پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ مينيسترلىككە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ اكادەميالىق دەربەستىگىن ودان ءارى كەڭەيتۋ بويىنشا جۇمىستى جۇرگىزۋدى تاپسىردى.

2018 جىلى جوعارى وقۋ ورىندارىنا اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق ەركىندىك بەرەتىن زاڭ قابىلداندى. وسى زاڭنىڭ جوباسىنا جاۋاپتى بولعانمىن، سوندىقتان ونى قابىلداۋ قانشالىقتى ماڭىزدى قادام بولعانىن جاقسى بىلەمىن. ودان بەرى ەكى جىل ءوتتى. قازىرگى ۋاقىتتا وسى باعىتتاعى جۇمىستى ودان ءارى جالعاستىرۋ قاجەتتىلىگىن بايقاپ وتىرمىز.

وسى رەتتە مينيسترلىكتىڭ قانداي ۇسىنىستارى بار؟

جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋعا جانە ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا نەگىز بولاتىن «جوعارى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ داعدارىسقا قارسى جوسپارى» ازىرلەندى.

ءۇش قادامدى قامتيتىن جوسپاردى ساراپشىلار توبى اعىمداعى جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان بەرى تالقىلاپ جاتىر. ەندى تولىعىراق توقتالسام.

ءبىرىنشى قادام:

1) ءبىلىم بەرۋگە بيزنەس پەن ءوندىرىس وكىلدەرىن، شەتەلدىك وقىتۋشىلاردى تارتۋ، وڭىرارالىق دەڭگەيدە مامانداردىڭ الماسۋىن ىنتالاندىرۋ وتە ماڭىزدى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ءبىلىم الۋشىلاردى نارىق تالاپتارىنا ساي دايىنداپ، ودان قالىس قالماۋعا بارىنشا تىرىسۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى دارەجەلىلىككە، شتاتقا، بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋعا جانە بازالىق ءبىلىم بەرۋگە قاتىستى تالاپتاردى قايتا قاراۋ قاجەت دەپ سانايمىن. بۇل ولشەمدەردى جويۋ مىندەتى تۇرعان جوق، دەگەنمەن ولار جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ەركىندىگىن شەكتەمەۋى كەرەك. اتاپ ايتساق، مەيرامحانا ءىسى، بۋحگالتەريا، تۋريزم، قىزمەت كورسەتۋ، قارجى، IT, جۋرناليستيكا، قوعاممەن بايلانىس، ستاندارتتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ سياقتى وقىتۋ باعىتتارى بويىنشا شتاتتىق تالاپتار مەن دارەجەلىلىكتى تالاپ ەتۋدىڭ ءمانى جوق، سايكەسىنشە بۇل پراكتيكتەردى وقىتۋشىلىققا تارتۋ ءۇردىسىن قيىنداتادى.

2) ءداستۇرلى كۇندىزگى وقۋمەن ۇيلەسەتىن قاشىقتان جانە ارالاس وقىتۋ تۇرلەرىن ەنگىزۋ. ناقتى قاي فورماتتا وقيتىنىن ستۋدەنتتىڭ ءوزى تاڭدايتىن بولادى. ۇسىنىلاتىن وقۋ ءتۇرى كوكتەمدە بولعان جاعدايدان وزگەشە بولماق، ويتكەنى، قاشىقتان وقىتۋ نىسانى باستاپقىدا ۋاقىتشا شەشىم رەتىندە ەنگىزىلدى. ارينە، بۇل جۇمىستاردى وقىتۋشىلاردى قايتا دايارلاۋمەن جانە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جاڭارتۋمەن ۇشتاستىرۋ قاجەت. قاشىقتان وقىتۋ نىسانىن تولىق بەيىمدەۋ ءۇشىن زاڭنامالىق وزگەرىستەر قاجەت.

3) سونداي-اق جبپ تسيكلى بويىنشا تيپتىك وقۋ باعدارلامالارىن ناقتى وقىتۋ ناتيجەلەرى كورسەتىلگەن شەكتى فورماتتا قالدىرۋ ۇسىنىلادى. ول ناتيجەلەرگە جبپ يگەرۋ قورىتىندىلارى بويىنشا قول جەتكىزۋ قاجەت بولادى.

بۇگىنگى تاڭدا تيپتىك باعدارلامالاردا تەك ناتيجەلەر عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ولارعا قول جەتكىزۋ ادىستەرى دە سيپاتتالادى. مينيسترلىك بۇعان ارالاسپاۋى كەرەك، اكادەميالىق ەركىندىك تولىققاندى بولۋى ءتيىس.

4) كوپ ۇزاماي دوكتورانتتار دا باسقا ستۋدەنتتەر سياقتى جاڭا وقۋ جىلىن باستايدى. بۇگىنگى نورماتيۆتىك اكتىلەرگە سايكەس دوكتورانتتار وقۋدىڭ ءبىرىنشى سەمەسترىندە ديسسەرتاتسيالارىنىڭ تاقىرىبىن بەكىتۋلەرى كەرەك. بۇل ءىس جۇزىندە عىلىمي زەرتتەۋدىڭ باعىتىن انىقتاۋدا قولايسىزدىق تۋدىرادى. دوكتورانت پەن ونىڭ جەتەكشىسى ديسسەرتاتسيا تاقىرىبىن بەكىتۋ مەرزىمىن جۇمىستىڭ پىسىقتالۋىنا قاراي وزدەرى انىقتاۋى ءتيىس. ءبىلىم مەن عىلىمدا فورمالدى كوزقاراس بولماۋى كەرەك! بۇل دوكتورانتتاردىڭ جەكە وقۋ جوسپارلارىن (جوج) بەكىتۋ مەرزىمدەرىنە دە قاتىستى. بعم مۇنداي قۇجاتتاردىڭ مەرزىمدەرى مەن مازمۇنىن ايقىنداماۋى ءتيىس. ءبىز جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ەسەپتىلىكتى ازايتۋ ءۇشىن ودان ءارى جۇمىستى جالعاستىراتىن بولامىز.

5) وجسب-نى جويۋ. باقىلاۋدىڭ بۇل ءتۇرى ەشقاشان اسا ءتيىمدى بولعان ەمەس. اكادەميالىق دەربەستىگى كەڭەيگەن ءاربىر جوو ءوز ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن دايىنداعاندا وجسب-نىڭ ءىس جۇزىندە قاجەتتىلىگى جوق.

باعدارلامانىڭ ەكىنشى قادامى:

قازىرگى ۋاقىتتا بعم مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ مىندەتى – ءبىلىم بەرۋ ساپاسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ قارجىلىق جۇكتەمەسىن دە ازايتۋ. مەن قازىردىڭ وزىندە جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقۋ اقىسىن كوتەرمەۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادىم. بۇل تۇرعىدا جوعارى وقۋ ورىندارىنا دا جاعداي جاساۋ كەرەك.

وسىعان بايلانىستى داعدارىسقا قارسى شارالاردىڭ كەلەسى پاكەتى ۇسىنىلادى:

1. جوعارى وقۋ ورنىنىڭ اقىلى نەگىزدە ءبىر ءبىلىم الۋشىعا شىعاتىن ەڭ تومەنگى شىعىندارى مەن گرانت قۇنىنىڭ اراقاتىناسى بويىنشا تالاپتىڭ كۇشىن جويۋ. مەملەكەتتىك گرانت قۇنى ارتتى. سوندىقتان، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باعا ساياساتىنا بۇل كەرى اسەر ەتپەۋى ءتيىس.

2. مىندەتتى تۇردە عىلىمي دارەجەسىنىڭ بولۋى جونىندەگى تالاپتار مەن تاجىريبەگە باعدارلانعان دايارلىق باعىتتارى ءۇشىن شتاتتا جۇمىس ىستەۋ بويىنشا قويىلاتىن تالاپتاردى جويۋ.

3. وقىتۋشىلار سانىنىڭ ستۋدەنتتەر سانىنا قاتىناسى بويىنشا تالاپتاردى جويۋ. ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ جاڭا جاعدايلارىندا بۇل تالاپ وزەكتىلىگىن جويىپ وتىر.

4. قورىتىندى باقىلاۋ نىسانى بويىنشا تالاپتىڭ كۇشىن جويۋ. قارجى، بۋحگالتەرلىك ەسەپ، IT, مەيرامحانا ءىسى باعىتتارى بويىنشا وقۋ ناتيجەلەرى ديپلومدىق جۇمىسپەن ەمەس، ناقتى تاجىريبەدەگى جۇمىس داعدىلارىمەن، دەمونستراتسيالىق ەمتيحاندارمەن نەمەسە جوبالارمەن راستالادى. بۇل كەيبىر جوو-دا تەك «بار بولسا بولدى» دەگەن قاعيدامەن جازىلعان كۋرستىق جۇمىستارعا دا قاتىستى.

5. پاندەميا كەزەڭىندە وقۋدى بىتىرگەننەن كەيىن ءبىر جىل ىشىندە جۇمىسقا ورنالاسۋ تۋرالى تالاپ تەك تالداۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن ەسكەرىلەتىن بولادى. ەندىگى كەزەكتە ءبىز تۇلەكتەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار وسى تۇلەكتەردىڭ جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋىن دا ەسكەرەتىن بولامىز.

6. جوو يەلەنۋى ءتيىس ماتەريالدىق اكتيۆتەردىڭ تۇرلەرى بويىنشا تالاپتاردى قايتا قاراۋ قاجەت. اكتيۆتەردىڭ تۇرلەرى ەمەس، ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت جاعدايلاردىڭ بولۋى اسا ماڭىزدى.

باعدارلامانىڭ ءۇشىنشى قادامى:

ەڭ باستىسى، ءبىلىم ساپاسىن باقىلاۋ قاجەت. بعم «شاڭسورعىش» جوعارى وقۋ ورىندارىن انىقتاۋ ساياساتىن جالعاستىرا بەرۋى ءتيىس. كەيدە جۇمىستارىن ادال اتقارىپ جۇرگەن جوعارى وقۋ ورىندارى دا مەملەكەتتىك باقىلاۋدىڭ قاتاڭ ساياساتىنان زارداپ شەگەدى. وسىعان بايلانىستى بۇرىن-سوڭدى ۇقسك وتىرىسىندا ايتىلعان جوعارى وقۋ ورىندارىن ليگالار بويىنشا سارالاۋ بويىنشا ۇسىنىس قولداۋ تاپتى.

ءبىرىنشى ساناتقا حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى جوو-لار ەنەدى. ولار ءۇشىن باستى كريتەري – عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ جوعارى دەڭگەيدە بولۋى. ولار – عىلىم سالاسى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا ءۇن قوساتىن جانە ەل ەكونوميكاسىنا اسەر ەتەتىن جوعارى وقۋ ورىندارى. مۇنداي جوعارى وقۋ ورىندارىندا اكادەميالىق ەركىندىك 100% بولادى. مەملەكەتتىك باقىلاۋدان بوساتۋ ولارعا تەكسەرۋ جۇمىستارىنا الاڭداماۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ولاردا تولىق سەنىم ءبىلدىرۋ پرەزۋمپتسياسى بولادى.

ەكىنشى ساناتقا ۇلتتىق دەڭگەيدەگى باسەكەگە قابىلەتتى جوعارى وقۋ ورىندارى ەنەدى. ولار ءبىرىنشى ساناتتاعى جوعارى وقۋ ورىندارىمەن بىردەي اكادەميالىق ەركىندىك دەڭگەيىنە يە بولادى. سونداي-اق ولار دا تەكسەرۋلەردەن بوساتىلادى.

ءۇشىنشى سانات بويىنشا. وڭىرلىك جوو رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە باسەكەلەسە المايدى، الايدا، وڭىرلەردەگى ستۋدەنتتەر ءۇشىن ءتيىستى دەڭگەيدە ءبىلىم بەرەدى جانە وقىتۋ بارىسىندا «ءوزىنىڭ» ءبىلىم الۋشىسىنا باعدارلانادى. وڭىرلىك نەمەسە سالالىق جوعارى وقۋ ورىندارى ء(ۇشىنشى سانات) ۇلكەن اكادەميالىق ەركىندىك كولەمىنە يە بولادى. بۇل جوعارى وقۋ ورىندارىندا تاۋەكەلدەردى باعالاۋ جۇيەسى بويىنشا عانا تەكسەرىس جۇرگىزىلەتىن بولادى.

ال قالعان جوو-لار ءتورتىنشى ساناتقا ەنەتىن بولادى. ولار تولىق كولەمدە مەملەكەتتىك باقىلاۋعا تارتىلادى، ساپا مەن سەنىمنىڭ تومەن دەڭگەيدە بولۋىنا بايلانىستى ولارعا قاتىستى كوپتەگەن تالاپتار مەن نورمالار قولدانىلاتىن بولادى.

جوعارى وقۋ ورىندارىن ءتورت سانات بويىنشا سارالاۋ نەگىزىندە جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋداعى باسەكەلەستىگى جاتىر، ال باسەكەلەستىك، وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ارقاشان پايدالى.

جالپى العاندا، ءبىز وسى ءۇش قادامدى جۇزەگە اسىرۋ ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا قوسىمشا سەرپىن بەرەتىندىگىنە سەنىمدىمىز. ال، اكادەميالىق ەركىندىكتىڭ ارقاسىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ ناقتى تيىمدىلىگىنە نەگىزدەلگەن باسەكەلەستىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ساپاسىن جاقسارتادى جانە ناتيجەسىندە ولاردىڭ تۇلەكتەرىنە ودان ءارى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا كومەكتەسەدى دەپ سانايمىز، سونىڭ ىشىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە.

مەن بۇل ۇسىنىستاردىڭ ءارتۇرلى قابىلدانۋى مۇمكىن ەكەندىگىن تۇسىنەمىن. دەگەنمەن، قازىرگى ۋاقىتتا وسىنداي شەشىمدەر قابىلدانۋى قاجەت دەپ سانايمىن. ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە، جوعارى وقۋ ورىندارىنا، ستۋدەنتتەرگە جانە وقىتۋشىلارعا بارىنشا سەنىم ارتۋىمىز كەرەك. تەك وسىلاي عانا وڭ وزگەرىستەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى.

اسحات ايماعامبەتوۆ،

قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى.

Abai.kz