نويابر كەنجەعاراەۆ. «ەل ارنا» ەلدىڭ ارناسىنا اينالا الدى ما؟
قازىرگى مەملەكەتىمىزدەگى يدەولوگيالىق احۋال بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ، اسىرەسە تەلەديداردىڭ ايىلىن جىيۋعا الىپ كەلۋى ءتيىس. جاھاندانعان قوعامدا سانانى قالىپتاستىرۋشى بىردەن-ءبىر قۇرال تەلەديدار بولعاندىقتان، مەملەكەتتىك تۇرعىدان قازاقستاندىق ارنالاردىڭ قىزمەتىنە ەرەكشە ءمان بەرىلىپ، جۇك ارتىلۋى كەرەك. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قازاق تىلىندە جۇمىس جاسايتىن ارنا دەپ ايدار تاعىلىپ، زور ءۇمىت ارتتىرىلىپ اشىلعان «ەل ارنا» شىن مانىندە ەلدىڭ ارناسىنا اينالا الدى ما؟ سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدا قازاق تىلىندەگى باعدارلامالار پايىزىنان، ورىس تىلىندەگى باعدارلامالار پايىزى ەداۋىر كوپ بۇل ارنا باستاپقىدا دىتتەلگەن ۇلتتىق يدەيا ءۇشىن قىزمەت ەتىپ جاتىر ما؟ جاھاندانعان زاماندا اقپارات قۇرالدارى نەگىزگى كۇشكە اينالعان كەزەڭدە قازاقستاندىق ارنالارعا قانداي مەملەكەتتىك ستراتەگيالار ارتتىرىلىپ جانە ول قانشالىقتى دەڭگەيدە ءوزىن اقتاي الىپ وتىر؟ كەمشىلىكتەرى بولعانىمەن كەڭەستىك كەزەڭ تۇسىنداعى تەلەديدار يدەولوگياسىنا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ، مىقتى باقىلاۋ مەن ستراتەگيالىق ماڭىز جۇكتەلىپ، ءوز قىزمەتتەرىن تولىققاندى اتقارا بىلگەندىگىنەن كوپ ساباق الۋىمىز كەرەك سىندى. وكىنىشكە قاراي، قازىر بۇكىل الەمدە ورىن العان تەندەنتسيا ول - بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيانىڭ قوعامدىق سانا مەن جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋداعى ورنى ۇستەمدىك ەتىپ كەلەدى. بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيا بۇقارالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىردى. ال بۇقارالىق مادەنيەتتىڭ ارقاشان جوعارى دەڭگەيلى بولمايتىندىعى بەلگىلى.
قازىرگى مەملەكەتىمىزدەگى يدەولوگيالىق احۋال بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ، اسىرەسە تەلەديداردىڭ ايىلىن جىيۋعا الىپ كەلۋى ءتيىس. جاھاندانعان قوعامدا سانانى قالىپتاستىرۋشى بىردەن-ءبىر قۇرال تەلەديدار بولعاندىقتان، مەملەكەتتىك تۇرعىدان قازاقستاندىق ارنالاردىڭ قىزمەتىنە ەرەكشە ءمان بەرىلىپ، جۇك ارتىلۋى كەرەك. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قازاق تىلىندە جۇمىس جاسايتىن ارنا دەپ ايدار تاعىلىپ، زور ءۇمىت ارتتىرىلىپ اشىلعان «ەل ارنا» شىن مانىندە ەلدىڭ ارناسىنا اينالا الدى ما؟ سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدا قازاق تىلىندەگى باعدارلامالار پايىزىنان، ورىس تىلىندەگى باعدارلامالار پايىزى ەداۋىر كوپ بۇل ارنا باستاپقىدا دىتتەلگەن ۇلتتىق يدەيا ءۇشىن قىزمەت ەتىپ جاتىر ما؟ جاھاندانعان زاماندا اقپارات قۇرالدارى نەگىزگى كۇشكە اينالعان كەزەڭدە قازاقستاندىق ارنالارعا قانداي مەملەكەتتىك ستراتەگيالار ارتتىرىلىپ جانە ول قانشالىقتى دەڭگەيدە ءوزىن اقتاي الىپ وتىر؟ كەمشىلىكتەرى بولعانىمەن كەڭەستىك كەزەڭ تۇسىنداعى تەلەديدار يدەولوگياسىنا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ، مىقتى باقىلاۋ مەن ستراتەگيالىق ماڭىز جۇكتەلىپ، ءوز قىزمەتتەرىن تولىققاندى اتقارا بىلگەندىگىنەن كوپ ساباق الۋىمىز كەرەك سىندى. وكىنىشكە قاراي، قازىر بۇكىل الەمدە ورىن العان تەندەنتسيا ول - بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيانىڭ قوعامدىق سانا مەن جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋداعى ورنى ۇستەمدىك ەتىپ كەلەدى. بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيا بۇقارالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىردى. ال بۇقارالىق مادەنيەتتىڭ ارقاشان جوعارى دەڭگەيلى بولمايتىندىعى بەلگىلى.
قازىرگى تاڭدا «ەل ارنا» ەلدىڭ ارناسى ەمەس، سازدى-ساۋىقتىق ارناعا اينالعان سىڭايلى. ۇزاق جىلدار بويى وتارلىق ساياساتتىڭ سىناق ورداسىنا اينالىپ، ۇلتتىق تامىرىنان ايرىلىپ قالۋدىڭ الدىڭدا قالعان قازاق ۇلتىنىڭ وشكەنىن جاندىرىپ، جوعالتقانىمەن قايتا قاۋىشتىرۋ ماقساتى كوزدەلگەن ارنا قازىر تەك ديونيستىك-اپوللوندىق، گەدونيستىك ەستەتيكانى قالىپتاستىرۋشى ارنا بولىپ وتىر. ولاي دەمەسكە شاراڭىز جوق، الدە بۇل جاستاردىڭ كوڭىل كوتەرەتىن ارناسى ما؟ مەملەكەتتىك ارنا تەك تۇتىنۋشىنىڭ سۇرانىسى جەتەگىندە كەتىپ قالماۋى كەرەك، مەملەكەتتىك ارنا بۇقارا قاۋىمنىڭ ساناسىن دا بارىنشا جوعارى دەڭگەيگە جەتكىزىپ، مادەنيەتىن قالىپتاسىراتىن لوكوموتيۆ بولۋى ءتيىس. كورەرمەن ساناسىن قالىپتاستىراتىن بۇگىنگى كۇنى كوركەمدىك قۇرال تەلەديدار دەپ ايتساق تا قاتەلەسپەيمىز.
عىلىمدا كوركەم ونەردى قابىلداۋ، قابىلداۋشىنىڭ قىر-سىرىمەن اينالىساتىن رەتسەپتيۆتى ەستەتيكا سالاسى قالىپتاسۋدا. قابىلداۋشىنىڭ (وقۋشى، تىڭداۋشى، كورەرمەن) شىعارمانى قالاي قابىلدايتىنى، قابىلداۋ مەحانيزمدەرى، شىعارمانىڭ قابىلداۋشىعا قالاي اسەر ەتەتىندىگى، سول كەزەڭدە ىسكە اساتىن پروتسەستەر، قابىلداۋشىلاردىڭ الەۋمەتتەگى تيپتەرىن جىكتەۋ، اجىراتۋ، انىقتاۋ ماسەلەلەرى رەتسەپتيۆتى ەستەتيكانىڭ زەرتتەۋ نىسانى بولىپ تابىلادى.
قابىلداۋدىڭ الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرىن زەرتتەۋ، ءبىر عانا مادەنيەتتە ونەردى قابىلداۋدىڭ ءتۇرلى تيپتەرى ءومىر سۇرەتىندىگىن كورسەتەدى. قازىرگى زامانعى زەرتتەۋلەر ونەردى تۇتىنۋدىڭ ۋاجدەرىن (موتيۆتەرىن) اجىراتۋعا، انىقتاۋعا مۇمكىندىك جاسايدى. 1988 جىلى رەسەي مەملەكەتتىك ونەرتانۋ ينستيتۋتى مەن ءبىلىم اكادەمياسىنىڭ سوتسيولوگتارىنىڭ بىرلەسە وتىرىپ جاساعان زەرتتەۋلەرىنەن، ءتورت توپتان تۇراتىن قابىلداۋشىلاردىڭ تيپولوگياسى انىقتالعان. ءبىرىنشى توپقا، ماسەلەلەردى شەشۋدى كوزدەۋگە باعىتتالعان قابىلداۋشى (25-27%), ەكىنشى توپقا، ادەپتىلىككە باعىتتالعان قابىلداۋشى (14-15%), ءۇشىنشى توپقا، گەدونيستى باعىتتالعان قابىلداۋشى (40% جوعارى) جانە سوڭعى ءتورتىنشى توپقا، ەستەتيكالى باعىتتالعان قابىلداۋشى (16% شاماسىندا) جاتادى.
ءبىرىنشى، (ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان توپقا) توپ قابىلداۋشىلارى ونەردەن ءوز ومىرلىك تاجىريبەلەرىن ارتتىرۋدى، بايىتۋدى كوزدەيتىندەر، ءوز ومىرىندە كەزدەسە بەرمەيتىن جارقىن اسەرلەردى ىزدەۋ، باسقا بىرەۋلەردىڭ ورنىنا ءوزىن قويىپ كورۋ سىندى سەزىمدەر اياسىنداعىلار.
ەكىنشى، (ادەپتىلىككە باعىتتالعان) توپتى ءبىرىنشى كەزەكتە قيىن كەزەڭدەردە، قيىن جاعدايلاردا ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگى، ماسەلەدەن قالاي شىعۋ كەرەكتىگىن كورسەتەتىن ۇلگى، مودەلدەردىڭ ءىس-ارەكەتتەرى قىزىقتىرادى. بۇل توپ وكىلدەرىنىڭ ونەرگە قۇمارلىعى ادامگەرشىلىك، ادەپتىلىك قاتىناستارىندا بايىپتى تۇراقتىلىقتى تابۋ، قارىم-قاتىناس جاساۋدىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرۋىدەن تۋىندايدى.
ءۇشىنشى، (گەدونيستى باعىتتالعان) توپ - قابىلداۋشىلاردىڭ ەڭ كوپ بولىگىن قۇرايدى. بۇل پۋبليكا، ونەردەن ءلاززات، ساۋىق-سايران، قىزىق كۇتەتىن توپ. بۇل ءوزىنىڭ ومىرىندە كۇندەلىكتى كەزدەسە بەرمەيتىن قىزىقتاردىڭ ورنىن تولتىراتىن، دەمالۋىنا، كوڭىل كوتەرۋىنە، جاۋىر ەتكەن نە كوڭىل-كۇيىن تۇسىرەتىن اۋىر ماسەلەلەردەن شىعۋدى ىزدەيتىندەر. بۇل توپتاعى تۇتىنۋشىلار ونەر وزدەرىنەن ەشنارسە تالاپ ەتپەي، وزىمەن-ءوزى جەڭىل كۇيدە، ويلانۋعا ماجبۇرلەمەي ءوتۋىن قالايدى.
ءتورتىنشى، (ەستەتيكالى باعىتتالعان) توپ قابىلداۋشىسى ونەر ءتىلىن جاقسى تۇسىنەتىن، ونەر تۋىندىلارىنا بايلانىستى كوپتەگەن كوركەمدىك تۇرلەردى، ستيلدەردى بىلەتىن جانە ءار ونەر تۋىندىسىنا وزىنە قاجەتتى مەجەمەن كەلۋشى، باعالاۋشى. ەستەتيكالى باعىتتالعان قابىلداۋشىنىڭ تانىمدىق، ادەپتىلىك تە، گەدونيستىك تە قاجەتتىلىكتەرى بار بولعانىمەن، ول ارقاشان ەڭ الدىمەن كوركەم ءماتىن قاجەت ەتىپ تۇرعان ماسەلەلەرگە، نە ايتقىسى كەلىپ تۇرعاندىعىنا باستى نازار اۋدارادى. ول كوركەم قابىلداۋ اكتىن، الدەبىر پراگماتيكالىق ماسەلەلەردى شەشۋ دەپ ەمەس، ءوز الدىنا، ءوزىنىڭ قۇندىلىعى بار ماقساتتى اكت دەپ ەسەپتەيدى.
وسىنداي باقىلاۋلاردان، زەرتتەۋلەردەن شىعاتىن قورىتىندى: ونەر تۋىندىسى ءار ادامعا ونىڭ ودان قانشالىقتى دارەجەدە الا الاتىنىنا بايلانىستى بەرە الادى. قابىلداۋشىنىڭ ءتۇرلى جىكتەرگە ءبولىنۋى زاڭدىلىق. قالىڭ كوپشىلىكتىڭ ءبارى ەستەتيكالى باعىتتالعان قابىلداۋشى بولۋى مۇمكىن ەمەس. الايدا قاي قوعامدا بولماسىن، اۆتور الدىندا ءوز قابىلداۋشىلارىن تاربيەلەلەۋ، رۋحاني-مورالدىق، ءبىلىمي، ەستەتيكالىق، ساياسي-ەكونوميكالىق تانىمدارىنىڭ وسۋىنە، جەتىلۋىنە ىقپال ەتۋ ماسەلەسى تۇرادى. ونەردىڭ تابيعاتى دا وسىعان جەتەلەيدى.
ارينە، 1988 جىلعى زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسى قازىرگى تاڭدا ۇلكەن وزگەرىسكە ۇشىراۋى ابدەن مۇمكىن. بۇگىنگى كۇنى گەدونيستىك باعدارلى كورەرمەننىڭ پايىزى ەداۋىر ءوسىپ، 80-85 پايىزعا جەتىپ قالۋى دا مۇمكىن.
«ەل ارناداعى» باعدارلامالار تىزبەگىنە كوز جىبەرسەك باسىم پايىزى شەتەلدىك تەلەسەريالدار الاتىنى انىق: «تسەنا جيزني»، «تۋسوۆششيكي»، «ستيل». شەتەلدىك دەرەكتى سەريالدار: «ناعىز كەرەمەت»، «لوس-اندجەلستىڭ داۋ-دامايلارى»، «ءتان مەن جان». كۇندىزگى جانە تۇنگى ۋاقىتتاردا قايتالانىپ بەرىلەتىن سەريالداردان كەيىن تەك ورىس تىلىندە شىعاتىن «ناچيستوتۋ»، «پياتىي ۋگول»، «جەنسوۆەت» باعدارلامالارىن كەزدەستەستىرەمىز. «ەل ارنانىڭ» جۇلدىزدى ديرەكتورى باسشىلىق جۇمىستاردان قولى قالت ەتكەندە، قۇربىلارىن جيناپ اۋىزەكى اڭگىمە-دۇكەن قۇراتىن باعدارلاما. ا.مۇكەي حانىم سياقتى قۇربىلارىنىڭ ءبارى ورىس ءتىلدى ازامات پەن ازاماتشالار. «ناچيستوتۋ»، «پياتىي ۋگول» باعدارلامالارى ءوز كورەرمەندەرىن قالىپتاستىرعان الەۋمەتتىك-قوعامدىق ماسەلەلەردى قوزعايتىن باعدارلامالار ەكەندىگى بەلگىلى، الايدا «جەنسوۆەتتىڭ» يدەولوگياسى مەن فيلوسوفياسى، ماقساتى قانداي ەكەندىگىن تۇسىنە المادىق. حالىقتىڭ قارجىسىنان، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قارجىلاندىراتىن ارنالاردان مەملەكەتتىك ماڭىزى بار تانىمدىق، رۋحاني، ساياسي دۇنيەلەردى، اسىرەسە قازاق تىلىندەگى باعدارلامالاردى قاشان كورەمىز؟
ساۋىقشىلدىق (گەدونيستىك) باعدارلامالار قاتارىنا «ءسۇيىنشى»، «ساز الەمى»، «شىركىن، لايف» باعدارلامالارىن جاتقىزامىز. وسى باعدارلامالاردى كورىپ وتىرىپ، «ەل ارنا» ەلدىڭ ارناسى ەمەس، جەكەلەگەن سۇلۋ حانىمداردىڭ ارناسىنا اينالعان با دەگەن ويعا كەلەسىن. «ءسۇيىنشى» باعدارلاماسىن جۇرگىزۋشى ءانشى ماقپال يسابەكوۆا، باعدارلاماداعى كۇن سايىن ايتىلاتىن اندەر مەن قويىلاتىن بەينەكليپتەر وسى انشىنىكى. وسى «ءسۇيىنشى» باعدارلاماسىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى قانداي دەگەن ساۋال مازالاۋى مۇمكىن. ول قازاقستاندىق شوۋ-بيزنەستەگى جاڭالىقتار. اينالىپ كەلىپ، شوۋ-بيزنەس پەن بۇقارالىق مادەنيەتتەن شەڭبەرىنەن ۇزامايدى جانە ءبىلىمى شامالى ءانشى-ويىنشىلاردىڭ جۇتاڭ سۇحباتتارىنان قۇرالادى. «ەل ارنادان» ەلى ءۇشىن جانىن قيعان، تەر توككەن، الەمدى اۋزىنا قاراتقان، عىلىمعا سۇبەلى ۇلەس قوسقان ەلىمىزدىڭ ارىستارى تۋرالى ەشقاشان حابار كورمەيسىز. جالپى تاۋ تۇلعالاردىڭ بەينەسى جىلىنا ەكراننان جالت ەتسە قۋاناسىز. ال ەلدىڭ ارناسىنىڭ كۇندىز-ءتۇنى كورسەتىپ جاتقانى پوپ-انشىلەر. ءان مەن ءانشى دەگەندەيىن، «ناسيحاتى از بولىپ جاتقان» جانە ەلدىڭ ماسەلەلەرىنەن ارتىق تۇراتىن ساۋىقشىلدار الەمى «ساز الەمى» دەگەن باعدارلاماعا ۇلاسىپتى. تاعى دا ءبىر سۇلۋ بيكەش بايان ەسەنتاەۆا حانىمنىڭ جوباسى. باعدارلاما ناعىز ءديونيسيزمنىڭ كورىنىسى بولىپ وتىر جانە وعان ساراپشىلىق ەتىپ وتىرعان ساراپشىلار مەن ءادىل قازىلار القاسىدا سول شەڭبەردەن ۇزاي المايتىندىقتارى وكىنتەدى. ساۋىقشىل باعدارلامالار، اسىرەسە جاستاردىڭ ساياسي ساناسى مەن بەلسەندىلىگىن قۇرساۋلاپ، تەجەپ، ءوشىرىپ تاستايدى. ونىڭ جەكە تۇلعا قالىپتاسۋىنا جاعىمسىز تۇستارى تاعى بار.
«شىركىن، لايف» رەاليتي-شوۋى قازاق ءتىلدى جاستاردى «ەل ارناعا» مويىن بۇرعىزعانى اقيقات. جوبا اۆتورلارىنىڭ شىعارماشىلىق قيالىنىڭ جارقىن كورىنىسى دەگەنىمىزبەن، كورشى مەملەكەتتەردە دە وسى ىسپەتتى باعدارلامالاردىڭ بارىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. «شىركىن، لايف» رەاليتي-شوۋىنىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى باعدارلامالارىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى وتە دۇرىس بولعانىن بايقادىق. اۋىل ءومىرى مەن تىرشىلىگىن ناسيحاتتاپ، قالا جاستارىنىڭ ءوز قۇنارلى تامىرىنان سۋسىنداتىپ، ەلدىڭ ءيىسىن مۇرىندارىنا كەلتىرگەندەرى، ەكىنشى باعدارلامادا وتان قورعاۋ مەن وتانعا قىزمەت ەتۋدىڭ قيىن دا ماشاقاتتى تۇستارىن دارىپتەپ، حالىققا جەتكىزگەنى قۇپتارلىق. الايدا قاتىسۋشىلاردىڭ پەندەشىلىك مىنەز-قۇلىقتارى مەن ەموتسيالارىنا كوپ ورىن بەرىپ، كورەرمەن قاۋىمدى مەزى قىلاتىن تۇستارى جوق ەمەس. باعدارلاما ەكرانعا شىعارىلعاننان كەيىن ونى تەك جاستار عانا كورەدى دەپ شەكتەپ قويماۋ كەرەك. جاستاردىڭ دا جاسى بار جانە ءتۇرلى بۋىن وكىلدەرى دە تاماشالايدى. باعدارلاما رامكاسىنىڭ شەكتەۋلىگى ەستەتيكالى باعدارلى كورەرمەن ءۇشىن ەشنارسە بەرمەۋى مۇمكىن. نەگىزى ءاربىر تەلەارنا ءوز كورەرمەندەرىن اياۋى ءتيىس جانە ەستيتيكالى باعدارلى كورەرمەنگە يكەمدەلىپ جۇمىس جاساۋ كەرەك.
بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيانىڭ، ونىڭ ىشىندە تەلەديداردىڭ مادەنيەتتى، سانانى تانىمدىق، ەستەتيكالىق، رۋحاني، ەستەتيكالىق تۇرعىدان قالىپتاستىراتىنىن باستى نازاردا ۇستانۋىمىز كەرەك.
