تولەن ابدىكۇلى. پاراسات مايدانى (باسى)
پاراسات مايدانى
(پوۆەست)
قايدا جاتىر ماسەلە -
ءيا ءومiر، ءيا ءولiم،
دەسە دە،
لايىق پا كوندiگۋ تالكەگiنە تاعدىردىڭ،
قارسى تۇرىپ نەمەسە،
ۇشان-تەڭiز ءناۋباتتىڭ،
كوزiن جويعان دۇرىس پا
جان الىسىپ، جان بەرiسكەن ۇرىستا؟!
سودان كەيiن باقيلىققا كوز جۇمۋ،
تۇنەك قىلىپ جارىقتى،
بار دۇنيەدەن بەزiنiپ،
جان مەن ءتاندi كۇيزەلدiرگەن
سان مىڭ اۋىرتپالىقتى
جالعاستىرعان، بايلاستىرعان
شىنجىرلاردى وسىلاي،
ۇزگەنiڭدi جۇرەگiڭمەن سەزiنiپ.
ۋيليام شەكسپير. (گاملەتتiڭ مونولوگى)
سەن جاقسىلىقتى جاماندىقتان
جاساۋىڭ كەرەك، ۇيتكەنi ونى
جاسايتىن باسقا ەشتەڭە جوق.
روبەرت پەنن ۋورەنن
مەن بۇل كۇندەلiكتi تانىس دارiگەردەن العانمىن. ەڭ عاجابى - كۇندەلiك يەسiن مەن بiلەتiن بولىپ شىقتىم. دۇنيە قانشا كەڭ بولسا دا، ادام جولىنىڭ قيىلىسىندا دا شەك جوق.
پاراسات مايدانى
(پوۆەست)
قايدا جاتىر ماسەلە -
ءيا ءومiر، ءيا ءولiم،
دەسە دە،
لايىق پا كوندiگۋ تالكەگiنە تاعدىردىڭ،
قارسى تۇرىپ نەمەسە،
ۇشان-تەڭiز ءناۋباتتىڭ،
كوزiن جويعان دۇرىس پا
جان الىسىپ، جان بەرiسكەن ۇرىستا؟!
سودان كەيiن باقيلىققا كوز جۇمۋ،
تۇنەك قىلىپ جارىقتى،
بار دۇنيەدەن بەزiنiپ،
جان مەن ءتاندi كۇيزەلدiرگەن
سان مىڭ اۋىرتپالىقتى
جالعاستىرعان، بايلاستىرعان
شىنجىرلاردى وسىلاي،
ۇزگەنiڭدi جۇرەگiڭمەن سەزiنiپ.
ۋيليام شەكسپير. (گاملەتتiڭ مونولوگى)
سەن جاقسىلىقتى جاماندىقتان
جاساۋىڭ كەرەك، ۇيتكەنi ونى
جاسايتىن باسقا ەشتەڭە جوق.
روبەرت پەنن ۋورەنن
مەن بۇل كۇندەلiكتi تانىس دارiگەردەن العانمىن. ەڭ عاجابى - كۇندەلiك يەسiن مەن بiلەتiن بولىپ شىقتىم. دۇنيە قانشا كەڭ بولسا دا، ادام جولىنىڭ قيىلىسىندا دا شەك جوق.
جاس كەزدە ءومiر قايناعان بازار سەكiلدi. دوس تا كوپ، جولداس تا كوپ. دوستىڭ دوسى ساعان دا دوس بولىپ جۇرەتiن كەز. سونداي بiر ساپىرىلىسقان تۇستا از-كەم كۇن ارالاس-قۇرالاستاۋ بولعانىمىز بار. ءتۇرi دە ەسiمدە: ۇزىن بويلى، ارىق، اقسارى جiگiت. جۇيكەسi جۇقالاۋ ما - ءازiل سوزگە قىزارىپ كەتەتiن. وعان بوتەن ەلدiڭ ادامىنا قاراعانداي، كوڭiلiن اۋلاي سويلەپ، اياڭقىراپ جۇرەتiنبiز.
كوبiنە جيىن-تويلاردا، قوناعاسىلاردا كەزدەسەمiز. سويلەگەن سوزiنەن، ءجۇرiس-تۇرىسىنان زيالى وت باسىنان شىققانى، كiتابي تاربيەنi كوبiرەك كورگەنi بايقالادى. مiنەزi جۇمساق. ونىسى وزگەلەرگە جاعىمدى كورiنگەنمەن، وزiنە الدە بiر شاراسىزدىق اكەلەتiن سەكiلدi. ارنايى سوزگە تارتپاساڭ، قاسىڭدا بالەنباي ساعات ءۇنسiز وتىرا بەرۋگە بار.
سوندىقتان ونىمەن اسا بiر ەمەن-جارقىن سىرلاسا كەتكەن كۇن بولعان جوق. بiر كەمەدەگi جولاۋشىلارداي عانا تانىستىق قالدى. كەيiن كورمەي كەتتiم...
ەندi مiنە بiرنەشە داپتەردەن تۇراتىن جازبالارىن وقىپ شىققاندا، ونىڭ مەن بiلەتiن اقسارى جiگiتكە تۇك قاتىسى جوق سەكiلدi كورiندi.
كۇندەلiك بويىنشا ءومiرباياندى قالپىنا كەلتiرiپ، قۇراستىرۋ مۇمكiن ەمەس. كوبiنە ءوزiنiڭ iشكi سەزiمدەرi مەن وي-پiكiرلەرiن جازعان. تەك سوڭعى داپتەردە عانا ونىڭ تاعدىرىنىڭ ۇلى جوباسى بايقالعانداي بولادى. مۇنداعى وقيعالاردىڭ رەت-رەتiمەن جان-جاقتى باياندالىپ، جازىسقان حاتتارعا دەيiن كۇندەلiككە مۇقيات كوشiرiلۋiنە قاراعاندا، اۆتور بۇل جازبالاردى تۇبiندە وزگە دە بiرەۋلەردiڭ وقۋى مۇمكiن ەكەنiن جوققا شىعارماعان سەكiلدi. وقىرمان نازارىنا كۇندەلiكتiڭ وسى سوڭعى بولiگiن ۇسىنىپ وتىرمىن. ەكi ۇداي سەزiم قۇشاعىندا - ءۇمiت پەن كۇدiكتiڭ، شىندىق پەن جالعاننىڭ اراسىندا سەرگەلدەڭ بولعان جاندارعا بالكiم پايداسى تيەر.
كۇندەلiك يەسiنiڭ اتى-ءجونiن جاريا قىلۋ ابەستiك بولار دەپ ويلادىم. كوپ بەيتانىس زامانداستىڭ بiرi دەپ قابىلداڭىز.
1
13 ناۋرىز
مەنiڭ ومiرiمدە ۇلكەن بiر وزگەرiس بولعان سەكiلدi. نە وزگەرiس ەكەنiن ءوزiم دە انىق بiلمەيمiن. بالكiم، ول باياعىدا بولىپ، ونى ءوزiم تەك قازiر عانا بايقاپ وتىرعان شىعارمىن. ءبارi دە مۇمكiن... بiلەتiنiم - جۇيكەم بiرشاما توزعان. سول سەبەپتi بۇرىنعىداي ەمەس، ويلاعان ويلارىمدى تەز ۇمىتامىن. ماسەلەن، كۇندەلiگiمدە 3 ناۋرىز كۇنگi جازبالارىم بار دا، 4,5,6 ناۋرىز مۇلدە جوق، ودان كەيiن 7 ناۋرىزدان باستاپ جازبالارىم ءارi قاراي جالعاسادى. ال جازىلماعان كۇندەردە نە iستەدiم، قايدا بولدىم - ەسiمدە جوق. ادامنىڭ جادىنان ءوشiپ قالاتىن ساتتەردiڭ بولاتىنىن بۇرىندا دا ەستiگەنمiن. بiراق، ول نەگە بايلانىستى - ول جاعى ماعان بەيمالiم.
راس، عۇمىر ۇزاعان سايىن جادىڭنان شىعاتىن زاتتاردىڭ سانى دا كوبەيەدi. كەزiندە ومiرiڭنەن ورىن العان وقيعالار ۇمىتىلىپ، قايسىبiر ءمانسiز كورiنگەن ساتتەر ەسiڭدە قالۋى ابدەن مۇمكiن. بiرگە وقىعان، بiرگە جۇرگەن ادامداردىڭ اتى-ءجونiن ەسiڭە تۇسiرە المايسىڭ، شىرامىتساڭ دا، جىعا تانىمايسىڭ. ەسكi دوستىقتان، كەزدەسكەن كۇندەردەن iز دە قالمايدى. ءومiرiڭ الدە بiر قۇردىمعا قۇيىپ جاتقان وزەن سەكiلدi. ادام جادىنىڭ ءوز زاڭى بار.
ونىڭ سەبەبiن دارiگەردەن سۇراساڭ، شارشاعاننان دەيدi. راس شىعار. جارىق دۇنيەگە كەلگەن ادامنىڭ كورمەيتiنi بار ما؟ ونى ويلاساڭ، ويدان وي ءبولiنiپ، سان تارام جولدىڭ قايسىسىنا تۇسەرiن بiلمەي، دال بولعان جولاۋشىعا ۇقسايسىڭ. دۇنيە سىرى بەيمالiم. نە قۇدايدى، نە ادامدى كiنالارىڭ بەلگiسiز. بiر قاراساڭ، قۇدايدiكi دۇرىس سەكiلدi - ادام قىلىپ جاراتتى، ءوسiپ-ءون، راقىمدى بول، iزگiلiككە سەن دەدi. ودان ارتىق نە كەرەك؟ ايتسە دە، قۇدايدىڭ امiرiمەن iس قىلىپ، جاماناتىن جالعىز ءوزi كوتەرەتiن ادام بايعۇستى تاعى ايايسىڭ.
جاقسىعا دا، جامانعا دا دالەل كوپ. بiرەۋدiڭ كوزiن بiردەڭەگە جەتكiزۋ مۇمكiن ەمەس. سوندىقتان ءار كiم وزiنە ءۇي iشiنەن كۇركە جاساپ، سول كۇركەنiڭ زاڭىمەن عانا ءومiر ءسۇرiپ، ءوز تiلەگiن ءوزi قاناعاتتاندىرعاننان باسقاعا لاج جوق.
كۇركەدە ءومiر سۇرگەن ادامنىڭ ەڭسەسi قايدان كوتەرiلسiن. وزiمنەن ءوزiم الدە بiر اتىن اتاپ، ءتۇسiن تۇستەۋگە كەلمەيتiن
قورلىق پەن زورلىقتىڭ قىسپاعىندا جۇرگەندەيمiن.
توڭiرەكتە بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ اسەرi جوق - كۇننiڭ نۇرىن، تابيعات كوركiن، كوكتەمنiڭ جۇپار سامالىن بۇرىنعىداي سەزبەيتiن سەكiلدiمiن. بالكiم، ءوزiمنi" iشكi الەمiمە كوپ ۇڭiلگەننەن بولار.
"سۇم ءومiر اباقتى عوي سانالىعا..."
2
15 ناۋرىز
ء"ۇش كۇننەن كەيiن ادام توزاققا دا ۇيرەنەدi" دەيدi. قيىندىققا، تاۋقىمەتكە ءتوزۋ، قالىپتاسۋ، بالكiم، تiرشiلiك ءۇشiن قاجەت تە شىعار، بiراق ادامنىڭ كۇنا مەن قىلمىسقا، ارسىزدىق پەن ادiلەتسiزدiككە ەتi ۇيرەنۋi - ەڭ زياندى، ەڭ قاتەرلi داعدى.
ءباسپاسوز بەتتەرiندە جاريالانىپ جۇرگەن نەشە ءتۇرلi حابارلاردان الدەبiر جان تۇرشiگەرلiك رۋحاني كۇيرەۋدiڭ نىشاندارى سەزiلەدi. ال سولاردىڭ بارiنە ادامداردىڭ ەتتەرi ۇيرەنiپ، تiتiركەنبەۋi, شiمiرiكپەۋi, ەشتەڭە بولماعانداي، جايباراقات ءجۇرۋi ودان بەتەر زارەمدi الادى. ماعان ولار ادام ولiگiن سەلت ەتپەي قولىمەن ءتۇرتiپ، قىزىقتاپ جۇرگەن جارىمەس جاسوسپiرiمدەر سەكiلدi ەلەستەيدi.
گازەت وقۋدان قالدىم. بەتiن اشساڭ بولدى، نە بiر سۇمدىق وقيعالار تاسقىنى سەنi جاڭقا عۇرلى كورمەي الا جونەلەدi:
ءوزiنiڭ اناسىن زورلاعان نەمەسە ولتiرگەن...
ءوزiنiڭ باليعاعا تولماعان قىزىن زورلاعان نە ولتiرگەن...
ءسابيiن ءولتiرiپ، قوقىسقا تاستاعان كەلiنشەك...
ءوز ۇلىنا تۇرمىسقا شىققان ميلليونەر ايەل...
ادام ەتiن جەگەن مانياكتار...
ەركەككە ۇيلەنگەن ەركەكتەر...
ولiكپەن جىنىستىق قارىم-قاتىناس جاساعاندار...تاعى سول سياقتى سوراقىلىقتار تۋرالى شار تاراپتان جەتكەن حابارلار.
مەن بۇزىلعان بiردەڭە جەپ قويعان ادامداي لوقسۋدامىن. جيiركەنiشتەن قان-تامىرلارىم تاس بوپ قاتىپ، شەك-قارىنىم سiرەسە، ىشقىنا لوقسيمىن. بىلعانىشتان قۇتىلار امال جوق. دارەتحانانىڭ تۇبiنە قۇلاعان ادامدايمىن. ءبارi بىلعانعان...
جانىمداعىلار جايباراحات. وسىناۋ جان توزگiسiز بىلعانىشتى سابىرمەن "تۇسiنگiلەرi" كەلەتiن سەكiلدi. زاڭداستىرعىلارى كەلەتiن سەكiلدi...
كونە ەرتەگi - اڭىزداردا ادامدارعا قاتەر ءتوندiرiپ، مەزگiل-مەزگiل قۇرباندىق تiلەپ تۇراتىن ايداھار بولادى. ادامدار باسقا لاجى بولماعان سوڭ، iشتەرiنەن بiر سۇلۋ قىزدى جەمگە بەرiپ، قالعان اماندىققا ريزا بولار ەدi. وسىنداي بiر لاجى جوق مەيرiمسiز كۇش بۇكiل الەمدi تۇقىرتىپ، ەڭسەسiن كوتەرتپەي، كوزiن اشتىرماي، كۇندi كولەگەيلەپ، ءالسiن-ءالسiن سوعىس اشتىرىپ، قانعا بوكتiرiپ، داۋىل تۇرعىزىپ، جەر سiلكiندiرiپ، اۋرۋ تاراتىپ، الگi ايداھار سەكiلدi وزiنە كەرەك قۇرباندىعىن الىپ وتىرعاناعا ۇقسايدى. ول از بولعانداي الگi ايداھار ەندi سەنەن بۇكiل ادامي قاسيەتتەرiڭدi قۇرباندىققا سۇرايدى.
بالزاك ايتقانداي: "جەر بەتiندە باقىتسىزدىقتان باسقا تولىق جۇزەگە اساتىن ەشتەڭە جوق".
گازەت-جۋرنال بەتتەرiندە ادام زارەسiن ۇشىراتىن حابارلاردىڭ بۇدان باسقا دا تۇرلەرi بار: يادرولىق، ەكولوگيالىق كاتاكليزمدەر، مەتەوريت جاڭبىرى سەكiلدi كوسموستىق اپاتتار، الەمدiك توپان سۋ ت.ب. جانە بۇلاردىڭ ءبارi اشەيiن جايداق بولجام تۇرiندە ەمەس، بولۋ مۇمكiندiگi عىلىمي-تەوريالىق تۇرعىدان دەلەلدەنگەن قيسىندى تۇجىرىمدار. ارينە، ونىڭ قاشان، قالاي بولارىن ءدال بۇگiن ەشكiم انىقتاپ بەرە الماس، بiراق قاي عاسىردا بولسا دا، ايتەۋiر، بولۋى مۇمكiن دەگەن قاتەرلi ويدىڭ قۇرىعىنا بiر iلiكسەڭ، ودان بوسانۋىڭ وڭاي شارۋا ەمەس.
ميلليونداعان، ميللياردتاعان جىلدارمەن ولشەنەتiن كوسموستىق ءداۋiردiڭ بiر تۇسىندا جارقىراعان كۇننiڭ دە ايتەۋiر بiر سونەتiنiن، ادامزات عۇمىرىنىڭ دا ماڭگi ەمەس ەكەنiن اقىلمەن تۇسiنۋگە بولاتىن سەكiلدi. بiراق بۇگiنگi بۇكiل جۇيكە-تامىرىڭمەن سەزiپ تۇرعان انىق تiرشiلiك، رۋحاني الەم: ادام بالاسىنىڭ جارىق دۇنيەگە كەلگەننەن بەرگi باستان كەشكەن تاريحى، قىزىعى مەن قاسiرەتi, ءۇمiتi مەن وكiنiشi, سان مىڭ جىلدار بويىنا سانانى سارعايتىپ كەلگەن پاراسات بيiگi - راقىمشىلدىق، جاناشىرلىق، اياۋشىلىق، جاقسى كورۋشiلiك، iزگiلiك جولىنداعى جانپيداشىلدىق تاعى باسقا تiرشiلiكتiڭ مانiنە اينالعان اۋليە قاسيەتتەر - وسىنىڭ ءبارi ماڭگiلiك تۇنەككە سiڭiپ جوق بولادى دەگەنگە كوڭiل شiركiن كونگiسi كەلمەيدi.
ارينە، ونى ويلاپ باس قاتىرعانمەن، ەشتەڭە وزگەرمەيدi.
ادامزاتتىڭ اجالىنىڭ قايدان بولارىن بiر قۇدايدىڭ ءوزi بiلەر. بالكiم، باياعى نۇح پايعامباردىڭ تاريحى قايتا ورالار. بالكiم، ەشتەڭە دە ورالماس، ءبارi دە ماڭگi تۇنەككە كەتiپ، تiرشiلiك ءاۋ باسىنان - ميكروبتار مەن باكتەريالاردان قايتا باستالىپ، كەلەسi ادام بالاسىنىڭ دۇنيەگە كەلۋiنە تاعى دا ميللياردتاعان جىلدار قاجەت بولار. ونى ەشكiم دە انىق بولجاپ بەرە المايدى.
ايتسەدە، وسى اپاتتاردىڭ بولۋ-بولماسىنا مەنiڭ كەلسiمiمدi سۇراسا، ادامزاتتىڭ iشتەي iرiپ-شiرiپ،ادامگەرشiلiكتەن ازعىنداپ، تiرشiلiك الەمiنە قاجەتi جوق نەمەسە قاتەرلi قۇبىلىس رەتiندە رۋحاني اپاتتان مەرت بولعانىنان گورi, ايتەۋiر تiرشiلiكتەن بiر كەتۋ قاجەت بولسا - وزەكتi جانعا بiر ءولiم - وسىنداي جويقىن تابيعات اپاتىنان كەتiپ، ەڭ بولماسا، ءوزiنiڭ ارى مەن ۇياتىن، وزiنە دەگەن بولماشى بiر قۇرمەت سەزiمiن جۇرەگiندە ساقتاي كەتكەنi ءجون سەكiلدi.
3
25 ناۋرىز
ءتاننiڭ اۋرۋى استان دەيدi. ال كەرمەك ويدان جانىڭ اۋرادى. مiنەكي سونىڭ ناتيجەسi - جان-جاعى تاس دۋالمەن قورشالعان اۋرۋحانادا جاتقانىما جەتiنشi كۇن. تالاي اۋرۋعا پانا بولعان بiر ادامدىق شاعىن پالاتا اركiمنەن قالعان ەسكi كيiمدەي جۇدەۋ، كوڭiلسiز. كوشەگە قاراعان تەرەزەنi قارسى بەتتەگi بيiك ءۇي كولەگەيلەپ تۇر. تەك وڭ جاقتا ەكi ءۇيدiڭ اراسىنان تاۋ شىڭىنىڭ كiپ-كiشكەنتاي بولiگi قىلتيىپ كورiنەدi. مەنi سىرتقى الەممەن بايلانىستىرىپ تۇرعان سودان باسقا ەشتەڭە جوق.
مۇندا كەلگەلi اياق استىنان جوق بولىپ كەتەتiن كۇندەردi ويلاپ، ءوزiمدi ءوزiم ۇرەيلەندiرمەس ءۇشiن، اندا-ساندا، ايرىقشا وقيعالار تۇسىندا عانا بولماسا، قولعا قالام الماسقا بەكiنگەن ەدiم. اقىرى كۇندەلiككە قايتا ورالدىم. ۇيتكەنi مەنi تاڭ قالدىرعان بiر تۇسiنiكسiز وقيعا بولدى.
تاڭەرتەڭگi استىڭ الدىندا ءدارi iشۋگە باس جاقتاعى ستاكانعا قولىمدى سوزا بەرگەم، كەنەت (بۇعان دەيiن بايقاماپپىن) شكاف ۇستiندە بۇكتەۋلi جاتقان حاتقا كوزiم ءتۇستi.
بۇل ءساتتi مەن ەشقاشاندا ۇمىتا المايمىن. سارعىشتاۋ قاعازدى ءتورت بۇكتەپ، سىرتىنا ايباق-سايباق قولىن قويىپتى. جازىلۋىندا ماعان تانىس بiردەڭە بار. بiراق نە ەكەنiن ءوزiم دە بiلمەيمiن. جارىلعىش زات ۇستاعان ادامداي الدەنەگە ساقتانىپ قاعازدى اشىپ، iشiندەگi جازۋدى وقىدىم:
"بەيتانىس قۇربىم! - دەپ باستاپتى. - مەن سiزدiڭ كۇندەلiگiڭiزدi وقىپ، ۇلكەن ويعا قالدىم. سۇراۋسىز وقىعانىما، ارينە، كەشiرiم سۇرايمىن. تiرشiلiكتڭ" ماعىناسىن iزدەۋ دەگەن بiر قيىن iسكە بەل بۋعان ەكەنسiز. مۇنىڭ ءوزi, شىنداپ كەلگەندە، رۋح دەپ اتالاتىن ۇلى الەمگە ساپار شەگۋ عوي. بۇل iس، تەگiندە، سونشالىقتى قاۋiپسiز دە بولا قويماس. سوندىقتان ساپارىڭىز وڭ بولعاي دەپ تiلەيمiن.
مەنiڭ ويىمشا، ادام ءومiرi - جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ ءماڭگiلiك قاقتىعىسى دەگەن قالىپتاسقان تۇجىرىم ءالi دە ويلانۋدى قاجەت ەتەدi. سەبەبi جاڭاعى جاماندىق پەن جاقسىلىقتى جەكە-جەكە بۇعالىقتاپ، ەكi جاققا ءبولiپ قويا المايسىڭ. كوشەدەن كەز كەلگەن بiر ادامدى ۇستاپ الىپ، ونىڭ جاقسى-جامانىن ايىرۋ مۇمكiن ەمەس. ۇيتكەنi, ول بiرەۋگە جاقسى بولسا، بiرەۋگە - جامان; جاۋلارىنا - جەكسۇرىن، جارىنا - اياۋلى، دوستارىنا - سۇيكiمدi ت.س.س. ادامنىڭ جاقسى كورۋ، جەك كورۋ سەزiمدەرi دە الگi ەكi ۇعىمعا تiكەلەي قاتىستى ەمەس. ياعني ادام ۇنەمi جاقسىنى جاقسى كورiپ، جاماندى جەك كورە بەرمەيدi. جاقسى مەن جاماننىڭ دوستىعى نەمەسە جاقسىنىڭ ەكiنشi جاقسىنى جەك كورۋi ومiردە از با؟ سوندىقتان ءومiر - iزگiلiك پەن زۇلىمدىقتىڭ, جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ قاقتىعىسى عانا ەمەس، iزگiلiك پەن iزگiلiكتiڭ دە، جاماندىق پەن جاماندىقتىڭ دا قاقتىعىسى. جاقسى مەن جاقسى دا بiر بiرiمەن ايتىسادى، بiرiن بiرi قۇرتا الادى. ەندەشە جاقسى-جامان دەگەن ۇعىمدار - شارتتى ۇعىمدار. ونى تەك جاعدايعا قاراپ قانا جوبالاۋعا بولادى. بiراق بۇل دا ماسەلەنiڭ بiر-اق جاعى.
ەڭ قىزىعى - جاقسىلىق پەن جاماندىق قانشا كەرەعار بولعانمەن، بiرiمەن بiرi وزەكتەس، ساباقتاس، بiر بiرiنسiز كۇندەرi جوق ەگiز قۇبىلىس.
ماسەلەن، قىتاي فيلوسوفياسىندا قايىرىمدى كۇش - "يان" وزiنە قاراما-قارسى قايىرىمسىز كۇش - "ين"-مەن الماسۋ زاڭى بويىنشا ءوز ارا تىعىز بايلانىستا بولادى. انىعىراق ايتساق، "ين" بەلگiلi بiر ۋاقىتتا بiرتە-بiرتە "يان"-عا اينالسا، ەندi بiر مەزگiلدە "يان" ءوزiنiڭ شىرقاۋ شەگiنە جەتiپ، "ين" كۇشiنە اينالادى. جەر بەتiندەگi تiرشiلiك ىمىراشىل وسى ەكi كۇشتiڭ تەپە-تەڭدiگiنiڭ تۇراقتىلىعىنا بايلانىستى. بۇل فيلوسوفيانى ومiرلiك فاكتiلەرگە اكەلسەك، بىلاي بولىپ شىعار ەدi.
ايتالىق، وزەن سۋى - تiرشiلiك كوزi. باقشا ءوسiرiپ، جايلىم جاساپ، ەگiستiكتi سۋارۋ ءۇشiن، ادامدار توعان جاساپ، بوگەت تۇرعىزىپ، سۋ جينايدى. يگiلiككە جۇمىسالاتىن بۇل سۋ - ىرىس نەمەسە قايىرىمدى كۇش -"يان."
بiراق وسى سۋ كوكتەمدە وزەن قاتتى تاسىعاندا ۇيلەردi اعىزىپ، مالداردى مامىتا قىلىپ، توعاندار مەن بوگەتتەردi بۇزىپ ياعني ءوزiنiڭ شىرقاۋ شىڭىنان اسىپ كەتiپ، اپاتقا - قايىرىمسىز كۇش - ين"-گە اۋىسادى.
ودان كەيiن بiرتە-بiرتە ساباسىنا ءتۇسiپ، قايتادان ادام يگiلiگiنە قىزمەت ەتەتiن قايىرىمدى كۇشكە اينالادى. بiراق ونىڭ دا ءومiرi ۇزاق ەمەس. كەلەسi كوكتەمدە قايىرىمدى "يان" تاعى دا قايىرىمسىز "ين"-گە اۋىسادى. وسىلاي كەتە بەرەدi. نەگiزi - سۋ. بiر-اق نارسە.
بۇدان تۋاتىن قورىتىندى - بiزدءىڭ جاقسى، جامان دەپ جۇرگەنiمiز ءار ءتۇرلi جاعدايدا ءار ءتۇرلi سيپاتقا يە بولا الاتىن بiر-اق قۇبىلىس.
ەندەشە iزگiلiك پەن قياناتتى وسىنشا الالاپ، بiر بiرiنەن ءبولۋدiڭ قاجەتi بولار ما ەكەن. وسىنى بiر ويلانىپ كورiڭiزشi.
بەيتانىس قۇربىم، بايقايمىن، بۇل ءالi ءاڭگiمەنiڭ باسى عانا. ەكەۋمiزدiڭ ورتاعا سالار ويلارىمىز از بولمايتىن سەكiلدi. قارسى بولماساڭىز، جاقىنىراق تانىسايىق. سىرلاسايىق. حات جازساڭىز، كوريدورداعى ستولدىڭ استىڭعى قاباتىنا قالدىرىڭىز.
بەيتانىس قۇربىڭىز."
اڭ-تاڭ بولىپ، نەگە ەكەنiن بiلمەيمiن، قۇپيا حاتتى باسىنان باستاپ قايتا وقىپ شىقتىم. كەنەت جۇرەگiم سۋ ەتە قالدى. بۇل قالاي كەلگەن حات؟ پالاتادا جالعىزبىن. كiم كiرۋi مۇمكiن؟ نەگە مەن جوقتا كەلەدi? نەگە مەنiڭ كۇندەلiگiمدi سۇراۋسىز وقيدى؟ قاجەت بولسا، حاتسىز-اق نەگە تانىسپايدى؟
الدە بiر ۇرەي دەدەكتەتiپ اياعىمدى جەرگە تيگiزبەيدi. بiرازدان كەيiن ءوزiمدi ءوزiم سابىرعا شاقىردىم. جارايدى، وسىلاي بولعان شىعار. بۇل زاماندا iستەگەن iسi مەن مiنەزiنە ەشكiم ءتۇسiنiپ بولمايتىن جاندار از با؟ ونىڭ ۇستiنە جۇيكەسi اۋراتىنداردىڭ iشiندە كiم جوق دەيسiڭ؟
مەن ءوزiمدi ءوزiم وسىلاي جۇباتىپ، بۇل وقيعاعا ەندi ءمان بەرمەۋگە تىرىستىم. ساعات 11-دە اۋتوترەنينگ سەانسىنا باردىم. سەانستى مەن كورمەگەن بiر اققۇبا جاس قىز جۇرگiزدi. سويلەگەندە جۇقا ەرiندەرi ءسال-ءپال ءتۇرiلiپ، مارجانداي اپپاق تiستەرiن كورسەتە، كۇلiمسiرەپ تۇرادى ەكەن. جانارى جانارىڭا تۇيiسكەندە ءجۇزiڭدi نۇرىمەن شارپىپ، الدەبiر جىلى اعىنعا بويىڭ بالقىپ، جانىڭمەن شومىلعانداي بولاسىڭ. سونى سەزiپ تۇرعانداي:
- سiز بالبىراپ، راحات سەزiمiنە بولەنۋدەسiز،- دەيدi الگi ەرiندەر ساناڭدى باۋراعان جۇمساق ۇنمەن.- سiز ماۋجىراپ، ۇيقى قۇشاعىنا باتىپ بارا جاتىرسىز، باتىپ بارا جاتىرسىز...
الىستان تالىپ مۋزىكا ءۇنi ەستiلەدi. كۇيساندىقتان توگiلگەن تاڭعاجايىپ بiر اۋەن! جەر بەتiندەگi تiرشiلiك سازىنا ۇقسامايدى. ءسابيدi الديلەگەندەي بiر ىرعاقپەن ۇلى كەڭiستiككە - و دۇنيەلiك شەكسiزدiككە بويلاپ بارادى. جۇرەكتەن شىققان ساعىنىش سەزiمi پەندەلiك بۇعاۋدان بوسانىپ، ازاتتىق الەمi - ماڭگiلiككە كوتەرiلiپ، ادامي ماقسات-تiلەك جەتپەيتiن باقي بيiكتە قالقىپ تۇرعان سەكiلدi. شەكسiزدiك...
الدە قالاي كۇننiڭ نۇرى جارقىراپ، كوكتiڭ يiسi مۇرىندى جارىپ، ايدىن كولدiڭ جاعاسىندا سامالداپ وتىرعانداي بiر اسەر بيلەيدi... جاسىل جايلاۋ...
كوز ۇشىندا بiرەۋ قول بۇلعاپ شاقىراتىن سەكiلدi.
كەنەت:
- ەندi ويانىڭىز!- دەگەن ءۇندi انىق ەستiدiم. - سiزدiڭ كوڭiل كۇيiڭiز سەرگەك، دەنەڭiز جەڭiل، بويىڭىزعا كۇش، جانىڭىزعا جiگەر قوسىلدى. ويانىڭىز!
ماۋجىراپ كوزiمدi اشقاندا، سابيگە قاراعانداي جىميىپ تۇرعان دارiگەر قىزدى كوردiم.
- وتە جاقسى!- دەدi ول بiزگە، الدە وزiنە - كiمگە ريزا بولعانى بەلگiسiز.
مەن العاشقىدا الدە بiر قۇپياسى اشىلىپ قالعان ادامداي بولماشى ابدىراپ، جان-جاعىما قارادىم دا، ءوزiم سەكiلدi بەي-جاي بولىپ ويانىپ جاتقان وزگەلەردi كورiپ، كوڭiلiم ورىنىنا ءتۇستi.
(جالعاسى بار)
«اباي-اقپارات»
