مەنىڭ ەسىمە 2008 جىلدىڭ 23 مامىرىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ اقوردادا ءبىر توپ قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى باسشىلارىمەن كەزدەسىپ، ۇلتتىق جاڭعىرۋ جانە حالقىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى اياسىنداعى كەلەلى ماسەلەلەر بويىنشا كەڭ كولەمدى سۇحبات بەر­گەنى ەرىكسىز ورالا بەرەدى. سول سۇح­با­تىندا ەلباسى بىلاي دەپ اتاپ وتكەن-ءدى:

«مۇنان ءبىراز جىل بۇرىن قازاقستان ەگەمەن ەل رەتىندە قالىپتاسۋ بەلەسىنەن ءوتتى، ەر-تۇرمانىمىز بۇتىندەلدى، ەندى قازاق اتقا قونادى، كوپ ۇزاماي، الەمدىك دوداعا قوسىلادى دەگەن ەدىم. ايتقانىم كەلگەن جوق پا؟ كەلدى عوي. سول تىلەكتى قۇداي بەرگەن جوق پا؟ بەردى عوي.

مىنە، ەندى قازاقستان تۇلپارى الەم­دىك بايگەگە قوسىلادى. قوسىلعانىنا كوپ بولماسا دا ارعىماعىمىز ارىنداپ، العا باسىپ كەلەدى».

الدىمەن قازاقستانىمىزدىڭ ەگەمەن ەل رەتىندە قالىپتاسىپ، سودان كەيىن ءوزى شىققان بەلەسىن ارتقا سالۋى اراسىندا قاھارمان حالقىمىزدىڭ، تۇڭعىش ەلبا­سى­مىزدىڭ تولاسسىز ەرەن ەڭبەگى جات­قا­نىن كوز الدىعا اكەلىپ كورەلىكشى. بۇ­رىن­عى الىپ يمپەريا - كەڭەس وداعى كۇيرەدى. قازاقستان تاۋەلسىز ەل اتاندى. سول ءبىر تاۋەلسىز قوعامىمىز جاداعاي قوعام بولاتىن. مۇنداي ىلۋدە ءبىر كەزدەسەتىن عالامات جاڭالىققا - ەگەمەن ەل ورناتۋعا جاڭا قوعام ساياسي دا، ەكونو­مي­كالىق تۇرعىدان دا دايىن ەمەس ەدى. نۇر­سۇلتان ءابىشۇلى قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىنا وسىنداي وتە كۇردەلى شاقتا ەندى.

مەنىڭ ەسىمە 2008 جىلدىڭ 23 مامىرىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ اقوردادا ءبىر توپ قازاق ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى باسشىلارىمەن كەزدەسىپ، ۇلتتىق جاڭعىرۋ جانە حالقىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى اياسىنداعى كەلەلى ماسەلەلەر بويىنشا كەڭ كولەمدى سۇحبات بەر­گەنى ەرىكسىز ورالا بەرەدى. سول سۇح­با­تىندا ەلباسى بىلاي دەپ اتاپ وتكەن-ءدى:

«مۇنان ءبىراز جىل بۇرىن قازاقستان ەگەمەن ەل رەتىندە قالىپتاسۋ بەلەسىنەن ءوتتى، ەر-تۇرمانىمىز بۇتىندەلدى، ەندى قازاق اتقا قونادى، كوپ ۇزاماي، الەمدىك دوداعا قوسىلادى دەگەن ەدىم. ايتقانىم كەلگەن جوق پا؟ كەلدى عوي. سول تىلەكتى قۇداي بەرگەن جوق پا؟ بەردى عوي.

مىنە، ەندى قازاقستان تۇلپارى الەم­دىك بايگەگە قوسىلادى. قوسىلعانىنا كوپ بولماسا دا ارعىماعىمىز ارىنداپ، العا باسىپ كەلەدى».