تاربيەلىك قىرى دەگەندە، سەناتور، ساياساتكەر كامال بۋرحانوۆ تەلەديداردان بىرنەشە رەت «قازاقتىڭ بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعان كەيىپكەرلەرى دۇرىس ەمەس. الدار كوسە دەگەن كىم ول؟ول ناعىز بارىپ تۇرعان الاياق، جاتىپ ىشەر جالقاۋ» دەگەن پىكىرلەرىن ايتتى. قازاقتىڭ حالىق پروزاسىنىڭ ۇلگىسى رەتىندە عاسىردان عاسىرعا جەتىپ كەلە جاتقان حالىقتىق بەينەگە وسىلاي باعا بەرۋ ورىندى ما؟ حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ مۇراسى رەتىندە الدار كوسە بەينەسى مەن ساتيرالىق ەرتەگى جانرىنىڭ يدەولوگياسىن تۇرپايى سوتسيولوگيالىق كوزقاراس تۇرعىسىنان باعالاۋ دەپ تۇسىنەمىز. الدار كوسە قاراپايىم ەلدى قاناپ، ساراڭدىعىمەن، ناداندىعىمەن، دۇنيەقوڭىزدىعىمەن اتى شىققان بايلاردىڭ قىلىقتارىن اشكەرە ەتىپ، ولاردى ايلامەن، تاپقىرلىقپەن جەڭىپ، ادالدىقتىڭ، ەڭبەكقورلىقتىڭ، قاراپايىمدىلىقتىڭ سالتانات قۇراتىندىعىن مەڭزەيدى. الدار كوسەنىڭ ساراڭ بايلاردى، شايتاندى، ارامزا مولدالاردى جەڭىپ، كۇلكىگە دۋشار ەتۋى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك تانىمىنان تۋىنداپ وتىر. حالىق الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك پەن الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتى سىناۋ ءۇشىن الدار كوسە سىندى تۇلعانى ورتاعا شىعارعان. سەناتوردىڭ ويىنشا الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتى سىناۋ قاشاننان بەرى جاعىمسىز ارەكەت بولعان؟ الدار كوسە تۋرالى ەرتەگىلەردىڭ يدەولوگياسى بالالاردى ءادىل، ادال بولۋعا، ەشكىمنىڭ مالىن ارامدىقپەن يەمدەنبەۋگە، ادىلەتسىز جولمەن بايىماۋعا، بايلىقتى مۇرات، ماقسات، كۋلت ساناماۋعا جانە ساراڭدىقپەن، دۇنيەقوڭىزدىقپەن جيناعان دۇنيەنىڭ بەرەكەسىز بولاتىندىعىنا تاربيەلەۋ، ۇيرەتۋ بولسا كەرەك. بۇل الەۋمەتتەندىرۋ پەداگوگيكاسى، تاربيەسى بولسا كەرەك.
دەپۋتات دەمەكشى، ءبىر ەمەس ەكى رەت، 23 اقپاندا بۇرىنعى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قارۋلى كۇشتەر كۇنىمەن ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەن بارشا حالىقتى قۇتتىقتاعان «حالىق قالاۋلىسى» تاڭىربەرگەن بەردوڭعاروۆتى دەپۋتاتتىق مانداتىنان ايىرىپ، كەلەسى پارلامەنت سايلاۋىنا كانديداتتارى قاتارىنان شىعارىلىپ تاستالۋى كەرەك. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتى ەكەندىگىن، پارلامەنت قابىرعاسىندا وتىرىپ تا سەزىنە الماعان زامانداسىمىزعا ماجىلىستە ورىن جوق.
دەپۋتاتتار كورپۋسى دا قازاقستان تەلەديدار جايى مەن رەپەرتۋارىن قىراعى باقىلاۋدا ۇستاپ، ەل بولۋدىڭ قامىن كۇيتتەسە، قۇبا قۇپ. قازىرگى تاڭدا ەلدىڭ قامىن، ۇلت پەن مەملەكەتتىڭ مۇددەسىن كۇيتتەمەي، جانىن، بايلىعىن، مانسابىن عانا كۇيتتەيتىن ازاماتتار كوپ بولىپ كەتكەندىگى انىق. «ەل ارنانىڭ» ەلدىڭ ارناسىنا اينالدىرۋ ءۇشىن شۇعىل بەتبۇرىس جاسالۋى كەرەك سىندى وي كەلەدى. كاسىبي بىلىگى مىقتى، شىعارماشىل، قازاق تىلىندە ويلايتىن، قازاق مۇڭىمەن جاقسى تانىس ازاماتتاردىڭ رەسپۋبليكالىق ارنالار ساياساتىنا تارتىلۋى قاجەت.
نويابر كەنجەعاراەۆ
اباي اتىنداعى قازۇپۋ-ءنىڭ
دوتسەنتى، ف.ع.ك.
«اباي-اقپارات»