بۇگىندە ەلىمىزدە ۇلتتىق رۋحتى جاڭعىرتۋ، پراگماتيزم، باسەكەگە قابىلەتتىلىك سياقتى ماسەلەلەر اسا ماڭىزدى. بۇل تۇرعىدا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ “بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ” اتتى ماقالاسى قوعامنىڭ وسى ءبىر قاجەتتىلىگىن ءدوپ باسقانداي بولدى. بۇگىندە وسى باعدارلاما نەگىزىندە ەلىمىزدىڭ مادەني-رۋحاني ومىرىندە ىرگەلى ىستەر اتقارىلىپ جاتىر.

سولاردىڭ ءبىرى قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ جانىنداعى قازاق عىلىمي-زەرتتەۋ مادەنيەت ينستيتۋتىنىڭ تۇركىستان اۋماعىنداعى كۇلتوبە قالاشىعىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى. بۇل قالاشىق – ەجەلگى زامانداعى العاشقى قالالىق قونىستار قاتارىنا جاتادى. اۋماعى 27 گەكتار جەردى قامتيدى. ال، كۇلتوبە قالاشىعىنا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى 2018 جىلى باستالعان.

ارحەولوگيالىق جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە اتالعان اۋماقتان XVII-XIX عاسىرلارعا ءتان قۇندى جادىگەرلەر، قىش-قۇمىرالار، قازاق حاندىعى جانە قوقان حاندىعى كەزىندەگى ۇيلەردىڭ ورىندارى تابىلعان.

سونىمەن قاتار، ەجەلگى قالاشىق ماڭىندا تابىلعان تاريحي جادىگەرلەر مەن ورىنداردى باستاپقى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن سول كەزەڭگە ساي قابىرعاسىن قالاۋ، سونداي-اق، تۋريستەردىڭ تانىسۋىنا جاعداي جاساۋ ءۇشىن گالەرەيالىق جولدار سالىنعان. مۇنىڭ بارلىعى 2019-2021 جىلدارعا ارنالعان ارحەولوگيا جانە رەستاۆراتسيا جۇمىستارى اياسىندا جۇرگىزىلگەن.

الداعى ۋاقىتتا كۇلتوبە قالاجۇرتىنا كەشەندى تۇردە رەستاۆراتسيا جانە كونسەرۆاتسيا، جارتىلاي قالپىنا كەلتىرۋ جانە ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن بولادى. بۇل قالاجۇرتى “ازىرەت سۇلتان” مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق مۋزەيىنە قاراستى. ال، اتالعان جوبا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان بولاتىن.

ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن يۋنەسكو جانە يكوموس حالىقارالىق ساراپتامالىق قوعامداستىعى كۇلتوبە قالاجۇرتىنداعى اشىلماي جاتقان تاريحي سىرلاردى زەرتتەپ-زەردەلەۋ ماقساتىندا ونداعى تاريحي ماڭىزدى ورىنداردى قالپىنا كەلتىرۋ، ساقتاۋ، ءارتۇرلى الەۋمەتتىك باعىتتاعى قولونەر شەبەرحانالارى مەن ۇيلەردى، عيباداتحانالاردى، باسقا دا تاريحي ارحەولوگيالىق نىسانداردى 3D فورماتىندا ۇلگىسىن جاساۋ جۇمىستارىن ۇسىنعان بولاتىن. سونىمەن قاتار، كۇلتوبە قالاجۇرتىن مادەنيەتتانۋ، ارحەولوگيا، تاريح، ونەرتانۋ، ەتنوگرافيا تۇرعىسىنان زەرتتەۋگە ارنالعان عىلىمي جيناق، مونوگرافيا، بىرقاتار عىلىمي ماقالالار فورماتىندا جاريالانىمدار، يلليۋستراتسيالىق البومدار ۇيىمداستىرۋ جولدارى دا قاراستىرىلىپ، جوسپارلانعان. ال، اتالعان جوبانىڭ دەمەۋشىسى ERG كومپانياسى.

تاعى ءبىرت ايتا كەتەرلىگى – قازاقستانداعى العاشقى ساۋلەت قۇرىلىستارى بار كۇلتوبە قالاشىعى كەيبىر دەرەكتەردە (اسون) كۇلتوبە ياسى دەپ اتالادى. بۇل ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى II عاسىردان باستاۋ الادى.

ياسى اتاۋى تۇڭعىش رەت قازاقستانننىڭ وڭتۇستىك ايماعى ارقىلى موڭعولداردىڭ ۇلى حانى مەنگۋدىڭ ورداسىنا ساپار شەككەن ارميان پاتشاسى I گەتۋمنىڭ جازبالارىندا كەزدەسكەن.

قازىر قازاقستاننىڭ الدىنا قويعان باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋ. اتالعان ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن قوعامنىڭ ساناسى ىسىنەن وزىق بولىپ، ودان بۇرىن جاڭعىرىپ وتىرۋى قاجەت. بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق جانە ساياسي جاڭعىرۋلاردى تولىقتىرىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، ونىڭ وزەگىنە دە اينالارى حاق.

بۇعان دەيىن ەلدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى اياسىندا بىرقاتار ىرگەلى ىستەر اتقارىلعانى بەلگىلى. سەبەبى، رۋحاني جاڭعىرۋ ءبىر كۇندە باستالاتىن جۇمىس ەمەس. ال، قازاقستان تاۋەلسىزىدىگىن العالى بەرى بۇل باعىتتا بىرنەشە اۋقىمدى جۇمىستار دا اتقارىلعان.

سولاردىڭ ءبىرى 2004 جىلى قولعا الىنعان “مادەني مۇرا” باعدارلاماسى. اتالعان جوبا اياسىندا قازاقستان اۋماعىنداعى بىرنەشە تاريحي نىساندار مەن مادەني ەسكەرتكىشتەر جاڭارتىلدى.

ال، وسىدان جەتى جىل بۇرىن قولعا الىنعان “حالىق – تاريح تولقىنىندا” اتتى باعدارلاما – الەمنىڭ ەڭ بەدەلدى ارحيۆتەرىنەن ءتول تاريحىمىزعا قاتىستى قۇجاتتاردى جۇيەلى تۇردە جيناپ، زەرتتەۋگە مۇمكىندىك بەردى.

وسى جوبالاردىڭ زاڭدى جالعاسى ءارى اۋقىمدىسى “بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ” اتتى باعدارلاما.

Abai.kz