بىشكەك قالاسىندا ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى (ۇقشۇ) ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ سەسسياسى ءوتتى. 

قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ، بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، ارمەنيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى نيكول پاشينيان، سونداي-اق ۇقشۇ باس حاتشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ۆالەري سەمەريكوۆ شاعىن قۇرامدا كەزدەسۋ وتكىزدى. سودان كەيىن دەلەگاتسيا مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كەلىسسوزدەر جالعاستى.

مەملەكەتتەر باسشىلارى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندە پىكىر الماستى. ۇقشۇ-نىڭ 2019 جىلعى باسىم باعىتتارىنىڭ ىسكە اسىرىلۋىن قورىتىندىلاپ، الداعى جوسپارىن انىقتادى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ شاعىن فورماتتا وتكەن كەزدەسۋدە قاتىسۋشى مەملەكەتتەر باسشىلارىنا قازاقستاننىڭ ۇقشۇ فورماتىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلداردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى جونىندەگى ۇستانىمىن جەتكىزدى.

– ءبىز ۇقشۇ اياسىنداعى ساياسي ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا، ۇيىمنىڭ اسكەري-كۇشتىك الەۋەتىن نىعايتۋعا جانە زاماناۋي سىن-قاتەرلەر مەن قاۋىپتەرگە قارسى ءىس-قيمىلدار جاساۋعا نيەتتىمىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ساياسي ديالوگتى كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن اتاپ وتكەن قاسىم-جومارت توقاەۆ ەۋرازيا كىندىگىندە ورنالاسقان اۋماقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ىسىندەگى ۇقشۇ-نىڭ اتقاراتىن جاۋاپكەرشىلىگىنە نازار اۋداردى. ونىڭ پىكىرىنشە، ۇيىم ەۋروپا مەن ازيانى قاۋىپسىزدىكتىڭ بىرىڭعاي ەۋرازيالىق پلاتفورماسىندا بايلانىستىرا وتىرىپ، ءوز پوزيتسياسىن قازىرگىدەن دە نىعايتا الاتىنى جونىندە پىكىر ءبىلدىردى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ وسى ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن بىرقاتار مىندەتتى قاراستىرۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.  اتاپ ايتقاندا، ۇقشۇ-نىڭ حالىقارالىق بەدەلىن ارتتىرۋ ءۇشىن جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى.

– ءبىز ەشكىمگە قارسى شىقپايمىز، كەرىسىنشە، ءوزارا ءتيىمدى ديالوگقا دايىنبىز. بۇل ۇستانىمدى ىلگەرىلەتۋ ماڭىزدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

وسىعان وراي قازاقستان پرەزيدەنتى ۇقشۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ ناتو-داعى ارىپتەستەرىنە بيىلعى مامىر ايىندا جولداعان اشىق ۇندەۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، ونىڭ ءوزارا سەنىمدى نىعايتۋعا جانە ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنىن ايتتى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇقشۇ جانىنداعى سەرىكتەس جانە باقىلاۋشى ينستيتۋتتاردى ودان ءارى دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. ينستيتۋتتاردى قۇرۋ تۋرالى شەشىم بىلتىر قازاقستان استاناسىندا قابىلدانعان بولاتىن. پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، بۇل ينستيتۋتتار جۇمىستارىنىڭ العاشقى ناتيجەلەرى دە ايتارلىقتاي.

پرەزيدەنت ۇقشۇ اياسىنداعى ساراپتامالىق-ديالوگتىق ينفراقۇرىلىمدى كەڭەيتۋگە شاقىردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ الداعى سەسسيالارىنىڭ بىرىندە مينيسترلەر، قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىلارى، ءىرى ساراپشىلار مەن شەتەلدىك قوناقتار دەڭگەيىندە حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ويلانعان ءجون.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ميۋنحەن كونفەرەنتسياسىن  مىسالعا كەلتىردى.  ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل جيىن باستاپقىدا ناتو-عا مۇشە ەلدەردىڭ قورعانىس ۆەدومستۆولارى وكىلدەرىنىڭ بەيرەسمي كەزدەسۋى رەتىندە ۇيىمداستىرىلعان ەدى، ال بۇگىندە ەۋروپانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى پروبلەمالاردى تالقىلايتىن بەدەلدى فورۋمعا اينالدى.

مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە ۇقشۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر اۋماعىنداعى، سونىڭ ىشىندە اۋعانستانداعى تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى تۋرالى ايتتى.

