كوروناۆيرۋس دەرتى دەندەپ بارادى. كەشە ءبىر تاۋلىكتە ەلدە 78 ناۋقاس تىركەلدى. وسىدان-اق، ىندەتتىڭ بەتى قاتتى ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. ەلدە توتەنشە جاعداي جاريالانعالى جارتى ايعا جۋىقتاسا دا، ۆيرۋستىڭ ۋىن سەزىنبەي جۇرگەن قازاقستاندىقتار ءالى بار.

شىنىن ايتۋ كەرەك، ەل ۇكىمەتى توتەنشە جاعداي كەزىندە ناقتى اقپارات تاراتۋدا ساراڭدىق تانىتىپ وتىر. كوپشىلىكتىڭ ارقانى كەڭگە سالىپ، كوشەدە ءجۇرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وسى بولسا كەرەك. رەسمي اقپاراتتار ۋاقىتىندا جاريالانباعاندىقتان، حالىق الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازبالارعا سەنەدى. ونىڭ ۇستىنە، حالىق ۇكىمەتتىڭ سوزىنە سەنۋدەن دە قالعان. بەيبىت كۇندە جالعان ەسەپ بەرىپ، وتىرىكشى بولعاندار ەندى توتەنشە جاعدايدا حالىقتى شىن سوزىنە سەندىرە الماي وتىرعانى دا شىندىق.

بىراق توتەنشە جاعدايدىڭ اتى - توتەنشە جاعداي. مۇنداي ساتتە حالىق پەن بيلىك ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، بىرىگە جۇمىس اتقارۋ كەرەك-اق. قۇزىرلىلار حالىققا شىنايى اقپارات جەتكىزىپ، ناقتى نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ۇعىندىرۋى ءتيىس-ءتى. ال حالىق ەلدىڭ اماندىعى ءۇشىن بيلىكتىڭ بەرگەن نۇسقاۋىن بۇلجىتپاي ورىنداۋى كەرەك. بۇل جارتى الەمدى جايىلعان ۆيرۋستى جەڭۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى ەكەنى ايتۋداي-اق، ايتىلىپ جاتىر.

ال قازىرگى كارتينا قالاي؟ قازىر بيلىك يەلەرىنىڭ بەرگەن اقپاراتتارى جەتكىلىكسىز. كۇندەلىكتى ەستىپ-كورىپ جۇرگەنىمىز: قاي وڭىردەن، قانشا ادام ۆيرۋس جۇقتىردى، ونىڭ قانشاسى جازىلدى دەگەن اقپارات قانا. ءبىتتى. ءتىپتى پالەن وبلىستان ءبىر ادام ۆيرۋس جۇقتىردى دەگەنىمەن، ناۋقاس ادام ول وبلىستىڭ قاي قالاسى، قاي اۋىلىندا ەكەنى دە ايتىلمايدى. ناۋقاستىڭ كىم ەكەنىن، كىممەن بايلانىستا بولعانىن ايتۋ ەتيكاعا جات دەگەندەرى ءجون شىعار، تىم قۇرىعاندا ول ناۋقاستاردىڭ قالاي اۋىرىپ، قالاي جازىلعانى تۋرالى اقپارات تاراتىلۋى كەرەك قوي.

ءدال قازىرگى اقپارات بويىنشا، ەلىمىزدە 18 ناۋقاس ايىعىپ شىقتى. بۇعان وتە قۋانىشتىمىز. بىراق بۇل كىسىلەردىڭ قانشا ۋاقىت اۋىرعانى، قانداي ەم-دوم قابىلداعانى، قانداي ءدارى-دارمەك پايدالانعانى مۇلدە ايتىلعان جوق. تەك قايتىس بولعان ءبىر ناۋقاستىڭ جاسى، تۇرعىلىقتى جەرى، ۆيرۋستى قايدان جۇقتىرعانى، كىمدەرمەن كەزىككەنى ايتىلدى. سوندا ناقتى اقپارات ادام ولسە عانا (مۇنىڭ بەتىن ارى قىلسىن) ايتىلا ما؟

ۆيرۋس الەمگە تارالىپ جاتقانىنا ءۇش ايدان استى. ەلىمىزگە جەتكەلى دە جيىرما كۇنگە جاقىندادى. بىراق ءالى كۇنگە دەيىن بىردە-ءبىر وتاندىق عالىم نەمەسە دارىگەر، ۆيرۋسولوگ ەل الدىنا شىعىپ كەڭەس بەرگەن جوق. عىلىمي تۇجىرىم ايتقان جوق. ارنايى مامانداردىڭ كەڭەسى كەمشىل بولعاندىقتان، كوپشىلىك بايلانىس قۇرالدارىندا تاراعان «پياز جەۋ كەرەك»، «ادىراسپانمەن الاستاۋ كەرەك»، «دۇعا وقۋ كەرەك» دەگەن «كەڭەستەرگە» سەنىپ ءجۇر.

ء(ىىم ازاماتتاردى الەۋمەتتىك جەلىلەردە پايدا بولعان قاۋەسەتتەر مەن جالعان وي-پىكىرلەرگە قۇلاق اسپاۋعا شاقىرادى. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ رەسمي مالىمەتتەرىنە عانا نەگىزدەلۋ قاجەت ەكەنىن ايتادى. ەگەر الەۋمەتتىك جەلىدە جالعان اقپارات تاراتسا 7 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى كوزدەلگەنىن مالىمدەدى). 

حالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە سەنىم ارتىپ وتىر. اتالعان مينيسترلىكتىڭ جۇمىسىن جوققا شىعارۋدان اۋلاقپىز. بىراق باستا ايتقانىمىزداي، ناقتى اقپارات پەن عىلىمي پايىم از بولىپ تۇر. ماسەلەن ەلدەگى ەمحانالاردىڭ جاي-كۇيى قالاي، قاي وبلىس قانشا ناۋقاس قابىلداي الادى، تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى قانداي، قانشا مامان بار، ۆيرۋس كوپ تارالعان وڭىرلەرگە وزگە ايماقتاردان بىلىكتى ماماندار شاقىرتىلدى ما... مۇنىڭ ءبارى وتە ماڭىزدى. كوپشىلىكتىڭ ەل مەديتسيناسىنا دەگەن سەنىمى از ەكەنى اۋەلدەن بەلگىلى. سوندىقتان مينيسترلىك ءوز مۇمكىندىكتەرىن جاريالاپ، حالىقتىڭ «ۆيرۋس جاپپاي تاراسا، جاعدايىمىز قالاي بولادى» دەگەن الاڭ كوڭىلىنە دەمەۋ بولعانى ءجون ەدى.

الايدا مينيسترلىك حالىق قاجەت ەتكەن رەسمي مالىمەتتەردى ەمەس، دجەكي چاننىڭ (قىتايلىق اكتەر) ۆيدەوۇندەۋىن جاريالاپ، «ءماز بولىپ» ءجۇر. ءبىرتانوۆ مىرزانىڭ ويىنشا، قىتاي ونەرپازىنىڭ ەكى اۋىز ءسوزى قام كوڭىل قازاقتىڭ قولتىعىنان دەمەيتىن بولسا كەرەك.

ارينە، ونەردە شەكارا جوق. بۇل اكتەردىڭ ءبىزدىڭ ەلدە دە مىڭداعان جانكۇيەرى بار. ونىڭ ۆيدەوۇندەۋ جولداعانى دا ءجون شىعار. بىراق بۇل ويىن-ساۋىق دەڭگەيىندەگى عانا دۇنيە. اكتەر جولدادى، كورەرمەن كوردى، تىڭدادى. بولدى. ونى رەسميلەندىرىپ مينيسترلىكتىڭ، جالپى باق-تىڭ، پرەزيدەنت كەڭەسشىسىنىڭ جارىسا جاريالاۋى باسى ارتىق اڭگىمە. بۇل قينالعان حالىقتىڭ نازارىن باسقا جاققا اۋدارۋ ماقساتىندا جاسالعانداي اسەر بەرەدى.

بۇل اڭگىمە تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە عانا قاتىستى ەمەس. ەلدەگى بۇكىل سالادا ناقتى، عىلىمي اقپاراتتار جاريالانۋى كەرەك. ماسەلەن، كارانتين كەزىندە جۇمىستان بوساپ، تابىس كوزىنەن ايىرىلعان حالىققا ەڭ تومەنگى ەسەپتىك ايلىق كورسەتكىشى مولشەرىندە كومەك بەرىلەدى دەگەن. بىراق ناقتى قانشا ادامنىڭ جۇمىسسىز قالعانىن، ولاردىڭ جۇمىسسىز قالعانىن قالاي انىقتايتىنىن ايتقان ادام جوق. كۇندەلىكتى ناپاقاسىن كۇندە تاۋىپ جۇرگەن قاراپايىم ەڭبەكشىلەر قالاي كۇن كورەدى؟ ول دا بەلگىسىز...

مەملەكەتتىك ورگاندار ءۇشىن ىستەيتىن شارۋا شاش-ەتەكتەن. الايدا ءبىزدىڭ بيلىك بۇرىنعى ادەتىنشە داڭعازالىققا، قۇر ماقتانعا قۇمار بولىپ تۇر. ايتپەسە، ايدالاداعى اكتەردىڭ ءبىر اۋىز ۆيدەوۇندەۋىنە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ مويىن بۇراتىن ءجونى جوق ەدى. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتساق، ناقتى جۇمىستى قايىرىپ قويىپ، دجەكي چاننىڭ جازباسىنا نازار اۋدارعان بيلىك وكىلدەرى، توتەنشە جاعداي كەزىندە توي جاساعان كەيبىر بۇقارامەن بىردەي بولىپ وتىر...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz