الماتى وبلىسى، قاپشاعاي قالاسىنداعى №3 ورتا مەكتەپ ۇجىمى "جاس الاش" گازەتiنە مالiمدەمە جاساپ، حات جولدادى. "22 قىركۇيەكتە رەسپۋبليكالىق "سۆوبودا سلوۆا" گازەتiندە "كاپشاگايسكي ينتسيدەنت" اتتى ماقالا جارىققا شىقتى. ماقالا نەگiزسiز جازىلىپ، مەكتەپ ۇجىمىنا كۇيە جاعىلعان. ۇلتارالىق ماسەلە قوزعاعان اۆتور ا.قۇبايجانوۆ بiرجاقتى پiكiر الىپ، جاۋاپسىزدىق تانىتقانى ءۇشiن زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋiن تالاپ ەتەمiز. ماقالادا كەزiندە بiزدiڭ مەكتەپتە وقىعان پولينا حودىكينانىڭ اناسى ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنا "مەكتەپتە ۇلتشىلدىق تاربيە" بەرiلۋدە، وقۋشىلار قىزىما قىسىم كورسەتتi. بالامدى باسقا مەكتەپكە اۋىستىرۋعا ءماجبۇر بولدىم", - دەيدi. ماسەلەنiڭ اق-قاراسىن اشۋ ءۇشiن سiزدەرگە حات جولداۋدامىز، تارازىلاپ كورسەڭiزدەر", - دەيدi مەكتەپ ۇجىمى.

"رەسەيدە ەمەس، قازاق مەملەكەتIندە ءومIر سۇرۋدەمIز"

الماتى وبلىسى، قاپشاعاي قالاسىنداعى №3 ورتا مەكتەپ ۇجىمى "جاس الاش" گازەتiنە مالiمدەمە جاساپ، حات جولدادى. "22 قىركۇيەكتە رەسپۋبليكالىق "سۆوبودا سلوۆا" گازەتiندە "كاپشاگايسكي ينتسيدەنت" اتتى ماقالا جارىققا شىقتى. ماقالا نەگiزسiز جازىلىپ، مەكتەپ ۇجىمىنا كۇيە جاعىلعان. ۇلتارالىق ماسەلە قوزعاعان اۆتور ا.قۇبايجانوۆ بiرجاقتى پiكiر الىپ، جاۋاپسىزدىق تانىتقانى ءۇشiن زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋiن تالاپ ەتەمiز. ماقالادا كەزiندە بiزدiڭ مەكتەپتە وقىعان پولينا حودىكينانىڭ اناسى ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنا "مەكتەپتە ۇلتشىلدىق تاربيە" بەرiلۋدە، وقۋشىلار قىزىما قىسىم كورسەتتi. بالامدى باسقا مەكتەپكە اۋىستىرۋعا ءماجبۇر بولدىم", - دەيدi. ماسەلەنiڭ اق-قاراسىن اشۋ ءۇشiن سiزدەرگە حات جولداۋدامىز، تارازىلاپ كورسەڭiزدەر", - دەيدi مەكتەپ ۇجىمى.

"رەسەيدە ەمەس، قازاق مەملەكەتIندە ءومIر سۇرۋدەمIز"

اسقار قۇبايجانوۆتىڭ جازۋىنشا، 12 جاستاعى پولينا قازاق تiلiن سۋداي بiلەدi. "سiزدەر نەگە قازاقشا سويلەمەيسiزدەر؟ بiز رەسەيدە ەمەس، قازاق مەملەكەتiندە ءومiر سۇرۋدەمiز" دەپتi قارشاداي قىز ورىستiلدi قازاق جۋرناليسiنiڭ جاعاسىنان الىپ. جالپى، حادىكينانىڭ وتباسى بۇگiنگi تالاپتى دا بەس ساۋساقتاي بiلەتiن كورiنەدi. "ورىستiلدi ازاماتتار ماسەلەنiڭ ارا-جiگiن اجىراتىپ الۋى قاجەت. نە قازاقستاندى ءوز وتانىم دەپ قابىلدايسىڭ، نە شابادانىڭ قولىڭدا، ۆوكزال بولسا انە تۇر، جول اشىق... كونستيتۋتسيادا مەملەكەتتiك تiل - قازاق تiلi دەپ جازىلعان با، قازاق مەملەكەتiنiڭ ءاربiر ازاماتى قازاق تiلiن يگەرۋگە مiندەتتi... ايتىلدى ما، بۇلجىتپاي ورىنداۋ پارىز". وسى قاعيداعا سۇيەنگەن بە، پولينانى وتباسى 3 جاسىندا قازاقتiلدi "گۇلدەر" بالاباقشاسىنىڭ تاربيەسiنە سەنiپ تاپسىرىپتى. العاشىندا قيىنداۋ بولسا دا، جارتى جىلدا ورىس قىزىنىڭ تiلi قازاقشا شىعا باستايدى. كەيiننەن سويلەپ قانا قويماي، وقۋدى دا، جازۋدى دا ۇيرەنگەن. اناسى ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنانىڭ ايتۋىنشا، بار ماسەلە پالينانى قاپشاعاي قالاسىنداعى №3 ورتا مەكتەپكە قابىلداۋ كەزiندە باستالعان. مۇعالiمدەر "ورىس قىزى نەگە قازاق مەكتەبiندە وقىماق؟" دەپ، 2 ساعات ەمتيحان الىپتى. سىننان سۇرiنبەي وتكەن سوڭ ەش كەدەرگiسiز قابىلدانعان. 4-سىنىپقا دەيiن العىس حات الىپ، "5" دەگەن باعاعا تامامداعان. الايدا نەگە ەكەنiن قايدان، ۆيكتوريانىڭ ايتۋىنشا، ماسەلەنiڭ ءبارi جاڭا وقۋ جىلىنان باس­تال­عان. پولينا ۇلتقا بولۋشiلiكتiڭ قۇربانىنا اينالعان-مىس. سىنىپتاستارى ءبولiپ-جارىپ، تiپتi بiر پارتادا وتىرۋدان باس تارتىپتى. بۇل جايدى مەكتەپ اكiمشiلiگiنە ەسكەرتiپ، ديرەكتور مەن ونىڭ ورىنباسارلارىن قۇلاعدار ەتكەن. الايدا ناتيجە بولماعان كورiنەدi. كەرiسiنشە، قىسىم كۇشەيiپ، ماسەلە كۇننەن-كۇنگە كۇردەلەنگەن. بۇل وقيعانى بايانداپ، "نۇر وتان" حدپ-نىڭ قاپشاعايداعى فيليالىنا، قالالىق پروكۋراتۋراعا شاعىمدانعان. پروكۋراتۋرادان رەسمي تۇردە تەكسەرۋ بارىسىندا ەشقانداي زاڭبۇزۋشىلىق ارەكەتتەرi تابىلماعانى جونiندە جاۋاپ كەلگەن.   

