وسكەمەندە ەكى كۇنگە سوزىلعان ءىى حالىقارالىق بال فەستيۆالى ءوتتى. قازاقستان مەن ءسىبىر ەلدەرىندە ەجەلدەن بەرى بالدىڭ وتانى سانالىپ كەلە جاتقان شىعىس قازاقستان وبلىسىندا وسىمەن ەكىنشى رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان فەستيۆالعا رەسەي، تۇركيا، تاجىكستان، قىتاي، يزرايل، ۋكراينا، وزبەكستان ەلدەرىندەگى ومارتا شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ وكىلدەرى، ورتالىق ازياداعى مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ جونىندەگى قوعام توراعاسىنىڭ ورىنباسارى يرفان داسكيران، قازاقستان تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى تورەگەلدى شارمانوۆ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بالالار قۇقىن قورعاۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى رايسا شەر، قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن وزگە وبلىستاردىڭ ومارتاشىلارى قاتىستى.

وسكەمەندە ەكى كۇنگە سوزىلعان ءىى حالىقارالىق بال فەستيۆالى ءوتتى. قازاقستان مەن ءسىبىر ەلدەرىندە ەجەلدەن بەرى بالدىڭ وتانى سانالىپ كەلە جاتقان شىعىس قازاقستان وبلىسىندا وسىمەن ەكىنشى رەت ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان فەستيۆالعا رەسەي، تۇركيا، تاجىكستان، قىتاي، يزرايل، ۋكراينا، وزبەكستان ەلدەرىندەگى ومارتا شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ وكىلدەرى، ورتالىق ازياداعى مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ جونىندەگى قوعام توراعاسىنىڭ ورىنباسارى يرفان داسكيران، قازاقستان تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى تورەگەلدى شارمانوۆ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بالالار قۇقىن قورعاۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى رايسا شەر، قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن وزگە وبلىستاردىڭ ومارتاشىلارى قاتىستى.

الىس، جاقىن شەتەلدەن شىعىسقا جينالعان قاۋىم وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆپەن بىرگە العاشقى قادامدارىن گلۋبوكوە اۋدانى بوبروۆكا اۋىلىنىڭ ماڭىنداعى رازدولنوە مەكەنىندە ورىن تەپكەن ومارتا شارۋاشىلىعىمەن تانىسۋدان باستادى. بيىك تاۋدى قيالاي وسكەن قايىڭى مەن ارشاسى، شىرشاسى تۇتاسىپ، سىڭسىپ تۇرعان بوكتەر ناعىز ومارتا شارۋاشىلىعى ءۇشىن جارالعانداي ەكەن. بۇلاعى سىلدىراپ، قۇراعى جايقالىپ، مويىلى مولدىرەپ، جايقالعان گۇلدىڭ جۇپارى مۇرنىڭدى جارارداي. ميحايل گۋسلياكوۆتىڭ وسى جەردە ارا ءوسىرىپ، بال جيناپ كەلە جاتقانىنا 25 جىل بولىپتى. بىلتىردان بەرى اسىل تۇقىمدى ومارتا شارۋاشىلىعى مارتەبەسىن العان شارۋاشىلىقتا 240 ارا ۇياسى ۇستالىنىپ وتىر. ماۋسىمىنا 5 توننا بال ءوندىرىپ، ساتىپ وتىرعان وتباسى نەسىبەسىن تەك وسى ونىمنەن كورىپ كەلەدى. 2010 جىلدان باستاپ وبلىستاعى اسىل تۇقىمدى ومارتا شارۋاشىلىقتارىنا بەرىلىپ جاتقان سۋبسيديا بۇل شارۋاشىلىققا دا ءتيىپ، بيىل وبلىستىق بيۋدجەتتەن 800 مىڭ تەڭگە قارجى ءبولىنىپتى.

قاسيەتتى بالدىڭ قادىرىن ەجەلگى ءداۋىردىڭ جۇرتى دا جاقسى ءبىلىپ، تۇسىنگەنىن تاريح دالەلدەپ وتىر. سۋى بال، ءشوبى ءنار ءدال وسى جەردە وسىدان ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن ارادان بال الىنعان كورىنەدى. ارانىڭ گۋىلىنە تولى ساي ىشىندەگى ومارتا باسىندا: «بۇل جەردە 1786 جىلى قازاقستان مەن سىبىردەگى ەڭ العاشقى ومارتاشىلىق كاسىبى باستالعان» دەگەن گرانيت تاسقا قاشالىپ جازىلعان سوزدەرى بار ەسكەرتكىش تاقتا اشىلدى.

ودان سوڭ فەستيۆالعا كەلگەن قوناقتار مەن وبلىستىڭ، ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى، ءبىلىم جانە عىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىكتەرى وكىلدەرىنىڭ، وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن وسكەمەندەگى «التاي» تەحنوپاركىندە «ەۋرازيا كونتينگەنتىندە ومارتا شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ بولاشاعى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى.

قازاقستاندا ومارتا شارۋاشىلىعى - ارتتا قالىپ كەلە جاتقان سالا. شارۋاشىلىقتى وركەندەتۋگە قارجى قاراستىرىلماي وتىر. قازىرگى كۇنى ەلىمىزدە بارلىعى 6 مىڭنان استام عانا ارا ۇياسى بار. مەملەكەت تاراپىنان نازار اۋدارىلماي وتىرعان ماسەلەنى ءبىر عانا وبلىس دەڭگەيىندە شەشىپ، قالپىنا كەلتىرۋ وڭاي ەمەس. ەلىمىزدە «ومارتا شارۋاشىلىعى تۋرالى» زاڭ بار بولعانىمەن، سالانىڭ جۇمىسىن جۇيەلەۋگە قاۋقارسىز بولىپ كەلەدى. وسكەمەندە وسىمەن قاتارىنان ەكىنشى جىل ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان حالىقارالىق بال فەستيۆالىنىڭ كوزدەگەن باستى ماقساتى - ومارتا شارۋاشىلىعىنىڭ شىرايىن كەلتىرىپ، ونى تابىستى كاسىپكە اينالدىرىپ وتىرعان ەلدەردىڭ ءىس-تاجىريبەسىن ۇيرەنىپ، ءوز وبلىسىمىزعا، ەلىمىزگە ەنگىزۋ، ورىن العان پروبلەمالاردى بىرلەسە شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋ. ءوڭىردىڭ تابيعي ەرەكشەلىگىن، الەۋەتتىك مۇمكىندىگىن ۇتىمدى پايدالانىپ، سالانى وركەندەتۋ ءۇشىن شىعىستا ەكى جىلدان بەرى مارال، ومارتا شارۋاشىلىعىنا قولداۋ كورسەتىلىپ، وبلىستىق بيۋدجەتتەن سۋبسيديا بولىنۋدە. ومارتاشىلار دايارلاۋعا، ارا تۇقىمىن اسىلداندىرۋعا جاعداي جاسالۋدا.

قازاقستاندا تاياۋ جىلدارى بال اراسىنىڭ ۇياسىن 2 ميلليونعا دەيىن جەتكىزۋ جوسپارلانۋدا. وسى مەجەگە جەتۋ ءۇشىن بال ارالارىن اسىلداندىرۋعا ۇلكەن ءمان بەرىلۋدە. وسى فەستيۆالعا بيىل دا كەلىپ قاتىسىپ، بالدىڭ ادام يممۋنيتەتىن كوتەرىپ، اعزانى ساۋىقتىرۋداعى باعا جەتپەس قاسيەتى جونىندە دايەكتى دەرەكتەر كەلتىرگەن قازاقستان تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى تورەگەلدى شارمانوۆ تۇمسا تابيعاتىمىزدىڭ سان مىڭ الۋان گۇلى مەن توبىلعى، شىرعاناق، قاراقات، توشالا، شۇيگىن شوبىنەن جينالعان شىعىس قازاقستان جەرىنىڭ بالى، التايدىڭ بالى بارلىق ەلدىڭ، جەردىڭ بالىنان اسىپ تۇسەتىن تەڭدەسى جوق شيپالى ءونىم ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ايتىپ، «وبلىس باسشىسىنىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ تاماق مازىرىنە 20 گرامنان بالدى ەنگىزىپ وتىرۋى حالىق بولىپ قولداپ، بۇكىل قازاقستاندا جۇزەگە اسىرىلۋى قاجەت شارا» دەپ باعالادى.

دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا بال ءوندىرۋ بويىنشا الەمدە 5-ورىندا تۇرعان ۋكراينا ەلىندەگى ومارتاشىلار وداعىنىڭ ءتورايىمى تاتيانا ۆاسيلكيەۆسكايا ۋكراينالىقتاردىڭ ومارتا شارۋاشىلىعىنداعى جەتىستىكتەرىن اڭگىمەلەي كەلە قازاقستانمەن، ونىڭ ىشىندە بالىمەن اتى شىعىپ وتىرعان شىعىس قازاقستان وبلىسىمەن سەرىكتەستىك بايلانىستى ودان ءارى نىعايتىپ، بىرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا، وبلىستا وسى سالانى وركەندەتۋگە ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا ءازىر ەكەندىكتەرىن جەتكىزىپ، فەستيۆالدى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعان وبلىس، قالا باسشىلىعىنا العىسىن ايتتى. مەكتەپ وقۋشىلارىنا بال بەرۋدى داستۇرگە ەنگىزىپ وتىرعان وبلىس اكىمىنىڭ باستاماسىن ۋكراينا ەلىنە دە تاراتۋدى قولعا الاتىنىن مالىمدەپ، فەستيۆالدىڭ قورىتىندى قۇجاتتارىنا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اس مازىرىنە بالدى ەنگىزۋ تۋرالى تاعى ءبىر ءبولىم ەنگىزۋدى سۇرادى.

القالى جيىننىڭ سوڭىندا «بال ارا» قازاقستان ومارتاشىلار وداعى مەن رەسەي فەدەراتسياسى، قىتاي، تۇركيا، يزرايل، تاجىكستان، وزبەكستان، قىرعىزستان ومارتاشىلارى قاۋىمداستىعى مەن بىرلەستىكتەرى، سونداي-اق ەكى جاقتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى اراسىندا «ومارتا شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى» مەموراندۋمدارعا قول قويىلدى.

«اباي-اقپارات»