اسقار التاي، جازۋشى: بۇگىنگى جازۋشىلاردىڭ اڭىزعا اينالاتىنىنا كۇمانىم بار
- اعا بۋىن جازۋشىلار، مىسالى، مۇحتار ماعاۋين، قاليحان ىسقاق، اكىم تارازي، ساكەن يماناسوۆتار ءسىزدى وزدەرىنەن كەيىنگى بۋىننىڭ الدىنا قويىپ سويلەيدى. بىراق سونداي ءبىر ءتىزىم تىزىلگەندە كەيدە تالاسبەك اسەمقۇلوۆ، ديدار امانتايلار اتالعان جەردە اتالماي قالاسىز. ول نەلىكتەن؟
- اعا بۋىن جازۋشىلار، مىسالى، مۇحتار ماعاۋين، قاليحان ىسقاق، اكىم تارازي، ساكەن يماناسوۆتار ءسىزدى وزدەرىنەن كەيىنگى بۋىننىڭ الدىنا قويىپ سويلەيدى. بىراق سونداي ءبىر ءتىزىم تىزىلگەندە كەيدە تالاسبەك اسەمقۇلوۆ، ديدار امانتايلار اتالعان جەردە اتالماي قالاسىز. ول نەلىكتەن؟
- مۇحتار، قاليحان اعالارىمىزدىڭ مەنى كەيىنگى بۋىننىڭ الدىنا قويىپ سويلەگەنى مەنىڭ جەكە باسىما ەمەس، شىعارماشىلىعىما، وندا دا ءىشىنارا كەيبىر تۋىندىلارىما سۇيسىنگەندىكتەن، ريزا بولعاندىقتان بولۋى كەرەك. دۋلات يسابەكوۆ، سەيىت قاسقاباسوۆ، كادىربەك سەگىزباەۆ، مارحابات بايعۇت، الىبەك اسقار، مەرەكە قۇلكەنوۆ، ءسابيت دوسانوۆ ت.ب. اعالارىمىز دا شىعارماشىلىعىما جىلى پىكىر ءبىلدىرىپ ءجۇر. ساكەن يماناسوۆ اعامىز «التاي باللاداسى»(التايدىڭ القىزىل موداعايى) رومانىما پىكىر ايتىپ، العاش جولىن اشتى ءبىر كەزدە. اعا بۋىن وكىلدەرى ماقتاسا دا، سىناسا دا قۋاناسىڭ. ويتكەنى، ەڭ باستىسى شىعارماشىلىعىڭا باعا بەرىلەدى. ال ەندى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ، ديدار امانتايلاردىڭ ەسىمى اتالعان جەردە نەگە اتالماي قالاتىنىن بىلمەيمىن. بەلگىلى ءبىر ادامدار تالاسبەك پەن ديداردىڭ شىعارماشىلىعىن جاقسى دەپ، مەنىڭ ەسىمىمدى اتاماي جاتسا، وزدەرى بىلەدى... جالپى، مەن ادەبيەتتەگى قىزعانىشتى تۇسىنبەيمىن. ءوز باسىم كادىربەك سەگىزباي، ديداحمەت ءاشىمحانۇلى، يران عايىپ، قۋانىش جيەنبايۇلى اعالارىمىزدىڭ، ءوز قاتارلاستارىمنان تولىمبەك ءابدىرايىم، تالاسبەك اسەمقۇلوۆ، روزا مۇقانوۆا، جۇسىپبەك قورعاسبەك، نۇرعالي ورازداردىڭ جاقسى دۇنيەسىن وقىسام، قۋانىپ، كەزدەسكەن جەردە پىكىرىمدى ايتامىن. ادەبيەتتە قىزعانىش بولماۋى كەرەك. بىراق شىعارماشىلىقتا بەلگىلى ءبىر جارىس بولعانى ءجون. ول جازۋشىنىڭ ءوز-ءوزىن قامشىلاۋى، جاقسى تۋىندى جازۋى ءۇشىن كەرەك. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن قازاق ادەبيەتىندەگى مىقتى جازۋشىلاردىڭ ءتىزىمىن جاساعان عوي ءبىر كىسىلەر. سول تىزىمگە مەنىڭ دە ەسىمىم ىلىگىپتى. بىراق ءبىر ادامدارعا مەن، مەنىڭ شىعارماشىلىعىم ۇناماعاسىن، اتىم الگى تىزىمنەن الىنىپ تاستالىپتى. مۇنى ماعان جاقىن جىگىتتەردىڭ ءبىرى: «اسەكە، سەن ءبىر كىسىلەرگە ۇنامايدى ەكەنسىڭ. سەنى تىزىمنەن سوندىقتان سىزىپ تاستادى»، - دەپ جەتكىزدى. ەستىگەندە ايران-اسىر قالدىم. بىراق تىزىمنەن وشىرگەنمەن، وقىرمان كوڭىلىنەن وشىرە المايدى. بۇكىل شىعارماشىلىعىمدى سىزىپ تاستاي المايدى. قاليحان ىسقاق سياقتى ۇلكەن اعالارىمىز كورە قالسا توقتاتىپ الىپ، پىكىرلەرىن ايتىپ جاتادى. بىراق ماعان اۋىزشا ايتقاننىڭ اسەرى شامالى. باسپاسوزدە جازسا، بەرىلگەن باعا كورىنەر ەدى دەپ ويلايمىن. ءبىر جولى دۋلات اعامىز «كازينوداعى» بىرنەشە اڭگىمەلەرىمدى تالداپ، گازەت بەتىندە پىكىرىن ايتتى. ءامىرحان مەڭدەكە دە ىلگەرىدە «كوزجەندەت» دەگەن اڭگىمەمە ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ماقالا جازىپ، باسپاسوزدە جاريالادى. شەريازدان ەلەۋكەنوۆ پەن سەيىت قاسقاباسوۆ وتىز جاسىمدا جازعان تۇڭعىش رومانىم جايىندا جىلىكتەپ تۇرىپ زەرتتەۋ ماقالا جازىپ، ادەبيەت تاريحىنا ەنگىزدى... سىرتىڭنان وقىپ ءجۇرىپ، بايقاتپاي باسپاسوزدە جارق ەتكىزگەندە مەيلى ول سىن بولسىن، مەيلى ماقتاۋ بولسىن مارقايىپ قالاسىڭ. مەن ءوز-ءوزىمدى ناسيحاتتاۋعا، تۋىندىلارىمدى باسپاسوزگە ءجيى ۇسىنۋعا قۇمار ەمەسپىن. بۇگىنگى كۇنى ءوز-ءوزىن «پيار» تۇرعىسىنان ناسيحاتتاپ جۇرگەن جازۋشىلار دا بار. بىراق ءوزىڭدى ون جەردەن پيار جاساپ، ناسيحاتتاساڭ دا، جاقسى شىعارماڭ بولماسا، ءبارى بەكەر. اتىڭدى باسپاسوزدەن ءار نارسەنىڭ اينالاسىندا ءبىلىپ، ساعان قىزىعىپ جۇرگەن وقىرمان شىعارمالارىڭدى ىزدەپ تاۋىپ، وقىپ شىققان سوڭ تۋىندىڭنان تۇك تاپپاسا، سورىڭنىڭ قايناعانى. تۆورچەستۆولىق تراگەديا دەگەن سول. ول وقىرماندى شىعارما اتاۋلىدان جەرىندىرەدى. ءسۇيتىپ وقىرماننىڭ جازۋشىعا كوڭىلى سۋىيدى.
- جون ەكەن. اعا، بالكىم، بۇگىنگى وقىرمان جاڭاشا بىردەڭە ىزدەيتىن شىعار. بۇگىنگى كۇنى ءداستۇرلى ادەبيەت ەسكىرىپ قالدى دەپ ويلامايسىز با؟
- داستۇرلى ادەبيەت - ول شىن مانىندەگى كلاسسيكالىق ادەبيەت. كلاسسيكالىق ادەبيەت ەشقاشان ەسكىرمەيدى. بۇگىندە ادەبيەتتەگى جاڭا باعىت پوستمودەرنيزمنىڭ داۋى ءورشىپ تۇر. «وقىرمان جاڭا نارسە ىزدەيدى، جاڭاشا جازايىق»، - دەپ جازىپ جاتقان جازۋشىلاردىڭ سول دۇنيەسىن وقىرمان قابىلداپ جاتىر ما؟ ماسەلە سوندا. كەز كەلگەن جاڭا تۋىندىدا جاڭاشا وبراز جاسالسا، ول مودەرن بولىپ تابىلادى. مودەرن شىعارما ادەبيەتكە جاڭا لەپ اكەلەتىن، وقىرماندى تاڭعالدىراتىن جانە ءداستۇردى بويىنا تولىق سىڭىرە وتىرىپ، وتكەندى مانسۇق ەتپەيتىن، جاڭا زاماننىڭ جاڭا سيپاتتى قىرىن اشاتىن شىعارما بولۋى كەرەك. ال ەندى ەشكىمگە تۇسىنىكسىز، كوجە سەكىلدى ارالاسىپ كەتكەن، بىلامىق دۇنيە بولسا، ول مودەرن بوپ جارىتپايدى. ادەبيەتكە جاڭالىق اكەلەم دەپ جاندايشاپ بولىپ جۇرگەندەر وسىنى ويلاسا دەيمىن. ءبىر كەزدەرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «ەلەس» دەگەن اڭگىمەسى مودەرن بولدى. ايماۋىتوۆ مودەرندى سىڭىرە وتىرىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتى كورسەتە ءبىلدى. اۋەزوۆتىڭ «قارالى سۇلۋى» دا ءوز زامانىنا مودەرن سانالدى. جاپوندىق نەمەسە باتىستىق ادەبيەتتىڭ ەرەكشەلىگىن قازاق ادەبيەتىنە اكەلىپ، سول ارقىلى مودەرن جاساۋدى ءوز باسىم قۇپتامايمىن. بىزگە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردان الىستاماعان مودەرن كەرەك. جاقىندا «تۋاجات» دەگەن رومان جازىپ ءبىتىردىم. رومان-مودەرن دەپ ءجۇرمىن ىشتەي. قانشالىق مودەرن ەكەنىن وقىرمان باعالايدى ەندى. باس-اياعى جيناقى، ءجۇز بەتتىڭ ار جاق، بەر جاعىنداعى رومان. ءبىر ادامنىڭ تاعدىرىن بۇگىنگى قوعاممەن جانە كەشەگى زامانمەن بايلانىستىرىپ بەردىم.
- داستۇرلى ادەبيەت دەگەننەن شىعادى، ءسىزدىڭ ءتىلىڭىز تولىققاندى ادەبي ءتىل. الايدا جۋرناليستيكانى بىلاي قويىپ، ادەبيەتتىڭ وزىندە تەلەگرافتىق ستيل دەگەن شىقتى. قىسقا، شولاق، كەلتە قايىرىپ، تاقىل-تۇقىل جازۋ ۇردىسكە اينالدى. بۇعان نە دەيسىز؟
- تاقۇل-تۇقىل جازىلعان شىعارمانى ادەبي شىعارما دەپ مويىندامايمىن ەشقاشان. تەلەگرافتىق ستيل، قىسقا، كەلتە جازۋ قازىرگى ءتىل بىلمەيتىندەردىڭ شىعارىپ العانى. بۇل - بەينەلەۋ، اسىرەلەۋگە، تاراتىپ ايتۋعا ءتىلى جەتپەيتىن، انا شىعارمانى دا، مىنا شىعارمانى دا قوتارىپ وقىپ، كىتابي ءبىلىم العان، سودان ءبىلىمىم بار عوي، مەن دە جازايىن دەپ جازىپ جۇرگەندەردىڭ ءىسى. قازىر ءتىلى كوپ سىنالاتىن جازۋشىنىڭ ءبىرى ديدار امانتاي. ديدار - ءوز دارەجەسىندە جازۋشى. وزىندىك شىعارما جازعان ازامات. بىراق تىلىندە «كەدىر-بۇدىرلىق» وتە كوپ. قازاقتىڭ ءتىل ورالىمىنا ساي جۇمىس ىستەمەيدى، قاراپايىم سويلەمنىڭ سينتاكسيسىندە ءسوزدى ءوز ورنىندا جۇمسامايدى. مۇنىسىن «مەن بۇل ءسوزدى ادەيى قويمادىم» دەپ تە ايتادى. بىراق مەن ولاي ويلامايمىن. ول ديداردىڭ ءوزىن اقتاۋ ءۇشىن ايتقان ءسوزى. ءجادي شاكەنۇلى ديداردى وتە جاقسى سىنادى جانە دۇرىس سىنادى، مەنىڭشە. ونىڭ قازاق ءتىلىنىڭ قورداسىن بىلمەيتىنىن ءجادي شاكەنۇلى اشىق ايتتى. مەن جاستاردان دارحان بەيسەنبەكتىڭ ءتىلىن سىنادىم. ءاۋ باستا ونىڭ پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەنىن بىلمەپپىن. دارحاننىڭ فيلولوگيالىق ءبىلىم الماعانى شىعارمالارىندا ءبىلىنىپ تۇرادى. ديدار دا فيلوسوفيا فاكۋلتەتىن تامامداعان. كەيدە تىلگە ءمان بەرمەيدى دە. سونىسىنان دا ىلعي تاياق جەپ كەلەدى. بىراق قازىر اقشانىڭ بۋىمەن بازاردا وتىرعاندار دا كىتاپ جازىپ جاتقاندا ديدارعا دا، دارحانعا دا سوگىس جوق. كەيدە مەن ادەبيەتتە سىن ايتاتىن ادام قالماي قالا ما دەپ تە قورقام. جازۋشى ءوز-وزىنە سىنشى بولۋى كەرەك قوي. ناعىز وقىرمان قاتال. قازاقتىڭ ءتىلىن جازۋشىدان دا ارتىق بىلەتىن وقىرماندار دا بار ويتكەنى.
- بۇگىنگى ادەبي پروتسەستى باقىلاپ جۇرەتىندەر ءسىزدى كەيىنگى ورتا بۋىننىڭ ىشىندەگى ەڭ ءونىمدى جازعان جازۋشى دەپ ەسەپتەيدى. وسى كۇنگە دەيىن قانداي جانردا، قانشا شىعارما جازدىڭىز؟
- وزىمدى ءونىمدى جازۋشى دەپ ەسەپتەمەيمىن. ناعىز ءونىمدى جازۋشىلار دۇكەنباي دوسجان، ءسابيت دوسانوۆ اعالارىمىز شىعار. وسى كۇنگە دەيىن ءۇش رومان جازدىم. «قايىڭ ساۋعان، ەل اۋعان» رومانىم «اران» دەگەن اتپەن جارىق كورۋى كەرەك ەدى. ازىرگە ءالى شىققان جوق. «تۋاجات» (تامۇققا تۇسكەن ساۋلە) اتتى روماندى اياقتادىم جاقىندا. «كازينو» اتتى كىتابىمدا 30 اڭگىمەم شىقتى. سوسىن «قىزىل بولتىرىك»، «قالاداعى قۇتپاندار»، «قارا بۋرا»، «ەگىز ءولىم» اتتى 4 پوۆەست جازىپپىن. «ەگىز ءولىمدى» جىرتىپ تاستادىم. وزىمە ۇنامادى. مەن ءۇشىن كوپ جازۋ ماڭىزدى ەمەس، تالعاممەن جازۋ ماڭىزدى. سيۋجەت، يدەيا، تاقىرىپ مەنىڭ باسىما كۇندەلىكتى كەلە بەرەدى. ونىڭ ءبارىن شىعارما ەتۋگە بولمايدى. شىعارما مەنىڭ جان دۇنيەمدى تەربەتۋى، تەبىرەنتۋى كەرەك اۋەلى. نەگىزى مەن تەز جازامىن. بىراق تۋىندىلارىم ميىمدا ۇزاق ۋاقىت جۇرەدى. ابدەن ءپىسىپ جەتىلدى-اۋ دەگەندە وتىرامىن. «تۋاجاتتى» ءۇش وتىرعاندا ءبىتىردىم. يدەياسى ويىما 1979 جىلى كەلگەن، سودان بەرى باسىمدا ءجۇردى: ۋاقىتپەن شيرىقتى، تىڭ ويمەن تولىقتى.
- وسى تۋىندىلارىڭىزدىڭ ىشىندە قاي شىعارماڭىزدى شىعارماشىلىق مۇمكىنشىلىگىمدى تولىق كورسەتە الدىم دەپ بولە-جارا اتايسىز؟
- ىشتەن شىققان شۇبار جىلان بولعان سوڭ ەشقايسىسىن جامان دەۋگە قيمايسىڭ. ەڭ العاشقى تۋىندىلارىمنىڭ ءبىرى «قىزىل بولتىرىكتە» ءوز مۇمكىندىگىمدى تولىق كورسەتە الدىم دەپ ويلايمىن. «ءسىبىر وفيتسەرى» سەكىلدى ءبىراز اڭگىمەلەرىمدە دە... سوڭعى رومانىم «تۋاجاتتا» دا بارىمدى سالدىم.
- قانشا شىعارما جازعانىڭىزدى ايتىپ وتىرسىز. سول تۋىندىلارىڭىزدىڭ ىشىنەن باسقا جازۋشىلارمەن سيۋجەتى ۇقساس بولىپ قالعان شىعارماڭىز بولدى ما؟ وسى كۇنگە دەيىن پلاگياتتىقتىڭ داۋىنا ۇرىندىڭىز با؟
- بىراز بۇرىن «جاس الاشتا» ءامىرحان مەڭدەكەمەن سۇحباتىندا قابدەش اعامىز: «اسقار التاي مەنىڭ يدەيامدى ۇرلاپ العان. پلاگياتتىق جاساعان دەگەنگە ساياتىن» اڭگىمە ايتتى. قابدەش اعامىز ۇلكەن جازۋشى. ول كىسىگە قارسى پىكىر ايتىپ، داۋ ايتسام اعامىزدىڭ جاعاسىنا جارماسقانداي بولامىن عوي. سوندىقتان دا ۇندەمەدىم. ال شىن مانىندە، مەن پلاگياتتىق جاساعام جوق. «قاراشتىڭ قاراسى» دەگەن اڭگىمەمدە جىلقىنىڭ جەرشىلدىگىن جازعام. ول سوناۋ 1990 جىلدارى جازىلعان شىعارما. قازىرگى دەپۋتات بوپ جۇرگەن ءۋاليحان قاليجان سول اڭگىمەمدى «جاس الاشتا» رەداكتور بوپ تۇرعانىندا ءبىر بەتكە تۇتاس باسقان. «قاراشتىڭ قاراسىنداعى» وقيعا البانداردىڭ قارقارا جايلاۋىندا ومىردە شىن بولعان. 1982 جىلى كەگەن اۋدانىندا دوناي دەگەن اقساقالدان اڭگىمەنى ەستىپ، كەيىن سول وقيعانى شىعارماما ارقاۋ ەتكەن ەدىم. ءتىپتى اقساقالدىڭ دا اتىن وزگەرتكەم جوق. تەك جىلقىنىڭ شالقۇيرىق ەسىمىن ۇلانجال دەپ بەردىم دە، وقيعانى بولعان كۇيىندە باياندادىم. ۇلانجال سوعىستان تۋعان جەرى قاراشتىڭ سازىنا 3000-4000 كم-ءدى ارتقا تاستاپ جەتكەن ەكەن. اڭگىمەنى سول سەبەپتى «قاراشتىڭ قاراسى» اتاعام. قابدەش اعامىزدىڭ دا تۋعان جەرىنە قاشىپ كەلەتىن جىلقى تۋرالى ىلگەرىدە جازىلعان ءبىر اڭگىمەسى بار ەكەن. مەن ونى بىلمەپپىن. ءسويتىپ ول كىسى مەنى «مەنىڭ يدەيامدى ۇرلادى» دەپ ايتىپ ءجۇردى. جاۋدان جىلقىنىڭ قاشىپ كەلۋى تاريحتا مودە قاعان زامانىنان بار دۇنيە عوي... ال ەندى ونداي قاشقان جىلقىنىڭ سيۋجەتىنىڭ ءبارىن كىم-كىمنەن ۇرلادى دەپ قازبالاساق نە بولعانىمىز؟ وسىنداي دا قىزىق بولعان.
- مۇحتار ماعاۋين، شەرحان مۇرتازا سىندى اعا بۋىندى اتاماعاندا ولاردىڭ ءىزباسارلارىنان كىمنىڭ قانداي شىعارماسى اسا تانىمال بولدى، جۇرت جاپپاي وقىدى دەپ ايتا الاسىز؟
- تۇرسىنجان شاپايدىڭ «انىق ابايىن» جۇرت جابىلا وقىدى. ال باسقا جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن جابىلا وقىدى دەسەم، جاڭساقتىق بولار ەدى. ورالحان بوكەيدىڭ «اتاۋ كەرەسى» كەزىندە قازاق ادەبيەتىندە قۇبىلىس بولىپ، حالىق قولدان-قولعا تيگىزبەي وقىدى. «اتاۋ كەرەنى» «جۇلدىزعا» باسۋعا سالىپ جاتقاندا مۇحتار ماعاۋيننىڭ ءوزى ريزا بولىپ: «ورالحان مىقتى جازۋشى عوي»، - دەپ ءسۇيسىنىپ وتىرعان. ال مۇحتار اعامىز وڭايلىقپەن ريزا بولمايتىن ادام. قازىرگى كەزدە قالىڭ وقىرمانعا «اتاۋ كەرەدەي» اسەر ەتكەن دۇنيەنى بايقاماپپىن. ماعاۋيننىڭ «سارى قازاعى» دا وقىرمانعا ەرەكشە ىقپال ەتكەن تۋىندى.
- الدىڭعى بۋىن اعالاردىڭ كەيبىرىنە، مىسالى، بەردىبەك سوقپاقباەۆ، اسقار سۇلەيمەنوۆ، مۇقاعالي ماقاتاەۆتاردىڭ ارتىنان اڭىز ەرىپ ءجۇرۋشى ەدى. شىعارماشىلىق ادامى ءۇشىن ونىڭ ءوزى دە ۇلكەن ناسيحات. ال كەيىنگى بۋىن سىزدەر جۇرگەن جەر جىم-جىرت. الدە قانداي دا ءبىر تۇلعالىق قاسيەتتەر كەم ءتۇسىپ جاتىر ما؟
- سەن ايتپاقشى، شىعارماشىلىق ادامدارىندا تۇلعالىق قاسيەتتەر كەمشىن ءتۇسىپ جاتۋى دا مۇمكىن. اڭىز بولۋى ءۇشىن جازۋشىلار وداعىندا «قالامگەرگە» جيىلىپ، جازۋشىلار ءبىر-بىرىمەن قويان-قولتىق ارالاسۋى كەرەك. جاڭا تۋىندىلاردى قىزۋ تالقىلاۋى قاجەت. كەزىندە اقىن-جازۋشىلاردىڭ ارتىنان اڭىز سولاي ەرگەن. ول كەزدە ىشىمدىككە جاقىندىق ادامداردى جاقىنداستىرىپ، اڭىزعا جەتەلەپ اكەتەتىن. ال قازىرگىدەي مۇسىلماندىققا بەت بۇرعان كەزەڭدە وندايعا ينتەللەكتۋالدى ازاماتتار بارا قويمايدى. جانە دە قىز-قىرقىنعا ۇيىرلىك، شىعارماشىلىق ادامىنىڭ بىرەۋگە سەزىمىن ءبىلدىرۋى - بۇگىنگى وقىرمانعا تاڭسىق ەمەس. وعان ەشكىم سەلت ەتپەيدى. قازىر مۇنىڭ ءبارى قالىپتى نارسە سانالعاندىقتان، ەشكىم ونى اسەرلەندىرىپ، اڭىزعا اينالدىرىپ اكەتپەيدى. اڭىز ەرمەۋىنىڭ سەبەبى وسى عوي دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى جازۋشىلاردان ەرتەڭ كىمنىڭ ارتىنان اڭىز ەرەتىنىن بىلمەيمىن. ءتىپتى اڭىزعا اينالاتىنىنا كۇمانىم بار. ويتكەنى، قازىرگى جازۋشىلار وزدەرىن وتە ساق ۇستايدى.
- قالاي دەگەنمەن دە اراسىندا ءسىزدىڭ دە اتى-ءجونىڭىز جۇرەتىن كەيىنگى ورتا بۋىن تولقىنى - تەگەۋرىندى تولقىن. سىزدەردىڭ ءوزارا شىعارماشىلىق بايلانىستارىڭىز قالاي؟
- جازۋشىلاردىڭ اراسىندا ءوزارا تولىققاندى شىعارماشىلىق بايلانىس بار دەپ تولىق ايتا المايمىن. ويتكەنى كۇيبەڭ تىرشىلىك جار بەرمەيدى. ءوزىم ۋاقىت تاۋىپ، جازۋشىلاردان جۇسىپبەك قورعاسبەكپەن شىعارماشىلىق تۋرالى ۇدايى پىكىر ءبولىسىپ تۇرامىن. روزا مۇقانوۆامەن ادەبيەتتىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى جونىندە سويلەسىپ وتىرامىز. سوسىن تولىمبەك ابدىرايىممەن ادەبيەت جايلى ايتارىمىز كوپ. جۇسىپبەكپەن ءتىپتى بىرىگىپ شىعارما جازعان كەزىمىز دە بولدى. كەزىندە جۇسىپبەك، نۇرعالي وراز، جاڭابەك شاعاتاي تورتەۋىمىز بىرىگىپ، «سۇيەكتاڭبا» دەگەن پوۆەست جازدىق. «القا» جۋرنالىندا باسىلدى. جاڭابەكپەن دە سويلەسىپ جاتاتىنىم بار. عالىمداردان سەيىت قاسقاباسوۆپەن پىكىرلەسىپ تۇرام. زاكي احمەتوۆ اعامىز بار كەزدە ول كىسىمەن دە وي بولىسەتىنمىن. كەشە عانا ومىردەن وتكەن باقىتجان مايتانوۆپەن دە اڭگىمەلەسەتىنبىز. ول كىسى مەنىڭ «كەنتاۆرىم» تۋرالى جازام دەپ ەدى. ۇلگەردى مە بىلمەيمىن. عالىم جايلىبايمەن دە اڭگىمەمىز جاراسادى. ايگۇل ىسماقوۆامەن دە پىكىرلەسىپ تۇرام. كەزىندە جارىقتىق تالاپتان احمەتجانمەن اقتارىلا اڭگىمە ايتۋشى ەدىك.
- مۇنى سۇراپ وتىرعان سەبەبىم شىعارماشىلىق وداق - جازۋشىلار وداعى شىعارماشىلىقپەن اينالىسپايتىن بولدى. سىزدەردىڭ وسىنداي جاعدايدا ماقسات-مۇددە ورتاقتاستىرار ورىندارىڭىز بار ما دەگەن سۇراق قوي مەنىكى...
- پروزايك رەتىندە رۋحاني ورتا ىزدەيمىن. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، بىزدە وتىرىپ وي بولىسەتىن رۋحاني ورىن شىن مانىندە جوق. ونداي ورىن بولمايدى دەپ تە ويلايمىن. ويتكەنى جازۋشىلار وداعىنىڭ قازىرگى اتقارىپ وتىرعان فۋنكتسياسى مۇلدەم باسقا. بۇرىن جازۋشىلار وداعىندا جىل قورىتىندىسى بولاتىن. ءبىر جىلداعى جاقسى تۋىندىلاردى سارالايتىن. قازىر ونداي جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق. تالاي جاقسى تۋىندىلار ادەبيەتتە تۋىپ جاتىر. بىراق ولار بۇرىش-بۇرىشتا ەسكەرۋسىز قالدى. ونى ەلەپ ەشكىم ايتپايدى قازىر. «جۇلدىزدا»، «قازاق ادەبيەتىندە»، باسقا دا باسىلىمداردا وسى ماسەلەلەر كوتەرىلۋى كەرەك قوي. كەزىندە «جاس الاش» قانداي ەدى، مىسالى. شىعارماشىلىعىمىز جايلى جاماندى-جاقسىلى پىكىردى سونان وقيتىنبىز. «جاس الاشتا» شىعارماشىلىعىم تۋرالى العاش پىكىردى قۇلبەك ەرگوبەك اعامىزدىڭ العاش ايتقانى ءالى كۇنگە ەسىمدە. قازىر ارا-تۇرا بولماسا، بۇرىنعىداي قىزۋ داۋرەن جوق. ونىڭ ۇستىنە اركىم تىرشىلىكتىڭ قامىمەن ءجۇر. قازىرگى جازۋشىلاردى جازبادىڭ دەپ كىنالاۋ دا كۇنا. ويتكەنى، مۇحتار، قاليحان، قابدەش اعالارىمىز كەزىندە شىعارماشىلىق دەمالىس الىپ تۇرىپ جازدى. ءبىز «اتتىڭ جالى، تۇيەنىڭ قومىندا» ءجۇرىپ جازىپ جاتىرمىز. ءبىر جاعىنان وتباسىن اسىرايتىن جۇمىس ىستەيسىڭ. جۇرەگىڭدى تەبىرەنتكەن دۇنيە جازباسىڭا تاعى قويمايدى، سوندىقتان امالسىز جازۋعا وتىراسىڭ. ماعان ۋاقىت تاپشى. ءبىزدىڭ قاتاردىڭ جىگىتتەرىندە دە سولاي. بالكىم، ءبىز ادەبيەتكە 90-جىلدارى ەمەس، 80-جىلدارى كەلگەن بولساق، مول دۇنيە بەرەر مە ەدىك؟!. كىم ءبىلسىن؟ بولاشاق قۇدايعا ايان، قالامعا سەرت!
اڭگىمەلەسكەن -قارلىعا يبراگيموۆا