قازاندا نە بولسا، شومIشكە سول IلIنەدI

ال مەكتەپ ۇجىمىنىڭ رەداك­تسيا­مىز­عا حابارلاۋىن­شا، پولينا حودىكينا 2006 جىلى 1-سىنىپقا قابىلدان­عان. سىنىپ جەتەكشiسi گ.راحيموۆا ونىڭ بەلسەندiلiگiنە ەرەكشە كوڭiل ءبولiپ، قوسىمشا تاپسىرمالار بەرiپ، سىنىپتاستارىنىڭ الدىندا كوتەرمەلەپ، وتكiزiلگەن iس-شارالاردا جۇرگiزۋشi ەتكەن. ايتكەنمەن، وقۋشىنىڭ اناسى قىزىنىڭ ءدال وسى مەكتەپتە ءتالiم-تاربيە الىپ، ورتاعا بەيiمدەلۋiنە كەرi ىقپال جاساعان. قاپشاعاي قالالىق "نۇر وتان" حدپ-نىڭ فيليالىنا شاعىم حات تۇسiرگەن. وندا وقۋشىلار ايسۇلۋ ەرiمبەتوۆا مەن شىنار ەلەۋبەكوۆانىڭ پولينانىڭ كوڭiلiنە تيەتiن ءسوز ايتقانى ءۇشiن شارا قولدانۋدى تالاپ ەتكەن. ء"دال وسى ماسەلەگە بايلانىستى جينالىس اشىپ، انىعىنا قانىقتىق. وقۋشىلار ەمەس، پولينانىڭ ءوزi ولاردى بالاعاتتاعان بولىپ شىقتى", - دەيدi مەكتەپ ۇجىمى. سوندا دا ۆيكتوريا مەكتەپ قابىرعاسىندا اسiرەۇلتشىل تاربيە جۇرگiزiلگەندiكتەن "بۇزىق" وقۋشىلاردىڭ كوبەيiپ كەتكەندiگiن، ولار پوليناعا قوقان-لوقى كورسەتەتiنiن العا تارتىپ ارىز جازۋدى توقتاتپاعان. ال ءپان مۇعالiمدەرi وقۋشى پولينانى قازاق تiلiنە باۋلىپ، تiل ۇيرەنۋگە دەگەن قۇشتارلىعىن كەڭەيتiپ، مەكتەپiشiلiك، قالاارالىق، تiپتi مانەرلەپ وقۋدان سايىستارعا دايىنداپ، جۇلدەلi ورىنداردى يەلەنۋiنە تاربيەلەگەن. ءارتۇرلi سايىستارعا قاتىستىرعان. ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ايتۋىنشا، بار ماسەلە وقۋشىنىڭ اناسى ۆيكتوريادا. ماسەلەن، بۇكiل سىنىپتىڭ اتا-انالارى بiرىڭعاي كيiم كيۋگە نيەتتەنسە، ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنا "پولينا وزگەلەردەن بيiك بولۋى كەرەك" دەپ مەكتەپiشiلiك ەرەجەگە باعىنباعان. سىنىپتاس قىزدار شاشتارىنا تۋ تۇستەس كوگiلدiر بانتيك تاعۋعا كەلiسكەندە، تاعى قارسىلىق كورسەتiپ، بانتيكتi پولينانىڭ شاشىنان شەشiپ الىپ، وقۋشىلاردىڭ كوزiنشە قوقىس جاشiگiنە تاستاعان. "سۇراق تۋىندايدى: "سۆوبودا سلوۆا" جازعانداي، كەۋدەسiندە پاتريوتتىق سەزiمi بار ازامات تۋ تۇستەس بانتيكتi بۇكiل مەكتەپتi كەمسiتكەن تۇردە قوقىسقا تاستاي ما؟ وقۋشىنى ەڭبەككە باۋلۋ، ولاردىڭ تۋعان جەرگە، تابيعاتتى ايالاۋعا دەگەن سەزiمدەرiن وياتۋ ماقساتىندا جاسالاتىن iس-شارانىڭ بiرi - "سەنبiلiكتi" بازبiرەۋدiڭ قوقىسىن تازالاۋ دەپ باعالاعان ول پولينانى سەنبiلiكتەرگە قاتىستىر­عان ەمەس. "قازاندا نە بولسا، شومiشكە سول iلiنەدi", "كوكەك ءوز اتىن ءوزi شىعارادى". ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنانىڭ بۇل ارەكەتi ءجون بە؟" "نۇر وتان" حدپ مەن قالالىق پروكۋراتۋراعا شاعىم ءتۇسiردi. مەكتەپتە "ۇلتشىلدىق كوزقاراس كورiنiس بەرۋدە" دەپ ارىزداندى. تاعى جينالىس اشتىق. پولينانى مازاق ەتتi, سىنىپتاستارىنىڭ بۇل ارەكەتi "ۇلتشىلدىقتىڭ باستاپقى كورiنiسi", - دەپ ايتتى. باسقا وقۋشىلاردىڭ اتا-انالارى دا "شىدامنىڭ شەگi بار دەدi مە، پولينانىڭ سىنىپتاستارىنا قاراتا ايتقان بىلاپىت سوزدەرiن قايدا قوياسىز؟" دەپ سۇراق تاستادى. ول: "بۇل - بالالىق تەنتەكتiك" دەپ جاۋاپ قاتتى. اشۋعا بۋلىققان اتا-انالار: "بiزدiڭ بالالار توقالدان تۋعان با سوندا؟ باسقا بالانىڭ ايتقان ءسوزi "ۇلتشىلدىق", ال پولينانىڭ ءسوزi "بالالىق، تەنتەكتiك" بولعانى ما؟" دەپ تاعى توتەسiنەن سۇراق تاستادى. ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنا ءۇن-ءتۇنسiز قالدى. - بiزدiڭشە، پولينانىڭ اناسى تىرناقتىڭ استىنان كiر iزدەۋدە. باسقاسى باسقا، مۇنداي وقيعالار ەندi عانا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان وقۋشىنىڭ مiنەز-قۇلقىنا كەرi اسەرiن تيگiزەتiنiن اناسى بiر ءسات ويلاسا نەتتi? وقۋشىلاردىڭ "بالالىق تەنتەكتiگiن", ۇلتارالىق ماسەلەگە اينالدىرعانى وكiنiشتi-اق، - دەيدi مەكتەپ ۇجىمى.    

بۇل قاي ساياسي جۇيەنIڭ جەمIسI?

شىنتۋايتىنا كەلگەندە، قازiرگi تاڭدا قازاقستانداعى ۇلتارالىق ماسەلە - تيiپ قالساڭىز سىنىپ قالاتىنداي كۇيدە تۇرعان وتكiر ماسەلە. كۇيiپ تۇرعان، iشتەي بىقسىپ قىزىل جالىنعا اينالۋعا شاق تۇرعان وزەكتi ماسەلە. بولماشى ەلەۋسiز وقيعادان ۋشىعىپ كەتۋi عاجاپ ەمەس. ۇلتارالىق ماسەلە ۇزدiكسiز باقىلاۋدى تالاپ ەتەتiن ءتۇيiن ەكەنi دە سودان. كەزدەيسوق كەزدەسiپ ماسەلە تۋا قالسا، ۇكiمەتتiڭ بەيبiت تۇردە شەشە قويارىنا كۇمان دا جوق ەمەس. سولاي بولا تۇرا، قازاقستاندا بۇل ءتۇيiن كۇن وتكەن سايىن ءتۇيiلiپ بارا جاتقانداي. مەملەكەتتiڭ قاۋiپسiزدiگiنە وراسان زور ىقپال ەتەتiن ءدال وسى ماسەلەدە كورپەنiڭ استىنا باسىمىزدى تىعىپ، مىسىقتان قورقىپ ۇرiككەن قويانداي بۇعىپ جاتۋدى قويۋ قاجەت.  پولينانىڭ قازاق تiلiن مەڭگەرگەنi قۋانتارلىق جايت، ارينە. دەگەنمەن، ونىڭ كiمنiڭ نەمەسە كiمدەردiڭ كەسiرiنەن، ىقپالىمەن قازاقتiلدiدەن ورىستiلدi مەكتەپكە اۋىسىپ كەتكەنiن تيiستi مەكەمەلەر باقىلاۋعا العانى ابزال. اناسى ۆيكتوريا ۆيكتوروۆنا تۇيمەدەيدi تۇيەدەي ەتتi مە، الدە مەكتەپ ۇجىمى بالا تاربيەسiنە نەم­قۇرايلى قارادى ما، بۇگە-شۇگەسiنە دەيiن انىقتاعان ماقۇل. بۇل، بiرiنشiدەن، قازاق تiلiنiڭ مارتەبەسi ءۇشiن، قازاق تiلدiلەردiڭ، قازاق تiلiن ۇيرەنۋگە نيەتتەنگەندەردiڭ ساعىن سىندىرماۋى ءۇشiن قاجەت-اق. ەكiنشiدەن، قازاقستانداعى ۇلتارالىق ماسەلەگە تامىزىق بولاتىن وتتىقتىڭ بiرi ءدال وسى تiل ماسەلەسi ەكەنiن ۇمىتپاعان ءجون. ايتپەسە، قانشا جەردەن قازاق بيلiگi بۇلبۇلشا سايراعانداي، "قازاقستان ۇلتارالىق تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن ەل، ۇلتارالىق كەلiسiم مەن بiرتۇتاستىقتى جىر ەتكەن ەل" بولسا دا، سوڭعى كەزدە جەر-جەردەن ورىن الىپ جاتقان داۋ-جانجالدار رەسپۋبليكادا ۇلتارالىق ماسەلەنi ۋشىقتىرىپ جiبەرۋi مۇمكiن ەكەنi, مۇنداي كۇرمەۋi كوپ كۇردەلi ماسەلەنi بiلسە دە بiلمەگەنگە سايىپ، قۇزىرلى ورىندار جاۋىردى جابا توقۋعا ارەكەتتەنسە دە، ەل iشiندە بۇلiك شىعۋى مۇمكiن ەكەنi بۇگiندە جاسىرىن ەمەس. ءارتۇرلi ۇلتتاردىڭ اراسىنداعى شيەلەنiستەر بىلاي تۇرسىن، ورىستiلدiلەر مەن قازاقتiلدiلەر دەپ قاق جارىلعان بۇگiنگiدەي قوعامدا ارقانى كەڭگە سالىپ بەيقام وتىرۋعا مۇلدە بولمايدى.  

ديلارا يسا