الدىمەن قازاقستانىمىزدىڭ ەگەمەن ەل رەتىندە قالىپتاسىپ، سودان كەيىن ءوزى شىققان بەلەسىن ارتقا سالۋى اراسىندا قاھارمان حالقىمىزدىڭ، تۇڭعىش ەلبا­سى­مىزدىڭ تولاسسىز ەرەن ەڭبەگى جات­قا­نىن كوز الدىعا اكەلىپ كورەلىكشى. بۇ­رىن­عى الىپ يمپەريا - كەڭەس وداعى كۇيرەدى. قازاقستان تاۋەلسىز ەل اتاندى. سول ءبىر تاۋەلسىز قوعامىمىز جاداعاي قوعام بولاتىن. مۇنداي ىلۋدە ءبىر كەزدەسەتىن عالامات جاڭالىققا - ەگەمەن ەل ورناتۋعا جاڭا قوعام ساياسي دا، ەكونو­مي­كالىق تۇرعىدان دا دايىن ەمەس ەدى. نۇر­سۇلتان ءابىشۇلى قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىنا وسىنداي وتە كۇردەلى شاقتا ەندى.

ءيا، وسىناۋ تاعدىرشەشتى كەزەڭ ەلىمىز، ەلباسىمىز ءدال سۋرەتتەگەندەي، «تەمىر تاياق - ينەدەي، تەمىر ەتىك - تۇيمەدەي» بول­عانشا جان-جاقتان انتالاعان الەۋ­مەت­تىك-ساياسي، ەكونوميكالىق قيىنشى­لىق­تارمەن ارپالىسقا ءتۇستى. ەلباسىمىز بولسا، ءاۋ باستان تاۋەلسىزدىك تاريحتىڭ ماڭگىگە ءبولىپ بەرگەن ەنشىسى ەمەس، حالىقتىڭ مامىراجاي ءومىر سۇرۋىنە بەرىلگەن كەپىلدىك تە ەمەس ەكەنىن ايتا كەلىپ، قاراپايىم دا قاسيەتتى تۇجىرىمدى - ازاتتىق الۋمەن ءىس بىتپەيدى، ونى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن زامانعا ساي امالىڭ بولۋى كەرەكتىگىن باتىل ۇسىنۋمەن كەلدى. ەلباسى­مىزدىڭ دانا ساياساتكەر تۇلعا ەكەنىن جالپاق الەم مويىندادى.

قازاقستاننىڭ سوڭعى ونجىلدىقتاعى سىرتقى ساياسي تابىستارىنا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن قول جەتكىزىلدى. ەڭ ءبىر ىقپالدى حالىقارا­لىق ۇيىم ەقىۇ-عا 2010 جىلعى ءساتتى توراعالىق ەتۋ ەلىمىزدىڭ داۋىرلىك جەتىستىگى بولىپ تابىلادى. وسى ۇيىمنىڭ استانادا وتكىزىلگەن سوڭعى 11 جىل ىشىندەگى ءبىرىنشى ءسامميتى ەقىۇ-عا قازاقستان­نىڭ باسشىلىق ەتۋىنىڭ ناتيجەلەرىنە ەرەك­شە ماعىنا قوستى. ۇستىمىزدەگى جىلى قازاقستاننىڭ بەدەلدى ءارى ىقپالدى مەملەكەت رەتىندە حالىقارالىق تۇرعىدان تانىلعان ابىرويى ارتا ءتۇستى. ەلىمىز شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنداعى ءبىر جىلدىق توراعالىق فۋنكتسيالارىن تابىستى جۇزەگە اسىرسا، 1 شىلدەدەن باستاپ يكۇ توراعالىعىنا كىرىستى. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇسىنى­سى­مەن وسى ۇيىمنىڭ اتى يسلام ىنتى­ماقتاستىعى ۇيىمى بولىپ وزگەرتىلدى. ىنتىماقتاستىق ءسوزى بۇكىل مۇسىلمان جۇرتىن ورتاقتاستىرا تۇسەتىنىنە سەنەمىز. ال استانادا وتكەن شىۇ-نىڭ ونىن­شى مەرەيتويلىق ءسامميتى ساياسي كۇن­تىزبەنىڭ ەلەۋلى وقيعاسى بولدى. قا­زاقستاننىڭ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ سەزىن ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى ءجونىن­دەگى كەڭەستى (اوسشك) شاقىرۋ تۋرالى حالىقارالىق ۇندەۋى جاھاندىق قاۋىپ­سىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە قوسقان قوماقتى ۇلەس بولىپ تابىلادى.

مەملەكەت قۇرىلىسىنىڭ جيىرما جىلدىق تاريحى، وسىنداي كۇردەلى دە ىزگى جول­دا قول جەتكىزگەن جەڭىستى جولدارى، تاياۋداعى جانە ودان ارعى كەزەڭدەردى كوزدەيتىن مەجەلەر قازاقستاننىڭ دامۋى الەمدىك تاجىريبەدە جالپى قابىلدانعان دەموكراتيا، «ادامي كاپيتالعا» ۇقىپتى كوزقاراس قاعيداتتارىنا سايكەس كەلەدى دەگەن تۇجىرىم جاساۋعا نەگىز بولا الا­دى، مۇنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ تاڭداپ ال­عان باعىتىنىڭ دۇرىستىعىن تانىتادى.

بۇل رەتتە «قازاقستان رەسپۋبليكا­سى­نىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى» تۋرالى 1991 جىلعى 16 جەلتوقسانداعى كونستي­تۋ­تسيالىق زاڭ جاڭا، تاۋەلسىز قازاق­ستان­دى دامىتۋ ءۇشىن نەگىزگى قۇجات بولىپ تابىلاتىندىعىن ارقاشان ەستە ساقتاۋ قاجەت. قۇجات «قازاق كسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» 1990 جىلعى 25 قازانداعى دەكلاراتسياسىنىڭ نەگىزگى قاعي­داتتارىن بەكىتىپ، قازاقستان رەس­پۋب­لي­كا­سى تاۋەلسىزدىگىنىڭ ناعىز دەكلارا­تسيا­سىنا اينالدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىل­دىعى تۇسىندا وقيعانىڭ ەرەكشە ماڭىزىن سەزىنە وتىرىپ، پارلامەنتتىڭ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى دەكلا­راتسياسىن قابىلداۋىن ورىندى دەپ سانايمىن.

«قازاقستان ءوزىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىن الەمدىك ۇيلەسىمدىك يدەيا­لارى ارقىلى ينتەگراتور مەملەكەتكە اينالۋمەن قارسى الىپ وتىر. وسىناۋ قۇن جەتپەس يدەيانىڭ اۆتورى دا، باستاماشىسى دا، ىسكە اسىرۋشىسى دا تۇڭعىش ەلباسىمىز ەكەنىن سەزىپ، بىلگەن قانداستارى­مىزدىڭ ءون بويىن كۇش-قۋات جالى­نى كەرنەمەي مە؟ باسقاشا بولۋ مۇمكىن ەمەس. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى الەمدىك ءۇي­لەسىمدىك يدەياسىن ءساتتى باستاپ كەتتى. وسى يدەيانىڭ دامۋ­شى مەملەكەتتەرى ءۇشىن اۋاداي قا­جەت ەكەنىنە ۋاقىت تورەشى ايقىن­داۋدا. ور­تالىق ازيا­دا كوشباسشى اتاندى، ەۋروپامەن ۇزەڭگى قاعىستىرا باس­تادى. تەك جاڭا استانا سالۋ ار­قى­لى عانا نۇرسۇلتان ءابىش­ۇلى ۇلتتىڭ بەدەلىن قايتارىپ الۋ دەپ ورىلەتىن عالامات جەڭىس سىيلادى تۋعان حالقىنا. ءسويتىپ، جاڭا استانا الەم تورىنە اينالدى.

ەلباسىمىز ن.­ا.نازار­باەۆ­تىڭ دانا ساياساتى ارقاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان حالقىنىڭ قول جەتكىزگەن ۇلان-عايىر جەتىستىكتەرىنە پروگرەسسيۆتى ادامزات ءادىل باعاسىن بەرۋدە جانە قازاقستا­نى­مىز­دىڭ بولاشا­عىنا سەنىممەن قاراۋدا دەگەن سەنىم كوكەيىمىزگە ۇيا سالۋدا. ۇلت كوشباسشىسى ن.­ا.نا­زارباەۆتىڭ اي­تۋلى رەفورماتور تۇلعا رەتىندە جاسامپاز يدەيالارىنىڭ ناقتى ىسكە اينا­لىپ كەلە جاتقانىنا ءپىر بەكەت اتانىڭ وتانى - ماڭعىستاۋ ەلى ريزاشىلىعىن بىلدىرۋدە.

وتكەن 20 جىل بەدەرىندە قازىنالى تۇبەكتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق بەينەسى ادام تانىماستاي وزگەردى. بۇل، ءسوز جوق، ەلباسىمىزدىڭ وسى ولكەگە دەگەن قام­قور­لىعىنىڭ ارقاسى. ەلباسىمىزدىڭ تاپسىر­ما­سىمەن بۇرىنعى اقتاۋ شاعىن تەڭىز پورتى حالىقارالىق تەڭىز ساۋدا پورتىنا اينالدى جانە وسىنىڭ نەگىزىندە ەركىن ەكونوميكالىق ايماعى قۇرىل­دى. وسىندا كاسپي جاعالاۋى ەلدەرى مەملەكەت باس­شى­لارىنىڭ بەيرەسمي كەزدەسۋلەرى وتكىزىلدى.

ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ءوزى اتاپ وتكەنىندەي، كاسپي الەمدىك گەوەكو­نو­ميكالىق، ەكولوگيالىق جانە بيوشا­رۋاشىلىق مۇددەلەر ارقىلى وزىنە تارتا وتىرىپ، الدەبىر دەربەس قوعامداستىققا بىرىكتىرۋگە قابىلەتتى گەوساياسي ءوڭىر رەتىندە كورىنىپ كەلەدى. وعان سونىمەن قاتار شەكارالاس بارلىق مەملەكەتتەردىڭ تەڭىز سۋى قويماسىن ءوزارا تۇسىنىستىكپەن بىرلەسە پايدالانۋ جونىندەگى ۇستا­نىم­دارى دا يگى ىقپال ەتۋدە.

ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز كاسپي تەڭىزى جونىندە وسى جانە وزگە دە كاسپي جاعا­لاۋى مەملەكەتتەرى تانىعان، قۇرمەت تۇ­تا­تىن كەلىسىمدەردى مۇلتىكسىز جۇزەگە اسىرۋدىڭ بارلىق ءىس-شارالارىن ادال ورىنداۋدا. ءبىر عانا مىسال، كاسپيدىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارى ءاردايىم ۇكىمەتىمىزدىڭ باستى نازارىندا. ءويت­كەنى، كاسپيدىڭ ەكولوگيالىق تەپە-تەڭ­دى­گىن قامتاماسىز ەتپەيىنشە، تابيعاتتىڭ ءوزى بەس كورشىلەس ەلگە سىيعا تارتقان كاسپيدى ورنى تولماس قاسىرەتكە ۇشى­راتۋىمىز بەك مۇمكىن.

سوڭعى وتىز جىلدىڭ ىشىندە كاسپي­دىڭ ەكولوگيالىق جۇيەسى قاتتى وزگەرىس­تەر­گە ۇشىراپ، تومەندەپ كەتتى. ۇشى-قيى­رى جوق كاسپيدىڭ سۇلۋلىعىنا تابي­عي فاكتورلار سياقتى تەحنوگەندىك پروبلەمالار دا قاۋىپ توندىرۋدە. ونىڭ تۇ­تاستىعىنا كوپتەگەن تابيعي جانە قولدان جاسالعان فاكتورلار اسەر ەتەدى. بارىنەن بۇرىن بۇل - گەوديناميكالىق تۇراق­سىز­دىقتان تۋىنداعان تەڭىز دەڭگەيىنىڭ ءوز­گەر­مەلىلىگى مەن ورتالىق جانە وڭتۇستىك كاسپيدىڭ لاي اتقىلايتىن جانارتاۋلىق مازاسىزدىعى. سونىمەن قاتار ءبىز وزەن­دەرمەن كەلەتىن ونەركاسىپتىك اعىندى سۋلار مەن سۋ استىندا قالعان ۇڭعىلاردان لاستانۋ جاعدايلارى جانە سىرتتان كەلگەن تەڭىز جەبىرى گرەبنەۆيكمنەمي وپسيس­تىڭ قونىستانۋىنا بايلانىستى بيولو­گيا­لىق فاكتورلاردىڭ اسەرىن دە ەسكەرمەي وتىرا المايمىز. قاۋىپ-قاتەرلەردىڭ اراسىندا كاسپي ايماعىندا مۇناي كەن ورىندارىن يگەرۋدەن تۋىنداعان قازىرگى تەحنوگەندىك لاستانۋلار بار. وسى ماسە­لەلەر ەسكەرىلە وتىرىلىپ، جاعدايدى انىق­تاۋعا «گرينپيس» سياقتى حالىق­ارالىق ۇيىمداردى تارتۋ ۇسىنىلدى. مۇنداي بەدەلدى ۇيىم ساراپشىلارىنىڭ كومەگىمەن ءبىز كاسپي باسسەينىنىڭ بيو­لوگيالىق جانە ەكولوگيالىق رەسۋرس­تا­رىنا بارىنشا ساپالى باقىلاۋ جاساي الامىز. سونداي-اق الداعى ىقتيمال اپاتتاردان ەكونوميكالىق ساقتانۋ ءۇشىن سولتۇستىك كاسپي جانە باسقا وف­فشور­لىق جوبالار بويىنشا ءونىمدى ءبولۋ تۋ­رالى كەلىسىمدەر مەن كەلىسىم-شارتتارعا تياناقتى تالداۋ جۇرگىزۋ قاجەت.

ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى قول­دا بار مۇمكىندىكتەردى پايدالانا وتى­رىپ، كاسپي تەڭىزى اكۆاتورياسىن ساقتاۋ جانە قورعاۋ جونىندە شۇعىل شارالار قابىلداۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. «2008-2010 جىلدارعا ارنالعان ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ قورشاعان ورتاسىن قورعاۋ» باعدارلاماسىنا سايكەس كاسپي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا، كەندىرلى دەمالىس ايماعى، قۇرىق كەنتى، اقتاۋ جانە فورت-شەۆ­چەن­كو قالالارى ۋچاسكەلەرىندە ۇزىندىعى 284,5 شاقىرىم سۋ قورعاۋ ايماقتارى مەن الاپتارى بەلگىلەنگەن. الداعى ۋا­قىت­تا مۇنداي جۇمىس ۇزىندىعى 1086 شا­قىرىم ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بۇكىل جاعالاۋلىق جەلىسى بويىنشا جالعاس­تى­رىلاتىن بولادى.

بەس جىلدان بەرى عارىشتىق قاشىق­تان بارلاپ ءبىلۋ تەحنولوگيالارىن قول­دانا وتىرىپ، كاسپي تەڭىزىنىڭ قايراڭى مەن جاعالاۋ ايماعىندا مەملەكەتتىك ەكو­لوگيالىق مونيتورينگ وتكىزىلۋدە. كاسپي تەڭىزىنىڭ قازاقستاندىق سەكتورى كەڭەستىگىنىڭ مونيتورينگ جۇيەسىن قۇرۋ جونىندەگى ارنايى ايماقتىق باعدارلاما جاساقتالدى. بۇل شارالار ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اۋماعىنا جاتاتىن كاسپي تەڭىزى سەكتورىندا ەكولوگيالىق جاع­دايدى قاداعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

عىلىمي ۇيىمدار ارقىلى «ماڭ­عىس­تاۋ وبلىسىن ەكولوگيالىق اۋداندارعا ءبولۋ مەن تابيعي جانە الەۋمەتتىك-ەكو­نو­ميكالىق الەۋەتىنىڭ ەكولوگيالىق سىي­ىم­دىلىعىن انىقتاۋ» جوباسىن جاساۋ جونىندەگى جۇمىس اياقتالدى. 2009 جىلى وبلىس اكىمدىگى ارقىلى ءتورت كاسپي ايماعى ەلدەرى عالىمدارى مەن مەملەكەتتىك ورگاندارى وكىلدەرىنىڭ قاتى­سۋى­مەن «كاسپي باسسەينى اۋماعىنىڭ ەكو­لوگيالىق جاعدايىن باسقارۋ پروبلە­ما­لا­رى» تاقىرىبىنا حا­لى­قارالىق عىلى­مي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزىلدى. ءوت­كەن جىلى قازاق­ستان رەسپۋبليكاسى­نىڭ قورشاعان ورتا­نى قور­عاۋ مينيسترلىگىمەن بىرگە ەلىمىزدىڭ مۇددەلى مينيسترلىكتەرى مەن حا­لىقارالىق ۇيىمدار وكىل­دەرىنىڭ قاتىسۋى­مەن «كاسپي تەڭىزى: بۇگىنى جانە بو­لاشاعى» دەگەن تاقى­رىپتا دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرىلدى.

سونىمەن قاتار وب­لىستا يندۋستريا­لىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى شەڭبەرىندە تاۋارلى بەكىرە فەرماسى سالى­نۋ­دا. مۇندا جىلى­نا 60 مىڭ توننا بالىق ونىمدەرى وندىرىلەدى.

ش.ەسەنوۆ اتىن­داعى ۋنيۆەرسيتەت ەل­با­سى العا قويعان ەلى­مىزدىڭ عىلىمي الەۋە­تىن جاھاندىق دەڭ­گەي­گە كوتەرۋ ءجو­نىن­دەگى تاپسىرماسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇس­تىندە. قۇ­رامىن­دا جۇزدەن استام ءار سا­لا­نىڭ عى­لىم دوكتورلارى مەن اكادەميكتەرى، كاندي­داتتارى مەن اسپي­رانت­­تارى ەڭبەك ەتەتىن بۇل ينتەللەك­تۋال­­دىعى جو­عا­رى ءبىلىم ور­داسى جيىر­مادان استام شەت­ەلدىك عىلىمي ورتا­لىق­تار جانە ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن ىسكەر، تۆور­چەستۆو­لىق باي­لانىس ورناتقان. جاس عا­لىم­داردىڭ عىلىمي جانە پراك­تيكالىق جۇمىستاردى سول ارىپتەستەرمەن تىزە قوسا جۇرگىزۋلەرى داستۇرگە ەنۋدە.

قازاقستان دۇنيە جۇزىندە شەتەلدەگى قانداستارىنا قامقورلىق جاساپ، تاريحي وتانىنا قايتارىپ الىپ جاتقان ءۇشىنشى ەل. ءتۇرلى ناۋبەتتەر اسەرىنەن دۇنيەگە تا­رى­داي شاشىلىپ كەتكەن قانداس­تا­رى­مىز­دى ەلگە اكەلىپ، جاستارىن وقىتىپ، دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ قۇرىلتاي­لا­رىن وتكىزىپ، ۇلكەن شارۋالار تىندىرى­لۋ­دا. ماڭعىستاۋ وبلىسى بۇل رەتتە رەسپۋبليكادا كوش باستاپ كەلە جاتقاندار لەگىنەن ورىن الدى. ورالماندار ءۇشىن جاڭادان باتىر، اپپاق ەلدى مەكەندەرى ىرگە تەۋىپ جاتىر. اقتاۋ قالاسىندا ەلگە ورالعان تۋىستار ورنالاساتىن، كىرىكتىرۋ ورتالىعى 2010 جىلى تاپسىرىلدى. 2010 جىلى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ وسى ورتا­لىقتا بولدى. ريزاشىلىعىن، تاريحي وتانىنا ورالعان اعايىندارعا اق تىلەك، ىزگى نيەتىن ءبىلدىردى. بۇل ەلباسىمىزدىڭ 70 جاسقا تولۋ قارساڭى ەدى. الىستا ءجۇ­رىپ، ەلدى ساعىنعان ورالمان اعايىن­دار­دىڭ 70 كەلىنى قاتار تۇرىپ ىزەتپەن سالەم ەتىپ، ەلباسىمىزعا قۇرمەت كورسەتتى. ەلدىك اتا ءداستۇر نىشانىن اۋليەلى ماڭ­عىس­تاۋ جەرىندە بايقاپ كورگەن ەلباسى ەل كەلىندەرىنە باتاسىن ارناپ، ءبىر ءسات تولعانىستى كۇي كەشتى.

اقتاۋ قالاسىنىڭ بۇگىنى مەن بولا­شاعى ارقاشان ەلباسىنىڭ باستى نازا­رىندا بولىپ كەلەدى. ايتالىق، قالانىڭ «اققۋ» شاعىن اۋدانىنىڭ جاڭا اقتاۋ-سيتي اۋدانىنىڭ بوي كوتەرۋى بۇل اي­تىلعاننىڭ جارقىن دالەلى. راس، الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىسى قۇرىلىس قار­قىنىنا كەرى ىقپالى بولدى. اراب ين­ۆەس­تورلارىنىڭ جوسپارى دا بەلگىلى دەڭ­گەيدە وزگەرىسكە ۇشىرادى. ەل باسشى­لى­عى مەن وبلىس اكىمى ق.كوشەرباەۆتىڭ باستاماشىلدىعى ناتيجەسىندە «اققۋ» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسياسى ۇي­ىم­داستىرىلدى. وسى كاسىپورىن «اق­قۋدىڭ» العاشقى شاعىن اۋدانىن سالۋدى تابىستى جالعاستىرۋدا. تەك بيىلدىڭ وزىندە جاڭا قۇرىلىسقا 8 ميلليارد تەڭگە بولىنبەك. ونىڭ 2,7 ميلليارد تەڭ­گەسى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قارجى­لان­دىرىلادى. ءسويتىپ، «اققۋ-سيتي» جاڭا شاعىن اۋدانىنىڭ العاشقى قۇرىلىس­تارى باستالىپ كەلدى. بۇل 46 مىڭ شار­شى مەتر تۇرعىن ءۇي، ءۇش بىردەي بالا­باقشا، سپورت سارايى قۇرىلىستارىنا نەگىز قالانادى دەگەن ءسوز.

ەۋرازيا مەن يران تەڭىز ايماقتارىن جاقىنداستىراتىن سولتۇستىك-وڭتۇستىك سترا­تەگيالىق ترانسۇلتتىق ءدالىز ماڭ­عىستاۋ ولكەسىنىڭ باعىن جاڭا قىرىنان اشا تۇسپەك. «وزەن-تۇركىمەنستانمەن مەم­لەكەتتىك شەكارا» جاڭا تەمىر جول ماگيسترالى - «وزەن-قىزىلقيا-بەرەكەت-ەت­رەك-گورگان» حالىقارالىق جوباسىنىڭ ءبىر بولشەگى. ەۋرازيا مەن يران تەڭىز ايلاق­تارىن بارىنشا جاقىنداستىراتىن سول­تۇستىك-وڭتۇستىك ستراتەگيالىق ترانس­ۇلت­­تىق ءدالىزىنىڭ ماڭىزدى تەلىمىن اشۋ 2011 جىلدىڭ سوڭىنا جوسپارلانىپ وتىر.

اسا اۋقىمدى قۇرىلىستى اتقارۋدى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2009 جىلى «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى» اق-قا جۇكتەدى. تەمىر جولدىڭ قازاقستاندىق 146 شاقى­رىم­دىق بولىگىندە 68 جاساندى عيمارات، 7 ستانسا مەن جولايىرىقتارى، ءتورت كو­پىر سالىنادى. قۇرىلىس جۇمىستارىنا ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن ەكى مىڭعا جۋىق مامان تارتىلعان. قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسىنا وراي «قتج» ۇق» اق تەمىر جول تەلىمىندەگى تاپسىرىستاردىڭ 80 پايىزىن وتاندىق ءوندىرىس ورىندارىنا ورنالاستىردى.

جاڭا تەمىر جول ماگيسترالى ەلىمىزدىڭ باسەكەلەستىككە ساي الەۋەتىن ءوسىرىپ، قازاقستانعا جاڭا حالىقارالىق كولىك ءدالىزىن اشادى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىق شەجىرەسى ءالى جازىلىپ بىتكەن جوق. ەل شەجىرەسى ءوز تاريحىنىڭ باسىن تولاعاي تابىستارمەن باستادى. ونىڭ ودان ءارى دە باياندى بولارىنا قاراورمان حالقىمىز سەنەدى.

ومىرزاق وزعانباەۆ، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.