كۇنانى مويىنعا الۋ - قيىن دا اۋىر شارۋا، ول تەك اقجۇرەكتەر مەن ەرجۇرەكتەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ونداعان جىلدار بويى ادالدىقتىڭ سيمۆولىنداي كورىنگەن بولشەۆيكتىك ۇيىمنىڭ بويىنان ونداي ەرلىك تابىلمادى. ول 30-شى جىلدارعى جاپپاي جازىقسىز جازالاۋلارى ءۇشىن حالىقتان كەشىرىم سۇراۋعا دا جارامادى. ەسەسىنە، بولشەۆيزمنىڭ جادىگەيلىك قاسيەتىنىڭ ومىرشەندىگى سونداي، بىزدەگى ءىرىلى-ۇساقتى كوسەمدەر قايتا قۇرۋ جىلدارى بەتتەرى بۇلك ەتپەي: «بۇگىنگى پارتيا كەشەگى بۇرمالاۋلارعا جاۋاپ بەرمەيدى» دەپ مالىمدەدى. جازالانعان حالىقتارعا وتەم تولەۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەندە، ەل اۋزىنا كاراعان بيلەۋشى ولاردى جازالاعان ءوزى ەمەس ەكەنىن ايتتى.

تاپ وسىنداي جولمەن، «1986 جىلعى جەلتوقسان سويقانىن جاساعان توتاليتاريزم» ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيتىنىن ءبىزدىڭ باسشىلار دا سەزدىرگەن، مۇنى سەكسەن التىداعى توتاليتارلىق احۋال اتقامىنەرلەرىنىڭ مۇرتىنان كۇلىپ، دەموكراتيالىق رەجيم اتىنا اۋىسىپ مىنگەنىنەن-اق اڭعارعانبىز. ولار ولەرمەندىكپەن كوممۋنيزمگە قىزمەت ەتكەن-ءدى، ەندى ونى جەتى اتاسىنا شەيىن سىباپ، بار ىنتى-شىنتىمەن كاپيتاليزم قۇرۋدا. قاي يدەياعا قىزمەتشى بولسا دا ءبارىبىر - دەلبە ۇستاپ جۇرسە بولدى، ەسەبى تۇگەل...

سەركەلىككە داعدىلانعاندار عوي، ەل يگىلىگىن كۇيتتەسە مەيلى دەيسىڭ، بىراق جاڭا جولعا تازارىپ بارىپ ءتۇسۋ ءجون ەمەس پە؟ يمانى بار جان سويتسە كەرەك ەدى... الدە ولار ءىرى دەڭگەيدەگى ەكىجۇزدىلىكتى قۇداي كەشىرە سالادى دەپ ويلاي ما ەكەن؟

كۇنانى مويىنعا الۋ - قيىن دا اۋىر شارۋا، ول تەك اقجۇرەكتەر مەن ەرجۇرەكتەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ونداعان جىلدار بويى ادالدىقتىڭ سيمۆولىنداي كورىنگەن بولشەۆيكتىك ۇيىمنىڭ بويىنان ونداي ەرلىك تابىلمادى. ول 30-شى جىلدارعى جاپپاي جازىقسىز جازالاۋلارى ءۇشىن حالىقتان كەشىرىم سۇراۋعا دا جارامادى. ەسەسىنە، بولشەۆيزمنىڭ جادىگەيلىك قاسيەتىنىڭ ومىرشەندىگى سونداي، بىزدەگى ءىرىلى-ۇساقتى كوسەمدەر قايتا قۇرۋ جىلدارى بەتتەرى بۇلك ەتپەي: «بۇگىنگى پارتيا كەشەگى بۇرمالاۋلارعا جاۋاپ بەرمەيدى» دەپ مالىمدەدى. جازالانعان حالىقتارعا وتەم تولەۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەندە، ەل اۋزىنا كاراعان بيلەۋشى ولاردى جازالاعان ءوزى ەمەس ەكەنىن ايتتى.

تاپ وسىنداي جولمەن، «1986 جىلعى جەلتوقسان سويقانىن جاساعان توتاليتاريزم» ءۇشىن جاۋاپ بەرمەيتىنىن ءبىزدىڭ باسشىلار دا سەزدىرگەن، مۇنى سەكسەن التىداعى توتاليتارلىق احۋال اتقامىنەرلەرىنىڭ مۇرتىنان كۇلىپ، دەموكراتيالىق رەجيم اتىنا اۋىسىپ مىنگەنىنەن-اق اڭعارعانبىز. ولار ولەرمەندىكپەن كوممۋنيزمگە قىزمەت ەتكەن-ءدى، ەندى ونى جەتى اتاسىنا شەيىن سىباپ، بار ىنتى-شىنتىمەن كاپيتاليزم قۇرۋدا. قاي يدەياعا قىزمەتشى بولسا دا ءبارىبىر - دەلبە ۇستاپ جۇرسە بولدى، ەسەبى تۇگەل...

سەركەلىككە داعدىلانعاندار عوي، ەل يگىلىگىن كۇيتتەسە مەيلى دەيسىڭ، بىراق جاڭا جولعا تازارىپ بارىپ ءتۇسۋ ءجون ەمەس پە؟ يمانى بار جان سويتسە كەرەك ەدى... الدە ولار ءىرى دەڭگەيدەگى ەكىجۇزدىلىكتى قۇداي كەشىرە سالادى دەپ ويلاي ما ەكەن؟

مەملەكەتگىك ماشينا تەتىكتەرىن قوزعاۋشىلار يماندىلىق تالاپتارىنا كەرەناۋ سياقگى. امال نە.

جەلتوقسان شىندىعىن اشۋدى كونستيتۋتسيالىق سوت قولعا العاندا  تيىستى ادامداردىڭ، تۇتاس توپتاردىن، ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ار-ۇياتىن وياتۋعا ەندى زاڭ جاردەمدەسەر دەپ ۇمىتتەندىك. كونستيتۋتسيالىق سوتتا بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى قاراپ، ءادىل شەشىم شىعارۋدىڭ تاريحي ماڭىزى زور بولماعىنا كۇدىكتەنبەدىك. سەبەبى ول بىرلىككە، تۇسىنىستىككە، تاتۋلىققا قىزمەت ەتەدى دەپ ۇقتىق. قازاقستاندى مەكەندەۋشىلەردىڭ وجدان كوزىن اشۋعا، ەلدەگى ۇلتارالىق قاتىناستار تامىرىن ءدوپ باسۋعا سەپتەسەدى دەپ بىلدىك. ءسويتىپ، ورتاق مۇددە جولىندا ادال كوڭىلمەن قازاق تۋى اياسىنا توپتاسۋ قاجەتتىگىنە يلاندىرادى دەگەن ويدا بولدىق. سول ويمەن، سۇرالعان كورسەتىندى-تۇسىنىگىمىزدى بەردىك. بىراق ونىمىز كونستيتۋتسيالىق سوتتا جيناقتالعان، بۇگىندە ۇمىتىلعان توم-توم قۇجاتگىڭ بىرىنە اينالدى.

وي قازانىنا سالىپ قورىتىپ كورمەك ءۇشىن، سولاردىڭ ءبىرىن قايتا وقيىق: «ۆ كونستيتۋتسيوننىي سۋد رەسپۋبليكي كازاحستان وت سەكرەتاريا پراۆلەنيا سويۋزا پيساتەلەي كازاحستانا كويشيباەۆا بەيبۋتا ورىنبەكوۆيچا. منە رازياسنەنى موي پروتسەسسۋالنىە پراۆا ي وبيازاننوستي. يا پرەدۋپرەجدەن وب وتۆەتستۆەننوستي زا پراۆديۆوست سۆويح پوياسنەني.

نا زاداننىە منە ۆوپروسى سۋدي كونستيتۋتسيوننوگو سۋدا رەسپۋبليكي كازاحستان پوياسنيايۋ:

ۆسە، چتو دۋمال و سوبىتياح، سكازال پو گورياچيم سلەدام ۆ سۆوەم ۆىستۋپلەني نا پارتسوبراني اپپاراتا ۆەرحوۆنوگو سوۆەتا كازسسر 25 دەكابريا 1986 گودا. سۆوە پونيمانيە پروبلەمى ۆلوجيل ۆ سودەرجانيە بەسەدى، كوتورۋيۋ يا ۆەل س م.شاحانوۆىم ي پودگوتوۆيل دليا گازەتى «سوتسياليستىك قازاقستان» ۆ 1989 گودۋ، تاكجە ۆ ينتەرۆيۋ، داننوگو منويۋ كوررەسپوندەنتۋ گازەتى «اقيقات» ۆ 1990 گودۋ. ۆسە وني وپۋبليكوۆانى ۆ سبورنيكە «الما-اتا. دەكابر، 1986. كنيگا-حرونيكا   /ۆتورايا/, ۆىپۋششەننوم ۆ 1992 گودۋ («ينتەرۆيۋ س گلاۆنىم رەداكتوروم جۋرنالا «دەنساۋلىق» بەيبۋتوم كويشيباەۆىم»، ستر. 30-38. «ۆىستۋپلەنيە...»، ستر. 38-43. «گارانتيا ميرا ي ەدينستۆا»، ستر. 45-53.) كنيگا پريلاگاەتسيا. موي ۆزگليادى ك سوبىتيام ي ۆوكرۋگ نەگو، وتراجەننىە ۆ تەح ماتەريالاح، نە يزمەنيليس، ۆ نيح سودەرجاتسيا موي وتۆەتى ۆوپروسام سۋدي.

س پراۆوي توچكي زرەنيا - مولودەج يمەلا كونستيتۋتسيوننوە پراۆو ۆىيتي نا ۋليتسى /ست.48 كونستيتۋتسي كازسسر/. ودناكو رابسكايا پسيحولوگيا، ناساجدەننايا ۆ سوزنانيە گراجدان گودامي، دەسياتيلەتيامي، نە داۆالا فۋنكتسيونەرام ۆوزموجنوستي پونيات ەتو. «كاكايا ەتو دەمونستراتسيا؟ مى پونيماەم، ەسلي پەرۆومايسكوە شەستۆيە يلي نا پرازدنيكە 9 مايا، 7 نويابريا»، - سەتوۆالا، بەسەدۋيا سو منوي، چلەن پارتكوميسسي سوۆەتسكوگو رايونا گ. الماتى، ستارايا كوممۋنيستكا. تاك دۋمالي منوگيە.

نارۋشەنى ست.ست. 52, 55. كونستيتۋتسيا گارانتيروۆالا نەپريكوسنوۆەننوست ليچنوستي، پرەدپيسىۆالا ۆ وبيازاننوست ۆسەح گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ، وبششەستۆەننىح ورگانيزاتسي ي دولجنوستنىح ليتس ۋۆاجەنيە ك ليچنوستي - نا دەلە ۆ تە دني وني نە تسەرەمونيليس س دەمونسترانتامي. فاكتى وبششەيزۆەستنى.

پراكتيچەسكي نە سوبليۋدالاس دولگيە گودى ست. 34. زاكرىۆايا كازاحسكيە شكولى، سۆەديا پوچتي ك نۋليۋ وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكۋيۋ فۋنكتسيۋ كازاحسكوگو يازىكا - بىلو سوۆەرشەنو وگرانيچەنيە پراۆ كازاحسكويازىچنوگو ناسەلەنيا، ۋستانوۆلەنو پرەيمۋششەستۆو رۋسسكويازىچنىح گراجدان. ا ۆ دني سوبىتي وتكرىتو پرەسلەدوۆاليس ليۋدي پو ناتسيونالنىم پريزناكام.

فورمالنوي وكازالاس ست. 4. گوسۋدارستۆەننىە ي وبششەستۆەننىە ورگانيزاتسي، دولجنوستنىە ليتسا نە سوبليۋدالي كونستيتۋتسيۋ. ەستەستۆەننو - ست. 6. پارتينىە ورگانيزاتسي، وبيازاننىە دەيستۆوۆات ۆ رامكاح كونستيتۋتسي، ۆستالي ناد نەي.

پۋستىم سلوۆوم بىلا ست. 68, پودچەركيۆايۋششايا سۋۆەرەننوست كازاحسكوي رەسپۋبليكي. ۆنۋترەننيە دەلا «سۋۆەرەننوگو گوسۋدارستۆا» ۆ دني سوبىتي رەشالي ۆوەننىە چينى ي پارتينىي ەميسسار يز موسكۆى. ۆسلەدستۆيە چەگو ماريونەتوچنىە ۆەرحوۆنىي سوۆەت، سوۆەت مينيستروۆ ي پراۆوسۋديە نە سوبليۋدالي سۆوي كونستيتۋتسيوننىە وبيازاننوستي، نارۋشەنى ست.ست. 97, 118, پ.4, 115 وسنوۆنوگو زاكونا سۋۆەرەننوگو گوسۋدارستۆا - كازاحسكوي سسر.

موە ۆىستۋپلەنيە 25 دەكابريا 1986 سووتۆەتستۆوۆالو ست. 47, ودناكو يا بىل پودۆەرگنۋت پرەسلەدوۆانيۋ، (تريجدى وبسۋجدەن نا پارتسوبراني، وبسۋجدالسيا نا پارتبيۋرو اپپاراتا ۆەرحوۆنوگو سوۆەتا، پارتكوميسسي ي بيۋرو سوۆەتسكوگو رايوننوگو كوميتەتا پارتي، نا مەنيا بىلو نالوجەنو پارتۆزىسكانيە - ستروگي ۆىگوۆور س زانەسەنيەم ۆ ۋچەتنۋيۋ كارتوچكۋ، يا بىل ۋۆولەن س رابوتى، ليش 3 دنيا دالي پرورابوتات نا نوۆوم مەستە، 1,5 گودا بىل ۆىنۋجدەن سيدەت بەز رابوتى), چتو زاپرەششالوس داننوي ستاتەي كونستيتۋتسي. ەستەستۆەننو، نيكتو يز پرەسلەدوۆاتەلەي نە پريۆلەكالسيا ك وتۆەتستۆەننوستي.

گلاۆنايا ۆينا زا ۆسە بەدى، ۆ توم چيسلە زا دەكابرسكيە سوبىتيا، لەجيت ۆ پارتينوي سترۋكتۋرە، ۋزۋرپيروۆاۆشەي ۆسيۋ مىسليمۋيۋ ي نەمىسليمۋيۋ ۆلاست ۆ سترانە. منوجەستۆو فاكتوۆ گوۆوريات و پرەستۋپنوستي كوممۋنيستيچەسكوي پارتي ۆ كازاحستانە. پرەستۋپنو وسنوۆنوە كرەدو پارتي - كلاسسوۆايا يدەولوگيا، سدەلاۆشايا ۆراگامي سوسەدەي، سوسلۋجيۆتسەۆ، سوگراجدان، داجە چلەنوۆ ودنوي سەمي، ۆنەسشايا ۋمىشلەننىي راسكول، راسسلوەنيە، رازدروبلەنيە وبششەستۆا، نارودوۆ، ناتسي نا ۆراجدەبنىە لاگەريا.

دەكابرسكيە سوبىتيا 1986 گودا ۆ گ.الماتى، سپروۆوتسيروۆانيە پروتيۆوستويانيا، جەستوكايا راسپراۆا س ميرنىمي ليۋدمي - ودنو يز منوگيح پرەستۋپلەني ەتوي پوليتيچەسكوي ورگانيزاتسي.

17 مارتا 1993   گودا.

بۇدان، ارينە، كومپارتيانى جاۋاپقا تارتسا ماسەلە شەشىلە قالادى دەگەن ۇعىم تۋماسا كەرەك. پارتيانىڭ اتىمەن ادامدار ارەكەت ەتتى. پارتيانىڭ ادەمى ۇراندارىن الدامشى ەتكەن دە، ءسوز بەن ءىستىڭ اراسىن جەر مەن كوكتەي الشاقتاتىپ جىبەرگەن دە ادامدار. ناقتى ادامدار. قولدارىندا پارتيانىڭ بار بيلىگى بولعان، وزدەرى سونىڭ كۇللى يگىلىگىن كەرگەن، جەمە جەمگە كەلگەندە ۇلت مۇددەسىن ساتىپ جىبەرگەن ادامدار. وزدەرى ايىبىن اشىق مويىنداماسا، تىم بولماسا وسىلاي ءتاۋباسىنا كەلتىرۋگە بولار؟!

سول شاقتا مەن وسىنداي اڭعال ويدا بولدىم. سونداي اڭعالدىقتان جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا دا ارىلا الار ەمەسپىن. ويتكەنى، وپىنا ءبىلۋدىڭ ەل بىرلىگىن ارتتىرا تۇسۋدەگى ورنى ەرەكشە عوي دەپ ويلايمىن.

«اباي-اقپارات»