بەلگىلى ساياساتشى، دەموكراتيالىق پارتيا قۇرۋ بويىنشا باستاماشى توپ جەتەكشىسى جانبولات ماماي ءبىرازدان بەرى ءبىر رەتتىك «كرەديتتىك امنيستيا» تۋرالى ءسوز قوزعاپ جۇرگەنى بەلگىلى. ونىڭ بۇل باستاماسىن 100 مىڭعا جۋىق ادام قولداپتى.

قوعام بەلسەندىسى بىرنەشە كۇن بۇرىن 4 تامىزدا سول 100 مىڭ ادامنىڭ قولى قويىلعان تالاپ-ارىزدى تاپسىرۋ ءۇشىن اقورداعا باراتىنىن حابارلاعان. ال بۇگىن اقوردا الدىندا جيىن وتكىزگەن جانبولات ماماي مەن ونىڭ جاقتاستارىن پوليتسيا ۇستاپ الىپ كەتكەنى باق-تا بەلگىلى بولدى. پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى كارانتين بولعاندىقتان اقورداعا كىرۋگە بولمايتىنىن ايتىپ، قۇجاتتاردى سول جەردە تاپسىرۋىن، ال وزدەرىنىڭ ۇيلەرىنە تاراۋىن سۇراعان. الايدا جانبولات ماماي قۇجاتتاردى جەكە ءوزى اقورداعا كىرىپ تاپسىراتىنىن ايتقان. وسىدان سوڭ، پوليتسيا ولاردى قارسىلىق تانىتتى دەپ ۇستاپ اكەتكەن.

قازىر جانبولات مامايدىڭ «كرەديتتىك امنيستيا» تۋرالى بۇل باستاماسىنا قاتىستى جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ پىكىرى ەكىگە جارىلعان. قوعام وكىلدەرىنىڭ ءبىر بولىگى: «مامايدىڭ بۇل باستاماسى – «پوپۋليزم» دەسە، ەكىنشىلەرى: «بانكتەر حالىقتىڭ سالىق اقشاسىنان بايىپ وتىر. سوندىقتان ءبىر رەت كەشىرىلۋى كەرەك»، - دەيدى.

جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ اتالعان ماسەلەگە قاتىستى پىكىرلەرىنە شولۋ جاساعان ەدىك. مىنە قاراڭىز:

مۇحتار تايجان:

«2000 جىلدارى بانكتەر جاسىرعان ەكى قابات پروتسەنتپەن حالىقتى الدادى. ەندى بارشانىڭ نەسيەلەرىن قايتا ساناپ، ادامدارعا ولاردىڭ اقشالارىن قايتارۋ كەرەك.

جانبولات مامايدىڭ حالىقتىڭ نەسيەسىن كەشىرۋ ماسەلەسىمەن استاناعا كەتكەنىن ەستىپ وتىرمىن. مەن بۇل تالاپتى قولدايمىن. ەگەر مەملەكەت (ياعني سالىق تولەۋشىلەر) كوپ مارتە بانكتەرگە ميللياردتاعان دوللار ءبولىپ كومەكتەسسە، مەملەكەت نەگە ءبىر رەت بولسا دا ءوز حالقىنا كومەكتەسپەيدى؟ بۇل ماسەلە ارينە، ءبىرىنشى رەت كوتەرىلىپ وتىرعان جوق، مۇنى ءبىز 1,5 جىل بۇرىن ايتقانبىز.

بىراق بۇل ماسەلە قازىر كوروناكريزيس جاعدايىندا قايتادان وزەكتى بولىپ وتىر. ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا قازاقستاندا الداعى 6 اي ىشىندە ءوزىنىڭ نەسيەلىك مىندەتتەمەلەرىن ورىنداي المايتىندار سانى 900 مىڭنان 2,8 ميلليون ادامعا (!) وسەدى. وسىعان بايلانىستى ءالى كۇنگە زاڭداستىرىلماعان جەكە تۇلعالاردى بانكروت دەپ جاريالاۋ ينستيتۋتى وتە ماڭىزدى بولىپ وتىر.

سونىمەن بىرگە تاعى ءبىر ماسەلە بار. ول – جاپپاي ماسشتابتاعى بانك الاياقتىعى، ياعني جاسىرىن ەكى ەسەلەنگەن پايىزدار ماسەلەسى. ەگەر بانك كرەديتتەرى بويىنشا پايىزداردى ادال جولمەن قايتا ەسەپتەپ شىقسا، حالىق بانكتەرگە ەمەس، كەرىسىنشە بانكتەر حالىققا قارىز بولىپ قالادى! ءيا ءدال سولاي!

مەن بۇعان بۇرىن قاتتى ءمان بەرمەپپىن، بىراق ەرمەك نارىمبايدىڭ ارقاسىندا كوپ نارسەنى ءتۇسىندىم. كەزىندە ول سوتتا بانكتەردىڭ ەكى ەسەلەنگەن پايىزدارىن دالەلدەگەنى ءۇشىن ونىڭ كولىگىن ورتەپ جىبەرگەن ەدى. مەن ءتىپتى, ونى ەلدەن قۋىپ شىققان دا وسى بانك ءلوببيىنىڭ ىقپالى دەپ ويلايمىن.

الىپساتار-بانكيرلەردىڭ شەكسىز الاياقتىعى قازاقستاندا ۇزاق جىل جالعاستى. ادامدار كرەديت الىپ، تولەپ ءجۇردى. ال، قارىزى سوندا دا وسە بەردى. قالايشا؟ قانشاما تاعدىرلار بۇزىلدى، ادامدار وزدەرىنە قول سالدى، قانشاما وتباسى كرەديتتىڭ كەسىرىنەن اجىراستى!

ءبىر قاپ كارتوپ نەمەسە ءبىر جاشىك كونياك ۇرلاعاندار بىزدە 5 جىلعا قامالادى. ال ميلليونداعان ادامدى ەكى ەسەلەنگەن پايىزدىق بانك سحەمالارى كومەگىمەن توناعاندارعا ەش جازا قولدانىلمايدى. كەرىسىنشە، وسىنداي «تابىستى» الىپ-ساتارلارمەن بىرەۋلەر ماقتانىپ ءجۇر.

بۇل ماسەلەنى كوتەرەتىن ۋاقىت كەلدى. 2001-2011 جىلدار ارالىعىنداعى بارلىق كرەديتتەر بويىنشا پايىزداردى قايتا ساناپ شىعۋ كەرەك جانە بانكيرلەرگە ءوز قالتالارىنان بولسا دا الدانعان حالىققا اقشاسىن قايتارتۋ قاجەت»، - دەپ جازىپتى.

بەيسەنعالي كوكەي:

«ج.م-دىڭ «كرەديتتى جاۋىپ بەر دەگەن ۇسىنىسىن»، بيلىك ورىندايتىن بولسا... وندا بيلىك، مەملەكەت بيۋدجەتىمەن (حالىقتىڭ سالىعىنان جينالعان قارجىمەن ) ولاردىڭ، بانك الدىنداعى قارىزىن جاۋىپ بەرۋگە ءتيىس قوي... سوندا ۇتىسقا شىعاتىن كىم، بانك پا؟ الداناتىن كىم؟ كەلىسىلگەن جۇمىس ەمەس پە؟»، - دەپ جازعان.

اقان جاحانۇلى:

«دۇرىس ايتاسىز. جاپپاي كرەديتىن جابۋ دەگەن دۇرىس ەمەس. مەن ءومىر بويى كرەديت الىپ، ۋاقىتىندا جاۋىپ كەلەمىن. ال، بىرەۋلەر بار, ءوزىنىڭ كرەديتتى الىپ جاتقاندا بانككە قايتارىپ بەرەمىن دەگەن ويى بولمايتىن (الاياقتار), شاماسىنا قاراماي... ايتەۋىر بىردەڭە قىلىپ قايتارارمىن, دەيتىن جاۋاپكەرشىلىگى جوق ادامدار بار. ولاردىڭ كرەديتىن قۇردان قۇر جاۋىپ بەرە سالاتىن بولسا مۇنىڭ نەسى ادىلەتتىلىك؟»، - دەپ پىكىر ءبىلدىرىپتى.

سىرباي قوناقباەۆ:

«نەسيەنى كەشىرۋ باسقا ەلدەرلە دە بولعان تاجىريبە. كەشىرىپ جاتسا، نەسى جامان؟..»، - دەپ پىكىر قالدىرىپتى.

بولات جۇگىنىس:

«حالدەرى ناشارلاردىڭ ءتىزىمىن جاساپ، العان نەسيەلەرىنە امنيستيا جاساسا، نەسى دۇرىس ەمەس؟ كورەيىك تە نە بولاتىنىن, الدىن الا بايبالام سالىپ، جانبولات مامايدىڭ اياعىنان شالماي...»، - دەپتى.

Haidar Alphy:

«ءبىزدىڭ وپپوزيتسيا اسپاننان جەرگە تۇسسە عوي، ايدى سۇراپ اۋرە بولىپ ءجۇر. بوس اۋرەلەنەدى. ماسەلەنىڭ كوكەسى بانكتەردىڭ تىم جوعارى پايىزىندا. سونى دۇرىستاۋ كەرەك»، - دەپ پىكىر جازىپتى.

سەيىلحان مۇستافا:

«جانبولات مامايعا ەش قارسىلىعىم جوق. پارتيا قۇرسىن، سوڭىنان ازاماتتاردى ەرتسىن. بىراق مىنا پوپۋليستىك قادامى وعان ەش ابىروي اپەرمەيدى-اۋ دەپ ويلايمىن. الدە، پارتيا تىركەلۋى ءۇشىن وسىنداي قادامعا بارىپ وتىر ما ەكەن؟»، - دەيدى.

ءتۇيىن. ءبىز بۇگىن جانبولات مامايدىڭ «كرەديتتىك امنيستيا» تۋرالى باستاماسىنا قاتىستى جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ ءارتۇرلى پىكىرلەرىن جيىپ جازدىق. جوعارىدا ايتقانداي، پىكىرشىلەردىڭ ءبىر توبى مامايدىڭ بۇل باستاماسىنا قولداسا، ەكىنشىلەرى كەرىسىنشە، مۇنى ساياسي جارنامانىڭ اتريبۋتى دەپ تانىعان. سونىمەن جانبولات ماماي: «كرەديت كەشىرىلسىن»، - دەيدى. بۇل باستاماعا ءسىز نە دەيسىز، قۇرمەتتى وقىرمان؟! «كرەديتتىك امنيستيا» كەرەك پە، ونى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن بە؟

Abai.kz