اقىن سارانىڭ اۋىزىنا «كەلگەندە جيەنبايعا شىقپايدى ءۇنىم...» دەپ ءسوز سالدىرعان ارىپشە بىزدە اۋىز اشىپ ەشقاشان ءسوز ەتپەۋ ءۇشىن «ماڭگىلىك تابۋ» سالىنعان «وتارشىلدىق قۇلدىعىنىڭ ءۇش قامىتى» بار: ءبىرى – ەلىمىزدەگى ورىس شىركەۋلەرىنىڭ ماسكەۋدەگى ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنە ەمەس، كونستانتينوپول پراۆوسلاۆ شىركەۋىنە قاراۋىن كوتەرتپەۋشىلىك، ەكىنشىسى – رف جاسالعان ورىس ءتىلدى ءدۋبلياجدىڭ ەل كينوتەاترلارىنان الاستاتىلماۋى جانە دۋبلياجدىڭ باعىن جاندىراتىن تەلەديدارداعى 50/50 ۇلەسىنىڭ قايتا قارالىپ، 80/20-عا ۇلاستىرىلماۋى، ءۇشىنشىسى – ورىس ءتىلدى مەكتەپتەردىڭ الاش قۇندىلىعىن قادىرلەۋگە باعدار ۇستانعان ارالاس مەكتەپكە اينالدىرىلماۋى ءام 10-11 سىنىپتاردىڭ تەك قازاق تىلىندە وقىتىلۋىنىڭ جولعا قويىلماۋى. ءبىزدىڭ اڭگىمەمىز بۇلاردىڭ بارلىعى جايلى ەمەس، تەك كينو مەن تەلەارنا جانە سايتتارداعى دۋبلياجعا قاتىستى.

ازاتتىق دەگەنىمىزدىڭ ءبىر قىرى – جەر مەن ەل يەسىنىڭ ەشكىمگە جالتاقتاماي، الەمدىك قۇندىلىقتارعا مادەني كونتەنت ارقىلى ءوز انا تىلىندە قول جەتكىزۋى. تەلەحيكايا سالاسىندا ەش كىنارات جوق. مۋزىكا سالاسىنداعى تەلەارنالار تاماشا دامۋ ۇستىندە. مادەني كونتەنتتىڭ وزگە ءبىر سالاسى – جىل سايىن اۋدارىلۋعا ءتيىس قازاقشا شەتەلدىك فيلمدەر توپتاماسىنىڭ تىزبەسى مەن ۇلتتىق كينوسايتتاردىڭ جوقتىعى ۇلتتىق رۋحاني دامۋدىڭ اياعىنا تۇساۋ بولۋدا. وسىلايشا... بار بالە شەتەلدىك فيلمدەر توپتاماسىنا كەلىپ تىرەلەدى. وعان قانداي كەدەرگىلەر جاسالاپ جاتىر؟! باستى كەدەرگى – ورىس ءتىلدى كينوپروكات اجداھالىعى. «وسى ءبىر كينوپروكاتتىق تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلۋدىڭ جولى بار ما؟» دەگەن ساۋالدارعا ەل بولىپ جاۋاپ ىزدەيتىن ۋاقىت كەلدى. شەت ەلدىك فيلمدەردىڭ ورىسشا دۋبلياجى رف جاسالىپ، ورتالىق ازياعا، ونىڭ ىشىندە قر توقتاۋسىز تارالىپ وتىر. ول ءۇشىن پۋتين ۇكىمەتى قولدان كەلگەن جەڭىلدىكتىڭ ءبارىن جاساۋدا. ءبىز نەگە وزگە ەلدەن كەلگەن كينوونىمگە قوسىمشا سالىق سالمايمىز؟ شەت ەلدىك كينوونىم بولعاندىقتان  بيلەت باعاسىن اسپانعا شارىقتاتا نەگە كوتەرمەيمىز؟ نە بىرەۋ قولىمىزدى قاعا ما؟ كەزىندە الەمگە تانىمال ورىس رەجيسسەرى ستانيسلاۆسكي «تەاتر كيىم ىلگىشتەن باستالادى» دەگەن بولاتىن. وزگە ەلدە اۋدارىلعان «جات تىلدىك» ءفيلمدى كورسەتۋدى باسقا ءبىر تاۋەلسىز مەملەكەتىنىڭ مادەنيەت سالاسىندا داستۇرگە اينالدىرىپ، باستى ورىنعا قويۋشىلىعى بۇرىنعى يمپەريالىق ەلدىڭ ءوزىنىڭ ءبىر كەزدەگى وتارىنا جاساعان نەويدەولوگيالىق ەكسپانسياسى بولىپ تابىلادى.  

«قازاق تىلدىلەر كينو كورمەيدى» دەپ سىلتاۋراتۋدىڭ ەش كەرەگى جوق. بيزنەسكە قازاقشالانعان كينو پايدا اكەلمەيدى دەپ زار جىلاۋعا دا ورىن جوق. قازاقشا دىبىستالۋمەن بىرگە ورىسشا ءسۋبتيردى قاتار پايدالانۋعا بولادى. پروكاتتىق كينونى قازاقتاندىرۋ باعىتىندا نە ىستەلىپ جاتىر؟  

“وزىڭنەن باستا” جوباسىنىڭ اياسىندا “بولاشاق” كورپوراتيۆ قورى مەن “مەلومان” كومپانياسىنىڭ باستاماسى نەگىزىندە بەلگىلى ءبىر فيلمدەردى قازاقشاعا اۋدارىپ، دۋبلياج جاساۋدى قولعا الدى. “وزىڭنەن باستا” جوباسىنىڭ جەتەكشىسى ايىمگۇل ورىنباەۆانىڭ ايتۋىنشا، “بولاشاق” قورى قازىرشە قازاقشاعا 32-فيلم اۋدارعان ەكەن. جۇرت ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي ءفيلمنىڭ قازاقشا نۇسقاسىن پرايم-تايمعا قويۋ سۇرانىسقا قاتىستى دەگەندى جارىسا ءسوز ەتەدى. ءبىر جىلدا 53-54 اپتا بار دەيتىن بولساق، وندا 8 ايدىڭ ءار اپتاسىنا ءبىر فيلمنەن كەلەدى ەكەن. سوندا جىلىنا 150-200 ءفيلمدى قازاقشا سويلەتۋگە نە كەدەرگى؟ بيزنەس پە، قازاق ءتىلدى جۇرت پا؟ 

ءيا، دۋبلياجعا كوپ قارىجى كەتەدى. بىراق قوس داۋىستى ءام ءبىر داۋىستى كادرلىق اۋدارما بار عوي، سونداي-اق، ەشبىر دىبىستىق اۋدارماسىز-اق، سۋبتير ارقىلى قازاقشالاۋعا دا بولادى ەمەس پە؟

قايتا قۇرۋ كەزىندە الەمدىك كينوجاۋھارلارىن الەكسەي ميحاليوۆ، دميتري «گوبلين» پۋچكوۆ ت.ب. ورىس پاتيروتتارى ءۇي جاعدايىندا كۇنىنە ءۇش-ءتورت فيلمنەن اۋدارۋ ارقىلى كسرو كينوكورەرمەندەرىنە جەتكىزدى. قىزىل يمپەريا اۋماعىنداعى قاپتاعان بەينەسالونداردىڭ يەلەرى سولاردىڭ اۋدارعان فيلمدەرى ارقىلى شاش ەتەكتەن پايدا تاپتى. ول كەزدەگى ۇيكينوستۋديالارى وتە قىمبات تۇراتىن. ال، قازىر ارنايى دۋبلياج جانە سۋبتيرلىك كامپباعدارلامالارى كەز كەلگەن اۋدارماعا بەيىم قازاققا قول جەتىمدى. تەك سول اۋدارعانىنا مەملەكەت تاراپىنان قارجى تولەنۋ عانا قالىپ وتىر. جاستار وك مەن ۆك-دا وزدەرى اۋدارعان تەلەكينو ونىمدەردى ۇسىنۋدا. ولاردىڭ بۇل پاتيروتتىعىن باعالاپ جاتقان نە ۇكىمەت، نە بيزنەس جوق. بار قارجى ەش كەرەكسىز ورىس ءتىلدى باق مەن سايتتارعا اۋدارىلۋدا، نە بولماسا، ەشكىمگە كەرەكسىز ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىقتارىنا داراقىلانا شاشىلۋدا. ال، فيلم مەن تەلەحيكايا ءتىل ۇيرەتۋدىڭ ءبىر امالى ەكەنى دە ەشكىمنىڭ ويىنا كىرىپ شىقپايدى. وسى ورىس ءتىلدى باق ۇستاۋعا كەتكەن مەملەكەت قارجىسىن باسى ءبۇتىن قازاق دۋبلياجىنا جۇمساسا كوپ نارسە بۇتىندەلەر ەدى. ورىس تىلدىلەر ءوز ەركىمەن ەشقاشان باس سۇقپايتىن «ءتىل ۇيرەتۋ ورتالىقتارى» جانىنان قازاقشا دۋبلياج جاساۋ بولىمدەرىن اشسا كىم قوي دەيدى. 

كەزىندە قازاق ەستراداسى ورىس پوپمۋزىكاسىنىڭ قانجىعاسىندا كەتەدى دەگەندەر بولدى. شىندىعىندا قازاق ءانى ءوزىنىڭ ەكىنشى تىنىسىن الىپ، ورىس انشىلەرىنەن اسپاسا كەم تۇسپەيتىندىگىن تانىتا الدى. كينو سالاسىنداعى اۋدارمانى دا ەكىگە بولۋگە بولادى. ءۇي جاعدايىندا ءبىر نە قوسار داۋىسپەن اۋدارىلعان ءام ارنايى تەحنيكالىق ورتالىقتا ىستەلىنگەن دەپ. قازىر وزىمىزدە اشىلعان قاپتاپ جاتقان توي ورتالىقتارى مەملەكەتتىك تاپسىرما بولسا، كەز كەلگەن ءفيلمىڭدى ءبىر كۇن تۇگىل بار-جوعى 4 ساعاتتا جاۋكەمدەي الادى. 

ارتىستەرىمىزدىڭ داۋىستارىنىڭ دىبىستىق قورى بار سياقتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ جانىنان كادرلىق جانە سۋبتيرلىك اۋدارما جاسايتىن شاعىن شىعارماشىلىق بىرلەستىكتەر اشسا، وندا اعىلشىن، فرانتسۋز، كارىس جانە قىتاي مەن ءۇندى فيلمدەرىن تىكەلەي اۋداراتىن توپتىڭ جۇمىسىن قالامگەرلەرىمىز رەداكتسيالاي الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولار ەدى. 

ەڭ قۇرىعاندا رف سياقتى RUSSKIJDUBLYAZH.RU سياقتى ALASHDUBLYAZH.KZ cايتى دۇنيەگە كەلسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى-اۋ. ازىرشە قارجى كوپ كەتپەيتىن اعىلشىن، قىتاي، كارىس، جاپون جانە ەۋروپا تىلدەرىنەن كادرلىق جانە سۋبتيرلىك اۋدارما جاسايتىن شاعىن شىعارماشىلىق بىرلەستىكتەردى قۇرۋشىلارعا مەملەكەتتىك قولداۋ كەرەك. 

قازاقفيلم تاراپىنان كوپ قارجى كەتەتىن دۋبلياجدى ازىرشە ءبىر داۋىستى ءام قوس داۋىستى كادرلىقپەن الماستىرۋدى ءومىر تاجىريبەسىنە ەنگىزەتىن بولساق، ولار جازۋشىلار وداعى تاراپىنان قۇرىلعان كينوسايتتارعا ورنالاستىرىلسا، كوپ نارسەدەن ۇتار ەدىك. ءبىر نەمەسە قوس داۋىستى دۋبلياجدى جولعا قويىپ العان سوڭ، قازاقفيلمدىك كوپ داۋىستى ساپالى دۋبلياجعا ىركىلمەي كوشۋگە بولادى. ورىس ءتىلدى كينونىڭ بۇگىنگى ۇستەمدىگىنەن قۇتىلۋدىڭ كەلەسى جولى، شەت تىلدەرىن وقىپ جاتقان ستۋدەنت جاستاردى قاتىستىرىپ، دىبىستىق اۋدارما جاساماي تازا سۋبتير ارقىلى جۇرتقا ۇسىنۋ. ءارى رەسەي كينوپروكاتىمەن ءبىرجولا اتقۇيرىعىن ءۇزىسۋ كەرەك. 

ورىستىلدىلەر الەمدىك تۇساۋكەسەرلەردىڭ جيەندىك نۇسقاسىن ول بولعانعا دەيىن قاراقشى سايتتاردان كورىپ الادى. بار ماسەلە قازاق پروكاتىنا مەملەكەتتىك باقىلاۋدىڭ بولماۋىنان تۋىنداپ وتىر. 

«ورىستىلدىلەر ءبارى قازاقشالانسا كورە الماي قالادى» دەگەن بايشىكەشتەرگە «قازاقشا دىبىستالعان فيلمدەرگە ورىسشا سۋبتير ەنگىزۋ ارقىلى دۇنيەنى ىڭ-شىڭسىز شەشە الامىز» دەپ نىق جاۋاپ بەرۋگە بولادى. تۇرىك جانە كارىس سەريالدارى وتاندىق تەلەارنالارىمزدا ورىس ءتىلدى قازاق كورەرمەندەرىنە سۋبتير ارقىلى ۇسىنىلىپ ءجۇر ەمەس پە؟ ەلىمىزدە ورىن الىپ وتىرعان وسى ءبىر تاماشا ءىس-تاجىريبەدەن نەگە قاشامىز؟ الەمدىك، قۇرىلىقتىق جانە ايماقتىق تۇساۋكەسەرلەردى قازاقشا كورسەتۋ ءۇشىن 2020 جىلدان باستاپ مادەنيەت مينسترلىگى ءىرى كينوكومانپيالارىمەن شارتقا وتىرۋعا كىرىسۋى كەرەك-اق. بۇعان قازاق ءتىلدى جۇرتشىلىق مۇددەلى. تەك بيلىك قىرىن قاراماسا بولدى!؟

ءسىز بۇعان قالاي قارايسىز الاش كورەرمەنى!؟ 

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz