ءىرى عالىم، بەلسەندى قوعام قايراتكەرى، شىنشىل ازامات

اكادەميك كەڭەس نۇرپەيىسۇلىنىڭ تۋعانىنا  85 جىل تولۋىنا وراي

بۇكىل ءومىرى بويى عىلىمعا، تاريحي ءبىلىم بەرۋ ىسىنە قىزمەت ەتكەن، قازاقستاننىڭ عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىنداعى ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاق رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ تولىق مۇشەسى كەڭەس نۇرپەيىسۇلى نۇرپەيىس كورنەكتى تاريحشى-عالىم عانا ەمەس، بەلسەندى قوعام قايراتكەرى دە بولعان ەدى. ونىڭ قوعامدىق جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى ءبىر سالاسى قازاقستان «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنداعى قىزمەتى بولاتىن. «ادىلەت»، كوپشىلىك بىلەتىندەي، تاۋەلسىزدىكتەن بۇرىن، 1989 جىلعى ساۋىردە شاڭىراق كوتەردى. بۇل رەسپۋبليكالىق قوعامدىق ۇيىم قازاقستاندا حح عاسىردا ورىن العان ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر مەن اشارشىلىقتار اقيقاتىن اشۋدى، توتاليتارلىق رەجيم قۇرباندارىن ماڭگى ەستە قالدىرۋدى،  توتاليتارلىق بيلىك جاساعان ادىلەتسىزدىكتەردى اشكەرەلەپ، جازىقسىز جازالانعانداردى تولىق مانىندە رەابيليتاتسيالاۋعا جاردەمدەسۋدى، تاپتالعان ادام قۇقتارىن قالپىنا كەلتىرۋدى جانە سول كەزەڭدەر جايىنداعى تاريحي ءبىلىم جەتىستىكتەرىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋدى ماقسات ەتكەن بولاتىن.

قۇرىلتايشى كونفەرەنتسيادا قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، عا قوعامدىق عىلىمدار بولىمشەسىنىڭ اكادەميك-حاتشىسى رامازان بيماشۇلى سۇلەيمەنوۆ «الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى جانە ستاليندىك رەپرەسسيالار قۇرباندارىنىڭ اياققا تاپتالعان ار-نامىسىن قالپىنا كەلتىرەيىك» تاقىرىبىمەن بايانداما جاسادى. باياندامانى كونفەرەنتسيادا سويلەگەن دەلەگاتتار (ستاليندىك لاگەرلەر ازابىن باسىنان وتكەرگەندەر، ارداگەرلەر، تاريحشىلار، جۋرناليستەر، جازۋشىلار، پارتيا قىزمەتكەرلەرى) ءار قىرىنان تەرەڭدەتە كەلىپ، قۇرىلعالى تۇرعان ۇيىمنىڭ العا قوياتىن ماقساتى – كسرو حالىقتارىنىڭ تاريحىنداعى «اقتاڭداقتاردى» جويۋ، سوتسياليزم يدەيالارى بۇرمالانعان كەزەڭدە ءبىزدىڭ رەسپۋبليكادا زارداپ شەككەندەردىڭ ادال ەسىمدەرىن قالپىنا كەلتىرۋ، دەموكراتيا مەن جاريالىلىقتى ودان ءارى ورنىقتىرۋعا جۇرتشىلىقتىڭ كۇش-جىگەرىن جۇمىلدىرۋ بولۋعا تيىستىگىن اتاپ كورسەتتى. ەل تاريحىندا جول بەرىلگەن دەفورماتسيالار اشىق تا اشىپ ايتىلدى. سول كەزدەگى ۇلكەن مىنبەرلەردەن جاريا ەتىلگەن جاڭاشا ويلاۋدىڭ بولاشاعىنا دەگەن سەنىممەن، وتكەندەگى بۇرمالاۋلاردى تۇزەۋ بيلەۋشى پارتياعا تەك ابىروي اپەرەدى دەلىندى.

قۇرىلتايشى جينالىستا «ادىلەتتىڭ» توراعاسى بولىپ تىكەلەي داۋىس بەرۋ جولىمەن سانجار ورازۇلى جاندوسوۆ، باسقارما مۇشەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ كەڭەس نۇرپەيىسۇلى نۇرپەيىسوۆ سايلانعان ەدى. سودان بەرى كەڭەس نۇرپەيىسۇلى «ادىلەت» جارعىسىندا كوزدەلگەن ماقسات-مىندەتتەردى ورىنداۋعا بەلسەنە اتسالىسىپ ءجۇردى. كەڭەس اعا تاريح ينستيتۋتىنىڭ وزگە دە عالىمدارىمەن بىرگە، اسىرەسە اكادەميك ماناش قاباشۇلى قوزىباەۆ قوعام توراعاسى بولعان جىلدارى، قيلى كونفەرەنتسيالار، دوڭگەلەك ۇستەلدەر، تىڭداۋلار، سەمينارلار، كەزدەسۋلەر جۇمىستارىنا مۇددەلىلىكپەن قاتىستى. ال  «ادىلەت» قوعامى ءوزىنىڭ تاريحي-اعارتۋشىلىق سيپاتىنا سايكەس، ستالينيزم قىلمىستارى جونىندەگى، وتىزىنشى جىلدارعى الاپات اشارشىلىق جايىنداعى تاريحي شىندىقتى اشىپ، قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات ەتكەن، توتاليتارلىق رەجيم قۇرباندارىنىڭ ەسىمدەرىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ، ولاردى تولىق مانىندە اقتاۋ، اقتالعاندار مەن ولاردىڭ وتباستارى مۇشەلەرىنىڭ مۇددەلەرىن  بارلىق مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ۇيىمداردا قورعاۋ ىستەرىنە  جان-جاقتى جاردەمدەسۋدى مىندەتى دەپ بىلگەن.  زاڭسىزدىقتار بەلەڭ العان قورقىنىشتى جىلدارى قازاقستان كونتسەنتراتسيالىق لاگەرلەر شوعىرلانعان ەلگە، دەپورتاتسيالانعان حالىقتاردىڭ جەر اۋدارىلۋ ورنىنا اينالعانى ءمالىم. رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋماعىندا: الجير، كارلاگ، دالني، ستەپنوي، پەسچانىي، كامىشلاگ، اقتوبە، جەزقازعان، پەتروپاۆل، كەڭگىر جانە وسكەمەن لاگەرلەرى دەپ اتالاتىن 11 كونتسلاگەر قۇرىلدى. سولاردىڭ شىندىعىن اشۋ،  ولاردان باسقا دا كوپتەگەن «اقتاڭداقتار»: يندۋستريالاندىرۋ، كوشپەندىلەردى زورلىقپەن وتىرىقشىلاندىرۋ، داۋلەتتى قوجالىقتاردى تاركىلەۋ، ۇجىمداستىرۋ سىندى سوۆەتتىك رەفورمالارعا بايلانىستى وقيعالار، سول شارالار بارىسىندا بۇرق ەتكەن كوتەرىلىستەر، الاپات اشارشىلىقتار شىندىقتارىن زەرتتەۋ كەرەك-ءتىن. ستاليندىك-گولوششەكيندىك بيلىك دۋشار ەتكەن جونسىزدىكتەر مەن زۇلىمدىقتار سالدارىنان سان مىڭداعان جەكەلەگەن ادامدار ورىنسىز قيىنشىلىقتاردى، تاۋقىمەتتەردى باستان كەشتى. توتاليتاريزم رۋحاني ومىرگە دە وراسان زور زالالىن تيگىزدى. بيلەۋشى پارتيا قالىڭ حالىققا شىنايى تاريحىن بىلگىزبەي، «ەلدىگىمىز وكتيابر رەۆوليۋتسياسىنان باستاۋ الدى»، «الاشورداشىلار – جەكسۇرىن ۇلتشىلدار» دەگەن جالعان ۇعىمدارعا جۇرتتىڭ ساناسىن جاۋلاتتى. كورنەكتى قايراتكەرلەر، كوپتەگەن ينتەلليگەنتسيا وكىلدەرى، حالىق شارۋاشىلىعىنداعى، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ سالالارىنداعى ماماندار مەن قىزمەتكەرلەر قاتاڭ قۋعىنعا ۇشىرادى، نەبىر بەتكە ۇستار ازاماتتار فيزيكالىق تۇرعىدا جويىپ جىبەرىلدى. وسىلاردىڭ ءبارىن زەرتتەۋگە الىپ، جاڭا تانىمدى، تاريحي ادىلەتتىلىكتى قالىپتاستىرۋ ءىسىن مۇرات ەتكەن «ادىلەت» قوعامىنىڭ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ بەل ورتاسىندا كەڭەس اعا جۇرگەن ەدى.

قوعامنىڭ باستاماشىلىق كورسەتۋىمەن قر جوعارعى كەڭەسىنىڭ تورالقاسى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلى-اق قۇرامىنا كەڭەس نۇرپەيىسۇلى دا كىرگەن  رەسپۋبليكانىڭ بەلگىلى عالىمدارىن تارتا وتىرىپ،  قاسىرەتتى كەزەڭ شىندىعىن زەرتتەيتىن كوميسسيا قۇردى. ءار جىلعى 31 مامىردى اشارشىلىق ناۋبەتى قۇرباندارىن ەسكە الاتىن كۇن رەتىندە بەلگىلەدى. ال الماتى قالاسىنىڭ اتقارۋشى بيلىگى (قالاتكوم) بۇرىنعى نكۆد عيماراتى جانىنداعى ساياباق ىشىنەن بولاشاق ەسكەرتكىش سالىناتىن ورىندى بەلگىلەپ، ەستەلىك تاس ورناتتى. كوميسسيا ۇجىمداستىرۋ كەزەڭىندەگى اشارشىلىقتى زەرتتەي كەلە، قازاق حالقىنا گەنوتسيد جاسالعانىن تۇجىرىمدادى. جوعارعى كەڭەس تورالقاسىنىڭ شەشىمىمەن كوميسسيا جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى 1992 جىلدىڭ اياعىنا قاراي رەسپۋبليكانىڭ «سوتسياليستىك قازاقستان»، «كازاحستانسكايا پراۆدا» اتتى ەكى بەلدى گازەتىندە جاريالاندى. بىراق سول كەزگى پارلامەنت قۇرعان كوميسسيا قورىتىندىسىنا بايلانىستى قانداي دا ءبىر اتقارىلۋعا ءتيىس ءىس-شارالار كەشەنى بەلگىلەنگەن جوق. تيىسىنشە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى دە 1997 جىلعا دەيىن ۇمىتتىرىلعانداي بولدى، رەسمي اتالا قويمادى. 1997 جىلى پرەزيدەنت پارمەنىمەن 31 مامىر جاڭاشا مازمۇندا، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى بولىپ قايتا تاعايىندالدى. سودان بەرى جىل سايىن بۇل كۇنى جەر-جەردە رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋ شارالارى وتكىزىلىپ كەلەدى، تەك، قاسىرەتتى اشارشىلىق ماسەلەلەرى ەسكە الىنباي، تاسادا قالدى. ۇستىمىزدەگى عاسىردىڭ باستاپقى جىلدارىندا «ادىلەت» باسقارماسىندا وسى ءجايتتى اڭگىمە ەتتىك. سوندا باسقارما توراعاسى اكادەميك-زاڭگەر مۇرات ءتاجىمۇراتۇلى بايماحانوۆ بۇل تاريحي ماسەلە جايىندا كەڭەس نۇرپەيىسۇلى مەن ماعان قوعامدىق پىكىرگە قوزعاۋ سالارلىقتاي ماقالا ازىرلەسەڭىزدەر دەگەن ءوتىنىش ايتتى. ارينە، باستاپقى نۇسقاسىن جازۋدى مەن موينىما الدىم. سول ۋاقىتقا دەيىنگى بەلگىلى دەرەكتەردى پايدالانا وتىرىپ، مەن سوۆەت داۋىرىندەگى اشارشىلىقتاردى جاڭا كوزقاراس تۇرعىسىنان جۇيەلەدىم. مۇستافا شوقاي سوۆەت وكىمەتىنىڭ «اشتىق ساياساتى» دەپ باعالاعان، بيلىكتىڭ سانالى  وراشولاقتىعى سالدارىنان دۇركىن-دۇركىن، 1917–1919, 1921–1923, 1931–1933 جىلدارى ءۇش كەزەڭدە ورىن العان اشارشىلىق ناۋبەتىن  قازاقتى الاپات ۇلتتىق اپاتقا (كاتاستروفاعا) تىرەگەن جاساندى ىندەت رەتىندە قورىتتىم.  كەڭەس اعا جازبامدى مۇقيات وقىپ، ماقۇلدادى. ءجاي عانا ماقۇلداپ قويا سالماي، ماقالادا جازىلعان جايتتەردىڭ وزىنە دە ءمالىم ەكەنىن ايتا كەلە، ۇلكەن جۇرەكتى، كەڭ دە ادال ويلى، ناعىز ازامات رەتىندە، «بىراق سولاردى تاپ وسى ماقالاداعىداي جازىپ شىعا الماس ەدىم»  دەپ، مەنى اقجۇرەكتىگىمەن ەرەكشە تەبىرەنتكەن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ماقالاعا تەڭ اۆتور رەتىندە قاناعاتتانا قول قويىپ، ەلىمىزدىڭ باس گازەتىنە جاريالاتپاق بولدى. الايدا،  وكىنىشكە قاراي، ول كەزدە، 2002 جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا،  بۇل تاقىرىپ باستى باسىلىمنان قولداۋ تاپپادى. ماقالا ەكى جىلدان كەيىن «ۇلتتىق سانا دابىلى» دەگەن تاقىرىپپەن «جالىن» جۋرنالىندا جارىق كوردى. كەڭەس نۇرپەيىسۇلىنىڭ سودان كەيىن جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەگەن ءىس-شاراسى ءوزى دۇنيەدەن كوشكەننەن كەيىن ورىندالدى. «ادىلەت» الماتى وبلىستىق ارحيۆىمەن بىرلەسىپ، اشارشىلىقتىڭ اياقتالۋىنىڭ 75 جىلدىعىنا وراي، 2008 جىلى،  «1931–1933 جىلدارعى اشارشىلىق: سەبەپتەرى، اۋقىمى، سالدارى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

كەڭەس نۇرپەيىسۇلى قازاقستان «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ كوپ جىلدار بويعى باسقارما مۇشەسى رەتىندە  قازاق حالقى عۇمىرىنداعى قاسىرەتتى كەزەڭدەر شىندىعىن اشۋعا، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ ءومىر جولدارىن جاڭعىرتۋعا، ۇمىتتىرىلىپ كەلگەن تۇلعالار مەن ولار ءومىر سۇرگەن زامان جايىنداعى تاريحي ءبىلىمدى ناسيحاتتاۋعا كوپ كوڭىل ءبولدى. قوعامنىڭ الماتى وبلىستىق فيليالىن ۇيىمداستىرىپ، باسقاردى،  ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى «ادىلەتتىڭ» پرەزيدەنتى بولدى. كەڭەس اعانىڭ «ادىلەت» قوعامىنداعى قىزمەتى ءوز الدىنا، ونىڭ بۇتكىل  عىلىمي شىعارماشىلىعى تاريحي سانانى جاڭاشا قالىپتاستىرۋدا وتە ماڭىزدى ءرول اتقاردى جانە اتقارۋدا. عالىمنىڭ «الاش ءھام الاشوردا» اتتى ايگىلى مونوگرافياسى، ساياسي رەپرەسسيا قۇرباندارى جايلى، 20-شى جىلدارعى ۇلتتىق-دەموكراتيالىق ينتەلليگەنتسيانىڭ توتاليتاريزمگە رۋحاني قارسىلىعى تۋرالى زەرتتەۋلەرى، كونفەرەنتسيالار مەن سالتاناتتى جيىنداردا سويلەگەن سوزدەرى، سونداي-اق قازاق ۋنيۆەرسيتەتىندە، اسىرەسە قىزدار ينستيتۋتىندا ۇزدىكسىز ۇستازدىق ەتۋى جانە جوعارى وقۋ ورىندارى ءۇشىن، جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەر ءۇشىن جازعان قا­زاقس­تان تاريحى بويىنشا وقۋلىق­تار، وقۋ قۇرالدارى  بولاشاق ۇرپاق تاربيەسىنە ەلەۋلى قىزمەت كورسەتىپ كەلەدى. ول مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىككە قول جەتكەننەن كەيىن ءوز تاريحىمىزدى حالقى­مىز­عا، اسىرەسە جاستارعا ۇيرەتۋگە مول مۇمكىندىك اشىلعانىن قۋانا ايتىپ جۇرگەن-ءتىن. تاريحي سانانى جەتىلدىرۋ ارقىلى عانا  وتكەنى­مىزگە دۇرىس باعا بەرەرىمىز كامىل دەپ سانادى. سول ماقساتتا ەل تاريحى­نىڭ شاڭ باسىپ جاتقان بەتتەرىن اشىپ، جاسىرىلىپ كەلگەن شىندىق ارقىلى تاريحي سانامىزدى وياتۋ قاجەت دەپ ءبىلدى. وقۋلىق جازۋ ىسىنە ۇلكەن جاۋاپكەر­شى­لىك­پەن قاراپ، مەكتەپتەردە قازاقستان تاريحىن وقىتۋدىڭ جاي-كۇيى جونىنەن پروب­لە­مالىق ماقالا جازدى.

