بەيسەنبى, 31 قازان 2024
مەمسىيلىققا كىم لايىق؟ 3657 3 پىكىر 11 قىركۇيەك, 2020 ساعات 12:05

ۇلتىن سۇيگەن اقىن...

ۇلى ابايدىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋىنا وراي ارنايى جاريالانعان بيىلعى اباي جىلىندا بەرىلمەك مەملەكەتتىك سىيلىق ۇمىتكەرلەرىنىڭ ءبىرى اقىن باقىتجان قاناپيانوۆتىڭ (جان باقىتتىڭ) «دوستويانيە دۋشي» («جان-دۇنيە يگىلىگى») جيناعى عاسىرلار سالعان جول، تاۋلى ايماق، تۇرمىستاعى تۇركىلىك اۋەن ارالارىنداعى ءوزارا بايلانىس پەن تۇسىنىستىكتى ارقاۋ ەتكەن جىرلارىن بىرىكتىرگەن.  (اۆتوردىڭ بۇل تۋىندىسىنا جان باقىت دەپ قول قويۋى 2017 جىلى يۋنەسكو-نىڭ پاريجدەگى  شتاب-پاتەرىندە «جاھاندىق الەمدەگى قازىرگى قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسىن تانىستىرۋ اۋقىمىندا قازاقستاندىق اقىن-جازۋشىلار كىتاپتارىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى كەزىندە جاريا بولعان جايتكە بايلانىستى ەكەن. باقىتجان قاناپيانوۆتىڭ «كەرى پەرسپەكتيۆا» جىر جيناعى فرانتسۋز تىلىندە شىققان، اۋدارماشى ارىپتەستەرى سول كىتاپتا ونىڭ اتى-ءجونىن ءوز تىلدەرىندەگى ۇندەستىككە سايكەستەندىرىپ، جان باقىت (Jan Bakhyt) دەپ كورسەتكەن كورىنەدى. فرانتسۋز اقىندارى قويعان ادەبي ەسىم اۆتورعا ۇنايدى، ءسويتىپ، اۋدارماشى دوستارىنا قۇرمەتى رەتىندە، ول دا «جان-دۇنيە يگىلىگى» اتتى جاڭا جيناعىنا جان باقىت   دەپ قول قويادى). كىتاپتىڭ اقىن  جان-دۇنيەسىندەگى تەرەڭ تەبىرەنىس، تولقۋ مەن تولعانىستان تۋعانى بايقالادى.  كوپتەگەن ولەڭدەرىنەن اباي، شاكارىم، ماعجان، ماحامبەت تۋىندىلارىنىڭ يگى اسەرى كوزگە ۇرىپ تۇر.

باقىتجان قاناپيانوۆ – ءورىستىلدى اقىن. ورتا ءبىلىمدى تاريحي سىرىمبەتتەگى  ورىس مەكتەبىندە الدى (بۇل مەكتەپتە باقىتجاننىڭ اكەسى، بەلگىلى پەداگوگ مۇساحان قاناپيانوۆ ديرەكتور بولعان، ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن كوپتەگەن تۇلعالار وقىعان), جوعارى مەكتەپتەردە دە ورىسشا وقىدى، قورشاعان ورتاسى دا نەگىزىنەن ورىستىلدىلەردەن ەدى، ياعني ول تىنىس-تىرشىلىكتى ينتەرناتسيونالداندىرۋ ۇرانىمەن جۇرگىزىلگەن سوۆەتتىك ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ جەمىسى، كوممۋنيستىك ساياساتتىڭ سول اۋقىمداعى جۇيەلى شارالارى كوزدەگەن تيپتىك تۇرپاتتاعى باستى ءونىمى بولاتىن.  بىراق باقىتجان، وقۋ-توقۋى ورىسشا بولعانمەن، قازاق ءومىرىن تەرەڭ زەرتتەپ، عۇلاما عالىمعا اينالعان داڭقتى جەرلەسى شوقان ءۋاليحانوۆ سەكىلدى، تامىرىنان ءبىرجولا قول ءۇزىپ كەتكەن جوق، ول ءوزىنىڭ وتارشىلدار ساياساتىنىڭ قۇربانى بولىپ بارا جاتقانىن دەر كەزىندە ۇعىندى. ۇعىندى دا، وپىندى. وپىنۋىن 70-ءشى جىلدارى ماسكەۋدە وقىپ جۇرگەنىندە جىرسۇيەر قاۋىمعا پوەزيا تىلىمەن ءمالىم ەتتى. جوعارى ادەبي كۋرستا جەتەكشىسى بولعان بەلگىلى ورىس اقىنى الەكساندر مەجيروۆ ونىڭ بۇل وپىنۋ جىرىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، جوعارى باعالادى. سونداعى «قوستىلدىلىك» ولەڭىنىڭ سارباس اقتاەۆ جاساعان قازاقشا تارجىمەسى بىلاي بولىپ كەلەدى: «قارشادايدان قول ءۇزىپ ءتول تىلىمنەن، قوستىلدىلىك دەگەنىڭە جۇگىنگەم. ەكىجۇزدى ەتەدى ەكەن باقسام ول، ايىرىپ ءوز بەت-بەينەڭنەن، دىلىڭنەن. كۇيتتەدىڭ دەپ قۇلاققا جات ءبىر ءتىلدى، بابالارىم ءبولدى تالاي ۇيقىمدى. ارۋاقتارى كەلەكە ەتتى تۇسىمدە كوشكەن ەلدىڭ تۇتقىنىنداي سيقىمدى. سول كەزدەردە بابالارعا سيىنىپ، «كەشىرە گور!» – دەپ وتىنەم ءيىلىپ. «ۇرپاعىمسىڭ تارتپاي تۋعان تەگىڭە!» – دەگەن سىندى ولار ماعان كۇيىنىپ».

توتاليتارلىق ستاندارتتى زاماندا تۋسا دا، ناعىز ورىس اقىنىنان ءادىل باعاسىن العان وسى جىر دەموكراتيا تالاپتارى ۇشقىنداعان قايتا قۇرۋ كەزەڭىندە ومىرگە قايتا كەلىپ، وزبىر ساياساتشىلاردىڭ ۋلى جەبەمەن اتقىلاعان نىساناسىنا اينالدى. ورتالىق تاراپىنان ادەمى ۇراندار جامىلدىرىپ، تەگەۋرىندى تۇردە جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان سۇرقيا ساياساتتىڭ استارىن اشقان ولەڭ قازاق جاستارىنىڭ ساياسي  كوتەرىلىسكە ۇلاسقان ايگىلى جەلتوقسان قوزعالىسى كەزىندە ەۋروپالىق جانە امەريكالىق راديولار ارقىلى شارتاراپقا تاراتىلعان-دى. تيىسىنشە ونىڭ اۆتورىنا بيىك دارەجەلى پارتيالىق  فۋنكتسيونەرلەر سىن ساداعىن اياۋسىز شۇيىلتۋدەن جاڭىلعان جوق. ويتكەنى اقىننىڭ وسى جۇرەكجاردى ولەڭىندە ەكى ءتىلدى بولۋدىڭ ەكى ءجۇزدى بولۋعا اپارارىن، ياعني انا ءتىلىن ۇمىتۋدىڭ ماڭگۇرتتىككە توتە جول سالارىن مەڭزەۋى قالىڭ جۇرتتى تاپ سونداي دارەجەدە سومداۋدى ماقسات ەتكەن ساياسي جاندايشاپتار مەن پىسىقايلاردىڭ ىشكى سىرىن اشىپ، جاندارىنا ءتيىپ كەتتى. الايدا ولار ءوز شىندىعىن تاپقان اقىندى جاسىتا المادى، كوپ ۇزاماي كوزقاراستارىن وزگەرتۋگە ءماجبۇر بولعان قاساڭ ساياسات قولشوقپارلارى دا لىپ ەتىپ دەموكراتيا تۇلپارلارىنا اۋىسىپ ءمىنىپ الدى. ال باقىتجان اقىن ءوز تامىرىن، قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحاني مۇرالارىن تانۋعا شىنداپ بەت بۇردى. بۇعان سول تۇستا رەسپۋبليكا كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا سالاسىن باسقارۋعا كەلگەن وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ ونى قابىلداۋىنا شاقىرىپ، قازاق فوللورىن مۇقيات وقۋعا كەڭەس بەرۋى شەشۋشى اسەرىن تيگىزگەن ەدى. ول اسىل مۇرالارداعى جاۋھار بەينەلەر مەن كەستەلى ويلاردى ەۋروپالىق پوەزيامەن شىڭدالعان ءوز ۇعىمىمەن،  اقىندىق تۇيسىگىمەن بارلاپ، جۇرەگىنەن وتكىزۋ ارقىلى جاڭاشا قالىپتاۋدى ماقسات ەتتى. ءسويتىپ قاناپيانوۆ بىرەگەي دارىنىنىڭ ارقاسىندا «جان-دۇنيە يگىلىگى» جىر كىتابىندا وسىنداي ءداستۇر ساباقتاستىعىن جالعاستىردى، قازاقتىڭ ۇلى اقىندارى   پوەزياسىنداعى سارىندار مەن جەلىلەردى سونى دا توسىن قىرىنان جاڭعىرتتى. ونىڭ ولەڭدەرى ءار جىلداردا ماسكەۋدەگى «ليتەراتۋرنايا گازەتا»، «ليتەراتۋرنايا روسسيا»، «موسكوۆسكي كومسومولەتس» گازەتتەرىندە، «درۋجبا نارودوۆ» جۋرنالىندا،  الماتىداعى «پروستور»، «جالىن» جۋرنالدارىندا جاريالانىپ تۇردى، جيىرما شاقتى جىر جيناعى جارىق كوردى. ۇلتتىق رۋح پەن سەزىمگە سۋارىلعان، شۇرايلى تىلمەن ورنەكتەلگەن پوەزياسى جىرسۇيەر قاۋىمنىڭ كوكەيىنەن شىقتى، ونىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا بەلگىلى ءسوز شەبەرلەرى قالام تەربەدى.

قاناپيانوۆ ءوزىنىڭ مول اۋقىمدى شىعارماشىلىعىن ءاردايىم قوعامدىق جۇمىستارمەن استاستىرا جۇرگىزۋدە. بيىلعى اباي جىلىنا وراي اتاپ ايتۋ كەرەك، ول ويشىل اقىن مەن ونىڭ اينالاسىن جۇرتشىلىققا تانىستىرۋ جونىنەن كوپ جىلدان بەرى ەلەۋلى ىستەر اتقارىپ كەلەدى. ونىڭ اركىمدى ءوز وي-نيەتتەرى مەن شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىندە  ابايداي بولۋعا، ابايعا ۇقساۋعا، اباي اڭساعان تولىق ادام دەڭگەيىنە ۇمتىلۋعا شاقىراتىن بۇل جۇمىستارى اتاپ ايتۋعا تۇرارلىق قىزمەت ەكەنى داۋسىز. قىسقاشا شولۋ جاسايىق.  باقىتجان اباي تاقىرىبىمەن وتكەن عاسىردىڭ 80-ءشى جىلدارىندا شۇعىلدانا باستاعان-تىن. 1983 جىلى شىققان «اباي: ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى» دەرەكتى ءفيلمىنىڭ،  1992 جىلعى  «شاكارىمنىڭ سوڭعى كۇزى» تولىق مەتراجدى كوركەم ءفيلمىنىڭ ستسەناريلەرىن جازدى.   يدەيا اۆتورى جانە قۇراستىرۋشى رەتىندە 1982–2020 جىلدارى اباي ولەڭدەرىنىڭ اۋدارماسىن (رەسەي مەن قازاقستانداعى جاريالانىمدار), سونداي-اق «اباي كۇنتىزبەسى، 1995 جىل» باسىلىمدارىن جارىققا شىعاردى. يۋنەسكو-نىڭ باس حاتشىسى  فەدەريكو مايوردىڭ قاتىسۋىمەن 1995 جىلعى 9 تامىزدا الماتىداعى وتكەن ابايدىڭ 150 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى ءماجىلىس پەن قازاقستان جانە تمد ەلدەرى ونەر شەبەرلەرىنىڭ   (ە. سەركەباەۆ، ب. تولەگەنوۆا، ا. سولوۆيانەنكو، و. تاباكوۆ، ءا. دىنىشەۆ، ا. مۇساحودجاەۆا، ج. اۋباكىروۆا، ر. رىمباەۆا جانە ت.ب.) قاتىسۋىمەن بولعان گالا-كونتسەرتتى ارقاۋ ەتكەن فيلم ستسەناريىنىڭ اۆتورى ءارى كەڭەسشىسى بولدى. شاكارىم قۇدايبەردىۇلىنىڭ، ماعجان جۇماباەۆتىڭ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ، احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ابايعا ارنالعان ولەڭدەرىنىڭ («التىن حاكىم ابايعا» جانە ت.ب.) اۋدارماسىن جاساپ، قازاقستان مەن رەسەيدىڭ مەرزىمدى باسىلىمدارىندا جاريالادى. پۋشكين جىلىنا جانە اباي جىلىنا وراي جازعان ماقالاسىن 2005 جىلعى ساۋىردە «ليتەراتۋرنايا گازەتادا» جاريا ەتتى.  2006 جىلى شىعارۋشى جانە قۇراستىرۋشى رەتىندە قازاق تىلىندە شاكارىمنىڭ ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعىن شىعاردى.  مۇحتار اۋەزوۆپەن جانە ونىڭ «اباي جولى» كىتابىمەن العاش كەزدەسكەندەگى كىشكەنتاي بالانىڭ باستان كەشكەن سەزىمدەرى مەن تۇسىنىك-تۇيسىگىن ارقاۋ ەتكەن «نان ءيىسى» نوۆەللاسى 2010 جىلعى 11 ساۋىردە «ليتەراتۋرنايا گازەتا»، سول جىلعى  12 ساۋىردە  «قازاق ادەبيەتى» (اۋدارعان  ب. حابدينا) گازەتتەرىندە جاريالاندى. 2015 جىلعى 29 شىلدەدە «ليتەراتۋرنايا گازەتادا» «ورىس اقىندارى جانە اباي» اتتى ماقالاسى جارىق كوردى. 2019 جىلى  ب. حابدينامەن بىرگە قۇراستىرىپ،  قازاق تىلىندە اباي تۋىندىلارىنىڭ كانوندىق ماتىندەرىن جارىققا شىعاردى. بيىل، 2020 جىلى، «اباي. XXI عاسىرداعى قازاقستان» اتتى ولەڭدەر جيناعىن قۇراستىردى. وسى 2020 جىلى يدەيا اۆتورى جانە قۇراستىرۋشىسى بولىپ، قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە «اباي كۇندەلىگى» باسىلىمىن شىعاردى. قازاقستان اكادەميالىق كىتاپحاناسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا جازىلعان «ابايدىڭ العاشقى كىتابى» ماقالاسىن بيىلعى 22 شىلدەدە «ليتەراتۋرنايا گازەتا» باستى، ونىڭ قىرىم تاتارلارى تىلىندەگى اۋدارماسىن  (اۋدارعان سەيران)  ۇستىمىزدەگى جىلعى 7 تامىزدا قىرىم رەسپۋبليكاسىنىڭ «يانى ديۋنيا» («جاڭا دۇنيە») گازەتى جاريالادى.  ب. قاناپيانوۆ 1997–2014 جىلدارى م.و. اۋەزوۆتىڭ 50 تومدىق اكادەميالىق تولىق باسىلىمىنىڭ شىعارۋشىسى   جانە ورىس ماتىندەرىنىڭ رەداكتورى بولدى. ا. كيم جاڭادان اۋدارعان «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىن باسپا جوباسىنىڭ جەتەكشىسى جانە رەداكتورى رەتىندە شىعارىپ، 2007–2017 جىلدارعى بىرنەشە قايتا باسىلىمىن جۇزەگە اسىردى.  اباي تۋرالى «رادۋشنو راسپاحنۋتى دۆەري پوەتۋ» اتتى ماقالاسى 2020 جىلعى 20 مامىردا   «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتىندە، سونداي-اق ippokrena.kz سايتىندا جاريالانعان. قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا جازعان «پروسترانستۆو دۋشي كازاحا»  اتتى ماقالاسى ماسكەۋدە بيىلعى شىلدەدە «پروفيل» جۋرنالىندا جارىق كورگەن. وسى جىلعى شىلدەدە ول «ابايTV» تەلەارناسىندا جۇرگەن اباي تۋرالى حابارعا قاتىسىپ، وزىندىك تىڭ وي-پىكىرىن ورتاعا سالدى. اقىننىڭ زاماناۋي جىر جولدارىنا تۇسىرگەن  اباي ولەڭدەرى تسيكلى «اباي اۋەندەرى» دەگەن اتپەن 2018 جىلى «دوستويانيە دۋشي» اتتى، بيىل مەمسىيلىققا ۇسىنىلىپ وتىرعان كىتابىنا ەنگەن. ول ورىس تىلىنە جانە الەمنىڭ باسقا دا ون تىلىنە اۋدارىلعان اباي ولەڭدەرىنەن ارنايى جيناق قۇراستىردى (العىسوزىن قر پرەزيدەنتى كاسىم-جومارت توقاەۆ جازعان). كىتاپتى نۇر-سۇلتانداعى ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى مەن ماسكەۋدەگى لومونوسوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەت باسپاسى ۇستىمىزدەگى جىلى جارىققا شىعاردى.

قاناپيانوۆتىڭ شىعارماشىلىق جولىندا چەرنوبىلدەگى اپات ەرەكشە ءىز قالدىردى. اقىن اتوم ستانساسى جارىلعان ايماققا بارىپ، جارىلىس زاردابىن جويۋشىلار قاتارىندا ءجۇردى. زۇلمات ورىندارىن 1986–1988 جىلدارى تاعى بىرنەشە رەت ارالاپ كوردى. جاڭا قاسىرەت جايىندا اقىندار ىشىنەن العاشقىلار قاتارىندا ءۇن قاتتى. ونىڭ بۇل تاقىرىپتا سەمەي پوليگونى تراگەدياسىن قوسا كوتەرگەن «ايست ناد پريپياتيۋ» («پريپيات ۇستىندەگى لايلەك») اتتى ولەڭدەر جيناعى ورىس جانە ۋكراين تىلدەرىندە جاريالاندى. اقىننىڭ تۋىندىلارى، جالپى، قازاق اقىندارى  ىشىنەن ءبىرىنشى بولىپ امەريكا قۇراما شتاتتارىندا، كانادادا جانە ۇلىبريتانيادا تاسقا باسىلعان-دى. ونىڭ شەتەلدە شىققان «تىنىشتىق ۋاقىتى» جيناعىنا العىسوزدى ايگىلى ورىس اقىنى اندرەي ۆوزنەسەنسكي جازعان بولاتىن.  اقىننىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى ءار كەزدە كورنەكتى ءسوز شەبەرلەرى مەن ادەبيەتتانۋشىلار: و. سۇلەيمەنوۆ،  ە. بۋكەتوۆ، ا. جوۆتيس، ۆ. باديكوۆ، م. ماعاۋين،   گ. بەلگەر، م. سيماشكو، ۆ. انتونوۆ، د. سنەگين، م. بازارباەۆ، ش. ساتباەۆا (قازاقستان); ل. وزەروۆ، ا. ۆوزنەسەنسكي، س. لەسنەۆسكي، س. مناتساكانيان، ا. تكاچەنكو، ب. ەۆسەەۆ (رەسەي); ل. گورلاچ، يۋ. سەرديۋك، ۆ. وسادچي (ۋكراينا); ر. بەنش، پ. ورەسيك (اقش); ب. كەنجەەۆ (كانادا); يۋ. ماللينەن (فينليانديا); يۋ. نەۋۆاجنىي (پولشا)  قالام تەربەپ، پىكىر ءبىلدىرىپ ءجۇردى. ال ماسكەۋلىك سىنشى ۆيكتور ماكسيموۆ تۇتاس مونوگرافيا جازىپ، «سۆەت كوچەۆوي زۆەزدى» («كوشپەندى جۇلدىز جارىعى») دەگەن اتپەن 2000 جىلى «پيليگريمم» باسپاسىنان شىعاردى.

اقىننىڭ اۋدارماشى رەتىندەگى ەڭبەگى ءوز الدىنا ءبىر توبە. ول ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، قايتا قۇرۋ جىلدارى اقتالعان، ەسىمدەرى مەن شىعارمالارى قوعامعا تاۋەلسىزدىك داۋىرىندە عانا شىن مانىندە ورالعان شاكارىم قۇبايبەرديەۆ، ماعجان جۇماباەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆتاردىڭ پوەزيالىق مۇرالارىن  تارجىمەلەدى. سونداي-اق ماحامبەت، اباي، جامبىل، كەنەن ولەڭدەرىن ورىس  تىلىندە سويلەتتى. سولارمەن قاتار ورىسشاعا قازاق ۇلتتىق فوللورىنىڭ ءىنجۋ-مارجانى «قىز-جىبەك» داستانىن اۋداردى.  بۇلاردىڭ ءبارى باقىتجان اۋدارماسى ارقىلى الدەنەشە شەت جۇرتتار تىلدەرىنە تارجىمەلەنىپ،    شەتەلدەرگە تانىمال بولدى.

باقىتجاننىڭ اقش-تا، نيۋ-يورك قالاسىندا حالىقارالىق ا.س. پۋشكين قورى ۇيىمداستىرعان «ءۇمىتتىڭ التىن ليراسى» اتتى پوەزيالىق كونكۋرسقا دۇنيە جۇزىندەگى 41 مىڭ 157 اقىن قاتارىندا قاتىسىپ، لاۋرەات اتانعان قىرىق اقىننىڭ ءبىرى بولعانىن اتاپ ايتقان ءجون. ونىڭ ءوزى دە الەمدە تۇڭعىش رەت بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك پوەزيا كۇنىن جاريالاپ، 1996 جىلعى 29 اقپاندا الماتىدا حالىقارالىق پوەزيا كۇنىن وتكىزدى. ەكىنشى پوەزيا كۇنى نيدەرلاندياداعى «Hivos» قورىنىڭ قولداۋىمەن 2000 جىلعى اقپان ايىندا گااگا قالاسىندا ءوتتى (وسى شارالار اياسىندا تۇڭعىش رەت ينتەرنەت-پوەزيا جۇيەسى ءجۇمىس ىستەي باستادى).  بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك پوەزيا كۇنى شارالارى اۋقىمىندا قاناپيانوۆتىڭ ۇلكەن پوەزيا كەشى  2004 جىلى الماتىدا، 2008 جىلى استانادا ءوتتى. اقىننىڭ ءوزى دە اقش، انگليا، فرانتسيا، گوللانديا، فينليانديا، رەسەي، گەرمانيا، شۆەتسيادا بولعان حالىقارالىق پوەزيا فەستيۆالىنە سان مارتە قاتىسىپ، بارلىق شىعارماشىلىق كەزدەسۋلەردە ءوزىن ەلىمىزدىڭ اقىندىق الەمىنىڭ لايىقتى وكىلى رەتىندە كورسەتە ءبىلدى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلىندا «جىبەك جولى» باسپاسىن قۇرىپ العان قالامگەر ەندى كاسىبي باسپاگەر رەتىندە جۇمىس ىستەپ، ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىن ەلەۋلى جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ول اباي شىعارماشىلىعىنا جانە ا.س. پۋشكيننىڭ تۋعانىنا 200 جىل تولۋىنا ارنالعان بىرەگەي كۇنتىزبەلەر شىعاردى (پۋشكين كۇنتىزبەسى حالىقارالىق دارەجەدە باعالانىپ، ماسكەۋ مەرياسىنىڭ ديپلومىمەن ماراپاتتالدى). قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە قاجەتتى اۋديو جانە ۆيدەو قوسىمشالارى بار بەستومدىقتى، «قازاقستاننىڭ جاس پوەزياسى مەن پروزاسى» اتتى قازاق، ورىس جانە نەمىس تىلدەرىندەگى بەستومدىقتى، ەكى تومدىق «قازاقستان كينوسى» انىقتامالىعىن،  قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە تۇڭعىش پرەزيدەنت ن.ءا. نازارباەۆ ەڭبەكتەرىنىڭ جەتى تومدىق جيناعىن، م.و. اۋەزوۆ شىعارمالارىنىڭ ەلۋ تومدىق اكادەميالىق تولىق باسىلىمىن جارىققا شىعاردى. بۇلارمەن قاتار، ادەبيەتتانۋشى جانە پۋبليتسيست رەتىندە،  قاناپيانوۆ شوقان، اباي، شاكارىم، ماعجان، ءوزىنىڭ بۇگىنگى زامانداستارى و. سۇلەيمەنوۆ، ب. كەنجەەۆ، ە. لوتيانۋ، س. مناتساكانيان، ۇ. ەسداۋلەتوۆ، باسقا دا اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقتارىن قاراستىرعان  جۇزدەن استام ماقالا جازدى. كينەماتوگرافيست رەتىندە جيىرما شاقتى كينوستسەناري مەن ءفيلمنىڭ اۆتورى بولدى. «لاندشافتىلار. ەكسليبريس» اتتى بەينەپوەزيا تىزبەگىن جاسادى.

قىسقاسى، «جان-دۇنيە يگىلىگى» كىتابىنا اقىن قاناپيانوۆ وسىنداي باي شىعارماشىلىق جانە قايراتكەرلىك تاجىريبەسىمەن كەلدى. ونىڭ اتالمىش جيناعىنا ەنگەن  ولەڭدەرىنىڭ بىرقاتارى الدەن-اق تۇرىك، ءازىربايجان، ارميان، يسپان، اراب، فرانتسۋز جانە موڭعول تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، شەتەلدىك پوەزيا اۋەسقويلارىن رۋحاني تۇرعىدا سۋسىنداتۋدا. ال كىتاپ ەكى جىلدان بەرى رەسپۋبليكا جىرسۇيەر قاۋىمىنىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنىپ كەلەدى. قورىتا كەلە، «دوستويانيە دۋشي» («جان-دۇنيە يگىلىگى») كىتابىنىڭ اۆتورى اقىن جانە جازۋشى باقىتجان قاناپيانوۆ ەلىمىزدىڭ بيىك دارەجەلى سىيلىعىنا ابدەن لايىق دەگەن پىكىر ايتپاقپىز.

بەيبىت قويشىباەۆ

Abai.kz

3 پىكىر