وسى اپتانىڭ باسىندا پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ارنايى قاۋلىسى بويىنشا، رەفورمالار جونىندەگى ارنايى كەڭەس قۇرىلدى. اقوردا تاراتقان اقپاراتقا سۇيەنسەك، اتالعان كەڭەس ەلدىڭ ورنىقتى دامۋىن ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە ساياسي رەفورمالاردى تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان كورىنەدى.

مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جولداۋىندا ەكونوميكا، ونەركاسىپ، قارجى، الەۋمەتتىك جانە باسقا دا سالالاردا تۇبەگەيلى رەفورمالار جۇرگىزۋ تۋرالى مىندەتتەر قويعان بولاتىن. ونىڭ ۇستىنە، حالىقتىڭ تۇرمىسى مەن ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىنا بايلانىستى رەفورما جاساۋ اۋاداي قاجەت ەكەنىن اڭعارامىز.

بىراق سول رەفورمانى كىم جاسايدى؟ بۇگىنگى جۇيەنىڭ ۇزاق ۋاقىت بويى قالىپتاسقان ميمىرت تىرشىلىگىنە ەتى ۇيرەنىپ قالعان شەندىلەر جاڭا ءجۇرىس جاساۋعا دايىن با؟ حالىق ەمگە ءدارى، تاماققا اقشا تاپپاي جاتقاندا، بيۋدجەت قارجىسىن پيار جاساۋ ءۇشىن جۇمسايتىن قازاق بيلىگى تۇبەگەيلى رەفورما جاساپ، تۇرلەنىپ سالا بەرەدى دەگەنگە كىم سەنەدى؟

كوپشىلىك ۇلكەن ءۇمىت كۇتپەسە دە، پرەزيدەنت رەفورما جاساۋ جونىندە كەڭەس قۇردى. وعان جەتەكشىلىك ەتۋگە اتتاي قالاپ الىستان سۋما چاكرابارتي دەگەن ماماندى شاقىردى. سەگىز جىل بويى ەۋرازيالىق دامۋ جانە قايتا قۇرۋ بانكىن باسقارعان ۇندىستاندىق ەندى توقاەۆپەن بىرگە سۋ جاڭا كەڭەسكە باسشىلىق جاساماق.

الەمدىك دەڭگەيدەگى ەكونوميستى كەڭەسشى ەتىپ العانىمەن، رەفورما جونىندەگى كەڭەستىڭ ءىرى وزگەرىستەر جاساي قويۋى ەكىتالاي. سەبەبى كەڭەستىڭ وزگە مۇشەلەرىنە قاراپ، «قوياندى كورىپ، قالجاسىنان تۇڭىلگەندەي» بولدىق. كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ءبارى ەسكى جۇيەنىڭ ادامدارى. تىڭ يدەيا، جاڭا كوزقاراسپەن ىسكە كىرىسەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ءتىپتى، ءبارى بۇرىنعى جۇمىستارىندا ساتسىزدىككە ۇشىراپ، قىزمەتىنەن قۋىلعاندار (وتستاۆكا).

جاڭا كەڭەسكە كونە كادرلادىڭ مۇشە بولۋىنا تاڭعالۋدىڭ قاجەتى دە جوق شىعار. ۇكىمەت تاراتىلسا، مينيسترلەر كرەسلو اۋىستىرعاننان ارىگە بارمايتىن، «الپىسبايدىڭ» ورنىنا «جەتپىسباي» جايعاسىپ، «جاڭا ۇكىمەت» جاساقتالاتىن قازاقستاندا بۇدان وزگەنى كۇتۋدىڭ ءوزى ارتىق. ەندى جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ءبىر قىزمەتتەن قۋىلىپ، ەكىنشى قىزمەتكە تاعايىندالىپ جۇرە بەرەتىن «سۋپەرشەندىلەر» جايلى ءسوزىمىزدى جالعايىق.

كەڭەس مۇشەلەرى:

اسقار مامين – ۇكىمەت باسشىسى

54 جاستاعى اسقار ۇزاقبايۇلى 1996 جىلدان بەرى ۇلكەن قىزمەتتەردە جۇرگەن كونەكوز باسشى. وسى ارالىقتا استانانىڭ ورىنباسار اكىمى، اكىمى، كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار ۆيتسە-ءمينيسترى، ءمينيسترى، يندۋستريا جانە ساۋدا ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى، «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ» پرەزيدەنتى بولعان. 2016 جىلى ۆيتسە-پرەمەر، 2019 جىلى پرەمەر مينيستر بولدى.

2019 جىلى 21 اقپاندا باقىتجان ساعىنتاەۆ قازاقستان ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتتى. سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ساعىنتاەۆ ۇكىمەتىنىڭ ءۇش جىلدىق قىزمەتىن تۇككە العىسىز ەتىپ سىنادى. 2016 جىلدان باستاپ ءۇش جىل بويى ساعىنتاەۆپەن تىزە قوسا جۇمىس ىستەگەن پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مامين دە وتستاۆكاعا كەتكەن. دەمەك، اسقار مامين ۆيتسە-پرەمەر رەتىندە قىزمەتىنەن قۋىلعان دەگەن ءسوز.

ەرلان قوشانوۆ – پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى

58 جاستاعى ەرلان جاقانۇلى دا قازاق بيلىگىنىڭ كونە كادرى. ۆيتسە-مينيستر بولعان، پرەمەر-مينيستر كەڭسەسىندە ۇزاق جىل باسشىلىق قىزمەت اتقارعان. 2017 جىلدان 2019 جىلعا دەيىن قاراعاندى ​​وبلىسىنىڭ اكىمى بولدى. ال 2019 جىلى 18 قىركۇيەكتە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالعان.

ەربولات دوساەۆ – ۇلتتىق بانك توراعاسى

50 جاستاعى ەربولات اسقاربەكۇلى ناعىز «وتقا سالساڭ جانبايتىن، سۋعا سالساڭ باتپايتىن» امبەباپ باسشى. جيىرما نەشە جاسىنان باستاپ ۇلكەن قىزمەتتەر اتقارا باستاعان. ءىرى باركير، بىرنەشە مينيسترلىكتى باسقارعان. قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى، ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ءمينيسترى، ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ءمينيسترى، ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى. 2019 جىلى اقپاندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىمەن وتستاۆكاعا كەتتى. بىراق سول ۋاقىتتان بەرى ۇلتتىق بانكتى باسقارىپ كەلەدى.

قايرات كەلىمبەتوۆ - ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىك توراعاسى

51 جاستاعى قايرات نەماتۇلى دا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ءتۇرلى كرەسلوسىن توزدىرعان ادام. ءدال قازىرگى قىزمەتىن (ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى) 1999-2001 جىلدارى دا اتقارعان. قارجى مينيسترلىگىندە ءبىرىنشى ورىنباسار بولعان، ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگىن، پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىن، «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىن» باسقارعان. ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ءمينيسترى، ۇلتتىق بانكىنىڭ توراعاسى بولدى. ءدال وسى كىسى ۇلتتىق بانكتى باسقارعان كەزدە تەڭگەنىڭ قۇنى تەرەڭ قۇزعا ءبىر كۇندە بىراق قۇلاعان بولاتىن.

ءمادينا ابىلقاسىموۆا – قر قارجى نارىعىن باسقارۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى

42 جاستاعى مادينا ەراسىلقىزى دا مانسابىن ءمىنسىز اتقارىپ جۇرگەن كىسى ەمەس. اسىرەسە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى قىزمەتىنەن ابىرويمەن كەتكەن جوق. ابىلقاسىموۆا مينيستر بولىپ تۇرعاندا استانادا بەس بالا ورتەنگەن تراگەديا ورىن الىپ، كوپبالالى انالاردىڭ نارازىلىعى ءورشىدى. ءدال وسى جۇمىستا ءجۇرىپ قىزمەتىنەن قۋىلعان. ال وعان دەيىن ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ۆيتسە-ءمينيسترى، ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى، ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيتسە-ءمينيسترى قىزمەتىن اتقارعان.

اسەت يسەكەشەۆ – قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى، پرەزيدەنت كومەكشىسى

49 جاستاعى اسەت ورەنتايۇلى مىڭ ءتۇرى قىزمەتتىڭ باسىن شالعان وتە امبەباپ ادام. قازىردىڭ وزىندە بۇرىنعى پرەزيدەنت پەن قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ قاسىندا قاتار ءجۇر. بۇل كىسىنىڭ اتقارعان قىزمەتتەرىن تولىق اتاپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس، وتە كوپ. ەڭ باستىلارى: پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى، يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى، يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى، استانا قالاسىنىڭ اكىمى، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولعان. جانە بۇل كىسى بيلىكتەگى مەملەكەتتىك ءتىلدى باستاۋىشتىق دەڭگەيدە بىلەتىندەر قاتارىنان.

تيمۋر سۇلەيمەنوۆ – ءپا جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى

42 جاستاعى تيمۋر مۇراتۇلى سۋ جاڭا كەڭەستىڭ «ەڭ جاس» مۇشەسى. بەس جىل شەتەلدە وقىپ، انا ءتىلىن ۇمىتىپ قالعان سۇلەيمەنوۆ تە بۇگىنگە دەيىن ءبىراز جۇمىستىڭ باسىن قايىردى. ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى، ەكونوميكالىق دامۋ مەن ساۋدا ۆيتسە-ءمينيسترى، ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى، ۇلتتىق بانكى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى بولدى.

تيمۋر قۇلىباەۆ – «اتامەكەن» ۇكپ پرەزيديۋمىنىڭ توراعاسى

54 جاستاعى تيمۋر اسقارۇلى جوعارىداعىلارمەن سالىستىرعاندا بيلىكتەن گورى بيزنەسكە جاقىن. بىراق ءبىزدىڭ ەلدە بيلىك پەن بيزنەستىڭ بىرىگىپ كەتكەنى ەشكىمنەن جاسىرىن ەمەس. مينيستر نەمەسە اكىم بولمادى دەمەسەڭىز، قۇلىباەۆ تا بيلىكتەن قۇرالاقان ادام ەمەس. ەلدىڭ مۇناي-گاز جانە ەنەرگەتيكا كەشەندەرىن تىزگىندەپ وتىر. «قازمۇنايگاز» ۇك اق»، «سامۇرىق-قازىنا ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى» سىندى ءىرى ەكونوميكالىق ورتالىقتاردى باسقارعان. قازاقستانداعى ەڭ باي ادامداردىڭ ءبىرى. بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى.

مىنە، رەفورمالار جونىندەگى ارنايى كەڭەس مۇشەلەرى وسىلار. اتى رەفورمالىق كەڭەس بولعانىمەن، بىردە-ءبىر رەفورماتوردى كورىپ تۇرعان جوقپىز. مۇشەلەردىڭ كوبى بيلىكتە ۇزاق ۋاقىت جۇرگەن، مەملەكەت باسقارۋ ىسىندە جاسارىن جاساعان، تىڭ ويى، جاڭا يدەياسى تاسىپ جاتىر دەۋگە كەلمەيتىن كونە ەسىمدەر. سول ءۇشىن دە بۇل كەڭەستىڭ اتاعى الاتاۋداي بولعانىمەن، اتقارار ءرولى قاي دەڭگەيدە بولاتىنى قازىرشە بەلگىسىز.

بۇل كەڭەستەن الدەبىر ءۇمىت كۇتەتىندەر مۇمكىن كەڭەستىڭ ورىنباسار توراعاسى سۋما چاكرابارتيگە سەنەتىن شىعار. بىراق ۇندىستاندىق ەكونوميست بار نازارىن ءبىزدىڭ ەلگە اۋدارمايتىن سەكىلدى. سۋما مىرزا توقاەۆپەن قاتار، وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆكە دە كەڭەسشى بولىپتى.

سۋما چاكرابارتي جايلى وتكەن ماقالامىزدا جازعان ەدىك. 

اقوردانىڭ اقپاراتىنشا، چاكرابارتيدىڭ ۇلىبريتانيا مەملەكەتتىك قىزمەتى جۇيەسىندەگى ءىرى رەفورمالاردى ازىرلەۋدە تاجىريبەسى مول كورىنەدى. سونىمەن قاتار ول دامۋشى نارىقتار ماسەلەلەرى بويىنشا ءوز ءىسىنىڭ مامانى-مىس.

ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ باسشىسى رەتىندە س.چاكرابارتي اتالمىش قارجى ينستيتۋتىن اۋقىمدى جاڭعىرۋدان وتكىزگەن. ول باسشىلىق ەتكەن جىلدارى بۇل مەكەمە قازاقستانعا 9 ملرد. دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالىپتى. ەققدب مەملەكەتتىك جانە جەكەمەنشىك ارىپتەستىكتى، «جاسىل ەكونوميكا» مەن شاعىن جانە ورتا بيزنەستى رەتتەۋ مەن دامىتۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ازىرلەۋدە ماڭىزدى كونسۋلتاتيۆتىك كومەك اتقارعان.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz