قۇرمەتتى اباي.كز وقىرماندارى، مەنىڭ  بۇل ماقالام ءبىرشاما باسىلىم بەتتەرىندە جارىق كورگەنىن جاسىرمايمىن. مۇمكىن بۇل ماقالامەن كەيبىر وقىرماندار تانىس تا شىعار. بىراق كۇندەلىكتى اقپارات جۇيەسىندە اراكىدىك: «ءبىز - قۇلدىق ساناداعى حالىقپىز» دەگەن ءسوز ءالى دە جالعاسۋدا. ونى ايتۋشىلاردىڭ اراسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى دا، ۇلت پاتريوتتارى دا كەزدەسەدى.  جاناشىرلىقپەن ايتىلعان وسى ءسوزدىڭ ۋىتىن ولاردىڭ وزدەرى تۇسىنە مە؟ سوندىقتان، وسى ماسەلەنىڭ اق-قاراسىن وقىرماندار اقىلىنا سالۋ ءۇشىن - ماقالانى ەلىمىزدەگى قازاق سايتتارىنىڭ كوش باسى اباي.كز-گە ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

1. قۇرساۋلانعان شىندىق. ول كىمگە كەرەك؟

اركىم-اق: «مەن ءوز بىلگەنىممەن ويلايمىن، ماعان وزگە بىرەۋدىڭ ايتقانىنىڭ اسەرى شامالى»، - دەۋگە بەيىم. بۇلاي دەپ ايتقانى - ادامنىڭ ءوز ەرەكشەلىگىن سەزىنگەنى. جانە دە ول ءوزىن سولاي سەزىنگەننەن الابوتەن راحات كۇيگە بولەنەدى... ادام بالاسىنىڭ بۇل «استامشىلدىعىن» مويىنداماۋدىڭ ءوزى ابەستىك. سەبەبى، اركىمنىڭ ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتا شىندىعىن تانۋعا ءوز بەتىمەن ۇمتىلىسا، ايىپ پا ەكەن؟ بۇدان وزگەشە ءبىر ىلىك ىزدەۋدىڭ قاجەتى دە جوق سياقتى..

قۇرمەتتى اباي.كز وقىرماندارى، مەنىڭ  بۇل ماقالام ءبىرشاما باسىلىم بەتتەرىندە جارىق كورگەنىن جاسىرمايمىن. مۇمكىن بۇل ماقالامەن كەيبىر وقىرماندار تانىس تا شىعار. بىراق كۇندەلىكتى اقپارات جۇيەسىندە اراكىدىك: «ءبىز - قۇلدىق ساناداعى حالىقپىز» دەگەن ءسوز ءالى دە جالعاسۋدا. ونى ايتۋشىلاردىڭ اراسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى دا، ۇلت پاتريوتتارى دا كەزدەسەدى.  جاناشىرلىقپەن ايتىلعان وسى ءسوزدىڭ ۋىتىن ولاردىڭ وزدەرى تۇسىنە مە؟ سوندىقتان، وسى ماسەلەنىڭ اق-قاراسىن وقىرماندار اقىلىنا سالۋ ءۇشىن - ماقالانى ەلىمىزدەگى قازاق سايتتارىنىڭ كوش باسى اباي.كز-گە ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

1. قۇرساۋلانعان شىندىق. ول كىمگە كەرەك؟

اركىم-اق: «مەن ءوز بىلگەنىممەن ويلايمىن، ماعان وزگە بىرەۋدىڭ ايتقانىنىڭ اسەرى شامالى»، - دەۋگە بەيىم. بۇلاي دەپ ايتقانى - ادامنىڭ ءوز ەرەكشەلىگىن سەزىنگەنى. جانە دە ول ءوزىن سولاي سەزىنگەننەن الابوتەن راحات كۇيگە بولەنەدى... ادام بالاسىنىڭ بۇل «استامشىلدىعىن» مويىنداماۋدىڭ ءوزى ابەستىك. سەبەبى، اركىمنىڭ ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتا شىندىعىن تانۋعا ءوز بەتىمەن ۇمتىلىسا، ايىپ پا ەكەن؟ بۇدان وزگەشە ءبىر ىلىك ىزدەۋدىڭ قاجەتى دە جوق سياقتى..

