يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى – 1969 جىلى قىركۇيەك ايىندا مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان. ۇيىم 2011 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنا دەيىن يسلام كونفەرەنتسياسى ۇيىمى بولدى.

بۇگىنگى تاڭدا اتالعان ۇيىمعا 57 ەل مۇشە بولعان. ال، جالپى حالىق سانى 1,2 ميللياردقا جەتكەن. يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا گەرتسەگوۆينا، بوسنيا، تايلاند جانە رەسەي باقىلاۋشى رەتىندە قاتىسۋعا قۇقىلى. ۇيىمنىڭ شتاب-پاتەرى ساۋد ارابياسىنىڭ دجيددا قالاسىندا ورنالاسقان.

يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيمىنىڭ باسشىسى – باس حاتشى، ال، اتقارۋشى ورگان – باس حاتشىلىق دەپ اتالادى. ۇيىم باسشىسىن مۇشە ەلدەر سىرتقى مينيسترلەر كونفەرەنتسياسىندا 4 جىلعا ءبىر مارتە عانا سايلايدى. اتالعان ۇيىم جانىنان قۇرىلعان بىرنەشە قۇرىلىمدار مەن ورگاندار بار. ولار: يسلام جاڭالىقتارى اگەنتتىگى، يسلام دامۋ بانكى، يەرۋساليم قورى، يسلام عىلىمي-تەحنيكالىق دامۋ قورى، ەكونوميكا جانە مادەني ماسەلەلەر جونىندەگى يسلام كوميسسياسى جانە تاعى باسقا قۇرىلىمدار.

يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى – ءار حالىقتىڭ ءوز تاعدىرىن ءوزى شەشۋ قۇقىعىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، مەملەكەتتەردىڭ ەگەمەندىگىن، تاۋەلسىزدىگىن جانە اۋماقتىق تۇتاسىعىن قۇرمەتتەۋ، تولىق تەڭدىك، ىشكى ىستەرگە ارالاسپاۋ، ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەر اراسىنداعى داۋلى ماسەلەلەردى بەيبىت جولمەن، ىنتىماقتاستىقپەن شەشۋ، ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ ساياسي تاۋەلسىزدىگىنە قارسى كۇش قولدانباۋ، اۋماقتارىنىڭى تۇتاستىعىنا كەپىلدىك بەرۋ سىندى قاعيداتتاردى قامتيدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتالمىش ۇيىمعا 1995 جىلى تولىق قۇقىلى مۇشەسى رەتىندە قابىلداندى.

ال، 2011 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا استانا قالاسىندا يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى كەڭەسىنىڭ 38-وتىرىسى بولىپ ءوتتى. سودان باستاپ قازاقستان اتالمىش حالىقارالىق ۇيىمعا توراعالىق ەتۋگە كىرىستى. سول باسقوسۋدا وسى ۋاقىتقا دەيىن يسلام كونفەرەنتسياسى دەپ اتالعان ۇيىم يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى دەپ وزگەرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. سونىمەن قاتار، سول جيىندا ادام قۇقىقتارى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيا قۇرىلدى. جانە، تۇڭعىش رەت ۇيىمنىڭ ورتالىق ازيامەن ىنتىماقتاستىق جونىندەگى جوسپارى قابىلداندى.

اتالعان باسقوسۋدا سىرتقى ىستەر مينيسترلەر كەڭەسى جۇزدەن استام قارار قابىلداعان. ولاردىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن اۋعانستانداعى زاڭسىز ەسىرتكى ءوندىرۋ، ەسىرتكى اينالىمىمەن كۇرەسۋ، سونداي-اق، ارال تەڭىزى مەن سەمەي يادرولىق پوليگونىن قالپىنا كەلتىرۋ جونىندەگى قۇجاتتار دا قابىلدانعان.

استانادا وتكەن كەزدەسۋ بارىسىندا قاتىسۋشىلار ۇيىم قاعيداتتارىن جاقتايتىنىن تاعى دا قۋاتتاپ، ونىڭ جاڭا دامۋ جولدارىن ايقىنداعان بولاتىن.

قازاقستان يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەر كەڭەسى توراعالىعىنىڭ بعدارلاماسى مەن تۇجىرىمداماسىندا ايتىلعان باسىمدىقتاردى جۇيەلى تۇردە، بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرا باستادى.

ودان بولەك، قازاقستان ۇيىمنىڭ باس حاتشىلىعىمەن جانە ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەرمەن، ينستيتۋتتارمەن بىرلەسە وتىرىپ، VII بۇكىلالەمدىك يسلام ەكونوميكالىق فورۋمىندا سونداي-اق، يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى سىرتقى ىستەر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ 38-ءشى وتىرىسىندا ايتىلعان ءوزارا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ تەتىگىن قالىپتاستىرۋ، ءوزارا ازىق-تۇلىكپەن جاردەمدەسۋ جۇيەسىن قۇرۋ، ۇيىم وكىلدەرىنىڭ G20 جانە وزگە دە سامميتتەرگە قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى قازاقستاننىڭ باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى يسلام الەمىندەى كۇردەلى احۋلدارعا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋدە ايتارلىقتاي رول اتقارادى. وسى ماقساتتا  ليۆيا مەن سيريا ماسەلەلەرىن رەتتەۋگە ارنالعان توتەنشە وتىرىس وتكەن بولاتىن. سونىمەن قاتار، سوماليدەگى گۋمانيتارلىق اپاتتى جەڭۋ مەن يسلاموفوبيامەن كۇرەس جانە دىنارالىق قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋ دا يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ نازارىنان تىس قالمادى.

ال ۇيىمعا قازاقستان توراعالىق ەتكەن كەزەڭدە اتالعان ماسەلەلەر بويىنشا ناقتى شارالار ىستەلدى. ماسەلەن، قازاقستان كەڭ اۋقىمدى ناۋقان اياسىندا سومالي حالقى ءۇشىن جالپى مولشەى 500 ميلليون دوللاردان استام قارجى جينالعان.

ودان بولەك، ەلباسىنىڭ 3 جاھاندىق باستاماسى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى تاراپىنان قولداۋ تاپتى. ولار: 29-تامىز كۇنىن يادرولىق سىناقتارعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ حالىقارالىق كۇنى دەپ جاريالاۋ جانە يادرولىق سىناقتارعا برشاعا بىردەي تىيىم سالۋ تۋرالى شارتتىڭ كۇشىنە ەنۋى. ەكىنشى قولداۋ تاپقان ۇسىنىس – اۋعانستاننان تاسىمالداناتىن زاڭسىز ەسىرتكى اينالىمىنا قارسى تۇرۋ، ءۇشىنشى ۇسىنىس – يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى مەن ىقپالدى وڭىرلىك ۇيىمدار اراسىنداعى ءوزارا ىقپالداستىقتى نىعايتۋ جونىندەگى باستامالار ەدى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان يىۇ ساۋدا جانە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جونىندەگى تۇراقتى كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ سايلاندى. (كومسەك). اتالمىش كوميتەت – يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر اراسىندا ساۋدا-ەكونوميكالىق ءوزارا ارەكەتتەستىكتى جۇزەگە اسىرۋعا ءتيىستى جاۋاپتى ورگان.

ۇيىمنىڭ باس حاتشىلىعى قازاقستان توراعالىق ەتكەن كەزەڭنىڭ مازمۇندى ءھام كاسىبي دەڭگەيىنىڭ جوعارى بولعانىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار قازاقستاننىڭ توراعالىعى ۇيىم تاريحىنىڭ جارقىن بەلەستەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالاتىنىن دا تىلگە تيەك ەتتى.

بۇگىندە يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى باستامالارىن قولداپ، ولاردىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋىنا ىقپال ەتىپ كەلەدى.

ناقتى ايتار بولساق، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل مەن سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس پەن الەمدىك ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭى سەزىن شاقىرۋ جونىندەگى باستامالار ۇيىمنىڭ جىل سايىنعى جوسپارىندا كورىنىس تاپقان.

يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمى قازاقستاننىڭ “شىعىس-باتىس”اراسىنداعى قارىم-قاتىناستا وزىندىك كوپىر بولاتىن وركەنيەتارالىق ءھام دىنارالىق ديالوگتى دامىتۋ سالاسىندا ماڭىزدى ۇيلەستىرۋ ءرولى بار ەكەنىن مويىندايدى.

سونىڭ دالەلى رەتىندە يسلام ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ قارجىلىق قۇرىلىمدارىمەن اسىرەسە مۇسىلمان الەمىندەگى ەڭ ءىرى ينۆەستور سانالاتىن يسلام دامۋ بانكىمەن اراداعى ىنتىماقتاستىق شارالارىن ايتۋعا بولادى. بۇگىندە يسلام دامۋ بانكىنىڭ جالپى ينۆەستيتسيا كولەمى قازاقستاندا 700 ميلليون دوللار شاماسىندا ەكەن.

ال، ءوز كەزەگىندە ەلىمىز يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ ورتالىق ازيا جونىندەگى ارناۋلى باعدارلاماسىن جاساۋدى قولدايدى. اتالعان جوبا – مۇسىلمان قوعامداستىعىنىڭ دا، ورتالىق ازيانىڭ دا مۇددەسىنە ساي كەلەتىن ساۋدا وپەراتسيالارىن، ينۆەستيتسيا ماسەلەلەرىن، ونەركاسىپتىك جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ۇيىم تاراپىنان قولداۋ جاساۋعا جانە ءوزارا كەلىسىم شارالارىن كوزدەيدى.

Abai.kz