шаралар өткізілді.

Тек осылай ғана біз тарихи сана-сезімді жандандырып, өз туған тарихымызды түсінеміз. Бұл тарихи сананы жаңғырту - ұлттық сананы ояту және оны заманауи талаптарға сәйкес зерделеуге жасалған қадам. Ең бастысы, біздің Ұлы Дала ата-бабаларымыз - заманауи адамдар болған. Адамзат өркениетіне баға жетпес үлес қосқан және адамзаттың дамуына жаңа серпін беретін бай мәдениет қалдырған.

Ұлттық құндылықтарды, халық дәстүрлерін, салт-дәстүрлерін, діни нанымды ескеру маңызды. Қазақстан тарихын зерттеуде шешуші орынды әдістемелік маңыздылығы бар Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың еңбектері үлкен рөл атқарады. Олардың ішінде Президенттің "Егеменді Қазақстанның қалыптасуы мен даму стратегиясы", "21 ғасырдың басында", "Тәуелсіздік дәуірі", "Болашаққа көзқарас: қоғамдық сананы жаңғырту" және "Ұлы даланың 7 қыры" атты мақалалары жариялаған шығармаларын атаған жөн. Олар әлемдік-тарихи үдеріс аясында Қазақстанның тарихи үдерісін жан-жақты зерделеуге, оны зерттеудің басым бағыттарын айқындауға бағытталған.

Осы мақсатта Қазақ-Орыс Халықаралық университеттің ректоры, психология ғылымдарының докторы, профессор Темірхан Байбосынұлы Бердімұратовтың жетекшілігімен  ғылыми-зерттеу тобы құрылды.

Осы топ жұмысының мақсаты - Мемлекет басшысының тарихи мақалалары бойынша Қазақстан мен Ақтөбе облысының тарихында ортағасырлық және жаңа замандардың тарихын жан-жақты зерттеу. Қазірдің өзінде әртүрлі материал-құжаттар жинақталып, талдау жүргізілуде, 2019 жылдың бірінші тоқсанында Қазақстан мен Орталық Азия бойынша ғылыми экспедициялар жоспарлануда. Келесі жылдың мамыр айында университеттің мұражайын ашу жоспарланып отыр. Онда облыстың материалдық, рухани және мәдени өміріне қатысты көптеген экспонаттар қойылады.

Керімсал Жұбатқанов,

тарих ғылымның кандидаты

Abai.kz