رەداكتسيادان: بەلگىلى كينورەجيسسەر، قازاقستاننىڭ كينەماتوگرافيستەر وداعىنىڭ توراعاسى ەرمەك تۇرسىنوۆ ءوزىنىڭ Facebook جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا: «بۇل تولعانىسىمدى باسۋعا تاۋەكەل ەتەتىن باسىلىم شىعا قويماس، سول سەبەپتى ەشكىمگە سالماق سالماستان، وسىندا – ءوز پاراقشاما جاريالايىن دەپ شەشتىم. كوشىرىپ باسام دەۋشىلەر بولسا – مارحابات»، - دەپ جازىپتى.

ءبىز ەرمەك كارىمجانۇلىنىڭ اتالعان ماقالاسىن Abai.kz وقىرماندارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك. ويتكەنى، وندا ءبىزدىڭ ۇلتتىق كينومىزعا، ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنا قاتىستى كوپ ماڭىزدى ماسەلە كوتەرىلگەن ەكەن. ەندەشە، مارحابات!

– بۇل جولعى ايتپاعىم نە؟ ايتار ءسوزدى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى تاۋىپ بەردى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى – شىن جۇرەكتەن قۇرمەتتەيتىن، باعالايتىن ادامىم – ءوز ءسوزىنىڭ بىرىندە، وكىنىشكە قاراي، كينەماتوگرافيستەر ورتاسىندا «داۋ كۇشەيىپ»، ونىڭ «ىشكى ايتىس-تارتىسقا ابدەن بوككەنىن» ايتتى. پرەزيدەنتتىڭ بۇل سوزىمەن تولىق كەلىسەمىن. داۋدىڭ «كۇشەيگەنى» دە، ورتانىڭ «ايتىس-تارتىسقا بوككەنى» دە راس. بىراق تۇسىندىرە كەتكەندى ءجون سانايمىن – نەگە «كۇشەيدى»، نەگە «بوكتى»؟ «داۋ-دامايدىڭ» سەبەپتەرىن پرەزيدەنت سپريچرايتەرلەرى بىلە بەرمەسە كەرەك. سوندىقتان، ناقتى دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، بىرنەشە مىسال كەلتىرەيىن (بۇل دەرەكتەر قۇپيا ەمەس، ەكىنىڭ ءبىرى اشىپ كورە الادى). سوندا تەك قاسىم-جومارت كەمەلۇلى عانا ەمەس، وسى جايتتان بەيحابار جاننىڭ ءبارى دە ماسەلەنىڭ جاي-جاپسارىن تۇسىنەر دەگەن ۇمىتتەمىن.

— 2019 جىلدىڭ 1 قاراشاسى كۇنى ناو گتسپنك (ۇلتتىق كينونى قولداۋدىڭ مەملەكەتتىك ورتالىعى) مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ پورتالىندا «ەۆرازيا فيلمپروداكشن» جشس-مەن (اتاپ ايتقاندا، ونىڭ ديرەكتورى احمەتعاليەۆ نۇرلان بولاتۇلىمەن) 69-نومەرلى شارت جاساسىپ، قول قويىستى. ورتالىق ءتورايىمىنىڭ جانە اتالعان جشس ديرەكتورىنىڭ اكەلەرىنىڭ اتىنىڭ سايكەس كەلۋى كەزدەيسوق ەمەس. بۇل – گۇلنارا بولاتقىزى سارسەنوۆانىڭ تۋعان باۋىرى. شارت 380 ملن. تەڭگەگە جاسالعان. اقشا بولىنگەن. ەسكەرتە كەتەتىن ءبىر جايت: «نارتاي» جوباسىنىڭ رەجيسسەرى دە، پروديۋسەرى دە – سارسەنوۆانىڭ ءوزى.

بۇل جەردە مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ەتيكاسىنا تومپاق كەلەتىن ءبىر كىلتيپان بار. تۋراسىن ايتقاندا، سارسەنوۆا حانىم نە وزدىگىنەن باس تارتىپ، جەكە جوباسىمەن عانا اينالىسۋى كەرەك ەدى، نە جوبانى ءبىرجولا قويىپ، ورتالىق ءتورايىمىنىڭ قىزمەتىن عانا اتقارۋى كەرەك ەدى. ول مۇنىڭ ەكەۋىن دە جاساعان جوق. مەيلى، ول جاعىن سارسەنوۆا حانىمنىڭ ارىنا قالدىرايىق.

ءارى قاراي كەتتىك.

— 2019 جىلدىڭ 10 جەلتوقسانىندا، قۇجات بويىنشا، شارت ورىندالعان. ەسەپ جىبەرىلگەن. اقشا ساتىمەن يگەرىلگەن. الايدا مۇندا دا ءبارى مۇلتىكسىز ەمەس.

ەرتەسىنە، «ەۆرازيا» جشس شوتىنا اقشا تۇسكەن سوڭ، 347,5 ملن تەڭگە گۇلنارا بولاتقىزىنىڭ جەكە شوتىنا اۋدارىلعان. جانە «قارجىلاي كومەكتىڭ قايتارىمى» دەگەن ۋاجبەن اۋدارىلعان. ايتپەسە بۇل ناقتى ماقساتقا جۇمسالۋعا ءتيىس اقشا ەدى. ەسكەرتىپ وتەيىن، بۇل – بيۋدجەتتىڭ اقشاسى بولاتىن. بۇعان قاراماستان، جىبەرىلگەن ەسەپتى مينيسترلىك ەشبىر سۇراۋسىز قابىلداپ العان.

ودان ءارى جىلجيىق.

— بيىلعى 25 مامىردا سارسەنوۆا باق بەتىندە جالىندى ۇندەۋ جاريالادى. وندا تاريحىمىزداعى وسىنداي اۋىر كەزەڭدە ەلدىڭ پاتريوتى بولعان ءجون ەكەنىن ايتا كەلىپ، 380 ملن تەڭگەنى اشىق تۇردە كەرى قايتارعان. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن گۇلنارا بولاتقىزى، ءسىرا، پاتريوتتىق سەزىمى ءورشىپ تۇرسا كەرەك، الگى 380 ملن-عا تاعى 40 ميلليوندى قوسىپتى...

وسى ءبىر «اتىمتاي جومارتتىقتىڭ» ار جاعىندا الدەبىر سىر جاتقانىن ىشكى تۇيسىكپەن سەزدىم. شىنىندا دا، سولاي بوپ شىقتى. سويتسەك، سىبايلاس جەمورلىققا قارسى كۇرەس كوميتەتى گ.ب.سارسەنوۆانىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاپتى. الايدا گۇلنارا بولاتقىزى بۇل تۋرالى ءلام دەپ اۋىز اشقان جوق. كوميتەت قىزمەتكەرلەرى ونى تەرگەۋگە شاقىرىپ، كۇتىپ وتىرعاندا، ول اسقان سۇڭعىلالىق تانىتىپ، اۋرۋحاناعا جاتا قالدى، تاجىريبەلى ادۆوكاتتارى «پالەلى اقشانى قايتارىپ قۇتىلعانىڭىز دۇرىس» دەپ اقىل قوستى. سارسەنوۆا بۇعان قۇلاق استى دا، بۇكىل ەلگە جار سالىپ، الگى اقشادان ادەمى قۇتىلماق بولدى.

جالعاستىرامىز.

— 2019 جىلدىڭ 1 قاراشاسىندا ناو گتسپنك مەن «Bozokfilm» جشس اراسىندا 71-نومەرلى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى شارت جاسالدى. «Bozokfilm» جاعىنان شارتقا ناۆكەەۆا اينۋرا قول قويدى. شارتتىڭ سوماسى 109 ملن تەڭگە. كەيىنىرەك، 2020 جىلدىڭ 18 ساۋىرىندە وسى قاتىسۋشىلار اراسىندا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى 39-نومەرلى قوسىمشا شارت جاسالدى. سوماسى 644 608 150 تەڭگە.

مۇنداعى كىلتيپان نەدە؟ مىنادا: ناۆكەەۆا اينۋرا بەيىمبەتقىزى – ناو گتسپنك توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ايدارحان ادىلباەۆتىڭ ايەلى. بۇعان قوسا «Bozokfilm» مەردىگەرلەرىنىڭ قاتارىندا سول ادىلباەۆتىڭ وزىنە تيەسىلى «كانايدار» كومپانياسى دا ءجۇر.

ءارى قاراي كەتتىك.

— 2019 جىلدىڭ 2 قاراشاسىندا ناو گتسپنك مەن «ساتاي فيلم» كومپانياسى اراسىندا سوماسى 500 ملن تەڭگە بولاتىن 72-نومەرلى شارت جاسالعان. بۇل – «بوكسەر» جوباسى. ال سول جىلدىڭ 7 جەلتوقسانىندا «ساتاي فيلم» الگى 500 ملن-نىڭ ەسەبىن بەرىپ تە ۇلگەرگەن. سوندا ءبىر ايعا دا جەتپەيتىن ۋاقىتتا اتالعان كومپانيا بۇكىل بيۋدجەتتى يگەرىپ تاستاعان با؟ ونىڭ ۇستىنە، اقشا، ادەتتە، بىردەن، سول كۇنى اۋدارىلا سالمايدى عوي. تاجىريبەلى كينوگەر رەتىندە اشىق مالىمدەيمىن: بۇل مۇلدە مۇمكىن ەمەس شارۋا. وسىنشا اقشانى از ۋاقىت ىشىندە يگەرۋ اقىلعا سىيمايدى. مۇنى كاسىبي ماماندار جاقسى تۇسىنەدى.

الايدا سول جىلدىڭ 20 جەلتوقسانى كۇنى الگى شارتقا قوسىمشا 22 ملن 885 مىڭ تەڭگەگە كەلىسىم جاسالعان. سول باياعى «بوكسەر» جوباسى ءۇشىن.

ودان ءارى جىلجيىق.

— 2019 جىلدىڭ 20 جەلتوقسانىندا «اتلاس ينتەرتەينمەنت» جشس-مەن سوماسى 20 ملن تەڭگە بولاتىن 87-نومەرلى شارت جاسالعان. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، پورتالدا، كينونى قولداۋ ورتالىعىنىڭ پاراقشاسىندا بۇل شارتقا الگى «بوكسەردىڭ» شىعىن ءليميتى مەن تەحنيكالىق سپەتسيفيكاتسياسى قىستىرىلا قالىپتى. قالايشا بۇلاي بولعانىن تۇسىندىرە المايمىن. مۇنىڭ ارتىندا دا جۇمباق ءارى كۇماندى الدەنە بار.

— 2019 جىلدىڭ 1 قاراشاسىندا «تاناريس پروداكشن» جشس-مەن، ديرەكتورى س.ج.ازىموۆپەن 75-نومەرلى شارت جاسالعان. سوماسى 20 ملن. 822 مىڭ 545 تەڭگە. جوبانىڭ اتاۋى – «ۇستازدىڭ ورالۋى». ەسەپ 2019 جىلدىڭ 7 جەلتوقسانىندا-اق جىبەرىلىپ قويىلعان، ال ءفيلمنىڭ ءوزى – جوق. تۇسىرىلمەگەن. جالپى، بۇل سەرگەي جۇمابايۇلىنا ابدەن ءتان جايت. ەسىمدە، 2018 جىلى ول «ورالحان بوكەي» دەرەكتى فيلمىنە 19 ملن. 943 مىڭ تەڭگە العان بولاتىن. قارجىنىڭ جۇمسالۋ ەسەبىن مينيسترلىك قابىلداپ الدى، ال ءفيلمدى كورگەن ادام جوق.

جالعاستىرامىز.

— 2019 جىلدىڭ 28 قازانىندا ناو گتسپنك مەن «باياحمەتوۆ ك» يپ اراسىندا سوماسى 16 ملن. 560 مىڭ تەڭگە بولاتىن 68-نومەرلى شارت جاسالعان جانە 2020 جىلدىڭ 23 قاڭتارىندا 2-نومەرلى تاپ وسىنداي شارت 66 ملن. 240 مىڭ تەڭگەگە سول باياحمەتوۆپەن جاسالعان. بۇل شارت گتسپنك ورنالاسقان ءوفيستى جالداۋ ءۇشىن جاسالعان. سىرتتاي قاراعاندا مۇندا تۇرعان دا ەشتەڭە جوق بولۋى مۇمكىن، بىراق ازامات باياحمەتوۆ ك. – گۇلنارا بولاتقىزىنىڭ جەكە جۇرگىزۋشىسى. جالپى، 36 ادامدىق ءوفيستى جالداۋ ءۇشىن جىلىنا 66 ملن. تولەۋ دە، مەنىڭشە، تىم ارتىق سەكىلدى...

