«ۇلتتىق لوتەرەيا وپەراتورىنان ليتسەنزيا الماي، ينستاگرامدا ءۇيىن، كولىگىن ۇتىسقا تىككەن ازاماتتار ەندى جازالانادى. جەكە تۇلعالار ءۇشىن بۇل 200 اەك, شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەر مەن كوممەرتسيالىق ەمەس بىرلەستىكتەر ءۇشىن 700 اەك, ورتا بيزنەس ءۇشىن 1000 اەك,  ءىرى بيزنەس ءۇشىن 2000 اەك». بۇل مادەنيەت جانە سپورت مينيستر اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ ءسوزى.

بۇگىن ءماجىلىس وتىرىسىندا «قازاقستانداعى لوتەرەيالار جانە لوتەرەيالار قىزمەتى» تۋرالى زاڭ جوباسى، دالىرەك ايتساق، وعان ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار تالقى بولدى. مينيستر اقتوتى رايىمقۇلوۆا جۇمىس توبى دايىنداعان زاڭ جوباسىن وقىپ، تانىستىردى. دەپۋتاتتار سۇراق قويىپ، ازدى-كەم پىكىر الماستى. اياعىندا زاڭ جوباسى ماقۇلداندى.

ول بويىنشا، لوتەرەيا وپەراتورىنان باسقا جارنامالاردا «لوتەرەيا» ءسوزىن قولدانۋعا, ۇلتتىق لوتەرەيا وپەراتورىنان ارنايى ليتسەنزيا الماي، الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۇتىس تىگىپ، لوتەرەيا ويناتۋعا تىيىم سالىنادى. ال لوتەرەيا قىزمەتىن رەتتەۋ قۇزىرەتى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە بەرىلەدى. ولار لوتەرەيا وتكىزۋدىڭ ءتارتىبى مەن تالابىن جاسايدى.

بىزدە لوتەرەيا قىزمەتى تۋرالى ارنايى زاڭ 2016 جىلى قابىلدانىپتى. «قر لوتەرەيالار جانە لوتەرەيالار قىزمەتى تۋرالى» زاڭ. ال ۇلتتىق لوتەرەيا وپەراتورى بولىپ «ءساتتى جۇلدىز» اق بەكىتىلگەن. 2017 جىلى. ول  لوتەرەيا بيلەتتەرىن ساتۋعا، ۇتىستاردى تولەۋگە، بيۋدجەتكە سالىق تولەۋگە، سپورتتى دامىتۋ ءۇشىن ارنايى تولەمدەر جاساۋعا ت.ب. مىندەتتى. زاڭعا ساي، جاڭاعى وپەراتور توقسان سايىن سپورتتى دامىتۋعا ارنايى قارجى ءبولىپ وتىرادى-مىس. 15 پايىز. قازىرگە دەيىن 376 ميلليون تەڭگە ءبولىپتى. جانە 421,7 ميلليون تەڭگە تولەۋگە مىندەتتى ەكەن. بۇل قاراجات ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتىنە بولىنگەن. ياعني، وليمپيادالىق سپورتتى قولداۋعا ارنالعان. بۇل دا ءمينيستردىڭ مالىمەتى. قىسقاشا وسى. ەندى تارقاتىپ جازايىق.

سوڭعى ۋاقتا الەۋمەتتىك جەلىلەردە باس-باسىنا بايگە بەرىپ، قوس-قوستان كولىك تىگىپ، لوتەرەيا ويناتاتىن جىرتىق قالتا، جارىمباي، «جارىلقاعىشتار» قاپتاپ كەتكەنى تەگى راس. اسىرەسە، ەسىمدەرى ەلگە ءماشھۇر ەسترادانىڭ انشىلەرى ءبىر-بىرىمەن بايگەلەسىپ جاتقانداي كورىنەدى. ەسىم-سويلارى ەلگە تانىمال انشىلەردىڭ «بەرەمىن» دەگەندەرى دە كوز اربايدى، كوڭىل اۋلايدى. كولىك، ءۇي، قوماقتى قاراجات...

«بەس  تەڭگەگە بيلەت ال دا، كولىك ۇت» دەپ باستايدى. الگى اينەكتەي ءايبات كولىكتەردى قاز-قاتار ءتىزىپ قويىپ، «وسىنىڭ بىرەۋىن سەن ۇتۋىڭ بەك مۇمكىن» دەيدى. ءبارى سولاي دەيدى. ءبىر ستسەناري. ءبىر تەكست. قۇددى ءبىر-ءبىرىنىڭ ءماتىنىن سۇراپ وقىپ جاتقانداي...

ەسپانوۆ: مەن جاي عانا امباسسادورىمىن

نۇرلان ەسپانوۆ دەيتىن ءانشى باقانداي 20 كولىكتى ۇتىسقا تىگەتىنىن ايتىپ، جارياعا جار سالدى. «پاھ!» دەدىك. ەسپانوۆ جيىرما كولىكپەن جۇرتتى جارىلقايتىن بوپتى-اۋ، دەدىك تاعى. «بۇل نەعىلعان باتپانقۇيرىق، ايدالادا جاتقان قۇيرىق» دەۋشى مە ەدى؟!.

«لوتەرەيا – لوحوترون». ونى ەسى دۇرىس ەلدىڭ ءبارى بىلەدى. ەسپانوۆقا دا ەل وكپەسىن ايتتى. مۇنىسى الاياقتىق دەپ ايىپتاعاندار دا بولدى. اۋەلدە ايدىك انشىلەر اراسىندا لوتەرەيا ناۋقانى قىزعان ۇستىنە قىزا تۇسكەن تۇستا بەلگىلى جۋرناليست ارمان سقابىلۇلى الەۋمەتتىك جەلىدە جۇلدىزدار وتكىزىپ جاتقان لوتەرەيا دەگەننىڭ زاڭسىز ەكەنىن جازىپ، دابىل قاقتى.

كەيىن جاڭاعى ەسپانوۆ وزىنە سىن ايتقان ارمان سقابىلۇلىنا وكپەسىن ءبىلدىرىپ، «لوتەرەيا ويناتىپ، ارىس حالقىنا قايىرىمدىلىق جاسادىم» دەپ سويلەدى.

«ءبىزدىڭ تانىمال ءتۇرىمىز بولعاندىقتان كومپانيانىڭ تاراپىنان وسى ءونىمدى جارنامالاپ بەرىڭىزشى دەپ ۇسىنىس ايتادى. بۇل جەكە مەنشىك لوتەرەيام ەمەس. ۇلكەن اۆتوورتالىقتىڭ قۇزىرىنداعى جۇمىس. مەن جاي عانا امباسسادورىمىن. سونى ءتۇسىنىپ الۋ كەرەك. نۇرەكە، لوتەرەيا ۇيىمداستىرىپ بەرگەنىڭىز ءۇشىن ۇش جارىم ميلليون تەڭگە بەرەيىن دەدى. سول كەزدە بىلەسىزدەر، ارىستا جارىلىس بولدى. مەن ارىستىڭ ازاماتىمىن. بۇل قارجىنى ماعان بەرمەي-اق قوي، قايىرىمدىلىق رەتىندە ارىسقا اپارىپ بەرشى دەدىم. سودان قالانىڭ ءبىر ءبىلىم وشاعىنا بارىپ، 114 بالاعا مەكتەپ فورماسىن الىپ بەرىپتى. ول جەردەن مەن ءبىر تيىن دا العان جوقپىن», دەدى ەسپانوۆ.

ايتىسكەر اينۇر تۇرسىنباەۆا 7 مىڭ تەڭگەگە كىتاپ ساتىپ، قۇنى 100 ميلليونعا باعالانعان استاناداعى پەنتحاۋسىن ۇتىسقا تىكتى. بۇركىت پەن ايشا دەيتىن دۋەت ەكى پاتەر، بەس كولىك تىكتى. ءانشى الماس كىشكەنباەۆ تا ەلورداداعى ەكى بولمەلى پاتەرىن بايگىگە اتادى. روزا القوجا، قايرات ادىلگەرەي، قانات ءالجاپپاروۆ، جىگەت اۋپباەۆ، دانا كەنتاي، باعلان ءابدىرايىموۆ  ت.س.س. الەۋمەتتىك جەلىدە بايگە ۇيىمداستىرۋشىلاردى بۇگىن ساناپ بىتپەسپىز...

كوشەدەگى كوپتىڭ ءبىرى ەمەس، كوپ-كورىم ەلگە تانىمال ادامنىڭ اۋزىنداعى اقپارعا جۇرت سەنەدى. سەنگەن سوڭ ساتىپ الادى. بىرەۋ ەمەس، تاعى. قوس-قوستان الادى. ويتكەنى، جاڭاعى جارىلقاعىش «جاقسى ادام» «كوبىرەك بيلەت الساڭ، كولىك ۇتۋ مۇمكىندىگىڭ دە كوبەيەدى» دەپ سەندىرەدى عوي. فاكت! جۇرتتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى تومەندەپ، ەكونوميكا شاتقاياقتاپ، شارۋاسى توقىراعان سايىن ەل-حالىقتىڭ قالتاسىنا كوز تىگۋشىلەر كوبەيە بەرەدى. 90-جىلدارى دا سولاي بولعان. قازىر دە سولاي. سول توقىرۋ كەزىندەگى «اليك-ماليك-شاريكشىلەر» مەن بۇگىنگى لوتەرەيا ويناتۋشىلاردىڭ پارقىن پايىمداي بەرىڭىز. فورماسى بولەك دەمەسەڭىز، فۋنكتسياسى ءبىر.

«ابايلاڭىز، الاياق لوتورەيا!»

الەۋجەلىدەگى انشىلەردىڭ الگى اككى تىرلىگىن اشكەرەلەپ، دابىل قاققان جۋرناليست ارمان سقابىلۇلى ەدى. «ابايلاڭىز، الاياق لوتەرەيا!»، دەدى. ارمان سقابىلۇلىنىڭ بۇل پىكىرىن «Abai.kz» پورتالىندا جاريالادىق.

«قازىر الەۋمەتتىك جەلىدە «لوتەرەيا ويناتۋ» دەگەن بالە قاتتى بەلەڭ الدى. «ون مىڭ تەڭگەگە بيلەت الساڭ اۆتوموبيل ۇتاسىڭ، ەكى بولمەلى پاتەردىڭ كىلتىن ۇستاتامىز» دەگەن جارنامادان كوز سۇرىنەدى. ەسپانوۆ دەگەن ءانشى ءتىپتى 20 كولىكتى ۇتىسقا قويىپتى. جالپى قۇنى 61 ميلليون تەڭگە! بۇل نە دەگەن «باتپان قۇيرىق!» ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە قازاقستاندا لوتەرەيا ويناتۋعا جالعىز عانا وپەراتور كومپانيانىڭ قاقىسى بار. مەملەكەت سوعان عانا ليتسەنزيا، رۇقسات بەرگەن. قالعاندارىنىكى زاڭسىز. حالىقتى الداۋ. زاڭدى بەلدەن باسۋ. زاڭدى بۇزعاندار وندا نەگە جازالانبايدى؟ سالىق تولەمەي ميلليونداردى قالتاعا باسقاندارعا ءتيىستى ورگاندار نەگە كوز جۇمادى؟»، دەپ جازدى جۋرناليست ارمان سقابىلۇلى.

الەۋمەتتىك جەلىدە ويناتىلىپ جاتقان لوتەرەيالار - زاڭسىز!

ال ءماجىلىس دەپۋتاتى بەرىك دۇيسەمبينوۆ مىرزا الەۋجەلىدەگى انشىلەر وتكىزىپ جاتقان لوتەرەيالاردىڭ زاڭسىز ەكەنىن ەسكەرتىپ، ارنايى زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتقانىن ايتقان. بۇل پىكىر دە «Abai.kz» پورتالىندا جاريالاندى.

«لوتەرەيا بيزنەسى - ەكونوميكانىڭ ۇلكەن ءبىر سالاسى. ول اشىق تۇردە ءوتۋى كەرەك. جانە ونىڭ وزىندىك ەرەجەسى بولادى. سوندىقتان بىزدە 2016 جىلى «لوتەرەيالار جانە لوتەرەيا قىزمەتى تۋرالى» زاڭ قابىلدانعان. ال، قازىر ءبىز سول زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋدى قاراستىرىپ جاتىرمىز. مەن سول كوميسسيانىڭ مۇشەسىمىن.

الەۋمەتتىك جەلىدە ويناتىلىپ جاتقان نارسەلەردى ەشكىم بىلمەيدى. ونى جەكە ادام ءوزى جاريالاپ، ويناتىپ جاتادى. بۇل - زاڭسىز دۇنيە. وسىنداي زاڭسىزدىققا توسقاۋىل قويۋ ءۇشىن دە وسى زاڭ جوباسى تالقىلانىپ جاتىر.

ارينە، قازىرگى الەۋمەتتىك جەلىنىڭ قوعامعا ىقپالى زور عوي. تانىمال ادامدار وزدەرىنىڭ تانىمالدىعىن پايدالانىپ، ۇتىستار وتكىزىپ جاتادى. بىراق، ولار ۇتىستىڭ اشىقتىعى، ادىلدىگى دەگەن نارسەگە جاۋاپ بەرە المايدى. سوندىقتان، ولارعا ورتاق ءبىر ەرەجە بولۋ كەرەك.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى - لوتەرەيا سالاسىندا «ءساتتى جۇلدىز» دەپ ءبىر وپەراتوردى بەلگىلەدىك قوي. قازىر، ول وپەراتور ءۇش مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر. بىراق، ءبىر ماسەلە - ول كومپانيا قازاقستاندا جالعىز بولماۋى كەرەك. ول مونوپوليا بولماۋ كەرەك»، دەگەن ەدى.

ءتۇيىن. «ايلامەن تاپقان مال ارام» ەكەنىن جاڭاعى «جارىلقاعىشتار» بىلمەيدى دەيمىسىز. بىلەدى. بىلە تۇرا ويناتادى. ارينە، ۇتىستى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ۇپايى تۇگەل بولعان سوڭ، سويتەدى دە. 5-10 مىڭنان بيلەت ساتقاندا، الگى ۇتىسقا تىككەن دۇنيەسىنىڭ ەكى ەسە قۇنىن شىعارىپ الادى. سوندىقتان دا، ولار ءۇشىن لوتەرەيا ءتيىمدى!

شاكارىم قاجى:

ناداندىقپەن قارنىمىز توق دەمەلىك!

ءبىز بىلمەگەن ەش اقىل جوق دەمەلىك!

«ايلانى اقىل، ارسىزدىق ادەپ قوي» دەپ،

ارامدى الال، اسىلدى بوق دەمەلىك!، دەيدى. ءاي، بىراق، مۇنى ۇققان ءانشى بولسا، ايتىلماعان ءسوز ەمەس قوي...

نىعماتۋلين: جازانى كۇشەيتۋ كەرەك

ماقۇل، بۇگىن زاڭ ماجىلىستە ماقۇلداندى. ماقۇلداندى دەگەن - زاڭ جوباسى كۇشىنە ەندى دەگەن ءسوز ەمەس. تەك ءماجىلىستىڭ تالقىسىنان ءوتتى. ءارىسى تاعى بار. بىراق فاكت - الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءۇيىن، كولىگىن ۇتىسقا تىككەن ازاماتتار ەندى جازالانادى. جازالانادى دەمەكشى، ءماجىلىس سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋلين لوتەرەيا «الاياقتارىنا» جازانى كۇشەيتۋدى تالاپ قىلىپتى.

«بۇرىنعى زاماننىڭ ديقانشىلارىنىڭ ەسىندە شىعار، ەگىن ورىپ بولعان سوڭ، شارۋا قوجالىنىعىڭ جەتەكشىسى شارۋالاردىڭ اراسىندا «پريز» تاراتاتىن. ال قازىر باسقا امال ويلاپ تاپقان: ەسكى اۆتوكولىكتى الىپ، ويناتادى. ونى بازارعا الىپ بارساڭ، ءبىر اي ەمەس، ءبىر جىل ساتاسىڭ. ال ونىڭ جاراسى قازىر جەڭىلدەدى، جاسىرىن تۇردە لوتەرەيا ويناتادى، ال مىنا نورما جىلىنا ءبىر رەت ويناتىپ تۇرۋعا مۇمكىندىك بەرىپ تۇر، ويتكەنى، تەك ەسكەرتۋمەن قۇتىلادى.

ۇستالعان اۆتوكولىكتى ۇتىسقا قويىپ، ويناتۋ – فورماسى جاعىنان دا، ءمانى بويىنشا دا لوتەرەيا بولىپ وتىر. ءبىز زاڭ بۇزعان ادامداردى نەگە تەك ەسكەرتۋمەن بوستاۋىمىز كەرەك؟ تۇسىنەمىن، گۋمانيزاتسيا باعىتىندا دا جۇرگەن دۇرىس. بىراق، ولار ءبىر جىل ىشىندە تاعى قايتالاماسىن دەپ، كۇتۋىمىز كەرەك. سوندىقتان، ەكىنشى وقىلىمعا دەيىن ولاردى جازالاۋدى كۇشەيتۋدى اقىلداسايىق»، - دەدى نۇرلان نىعماتۋلين.

سولاي! مينيستر ۇسىنعان جوبا 200-دەن 2000 اەك ايىپپۇل سالۋ كەرەك دەسە، ءماجىلىس سپيكەرى جازانى ودان ءارى كۇشەيتۋ كەرەك دەيدى. ماقۇل. وسىلايشا لوتەرەيا «الاياقتارىنان» قۇتىلاتىن بولدىق، ال «ينتەرنەت اۋليەلەرىن» قايتەمىز؟

(بۇل سۋرەتتەر Google ارحيۆىنەن الىندى. سەمينارلاردىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن بولۋى مۇمكىن)

قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە «پالەنشەنىڭ سەمينار-ترەنينگى»، «تۇگلەنگەشىڭ ماستەر-كلاسسى» دەيتىن جارنامالار قاپتاپ ءجۇر. اقىل ساتىپ، اقشا جاساۋدىڭ تاعى ءبىر جولى بۇل. موتيۆاتسيالىق، پسيحولوگيالىق ترەنينگتەر، كاسىپ باستاۋدىڭ كىلتى، پالەن-پىشتان، تەگى كوپ. قىسقاسى سىزگە قالاي ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەتەدى. قۇرىدان-قۇر سويلەسىن بە، بەس-ون تەڭگە اقىسىن تولەسەڭ عانا ترەنينگ تىڭدايسىز. بارعان سوڭ، سارت-ساۋاننىڭ سالتىمەن كىتابىن نەمەسە باسقا ءبىر دۇنيەسىن سىزگە قولتىقتاتىپ جىبەرەدى. تەگىن بەرمەيدى. ساتىپ الاسىز. اۋزىڭىز اڭقايىپ وتىرىپ، الگىسىن ساتىپ العانىڭىزدى ءوزىڭىز دە بايقاماي قالاسىز. قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن مۇنداي «ينتەرنەت اۋليەلەر» قازىر الگى ترەنينگ-سەمينارلارىن ونلاين وتكىزە بەرەتىن بولعان. بانك كارتاسىنا سۇراعان سوماسىن اۋداراسىز. سوسىن ۆيدەو-ناسيحاتىن جۇكتەپ الىپ، تىڭداي بەرىڭىز... ءپالى، دانىشپان دەرسىز! ەڭ ماڭىزدىسى، مىناۋ سەمينارشىلار دا جاڭاعى لوتەرەيا «الاياقتارى» سەكىلدى سەمينارى ءۇشىن بيۋدجەتتكە كوك تيىن سالىق تولەمەيدى ەكەن.

ءبىر ماسەلە، سەمينارعا قارسى ەمەسپىز. اقىلىڭ اسىپ بارا جاتسا، ايتا عوي. تەك زاڭدى بۇزبا! حالىقتى الداما! حالىقتىڭ قالتاسىنا قول سالما! بولدى!

وركەنيەتتى ەلدەردە دە مۇنداي «اقىلماندار» بار. تەك ولار زاڭدى تىركەلىپ، ليتسەنزياسىن الادى. تاپقان تابىسىنىڭ بەلگىلى ءبىر مولشەرىن بيۋدجەتكە سالىق رەتىندە تولەيدى. ەڭ باستىسى ليتسەنزياسى بار ادام! سوسىن سەمينارىن وتە بەرەدى. بىزدە دە سولاي بولۋى كەرەك. زاڭدى تىركەلگەن ۇيىم (مەيلى ول جەكە-مەنشىك بولسىن). سەمينارىن وتەدى. سالىعىن تولەيدى. ال قازىرگى قاپتاپ جۇرگەن ترەنينگشىلەردىڭ قايسىبىرىنىڭ سۇراۋى بار؟..

گاپ وسىندا! زاڭ بارلىعىنا ورتاق بولسا، حالىقتىڭ قالتاسىنان قارىن تويدىرىپ جۇرگەن ءسوزۋار سەمينارشىلاردىڭ، بيزنەسى جوق بيزەسموتيۆاتورلاردىڭ قىزمەتىن زاڭمەن رەتتەۋ كەرەك! اشقۇرساق حالىقتى الداۋ وڭاي. اشىندىرۋ دا!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz