مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ا.ر. رايىمقۇلوۆانىڭ نازارىنا!

الەمنىڭ الپىس شاقتى ەلىندە بولىپ، قازاقستانىن، قازاعىن ناسيحاتتاعان جانە ول ەلدەردە قازاق تاريحىنا بايلانىستى دەرەك ەستي قالسا، ونى تاپتىشتەپ ءبىلىپ، جازىپ الىپ، ەلىنە، حالقىنا جەتكىزۋگە اسىققان قالامگەر ءانۋار تۇرلىبەكۇلى ءالىمجانوۆتىڭ تۋعانىنا بيىلعى مامىر ايىندا 90 جىل تولدى. تالدىقورعان وبلىسى ۇيگەنتاس اۋدانىنداعى قارلىعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ءانۋار 1949 جىلى لەپسى پەداگوگيكا ۋچيليششەسىن، 1954 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن ءتامامدادى. جۋرناليستىك قىزمەتىن وبلىستىق «الماتينسكايا پراۆدا» گازەتىنەن باستاپ، 1955 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان «ليتەراتۋرنايا گازەتانىڭ» قازاقستان مەن ورتا ازياداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى، كەيىنىرەك: «لەنينسكايا سمەنا» گازەتى رەداكتورىنىڭ  ورىنباسارى; «پراۆدا» گازەتىنىڭ ورتا ازيا مەن قازاقستانداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى; «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ باس رەداكتورى; «قازاق  ادەبيەتى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; 1971- 1979 جىلدارى قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ 1-حاتشىسى، بۇل مەرزىمدە كسرو جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ دا حاتشىسى بولدى. ودان سوڭ: اۆتور قۇقىعىن قورعاۋ جونىندەگى بۇكىلوداقتىق اسسوتسياتسيانىڭ قازاق ءبولىمىنىڭ باسشىسى; تاريحي جانە مادەني كونە ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ جونىندەگى قازاق قوعامى ورتالىق كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ، قازاقستاننىڭ كوممەرتسيالىق «تاڭ» تەلە-راديو اسسوتسياتسياسىنىڭ توراعاسى بولدى. قازاقستان مادەنيەت قورىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقاردى. رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسى دەپۋتاتتىعىنا ءتورت   مارتە سايلاندى.  جوعارعى كەڭەس پرەزيديۋمىنا بىرنەشە رەت مۇشە  بولدى. كسرو جوعارعى كەڭەسىنە دەپۋتاتتىققا سايلاندى. سوكپ-نىڭ XXIV جانە XXV-قۇرىلتايلارىنىڭ دەلەگاتى.

ءا. ءالىمجانوۆ كسرو-نىڭ ازيا جانە افريكا ەلدەرى جازۋشىلارىمەن بايلانىس كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى; افريكا حالىقتارىمەن دوستىقتىڭ كسرو اسسوتسياتسياسى باسقارماسىنىڭ، افريكا حالىقتارىمەن دوستىقتىڭ قازاق اسسوتسياتسياسى پرەزيديۋمىنىڭ، ازيا جانە افريكا جازۋشىلارى اسسوتسياتسياسى مەن  ەۋروپا مادەنيەتى قاۋىمداستىعىنىڭ  مۇشەسى، «قازاقستان-جاپونيا» حالىقارالىق قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى بولدى. ازيا جانە افريكا جازۋشىلارىنىڭ 1973 جىلى الماتىدا وتكىزىلگەن V-كونفەرەنتسياسىن ۇيىمداستاردى. ءال-ءفارابيدىڭ تۋعانىنا 1100 جىل تولۋىن اتاپ ءوتۋدىڭ  ۇيتقىسى بولدى. 1991 جىلدىڭ باسىندا قازاقستان سوتسياليستىك  پارتياسىنىڭ  توراعالىعىنا سايلاندى.

1991 جىلعى قازان ايىنىڭ 29-ىنان جەلتوقساننىڭ 26-سىنا دەيىن كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ رەسپۋبليكالار كەڭەسىن باسقارىپ، 26-جەلتوقساندا كسرو-نىڭ ىدىراۋى تۋرالى دەكلاراتسياعا قول قويدى.

انەكەڭ قازاقستان لەنين كومسومولى، قازاق كسر مەملەكەتتىك، حالىقارالىق دج. نەرۋ اتىنداعى، اگۋستينو نەتو اتىنداعى سيلىقتاردىڭ، كونگو رەسپۋبليكاسى، «لوتوس» جۋرنالى سيلىقتارىنىڭ، «قۇرمەت بەلگىسى»، «حالىقتار دوستىعى» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى اتاندى.

حيكاياتتارى: «سۋمەن جانە جەرمەن ەلۋ مىڭ ميل» (1962 ج.); «كۇنگە بەت العان كەرۋەن» (بۇنىڭ جۋرنالداعى نۇسقاسىن وقىپ ريزا بولعان مۇحتار اۋەزوۆ ءانۋاردى شاقىرىپ الىپ، تالابىن قۋاتتاپ، حيكاياتىنا العىسوز جازىپ، كىتاپ باسپاسىنا جولدايدى. كىتاپ 1963-جىلى شىقتى); «كوگىلدىر تاۋلار» (1964); «الاۋلى نايزا» (1965); «وترار سيى» (1966);  «تانىم» (1993).

روماندارى: «ماحامبەتتىڭ جەبەسى» (1969); «جاۋشى» (1969); «رۋداكي تاعى» (1974); «ۇستازدىڭ ورالۋى» (1979); «ادام جولى» (1984). «جاۋشى» رومانى بويىنشا كينوفيلم ءتۇسىرىلدى.

...انەكەڭ شەت ەلدەرگە بارعانىندا ءبىر عانا قازاقستاننىڭ ەمەس، ورتا ازيانىڭ دا مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ ەلشىسى، جارشىسى بولعانى انىق. يə، وسىنشا وراسان  زور ەڭبەك سىڭىرگەن كەمەڭگەر تۇلعانى بۇگىندە قور قىلىپ وتىرعان ادامدار بار! مəسەلەن الماتى وبلىسى مادەنيەت باسقارماسى ءƏلىمجانوۆ تۋرالى جازىلعان بەلگىلى قالامگەر عابباس اتا قابىشۇلىنىڭ كىتابىن شىعارۋدان باس تارتىپ، قولاقپانداي حات جىبەرىپتى. ءƏلىمجانوۆتاي قازاقتىڭ اراداگەر ۇلىن تانىمايتىن، بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن بۇنداي مەملەكەتتىك مەكەمە باسشىسى مەن ۇجىمىنا نە دەۋگە بولادى؟ وسى وبلىستىق مəدەنيەتتەگىلەر قانشاما قاراجات ءبولىپ، كىتاپتار شىعارىپ جاتىر. بىراق ءانۋار ءالىمجانوۆ تۋرالى كىتاپتى كەرەك قىلمايدى.

ال وبلىستىڭ باسشىسىنا Əنەكەڭدەي تۇلعانىڭ مەرەيتويى مەن كىتاپتارى جايىندا جاق اشاتىن ادام تاپپاي وتىرمىز. باتالوۆتىڭ ۇستىنە باتىپ كىرە الاتىن ادام بىزدە جوق، باسقا اۋىلدا، باسقا ورتادا بولماسا...

Əنۋار ءالىمجانوۆ ۇلتتىق əدەبيەت پەن ونەر ءۇشىن از ەبەك ەتكەن جوق، سونى بىلە تۇرا ءبارى ءۇنسىز...

انەكەڭ بىرەۋگە قاراپ سويلەگەندە، جەتىسۋدىڭ «اكە-اۋ»، «ءاي، اكە» دەگەن ءسوزىن قوسىپ وتىرادى ەكەن. مينيستر حانىمنىڭ نازارىنا ۇسىنىپ جازعان شاعىن ماقالامىزدا ءبىز دە سولاي دەيمىز: اكە-اۋ، ءانۋاردى ۇمىتتىڭدار ما؟!.

ەربول اقشولاقوۆ

Abai.kz