دەگەنمەن، بۇل - ءدال وسىلاي تۇجىرىمداپ قويا سالاتىنداي تىم قاراپايىم ماسەلە ەمەس. ونى كەڭىنەن ۇعۋ ءۇشىن، اركىمگە، الدىمەن، ءوزىنىڭ قانداي قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعاندىعىن انىقتاپ الۋى قاجەت. قازىرگى ساراپشىلار «قازاقستاندىق اۆتوريتاريزم» تۋرالى كوپ جازا باستادى. «اۆتوريتاريزم (لاتىنشا auctoritas - بيلىك، ىقپال ەتۋ دەگەندى بىلدىرەدى) - انتيدەموكراتيالىق جانە زاڭسىز بيلىك ەتۋدىڭ ءتۇرى. وعان ازيالىق دەسپوتيزمدى، تيرانيانى، اسكەري-پوليتسيالىق جانە فاشيستىك رەجيمدەر مەن كازارمالىق كوممۋنيزم تۇرلەرىن جاتقىزۋعا بولادى. ا. جاعدايىندا ءبىر ادامنىڭ نەمەسە كلاننىڭ زاڭسىز بيلىگىنە شەك قويىلمايدى جانە ول حالىقتىڭ باقىلاۋىنان تىسقارى، ازاماتتار مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قۇقى مەن ەركى شەكتەۋلى. مۇنداي قوعامدا دەموكراتيالىق شەشىمدەر بولمايدى، نەمەسە، حالىققا ونىڭ الدامشى ءتۇرى ۇسىنىلادى. حالىق ساياسي مانۋپۋلياتسيالاردىڭ وبەكتىسىنە اينالادى». (فيلوسوفيالىق ەنتسيكلوپەديالىق سوزدىك. م.: 1989)

ءبىز وسىنداعى ايتىلعان بەلگىلەردىڭ ءبىرازى ءبىزدىڭ قوعامعا ءتان ەكەندىگىن، قوعامدىق قاتىناستار جۇيەسىندە تولىعىمەن ورىن العاندىعىن بايقايمىز. ەندەشە بىزگە دە: «دەموكراتياسى شەكتەۋلى اۆتوريتارلىق قوعامدا ءومىر سۇرۋدەمىز» - دەپ مويىنداۋعا نەگىز بار.

ويتكەنى، ءبىزدىڭ قوعامدا دا:

ا) بيلىك قوعام ءومىرىن تولىق باقىلاپ وتىر;

ب) دەموكراتيالىق ۇردىستەردى ءتۇرلى جولدارمەن شەكتەۋگە ۇمتىلىسىن اشىق جۇرگىزىپ وتىر.

مىسالى، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن - بيلىك پارتياسى توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، بيىل - پرەزيدەنت كەڭەسشىسى ءوز سۇحباتتارىندا: «ءبىز بيلىكتەمىز، سول سەبەپتى دە ءبىزدىڭ قالاۋىمىز قاشاندا ورىندالاتىن بولادى» - دەپ اعىنان جارىلدى. سولاي دەي وتىرىپ، ولار: «ءبىز ءوز شەشىمدەرىمىزدىڭ مەملەكەت پەن ونى قۇراۋشى حالىق مۇددەسىنە تولىق ساي ەكەندىگىن دالەلدەۋگە ءازىرمىز» دەگەن ءسوزدى قالاي دا ايتپايدى. نەگە دەسەڭىز، اۆتوريتارلى بيلىك وندايعا ۇيرەنبەگەن، ءارى، ونى قاجەت ەتپەيدى. ولار ءۇشىن ءبىر عانا شىندىق  -  «ءوز قالاۋى» عانا بار. ودان وزگە شىندىقتىڭ بولۋى ءتيىس ەمەس.

(كەيدە ويلايمىن: «وسى ۋاقىتقا دەيىن بيلىك جوسپارلاعان رەفورمالاردىڭ كوبى دەرلىك اياقسىز قالۋى مۇمكىن، سودان - بيلىكتىڭ حالىقپەن اقىلداسپاي شەشىم قابىلداپ، ول شەشىمدەر ءسوزسىز ورىندالارىنا شامادان تىس سەنگەندىگىنەن بولار» دەپ... بىراق ول جوبالاردىڭ كوبى اياقتاۋسىز قالدى ەمەس پە؟ سوندىقتان دا بۇگىندە قوعامدا «ول جوبالارعا حالىقتىڭ قانشا قارجىسى شىعىندالدى؟»، «ول ءۇشىن كىم جاۋاپتى؟»، «اياقسىز قالۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟»، «جوبالار اۋەل باستان قاتە بولدى ما، بولماسا، ونىڭ ىسكە اسپاۋىنا توتەنشە ءبىر جاعدايلار اسەر ەتتى مە؟» دەگەن سۇراقتار قوردالانعان ۇستىنە قوردالانا تۇسۋدە. ەشقايسىسىنا جاۋاپ بەرىلمەۋدە).

الايدا، «شىندىعى شىندىق بولماي شىققان» بيلىك ءوز قاتەلىگىن مويىنداۋدان اركەز باسىن الىپ قاشۋعا تىرىسادى. ارينە، مۇنداي «بوساڭدىق» بيلىك تۇگىلى جەكە ادامدارعا دا ءتان قۇبىلىس. مۇمكىن سودان بولار  - بيلىك ءار كەز «بىزدە ءبارى جاقسى»، «جوسپار بويىنشا دامۋدى قامتاماسىز ەتۋدەمىز» جانە ت.س.س. ۋادەلەردى ءۇيىپ-توگۋدەن اينىعان ەمەس. ۋادەلەر ورىندالماي، قالىڭ ەلدىڭ تۇرمىس جاعدايى وڭالا الماي شارشاعان حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى «قارقىندى» جوعالىپ جاتسا دا - نارتسيتسيزممەن شالىققان بيلىك ونى كورگىسى كەلمەيدى. الدە، ول (بيلىك) «ءوز ويىممەن جۇرەمىن» دەگەنگە قاتتى سەنىپ كەتكەنى سونشالىق - سەنىمنىڭ سارقىلىپ بارا جاتقانىن كورە المايتىن قالگە تۇسكەن بە؟..

دەگەنمەن دە، سويتكەن بيلىك اراسىنان اندا-ساندا بىرەۋلەرى شىعىپ «قازاق قۇلدىق سانادان ارىلماعان حالىق» دەپ قوياتىنىن قايتەرسىڭ! (وعان «ۇلتىم» دەگەندە  اۋزىنان جالىن اتاتىن كەيبىر ازاماتتار دا ءۇن قوسىپ قوياتىنى تاعى بار!) ولار، ءسىرا، «قۇلدىق سانادان» ارىلماعان حالىق ءوز شىندىعىن ىزدەمەيدى، جوعىن جوقتامايدى، ءبارىن دە ۇمىتىپ كەتەدى دەپ سانايتىن بولسا كەرەك. نەمەسە، «قوعامنىڭ تۇرالاپ قالۋى سونىڭ عانا اسەرىنەن» دەپ ويلاي ما ەكەن؟..

ال، ەندى، ءادىل سايلاۋلار وتكىزىپ حالىقتىڭ تاڭداۋىن بايقاپ، اۋەل باستان بيلىك جۇيەسىن جايلاعان كوررۋپتسيانى جويىپ - حالىقتىڭ جاسامپازدىق قابىلەتىن سىناپ كورگەن كىم بار؟ ونىڭ ورنىنا: «ە-ە، بۇلار قۇلدىق ساناداعىلار عوي، قولىنان نە كەلەدى» دەي سالۋ - حالىقتان وقشاۋلانىپ كەتكەن بيلىكتىڭ ءوز قاتەلىگى مەن قوعام مۇددەسىنە كەرەعار بولمىسىن اقتاپ الۋدىڭ ەڭ وڭاي، ەڭ توتە جولى.

بىزدە قازىر اركىمگە بىردەي مىندەتتى زاڭدى دا بۇرمالاۋ ءجيى كورىنىس بەرەتىن بولدى. ەگەر بۇل ءۇردىس ودان ارمەن ۇلعايا بەرسە، وندا قوعام تولىققاندى توتوليتارلىق قوعامعا اينالارى كۇمانسىز. ازىرگە اۆتوريتارلى قوعامنىڭ ۋشىققان تۇرىنە جاتاتىن توتوليتارلىق قوعامنىڭ سيپاتتارى پايدا بولۋدا. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، ءارى، ويىمىزدى ارمەن قاراي ءوربىتۋ ءۇشىن، ءبىز «توتوليتاريزم ەلەمەنتتەرى ارالاسقان اۆتوريتارلىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز» دەگەن تۇجىرىمعا توقتالايىق. ول بىزگە وسىندا ءسوز بولىپ وتىرعان «قۇلدىق سانا» فەنومەنىن زەردەلەۋ ءۇشىن قاجەت.

وتكەن جىلى 60 جاسقا قاراعان شاعىندا وقىس ومىردەن وتكەن اياۋلى دوسىمىز، فيلوسوف ن.سەيتاحمەتوۆ «توتاليتارلىق قوعامدا قوعامدىق سانا ارقاشان فراگمەنتارلىق (شاشىراڭقى دەگەن ماعىنادا) تۇرعىدا كورىنىس تابادى» - دەۋشى ەدى. (ن.سەيتاحمەتوۆ. نراۆستۆەننىي پرينتسيپ گەرمانسكوگو يدەاليزما. الماتى، 2007 36-ب.).

-  سەبەبى، توتاليتارلىق بيلىك تەك قانا ءوز ماقساتىنا ساي كەلەتىن وي-پىكىردى العا شىعارىپ، وزىنە «زياندى» دەپ سانايتىن ويدى تۇنشىقتىرۋمەن بولادى. وندايدا بيلىكتىڭ ارەكەتى بۇكىل قوعام ويىنىڭ تۇتاس پاليتراسىن قامتىماۋى سەبەپتى - قولعا الىنعان مەملەكەتتىك شارالار دا جەكە ماقساتتاردى قامتاماسىز ەتۋمەن ۇشتاسىپ جاتادى. ەڭ وكىنىشتىسى - مۇنداي جاعدايدا قوعامداعى ازاماتتاردىڭ كوبى وسى توتاليتارلىق بيلىككە ءتان فراگمەنتارلىق سانانى «شىندىقتىڭ شىڭى» دەپ قابىلداي باستايدى. ال، شىن مانىسىندە، بيلىكتىڭ كوزقاراسى قوعامنىڭ شىنايى بولمىسىنان الشاق بولۋى سەبەپتى، قوعام دا ءوزىنىڭ پوتەنتسيالدى مۇمكىندىگىنە ساي دامۋىن قامتاماسىز ەتە المايدى. بيلىك قانشا جەردەن قايتالاپ  «بارلىعى دا ەل-جۇرتتىڭ مۇددەسى ءۇشىن» دەسە دە، شىندىقتىڭ ءتۇبى بيلىكپەن استارلاسقان ەليتارلى توپتىڭ، ياعني، توتاليتارلىق بيلىكتىڭ مۇددەسى توڭىرەگىندە بولادى. ال وسىلاي بولىپ وتىرعانى سەبەپتى، ءارى، وسىعان بايلانىستى - قوعامعا ۇسىنىلاتىن «شىندىق» جاساندى بولىپ شىعادى. مۇندا قوعامنىڭ شىنايى كەلبەتىن بەينەلەيتىن وبەكتيۆتى شىندىق پەن اۆتوريتارلى بيلىك ۇسىنعان، دۇرىستىعىنا شەك كەلتىرۋگە تيىم سالىنعان سۋبەكتيۆتى شىندىقتىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي بولىپ  قايشىلىق ارتا تۇسەدى. ەگەر قوعام ءوزىنىڭ شىنايى بولمىسىنا ساي ومىرگە قولى جەتپەسە، وندا ونداعى باسىبايلى اقپارات كوزدەرى ارقىلى قوعام ساناسىنا سىڭدىرىلەتىن «شىندىق» دەيتىن شىندىق - شىندىق ەمەس، تۇپكىلىكتى ماقساتىندا جالعان بولادى.

قوعام تۋرالى نەبىر عىلىمي تەوريالار بار. ادەتتە كوپشىلىك «ارنايى ءبىلىمىمىز جوق، ونى تۇسىنبەيمىز» دەپ، ول تۋرالى ويدان قاشقاقتاپ، ءوز بەتىمەن جۇرگەندى قۇپ كورەدى. سولايى سولاي-اۋ، ارنايى ءبىلىم بولعانعا نە جەتسىن! وندا قوعام سەكىلدى كۇردەلى ورگانيزمدى ۇعۋ دا جەڭىل بولار ەدى. بىراق بۇكىل حالىقتى وسى باعىتتا جاپپاي ساۋاتتاندىرۋ مۇمكىن ەمەس، ءارى ول قاجەت پە؟ ونىڭ ۇستىنە، قازىرگى جاعدايىمىزدا تىم ساۋاتتى ءارى بەلسەندى قوعام اۆتوريتارلى بيلىكتىڭ مۇددەسىنە ەش سايكەس كەلمەيتىندىكتەن - ونداي يدەيانىڭ جۇزەگە اسۋى دا ەكىتالاي...

دەگەنمەن، قوعام ءومىرىن ۇعۋدىڭ ەڭ قاراپايىم ادىستەرى بار. ەگەر اركىم  قوعامدى جەكە ادام تاعدىرىمەن ۇشتاستىرا قاراۋعا ۇيرەنسە،ءارى قوعام ءومىرىن جەكە ادام ومىرىمەن سالىستىرا قاراۋعا ۇيرەنسە - كوپ نارسەنىڭ جۇمباعى وڭاي اشىلادى. ول ءۇشىن ادامعا شىم-شىتىرىق تەوريالاردىڭ دا قاجەتى جوق - ادامنىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنىڭ ءوزى جەتكىلىكتى: ماسەلەن، كەز كەلگەن ادام تابيعاتىنان بەرىلگەن بولمىسىنا ساي ءومىر سۇرە الا ما؟ جوق. ەگەر ونداي زامان تۋسا جەر بەتىندە الدەقاشان ۇجماق ورناۋى ءتيىس بولاتۇعىن. ادامداردىڭ كوپشىلىگى وزدەرىنە مۇمكىندىك رەتىندە بەرىلگەن «جۇلدىزدى عۇمىرىن» ءوز باستارىنان وتكەرمەي-اق ءومىرىن سارقىپ الادى. دەگەنمەن، قالاي بولعاندا دا، ادامنىڭ ءومىرى بوس ءوتتى دەۋگە ءسىرا دا بولماس. ول، ءبارىبىر، وزىنە تابيعات جۇكتەگەن ۇرپاق جالعاستىرۋ، الدىڭعى ۇرپاقتان ءوز بويىنا سىڭىرگەن تاجىريبەنى ء(تىل، مادەنيەت، سالت-ءداستۇر) كەلەر ۇرپاقتىڭ بويىنا ەگۋ سياقتى نەگىزگى ادامي مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرادى.

(...بىرەۋلەر بۇل ميسسيانى ورىنداۋ جولىندا كەرەمەت ەتىكشى بولىپ الادى. بىراق ول قابىلەتىنە ساي كومپوزيتور بولعاندا - قوعامعا الدەقايدا مول پايدا اكەلەر مە ەدى؟..ەندى ول باسقا اڭگىمە عوي).

ياعني، ادام ساناسى (قوعامدىق سانا) كوبىنە-كوپ ادامنىڭ (قوعامنىڭ) شىنايى بولمىسىنا ساي كەلە بەرمەيدى. ونداي كەزدەردە ءبىز جەكە ادامعا قاتىستى العاندا: «قولىنىڭ قىسقالىعىنان ەرىك-جىگەرىن تولىق ىسكە اسىرا المادى» - دەپ، وزگەنى دە، ءوزىمىزدى دە جۇباتامىز. ارينە، سونشالىقتى قايعىراتىنداي بۇل تراگەديا ەمەس، بۇل - تاعدىر. جەكە ادامنىڭ تاعدىرى بولعاندىقتان ءبىز وعان جاناشىرلىقپەن قاراي الامىز.

ال ءوز پوتەنتسيالىن ىسكە اسىرا الماي جاتقان قوعام تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ وعان قاتىستى جاناشىرلىق تانىتا الامىز با؟ «ءيا» دەسەك قاتەلەسەر ەدىك. ويتكەنى، ءبىز جەكە ادامعا قاتىستى العاندا وقيعادان تىسقارى تۇرامىز. بولەك جاراتىلىسقا ساي ونىڭ ءتانى مەن جان ازابىن وزىمىزدىكى سياقتى قابىلداي المايمىز، تەك - جاناشىر عانامىز. ال قوعام ومىرىندە ءبىز وقيعانىڭ ىشىندە تۇرامىز. سول سەبەپتى دە قوعامنىڭ زارى مەن مۇڭى، قينالىسى، مەشەۋلىگى، نەمەسە، قاتىگەزدىگى جانە ت.س.س. قۇبىلىستار - سول قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءاربىر ادامدى جان ازابىنا ۇشىراتا الاتىن قۇرساۋلاعان سىرتقى كۇشتەر رەتىندە كورىنىس تابادى.

قوعام قولىنىڭ قىسقالىعىنان ەمەس، ءوزىنىڭ ءومىرىن دۇرىس ۇيىمداستىرا الماۋىنىڭ سالدارىنان ءوزىنىڭ تولىق پوتەنتسيالدى مۇمكىندىكتەرىن اشپايدى. سونىڭ ارقاسىندا قوعامنىڭ ءاربىر مۇشەسى قينالىس پەن كۇيزەلىس جاعدايىنا تۇسەدى. مۇندايدا بوتەن بىرەۋگە ەمەس، وزىڭە ءوزىڭ «جاناشىر» بولۋ (كۇرەسۋ) قاجەتتىگى پايدا بولادى. سونىڭ وزىندە، ونداي جوعارعى «كۇرەسكەرلىك قاسيەت» كىم كورىنگەنگە ەمەس، مەشەۋ قوعامنىڭ قاسىرەتىن «ءوز قاسىرەتى» دەپ ۇعاتىن، قوعام بولمىسىن فراگمەنتتى تۇرعىدان ەمەس، ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامدى جانە تاريح لوگيكاسىن ءبىرشاما تۇتاس قامتۋعا قابىلەتتى ادامدارعا عانا ءتان بولادى.

وسىنداي استارلى اقيقاتتى ۇعا قويماعان ءبىزدىڭ كەيبىر لاۋازىمدى تۇلعالارىمىز بەن ۇلتشىل پاتريوتتارىمىز «قازاق ءالى دە قۇلدىق سانادان قۇتىلا الماي جاتىر» دەپ قايتالاعاندى ءتاۋىر كورەدى...

ءاتۇستى قۇلاق سالعان ادامعا ءبارى دە سولاي سياقتى: قۇلدىق سانامەن جۇرگەن سورلى قازاق ءوز تىلىنە مۇرنىن ءشۇيىرىپ قارايدى، ادەت-عۇرپى مەن سالت-داستۇرلەرىن ۇمىتۋدا جانە ت.ب. دەگەندەي. ەگەر باسقاشا تۇيىندەر بولساق، وندا، بۇنى - وسى تاريحي كەزەڭگە جەتىپ، ءبىزدىڭ سانامىزدا قالىپتاسقان قازاق بولمىسىنىڭ بىرتىندەپ جوعالىپ بارا جاتقانىنا نارازىلىق رەتىندە ايتىلعان، ءارى حالىقتا وعان قارسى تۇرۋعا قايراۋ ءۇشىن ايتىلعان جان ايقاي دەسە دە بولار ەدى... دەگەنمەن، وسى «قۇلدىق سانادان قۇتىلا الماعان قازاق» دەگەن ءسوزدىڭ توڭىرەگىندە دە ءبىراز ويلانىپ كورگەن ارتىق ەمەس.

ءابدىراشيت باكىرۇلى

فيلوسوف-پۋبليتسيست،

«اباي-اقپارات»

(جالعاسى بار)