ءتيىمدى تۇستارى:

1. كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ استاناسى سوعىس جاعدايىندا جاۋ تەز جەتپەيتىن ايماقتا ورنالاسۋى ءتيىس دەگەن زاڭدىلىق بار. استانا ەلىمىزدىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان. الماتى ول جاعىنان شەكارادا ەدى. سوندىقتان گەوساياسي تۇرعىدان استانانى اۋىستىرۋ دۇرىس قادام بولدى. مىسالى 2000-جىلدارى قازاقستان مەن وزبەكستان ءوزارا ايماقتىق باسەكەلەستىكتە بولعان ساتتە، اسكەري ساراپشىلار سوعىس بولسا تاشكەنتتى قورعاۋ قيىن دەگەندى ايتتى. سەبەبى ءبىزدىڭ شەكاراعا ءتيىپ تۇر. بۇل تۇرعىدان قاراساق، اۋىستىرۋ دۇرىس شەشىم.

2. يدەولوگيالىق تۇرعىدان دەر كەزىندە شەشىم قابىلداندى. مىسالى 1999 جىلى استانادا 300 مىڭ حالىق بولسا، قازىر 1,1 ملن ادام تۇرادى. سول ساتتە ەتنيكالىق قۇرامىنىڭ 40% عانا قازاقتار بولسا، قازىر ول كورسەتكىش 80%. 90-جىلدارى استانا قالاسىندا 45% ورىس تۇرسا، قازىر 12-15% ورىستار. ياعني ورىس ازايعان، قازاق كوبەيگەن. بۇل دۇرىس.

3. استانا سولتۇستىككە ىقپال ەتۋ ءۇشىن دە قاجەت. ءبىز "قىرىم ستسەناريىن" ۇنەمى ەسكە الامىز. سونى بولدىرماۋ ءۇشىن ورتالىقتان شەشىم قابىلدانىپ، قازاقىلاندىرۋ ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. تاسباقانىڭ جىلدامدىعىمەن. بىراق ايتەۋىر بار. ول تۇرعىدان استانانىڭ سولتۇستىككە جاقىن بولۋى اسەر ەتۋدە. الماتىدا بولسا بۇل ءتىپتى قيىن بولار ما ەدى. بىراق باعدارلامانىڭ ىسكە اسۋ جىلدامدىعىنا قاراپ شاشىم اعاردى.

4. تاعى ءبىر ميلليون حالقى بار قالانى جاساي الدىق. ول جاقسى. الەمدىك ستاندارتقا ءسال-ءپال جاقىن عيماراتتار سالىندى. ولدا دۇرىس.

ءتيىمسىز تۇستارى:

1. قالانىڭ اتاۋى. باسىندا تاڭداعان ساتتە-اق بىردەن "الاش وردا" دەپ قويسا، وندا ۇلتتىق يدەولوگياعا اسەر ەتەر ەدى. جوق، ولاي بولمادى. مۇمكىن سولتۇستىكتەن جاسقانعان بولار. قازىرگى اتاۋى جايلى ءسوز قوزعاماي-اق قويايىن.

2. ءبىر تۇلعانى دارىپتەۋدىڭ، كۋلت رەتىندە كورسەتۋدىڭ قالاسىنا اينالدى. اۋەجاي، ۋنيۆەرسيتەت، ۆوكزال، قالا اتاۋى. ول كىسىنىڭ ەڭبەگى جوق ەمەس، بار. ناقتى شەشىم قابىلداعان دا سول ادام. بىراق وسىنشالىق جاعىناتىنداي نە بولدى؟ "استانانى ءبىر ادام سالدى" دەۋ قاتە تۇسىنىگىن تىقپىشتاۋدا. استانا ءبىر ادامنىڭ شەشىمىمەن اۋىستى، ول راس. بىراق قالانىڭ ءار كىرپىشىندە قازاقتىڭ ماڭداي تەرى جاتىر.

3. استانانى سالۋ ءۇشىن كوپ قارجى كەتتى. سايكەسىنشە ايماقتار دامۋى تەجەلدى. ياعني قالا سالۋعا تىم كوپ رەسۋرس شاشتىق.

4. استانا ەكونوميكالىق بەلسەندى قالا ەمەس. ول ونەركاسىپ ورداسى ەمەس، شەشىمدەر ورداسى. سايكەسىنشە قارجى تاپپايدى. مىسالى مۇنايلى باتىس، كومىرلى ورتالىق، استىقتى قوستاناي، كۇنباعىستى، ۋراندى شىعىس، باۋ-باقشالى وڭتۇستىك سياقتى ەمەس. الماتى سياقتى ەكونوميكالىق بەلسەندى دە ەمەس. ياعني قارجى الادى، بىراق قارجىنى ارتتىرمايدى. ەكونوميكالىق اكتيۆ جوق.

5. قالانىڭ سۋ جۇيەسىنىڭ "سۇمدىقتىعى". جاۋىن سايىن ۆەنەتسيا.

6.LRT-نى سالامىز دەگەن داڭعازالىق. قالا حالقى مەن كەتەتىن قارجىنى ەسەپتەپ-اق، ونىڭ ءتيىمسىز ەكەنىن جاس بالا دا ءتۇسىندى. بىراق قارجى ءبولىندى، جەلىندى. LRT جوق. ايتپاقشى 92 ملرد تەڭگەلىك كوشە نە بولدى؟

قورىتا ايتقاندا: استانا قالاسى مەن الماتى اراسىندا تاڭداۋ بولسا، الماتىنى تاڭدايمىن. جاستاردىڭ جانە كرەاتيۆتىڭ، مۇمكىندىكتەردىڭ قالاسى. دەموكراتيانىڭ قالاسى دا وسى الماتى. كەشەگى جەلتوقسان مەن بۇگىنگى ساياسي قوزعالىستار سونىڭ كورىنىسى.

استانا جازدا سالقىن، قىستا بوران، سۋىق. اۋا-رايى ءتيىمسىز. الماتى سياقتى تاۋعا شىعۋ مۇمكىندىگى جوق. ماساسى گەموگلoبينىڭدى ازايتىپ، جۇيكە تالشىقتارىڭدى ۇزەدى. سوندىقتان استانا ساياسي شەشىم ورداسى، بىراق ومىردەن كايف الاتىن شاھار ەمەس دەپ باعالايمىن.

اسحات قاسەنعاليدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz