ەلباسىنىڭ «بولاشاقتىڭ ىرگەسىن ءبىر­­گە قالايمىز» اتتى جولداۋىندا «ءال­­ەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ - جاڭا الەۋ­مەت­تىك ساياسات» تاراۋىندا ۇكىمەت پەن اكىم­دەر­دىڭ بىرلەسىپ اتقاراتىن جۇمىس­تارى­نىڭ قاتارىنا جۇمىسپەن قامتۋ­دىڭ جا­ڭا ستراتەگياسى مەن تۇرعىن ءۇي-كوم­مۋ­نال­دىق شارۋاشىلىقتى جاڭ­عىرتۋ ءما­سە­لە­لەرى تاپسىرىلعانى بەلگىلى. ونىڭ تيا­ناعىن كەلتىرۋمەن قاتار، ۇنەم مەن ۇق­ىپتىلىق ماسەلەلەرى دە كۇن تارتىبىنە وتكىر قويىلدى. سونىڭ دالەلى قۋات كوزى مەن سۋ، جىلۋ، تاعى باسقا كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرىن ۇنەمدى ءارى ىسىراپسىز پايدالانۋ با­عى­تىنداعى العاشقى ءنا­تيجەلەر جەمىسىن بەرە باستاعاندىعى.

ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك بۇگىندە ەڭ وزەكتى ماسەلە دەسەك، جەلىلەردەگى ەن­ەر­گيا شىعىندارىن ازايتۋ ءۇشىن ەلەكتر جانە جىلۋ جۇيەلەرىن جاڭالاۋ ەداۋىر شى­­عىندى قۇرايتىنى انىق­تال­عان.

ەلەكتر قۋاتىن ۇنەمدەۋ باعىتىندا «تاتەك» اق بەس جىلدا ءبىراز جەتىستىكتەرگە جەتىپتى. وبلىس اۋماعىندا اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ 2 290 ەلەكتر ستان­تسياسى بار. بۇگىنگى تاڭدا ەلەكتر سىم­دارىن جاڭعىرتۋ باستى مىندەت سانالسا، وبلىستا جالپى 12 مىڭ 900 شاقىرىم ەلەكتر سىمدارىنىڭ 25 پايىزى عانا جاڭارتىلعان.

ەلباسىنىڭ «بولاشاقتىڭ ىرگەسىن ءبىر­­گە قالايمىز» اتتى جولداۋىندا «ءال­­ەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ - جاڭا الەۋ­مەت­تىك ساياسات» تاراۋىندا ۇكىمەت پەن اكىم­دەر­دىڭ بىرلەسىپ اتقاراتىن جۇمىس­تارى­نىڭ قاتارىنا جۇمىسپەن قامتۋ­دىڭ جا­ڭا ستراتەگياسى مەن تۇرعىن ءۇي-كوم­مۋ­نال­دىق شارۋاشىلىقتى جاڭ­عىرتۋ ءما­سە­لە­لەرى تاپسىرىلعانى بەلگىلى. ونىڭ تيا­ناعىن كەلتىرۋمەن قاتار، ۇنەم مەن ۇق­ىپتىلىق ماسەلەلەرى دە كۇن تارتىبىنە وتكىر قويىلدى. سونىڭ دالەلى قۋات كوزى مەن سۋ، جىلۋ، تاعى باسقا كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرىن ۇنەمدى ءارى ىسىراپسىز پايدالانۋ با­عى­تىنداعى العاشقى ءنا­تيجەلەر جەمىسىن بەرە باستاعاندىعى.

ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك بۇگىندە ەڭ وزەكتى ماسەلە دەسەك، جەلىلەردەگى ەن­ەر­گيا شىعىندارىن ازايتۋ ءۇشىن ەلەكتر جانە جىلۋ جۇيەلەرىن جاڭالاۋ ەداۋىر شى­­عىندى قۇرايتىنى انىق­تال­عان.

ەلەكتر قۋاتىن ۇنەمدەۋ باعىتىندا «تاتەك» اق بەس جىلدا ءبىراز جەتىستىكتەرگە جەتىپتى. وبلىس اۋماعىندا اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ 2 290 ەلەكتر ستان­تسياسى بار. بۇگىنگى تاڭدا ەلەكتر سىم­دارىن جاڭعىرتۋ باستى مىندەت سانالسا، وبلىستا جالپى 12 مىڭ 900 شاقىرىم ەلەكتر سىمدارىنىڭ 25 پايىزى عانا جاڭارتىلعان.

تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ با­عىتىندا جەكە سۋبەكتىلەرگە جۇكتەلەر مىندەت ەرەكشە. اسىرەسە، تاريف ساياسا­تىن تۇراقتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيا تارتۋ اسا ماڭىزدى. تاريف سايا­سا­تىنداعى جاڭا ادىستەردىڭ ەكونوميكا­لىق تيىمدىلىگىن تۇسىنگەن تۇتىنۋشىلار ءۇش، ەكى دەڭگەيلى سارالانعان تاريفتەرگە اۋىسۋدا. ماسەلەن، وبلىستاعى كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەر سانى 3 100 جۋىق. سونداي-اق، الەۋمەتتىك نىساندار مەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەگى جىلى­تۋ مەن ەلەكتر جۇيەسىن جاڭعىرتۋ، قايتا قۇرۋعا قوماقتى قارجى قاجەتتىگى اي­قىن­دالىپ، جۇمىس جۇيەلى جالعاسۋدا.

تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋا­شى­لىعىن جاڭعىرتۋ مەن قۋات كوزىن، سۋدى ۇنەمدەۋگە قاتىستى تاريف ساياسا­تىنا ور­اي قازاقستان رەسپۋبليكاسى تابيعي مو­نو­پوليالاردى رەتتەۋ اگ­ەنت­تىگىنىڭ ءتور­­­اعاسى نۇرلان الدابەرگەنوۆ قاتىس­قان جيىن تالدىقورعانداعى ءتىل ساراي­ىندا ءوتتى. وعان الماتى قالاسى مەن وبلىس اۋ­ماعىن ەلەكتر ەنەرگيا­سى­مەن قام­تاماسىز ەتۋگە مىندەتتى مەكەمە باس­شىلارى، اكىم­دىك، قوعامدىق بىرلەستىك جانە پاتەر كووپەراتيۆتەرى، تابيعي مونوپوليا سۋبەك­تىلەرىنىڭ وكىلدەرى جينالدى.

جيىندا قارجىنى ينۆەستيتسيا ءجا­نە جاڭا ەنگىزىلگەن تاريفتەر ەسەبىنەن ءوندىرۋ جايى ورتاعا سالىندى. تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءوڭىر باسشىلىعى الدىنا تىڭ مىندەتتەر قويىپ، وڭىردە ەلەكتر قۋا­تىن، جىلۋ مەن سۋدى ۇنەمدەۋ ءۇشىن سا­رالانعان تاريفتەردى ەنگىزۋ بارىسىندا جەلىلەردەگى ەنەرگيا شىعىنى جىل ساناپ ازايعانىن ناقتىلادى.

بۇعان دەيىن شاھارداعى ەلەكتر جەلىلەرىن جاڭعىرتۋ، جاڭالاۋ جانە قۋات كوزىن ۇنەمدەۋگە قاتىستى جۇمىستار­مەن تانىسقان اگەنتتىك توراعاسى تۇر­عىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن­داعى اتقارىلعان جۇمىستارعا وڭ باعا­سىن بەردى.

وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنبا­سا­رى اماندىق باتالوۆ جينالعانداردى كۇن ەلەكتر قۋاتىنا قاتىستى جانە تۇر­عىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتى جاڭعىرتۋداعى قولعا الىنعان جۇمىس­تارمەن جان-جاقتى تانىستىردى. را­سىن­دا دا ەل ەكونوميكاسى نىعايعان قا­زىرگى كەزدە اتالعان سالاداعى قوردا­لان­عان ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋىنا، توز­عان سۋ، جىلۋ، ەلەكتر جەلىلەرىن قاي­تا جاساۋعا مۇمكىندىگىنشە قارجى ءبو­لىنگەنىنە ناقتى دايەكتەر كەلتىردى.

بيىل ەسكى كوپ قاباتتى ۇيلەردى كۇر­دەلى جوندەۋ قولعا الىنسا، تۇر­عىن­داردىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى تۇ­تىنۋىن رەتتەۋ ماقساتىمەن جاڭا ەسەپتەگىش قۇرالدارى ورناتىلۋدا. ناتيجە­سىندە وڭىردە سالاداعى ىسىراپقا جول بەرمەۋ ماقساتىنداعى الماتى وبلى­سىن­دا جاڭا ەسەپتەگىشتەردى ورناتۋ ار­قىلى ىستىق سۋ 86,3, سۋىق سۋ 82% پايىزدى قۇراپتى. وسىلايشا ۇنەم مەن ناقتى ەسەپ ارقىلى ىسىراپقا جول بەرىلمەگەنىن ايتۋعا بولادى. بىلايشا ايتقاندا ەلىمىز بويىنشا وتكەن جىلى نورماتيۆتىك ىسىراپتاردى بولدىرماۋ ناتيجەسىندە 3,2 ملرد. تەڭگە، نورماتيۆتەن تىس ىسىراپتاردى تومەندەتۋدەن 1,5 ملرد. تەڭگە ۇنەمدەلگەن.

جالپى ەكى جاققا دا ءتيىمدى باس­تا­مانىڭ العاشقى قادامى ناتيجەلى دەۋگە بولادى. اگەنتتىك توراعاسى ەكى جانە ءۇش سارالانعان تاريفتىك تيىمدىلىگى جاي­لى ايتتى. وتكەن جىلى وسى جاڭ­عىرتۋعا بايلانىستى وڭىردە قۋات كوزىن تۇتىنۋ تيىمدىلىگى 137,2 ملن. تەڭگە بولسا، وتكەن توعىز ايدا بۇل كورسەتكىش 246,9 ملن. تەڭگەنى قۇراعان.

وبلىس جۇرتشىلىعى نورماتيۆتىك-تەحنيكالىق ىسىراپتاردى تومەندەتۋ­دەن 19,8 ملن. تەڭگە، ونىڭ ىشىندە قۋات كوزى 7,1 ملن. تەڭگە، سۋ 6,2 ملن. تەڭگە، جى­لۋ 6,5 ملن. تەڭگە كولەمىندە ۇنەم­دەپ، تاريفتەر بويىنشا تۇتىنۋ تيىمدىلىگى ارتقانى دالەلدەنگەن.

تاريف ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگى ءوڭىر­دىڭ ءار ايماعىنان دا بايقالادى. ءما­سەلەن، جاڭا ءادىستى قولدانۋ ارقىلى قاپ­شاعاي قالاسىندا سۋدىڭ ۇنەمى 158,3 مىڭ تەكشە مەتر نەمەسە ءبىر تۇ­تى­نۋشىعا شاققانداعى ونىڭ مولشەرى 307 ءليتردى قۇراعان.

اگەنتتىك توراعاسى جيىنعا قاتىسۋ­شى­لارعا جاڭا تاريفتەردى قولدانۋدىڭ پايدالى جاقتارىن ءار تۇتىنۋشىعا جەت­كىزۋ قاجەتتىگىن دە تاپسىردى.

- ەلباسىنىڭ جولداۋىنداعى تاپ­سىر­مالاردى ورىنداۋ باعىتىنداعى جۇمىستار جۇيەلى جالعاسۋدا. ماسەلەن، وتكەن جىلدىڭ وزىندە عانا شامامەن 248 ملن. كۆت/ساع ەلەكتر ەنەرگياسى ۇنەم­دەلگەن. بۇل مولشەر حالىقتىڭ بارلىعى تۇتىناتىن ەلەكتر ەنەرگياسى كولەمىنىڭ 2,3 پايىزىن نەمەسە 62 مىڭ توننا كومىردى قۇرايدى. جانە تۇتى­نۋ­شىلار قالتاسىنان 3,2 ملرد. تەڭگەنىڭ ۇنەمدەلگەنىن كورسەتەدى. جىل سايىن وسىنداي ۇنەمگە قول جەتكىزەتىن بولساق، ەندى، بىرەر جىلدا بۇل باعىتتاعى جۇ­مىس ناقتى ناتيجە بەرەدى، دەدى.

جيىندا الماتى قالاسى مەن جەتىسۋ وڭىرىنە قۋات كوزىن جەتكىزۋشى «ال­ماتى - ەنەرگوسبىت» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ميحايل گامبۋرگەر سارالانعان جاڭا تاريفتەرگە كوشۋدىڭ پايداسىن تۇتىنۋ­شىلاردىڭ كورە باستاعانىن جانە ەلەكتر قۋاتىن تۇتىنۋدىڭ وسى ادىسىنە كوشكەندەر سانى كۇرت ارتقانىن جەتكىزدى. ماسەلەن، 2009 جىلى اتالعان كومپانيا قىزمەت كورسەتكەن تۇتىنۋشى­لار­دىڭ 12 مىڭنان استامى ەكى تاريفتىك ەسەپتەگىش ارقىلى تولەپ كەلسە، بيىلعى توعىز ايدا ولاردىڭ قاتارى 21 مىڭنان اسقان. وسى ورايدا «الماتى - ەنەرگو­سبىت» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى «سامۇرىق - ەنەرگونىڭ» قوسال­قى كاسىپورنى رەتىندە تاريف سايا­ساتىن تۇراقتى ىسكە اسىرۋدى كوزدەپ، حالىق اراسىنداعى ءتۇسىندىرۋ جۇمىس­تا­رىن جان-جاقتى اتقارىپ وتىرعانىن كورەمىز.

وڭىردە 2020 جىلعا دەيىنگى بەلگىلەنگەن جۇمىستارعا عانا 125 ملرد. تەڭگە قاجەتتىگى ەسەپتەلگەن. بۇل سۋدى قوسپاعانداعى قارجى. ال سۋدى قوسا ەسەپتەگەندە 240 ملرد. تەڭگە قاجەت. قو­ماقتى قارجىنى مەملەكەت قورجى­نى­نان عانا الۋ مۇمكىن ەمەس. دەمەك، قا­زىرگى كەزدە قارجىلاندىرۋدىڭ ءۇش كوزى: مەملەكەتتىك بيۋدجەت جانە جاڭعىرتۋ جۇمىستارىنا جەكە كاسىپكەرلەر مەن كاسىپورىنداردى تارتۋ مىندەتى الدا تۇر. سونداي-اق، جەكە ينۆەستورلارعا جاع­داي تۋعىزۋ ارقىلى ورتاق ىسكە جۇ­مىلدىرۋ قاجەتتىگى العا قويىلعان.

كەڭەستە باسقا دا مۇددەلى تۇلعالار ويلارى مەن ۇسىنىستارىن ورتاعا سال­دى. «تاتەك» اق ۆيتسە-پرەزيدەنتى ۆلا­­ديمير پەدان، «الاتاۋ جارىقكوم­پا­نيا­سى» اق پرەزيدەنتى مۇحيت ءۇم­بە­توۆ، «جەتىسۋسۋقۇبىرى» قمكك ديرەك­تو­رى ۆالەري كيم، تالدىقورعان قا­لا­سىنداعى پيك قاۋىمداستىعىنىڭ ءتور­ايىمى ليۋدميلا كراسيكوۆا تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىن رەتكە كەلتىرۋ، قۇنى اسپانداعان كوممۋ­نال­دىق قىزمەتتەردى ۇنەمدەۋ ارقىلى با­عا­نى تۇراقتاندىرۋ توڭىرەگىندەگى ۇسى­نىس­تارىن ايتىپ، پىكىر ءبولىستى.

قر تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى نۇرلان الدابەرگەنوۆ، وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىن­با­سا­رى اماندىق باتالوۆ جيىندى قورى­تىن­دى­لاپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ جاڭا تا­ريف­تەردى قولدانۋ ارقىلى ەكونومي­كا­لىق تيىمدىلىككە قول جەتكىزۋ جولدارىن ناق­تىلاپ، جا­ۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋدى مىندەتتەدى.

كۇمىسجان بايجان.

الماتى وبلىسى.