– بۇگىندە رەسمي بيلىك ەل اۋماعىنىڭ جارتىسىنان استامىن عانا باقىلايدى. وندا حالىقتىڭ 65 پايىزى  تۇرادى. اۋعانستاننىڭ قالعان ايماقتارى تەرروريستىك ۇيىمداردىڭ قولىندا. وڭتۇستىكتەن تونەتىن وسىنداي قاۋىپتىڭ بار ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇقشۇ حالىقارالىق تەرروريزم مەن باسقا دا قاتەرلەرگە قارسى كۇرەسۋ ءۇشىن قارۋلى كۇشتەر مەن قۇرالداردى ساقاداي-ساي ۇستاۋى قاجەت، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى سامميت قاتىسۋشىلارىنا «جۋسان» ارنايى گۋمانيتارلىق وپەراتسياسىنىڭ ناتيجەسى تۋرالى ايتىپ، وسى شارا بارىسىندا قازاقستان مەن سيريانىڭ سالالىق ورگاندارى 595 ازاماتتى، ونىڭ ىشىندە 400-دەن استام بالانى قاقتىعىس ايماعىنان الىپ شىققانىن جەتكىزدى. پرەزيدەنت جۋىردا عانا يراكتان ءبىر توپ بالانىڭ قۇتقارىلعانىن حابارلادى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ زاڭسىز ەسىرتكى اينالىمىمەن كۇرەس، اقپاراتتىق جانە كيبەرقاۋىپسىزدىك سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ ماسەلەلەرىنە نازار اۋداردى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ءسوزىنىڭ سوڭىندا ۇقشۇ-عا توراعالىق ەتكەن قىرعىز تاراپىنىڭ جەتىستىكتەرى ءۇشىن سوورونباي جەەنبەكوۆكە ريزاشىلىق ءبىلدىرىپ، ۇيىم توراعالىعىن قابىلداپ العان رەسەيلىك ارىپتەستەرىن قۇتتىقتادى.

سامميت قورىتىندىسى بويىنشا ۇقشۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى جاھاندىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ ماقساتىندا حالىقارالىق ءىس-قيمىلدار مەن ىنتىماقتاستىقتى جەتىلدىرۋ تۋرالى ساياسي مالىمدەمە قابىلدادى.

بىشكەكتە قابىلدانعان قۇجاتتار ۇقشۇ اياسىنداعى ىقپالداستىقتى ودان ءارى نىعايتۋعا باعىتتالعان. قۇجاتتار ۇيىمنىڭ اشىقتىعىن جانە ونىڭ وزگە ەلدەرمەن جانە حالىقارالىق قۇرىلىمدارمەن ىنتىماقتاستىعىن كەڭەيتۋگە بەيىلدىگىن كورسەتەدى.

ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسى سەسسياسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 17 قۇجاتقا، سونىڭ ىشىندە، جاھاندىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋ ماقساتىندا حالىقارالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدار مەن ىنتىماقتاستىقتى جەتىلدىرۋ تۋرالى مالىمدەمەگە جانە ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ 14 شەشىمىنە قول قويىلدى:

***************

1. «1941-1945 جج. ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 75 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارى تۋرالى»;

2. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى»;

3. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۋرالى ەرەجەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى»;

4. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى ورگاندارى راسىمدەرىنىڭ قاعيدالارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى»;

5. «بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جاھاندىق تەرروريزمگە قارسى ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ 2019-2021 جىلدارعا ارنالعان ۇجىمدىق ءىس-قيمىلدار جوسپارى تۋرالى»;

6. «تاجىك-اۋعان شەكاراسى ماڭىنداعى شيەلەنىستى ازايتۋعا باعىتتالعان قوسىمشا شارالاردىڭ تىزبەسى تۋرالى»;

7. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قورعانىس-ونەركاسىپتىك (اسكەري-ونەركاسىپتىك) كەشەندەرىنىڭ كاسىپورىندارى مەن ۇيىمدارىنىڭ كووپەراتسيالىق جانە ينتەگراتسيالىق بايلانىستارىن دامىتۋ سالاسىنداعى بازالىق ۇيىم تۋرالى»;

8. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى اياسىندا بىرلەسكەن عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ ءارى جۇرگىزۋ ءتارتىبى تۋرالى ەرەجە»;

9. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى قىلمىستارعا قارسى ءىس-قيمىلدار جونىندەگى تۇراقتى ءىس-ارەكەتتەر وپەراتسيالارى تۋرالى ەرەجەگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى («پروكسي» وپەراتسياسى)»;

10. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى قورعانىس مينيسترلەرى كەڭەسى تۋرالى ەرەجەگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى»;

11. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ 2018 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتىنىڭ جۇمسالۋى جونىندەگى ەسەپ تۋرالى»;

12. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ 2020 جىلعا ارنالعان بيۋدجەتى تۋرالى»;

13. «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىنىڭ ناگرادالارىمەن ماراپاتتاۋ تۋرالى»;

14. ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك قەڭەسىنىڭ كەزەكتى سەسسياسىنىڭ وتكىزىلۋ ۋاقىتى مەن ورنى تۋرالى»، سونداي-اق ۇقشۇ ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك جۇيەسى جۇمىستارىنىڭ ماسەلەلەرىنە قاتىستى باسقا دا قۇجاتتار.

Abai.kz