«الاش ءھام الاشوردا» اتتى ىرگەلى مونوگرافيالىق زەرتتەۋ ەڭبەگىندە كەڭەس نۇرپەيىسوۆ  كىتابىن «اكىمشىلدىك-امىرشىلدىك جۇيە ۇيىمداستىرعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇربانى بولعان اكەم نۇرپەيىستىڭ رۋحىنا باعىشتايمىن» دەپ ارناۋ جازعان-تىن. ول جاستايىنان جەتىم قالىپ، ينتەرناتتا تاربيەلەنگەن، ءوزىنىڭ «حا­لىق جاۋىنىڭ» بالاسى بولعاندىقتان، ءار­بىر شالىس باسقان قادامى قادا­عا­لاۋدا ەكەنىن ەسەيگەن سايىن ءتۇسىنىپ تە، سەزىنىپ تە ءجۇردى. سوندىقتان قايتا قۇرۋ ساياساتىن ايرىقشا سەرگەك قابىلداپ، جابىق تاقىرىپ بولىپ كەلگەن الاش قوزعالىسىنىڭ، ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستار تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن زەرتتەۋگە دەن قويدى. قازاق تاريحىنداعى وسى اسا ماڭىزدى قۇبىلىستى قاراستىراتىن عىلىمي مەكتەپتىڭ نەگىزىن سالۋ­شىلار­دىڭ ءبىرى رەتىندە تانىلدى. تاريحتاعى «اقتاڭداقتاردى» كەتىرۋگە بەلسەنە اتسالىستى. «ادىلەت» قوعامىنا مۇشەلەر قاتارىندا وزدەرىمەن تاعدىرلاس ۇلكەن عالىمنىڭ بولۋى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارىن رازى ەتكەن، ولار كەڭەس نۇرپەيىسۇلىن ەرەكشە قادىرلەدى. ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي الماتى اكىمدىگىندە، قالالىق مۋزەيدە ءوتىپ تۇرعان كەزدەسۋلەرگە كەڭەس اعامەن بىرگە قاتىسىپ، ونىڭ قىزمەتىنە ءاردايىم سەنىم بىلدىرە جانە ريزاشىلىقپەن قارادى. سونداي «ادىلەتشىلەردىڭ» بىرەگەيى – ساۋلە راقىمقىزى سۇگىروۆا-ايتمامبەتوۆا ەدى. ول «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ موتورى، قوزعاۋشى كۇشى، كۇللى ءىس-شارانى الدىن الا جوسپارلاپ، وتكىزىلۋىن ۇيىمداستىرىپ، قاداعالاپ وتىراتىن ەڭ باستى جاۋاپتى قىزمەتكەر بولاتىن. سول كىسى كەڭەس نۇرپەيىسۇلىنىڭ جەتپىس جاسقا تولاتىن مەرەيتويىنا قوعامىمىزدىڭ اتىنان قۇتتىقتاۋ حات ءماتىنىن  جازۋدى ماعان تاپسىردى. قۇتتىقتاۋ نۇسقاسى جازىلدى، «ادىلەتشىلەر» تۇزەتۋ، تولىقتىرۋلارىن ەنگىزدى، ءماتىن تيىسىنشە تاسقا باسىلىپ، ءساندى مۇقابا ىشىنە ورنالاستىرىلدى. عالىمدار ۇيىندە وتكەن سالتاناتتى جينالىستا يۋبيليارعا تاپسىرىلار الدىندا سول ادرەستى داۋىستاپ وقىپ بەرۋ دە ماعان جۇكتەلدى. سوندا قوعامنىڭ بىرقاتار مۇشەسى – جازىقسىز قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ ۇرپاقتارى – مىنبەدە مەنى اينالا قورشاپ، ايتىلعان ءار ءسوز ءوز جۇرەكتەرىنەن شىققانىن سەزدىرىپ تۇرعان. ءسويتىپ ولار – سايات ءىلياسۇلى جانسۇگىروۆ، مارات سادىقۇلى نۇرپەيىسوۆ، ءالي ورازۇلى جاندوسوۆ، ءنادىر ابدىقادىرۇلى ازىرباەۆ،  ساۋلە راقىمقىزى سۇگىروۆا باستاعان ۇلكەن تەررور قۇرباندارىنىڭ ۇل-قىزدارى – مەرەيتوي يەسىنە بولشەۆيكتىك بۇرمالاۋلار شىندىعىن اشۋداعى تەرەڭ عىلىمي ىزدەنىستەرى، ماڭىزدى تاريحي ءبىلىمدى ناسيحاتتايتىن تاماشا ەڭبەكتەرى ءۇشىن باس ءيىپ قۇرمەت كورسەتكەن ەدى.

قازىرگى تاڭدا كەڭەس نۇرپەيىسۇلىنىڭ حالىققا رياسىز قىزمەت ەتەتىن ەكىنشى عۇمىرى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. وسى مەرەكەلى كۇندەرى شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىندا ءوزى ۇزاق جىلدار قىزمەت اتقارعان كابينەتكە ەسىمى بەرىلدى. ۇلكەن عالىم، قاجىرلى قايراتكەردىڭ بەينەسىمەن، عىلىمداعى تاعىلىمدى جولىمەن، كىتاپتارىمەن بۇگىندە «جاڭالىق» كەشەنىندەگى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى مۋزەيىنە كەلۋشىلەر دە تانىسىپ ءجۇر. كەڭەس نۇرپەيىسۇلىنىڭ رۋحاني ءومىرى جىل وتكەن سايىن جاڭا قىرىنان اشىلىپ، جاندانا تۇسەرىنە كۇمان جوق.

بەيبىت قويشىباەۆ،

«ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.

Abai.kz