ەندى ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقىسى جونىندە ءبىر اۋىز ءسوز.

ماسەلەن، ورتالىق ءتورايىمىنىڭ كەڭەسشىسى اننا كاچكونىڭ (شەتەل ازاماتشاسى) جالاقىسى – ايىنا 6 ملن. 300 مىڭ تەڭگە. جالاقى مولشەرىنىڭ ارقيلى بولۋى مۇمكىن ەكەنىمەن كەلىسەمىن. ارينە، ماماننىڭ ەڭبەگى سول جالاقىعا ساي بولسا عانا. ەگەر اننا كاچكو، ايتالىق، ستيۆەن سپيلبەرگ بولسا، ونىڭ اقىل-كەڭەسى ءۇشىن مەن بۇدان دا كوپ تولەر ەدىم. الايدا اننا كاچكو سپيلبەرگ بولماعاندىقتان، كوكەيىمدە كوپ سۇراق تۋىندايدى.

تۇپتەپ كەلگەندە ايتارىم:

مۆك (ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا) ءتورايىمى بولىپ مادەنيەت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆا وتىر. ءفيلمدى وندىرىسكە جىبەرۋ تۋرالى اقىرعى شەشىمگە مينيستر قول قويادى. «ءمينيستردىڭ ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتىنە دەگەن وسىنشاما بەيىلدى كوزقاراسىنا نە سەبەپ؟ قوردىڭ جىبەرگەن ەسەپتەرى نەگە تەز قابىلدانادى؟» دەگەن سۇراقتار باسىما تالاي رەت كەلدى. سويتسەم، مۇنىڭ دا سەبەبى بار ەكەن. «نارتاي» جوباسىنىڭ كومپوزيتورى قازىرگى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ا.ر.رايىمقۇلوۆا بولىپ شىقتى.

ەندى.

وسى ماسەلەنىڭ استارىندا ءبىز بىلمەيتىن تالاي سىر بار دەپ بولجاۋعا، ونىڭ جاي-جاپسارىن سۇراۋعا، ول ساۋالداردى ەڭ جوعارعى جاققا – ماسەلەن، قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا جولداۋعا حاقىم بار ما، جوق پا؟ بار دەپ ويلايمىن. ەگەر مەنىڭ وسى جازبادا ءۇستىرت قانا ايتىپ وتكەندەرىم قىلمىس بولماسا، قىلمىس دەگەن نە سوندا؟ ەگەر بۇل سىبايلاس جەمقورلىق بولماسا، وندا نە؟

ايتپاقشى، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس كوميتەتى قىلمىستىق ءىس قوزعادى. ونى ەشكىم جاپقان جوق. تەرگەۋ-تەكسەرۋ جالعاسۋدا. انىقتالىپ جاتقان جايتتاردان ادام شوشيدى. بىراق ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنداعى ادامدار تۇك بولماعانداي ءوز ورىندارىندا جۇمىستارىن جالعاستىرىپ وتىر. مۇنى قالاي تۇسىنەمىز؟

وسىعان وراي ايتپاعىم نە؟

ەگەر بيلىك كينوگەرلەردىڭ ءسوزىن تىڭداماي، ۋاجىنە قۇلاق اسپاي، ماڭىزدى ورىندارعا مۇلدە كەزدەيسوق ادامداردى تاعايىنداۋدى جالعاستىرا بەرسە، كينو قوعامداستىعى «ىشكى ايتىس-تارتىسقا بوگە ءتۇسىپ»، ءارى قاراي دا «داۋدان» كوز اشپايتىن بولادى. سوندىقتان دا مەن رايىمقۇلوۆانىڭ، سارسەنوۆانىڭ، سەيىتوۆانىڭ، ادىلباەۆتىڭ جانە تاعى باسقالاردىڭ تاعايىندالۋى سىبايلاس جەمقورلىقتى ءورشىتىپ قانا قويمايدى، بۇكىل قازاقستان مادەنيەتىنە زيان كەلتىرەدى دەپ ەسەپتەيمىن. بيلىك مەنىڭ وسى سوزدەرىمدى ەسكەرىپ، ودان قورىتىندى شىعارمايىنشا بۇل پىكىرىمنەن قايتپايمىن. وسىنداي قاتەلىكتەردى بولدىرماۋ كەرەكتىگى جونىندە، ايتپەسە جەمقورلىق قاۋپىنىڭ زور ەكەنى تۋرالى مەن پرەزيدەنت ماڭايىنداعى جاۋاپتى ادامدارعا «مىڭ-ميلون» رەت ايتقانمىن دا. بىراق سوزىمە قۇلاق اسقان جان بولمادى. امال جوق، ماسەلەنى بۇكىل قوعام الدىنا شىعارىپ، «كوردىڭىزدەر مە، اقىرى نە بولعانىن؟» دەپ اشىق ايتۋعا ءماجبۇرمىن. راسىندا دا، پرەزيدەنت كينوقوعامداستىقتى ايىپتاسا، كينوقوعامداستىق وسى ساۋالداردى پرەزيدەنتكە قويۋعا حاقىلى. سالدار دەگەن بار، سەبەپ دەگەن بار. سەبەپ – كادر ساياساتىندا جاتىر. ءادىل ىرىكتەي الماۋدا جاتىر. ءارامشوپ ەگىپ الىپ، راۋشانگۇل ءوسىپ شىعادى دەپ كۇتۋ – اقىماقتىق.

ەندى نە ىستەيمىز؟

بىرىنشىدەن، وسىنىڭ بارىنە توقتاۋ سالۋ كەرەك. ەش اقىلعا سىيمايتىن جايتتار بولىپ جاتىر. كينوقوعامداستىق ءبارىن كورىپ-ءبىلىپ، بىراق اڭىسىن اڭدىپ قانا، ءۇنسىز وتىر، ال بيلىك ەشتەڭە جاسامايدى.

ەكىنشىدەن، مەنىڭشە، پيتچينگ ناتيجەلەرىن جويىپ، وتىنىمدەردى قايتا قاراۋ قاجەت. جانە ونى باسقا ساراپشىلار كەڭەسى قاراۋعا ءتيىس. قازىرگى كەڭەس ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى باسشىلارىنىڭ «بۇلىڭعىر» ارەكەتتەرىنىڭ جەتەگىندە كەتىپ، ءوز قاۋقارسىزدىعىن تانىتتى.

ساراپشىلار كەڭەسىنە تەك كاسىبي مامانداردى عانا ەمەس، ناعىز ءادىل، ءپرينتسيپتى ادامداردى دا تارتۋ كەرەك. جاي انشەيىن قارا كوبەيتىپ وتىرعاندار ءادىل تورەلىك ەتە المايدى. ورتالىق باسشىلىعىنىڭ مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ رۇقساتىمەن «تىقپالاپ وتكىزگەن» سولاقاي شەشىمدەرىنە بەلگىلى ءبىر دارەجەدە سونداي جىگەرسىز ساراپشىلار دا كىنالى.

مەن ورتالىقتىڭ قازىرگى باسشىلىعى بۇكىل قۇرامىمەن ورنىنان كەتۋگە ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىن.

مەن پيتچينگ ناتيجەلەرىن جويۋمەن بىرگە، بۇكىل ۇسىنىلعان وتىنىمدەردى قايتا قاراۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن، ويتكەنى تالاي ناعىز مىقتى جوبالار سىرت قالىپ قويدى. شەشۋشى كەزەڭگە مۇلدە تۇسىنىكسىز ءبىراز ناشار كارتينالار ءوتىپ كەتتى. كەيبىر جوبالار فينالعا ءتىپتى ساراپشىلار كەڭەسىن اينالىپ ءوتتى. ياعني، كوپ نارسە ساراپشىلار باس قوسقان كابينەتتە ەمەس، مۇلدە باسقا كابينەتتەردە شەشىلدى. اقىرىندا ساراپشىلار كەڭەسىندە شەشۋشى داۋىس جوق بولىپ شىقتى. ول تەك كەڭەس بەرۋمەن نەمەسە پىكىر قوسۋمەن شەكتەلەدى. «كەڭەسى» مەن «پىكىرى» ەش ەسكەرىلمەسە، ونداي كەڭەستىڭ كەرەگى نە؟

ءارى قاراي كەتتىك...

جالعاسى بار...

ەرمەك تۇرسىنوۆ، قازاقستان كينەماتوگرافيستەر وداعىنىڭ توراعاسى. 

Abai.kz