وڭايگۇل تۇرجان، ماحامبەتتانۋشى عالىم: ماحامبەت پوەزياسى بوداندىققا قارسى كۇرەستىڭ ءارى ۇرانى، ءارى تەورياسى بولدى
وڭايگۇل ىزتۇرعانقىزى، ءسىز اقىن، ۇستاز عانا ەمەس، ماحامبەتتانۋشى عالىمسىز دا. اڭگىمەمىزدى وسى تۇرعىدا قاۋزاپ كورسەك، ماحامبەتتانۋدىڭ ءالى دە بولسا اشىلماعان پاراقتارى بار ما؟
- ارينە. ماحامبەت - نەيرولينگۆيستيكالىق تۇرعىدان دا، تۇجىرىمدامالىق تۇرعىدان دا شەكسىز زەرتتەلە بەرۋگە قابىلەتتى الەم. بۇرىنعى زەرتتەۋلەردىڭ كوپشىلىگى دەرلىك - ۇلكەن زەرتتەۋلەرگە قاراي اشىلعان ۇلى قاقپا، ياعني دەرەكتەر بازاسى، مەندەلەەۆ كەستەسى سياقتى، ماحامبەتتانۋدىڭ كەستەسى. ولار سونى جاساۋعا عانا ۇلگەرگەن جانە ساياسي جاعداي سوعان عانا مۇمكىندىك بەرگەن. ءسويتىپ، ولار بىزگە قايدا نە بار ەكەندىگىن كورسەتىپ كەتتى. ال بۇل ماحامبەتتانۋ ماسەلەسىنىڭ اسا ماڭىزدى قاجەتتىلىگى ەدى. زەرتتەۋ بارىسىندا مەنىڭ سوعان كوزىم جەتتى.
- سوندا بۇعان دەيىن ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى عىلىمي تۇجىرىمدامالار جەتكىلىكتى جاسالماعان با؟
وڭايگۇل ىزتۇرعانقىزى، ءسىز اقىن، ۇستاز عانا ەمەس، ماحامبەتتانۋشى عالىمسىز دا. اڭگىمەمىزدى وسى تۇرعىدا قاۋزاپ كورسەك، ماحامبەتتانۋدىڭ ءالى دە بولسا اشىلماعان پاراقتارى بار ما؟
- ارينە. ماحامبەت - نەيرولينگۆيستيكالىق تۇرعىدان دا، تۇجىرىمدامالىق تۇرعىدان دا شەكسىز زەرتتەلە بەرۋگە قابىلەتتى الەم. بۇرىنعى زەرتتەۋلەردىڭ كوپشىلىگى دەرلىك - ۇلكەن زەرتتەۋلەرگە قاراي اشىلعان ۇلى قاقپا، ياعني دەرەكتەر بازاسى، مەندەلەەۆ كەستەسى سياقتى، ماحامبەتتانۋدىڭ كەستەسى. ولار سونى جاساۋعا عانا ۇلگەرگەن جانە ساياسي جاعداي سوعان عانا مۇمكىندىك بەرگەن. ءسويتىپ، ولار بىزگە قايدا نە بار ەكەندىگىن كورسەتىپ كەتتى. ال بۇل ماحامبەتتانۋ ماسەلەسىنىڭ اسا ماڭىزدى قاجەتتىلىگى ەدى. زەرتتەۋ بارىسىندا مەنىڭ سوعان كوزىم جەتتى.
- سوندا بۇعان دەيىن ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى عىلىمي تۇجىرىمدامالار جەتكىلىكتى جاسالماعان با؟
- جەتكىلىكتى ەمەس. ءابىش كەكىلباەۆ ماحامبەت تۋرالى جازعان «شاندوز» اتتى ەڭبەگىندە ونىڭ «تابيعاتتان قالاعان ۋاقىتىندا تابىلا بەرمەيتىن اسىلداي اسا سيرەك كەزدەسەتىن قۇبىلىس» ەكەندىگىن ايتا كەلىپ: «ونداي قۇبىلىس تەك قازاق تۇگىل، بارشا ادامزاتتىڭ عۇمىرىندا دا كوپ كەزدەسە بەرمەگەن. ماحامبەت - كادىمگى ون ەكى جىلىك، ءبىر مىعىم جۇمىر باستى پەندەنىڭ ەرتەگىدەگىدەي اڭىزعا اينالۋىنىڭ، تەك ەرتەگىدە عانا كەزدەسەتىن عاجايىپ ەرلەردىڭ قايتادان شىندىققا اينالۋىنىڭ تاپتىرماس ءبىر مىسالى»، - دەپ جازعان ەدى. ال ونداي تۇلعانى زەرتتەپ بولۋعا ءبىر عاسىر قايدان جەتسىن! اعىلشىندار وسىدان ءتورت جارىم عاسىر بۇرىنعى شەكسپيردى ءالى زەرتتەپ بىتكەن جوقپىز دەيدى. شەكسپير تۋرالى كۇللى الەمنىڭ عالىمدارى 10 مىڭنان استام زەرتتەۋ جاساپتى. ءبىز زەرتتەۋلەر اۋقىمىنا وسىنداي دەڭگەيدەگى سالىستىرۋلار ارقىلى قاراۋىمىز كەرەك.
- ال ءسىزدىڭ زەرتتەۋىڭىز دەرەكتەر بازاسىنىڭ قىزمەتىن اتقارا الا ما؟
- جوق. دەرەكتەر بازاسىن جاساۋ دەگەن كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلەتىن شارۋا ەمەس. ونى جاساعان ح.دوسمۇحامبەتوۆ تە، ق.جۇماليەۆ تە، ب.امانشين جانە زەرتتەۋ تاريحىندا اتى اتالىپ تا، اتالماي دا جۇرگەن ماحامبەتتانۋشىلار دا ەل ءىشىن جاياۋ ارالاپ ءجۇرىپ دەرەك جيناقتاعان. ءار ولەڭىنىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ادامداردى ىزدەگەن. بۇل - عىلىمداعى ەرلىك. مەن سول عالىمدار جاساپ كەتكەن دەرەكتەر بازاسىن مولىنان پايدالانىپ، ونىڭ كوركەمدىك تەورياسىن ەكشەپ كورۋگە تىرىستىم. سوندا مەنىڭ تاعى ءبىر كوز جەتكىزگەنىم: ماحامبەتتىڭ ولەڭىنىڭ ءوزى - ءبىر كوتەرىلىس. سوسىن بۇرىنعىلار جاساپ ۇلگەرمەگەن تاعى ءبىر بازانى، ياعني ماحامبەت پوەزياسىنىڭ سوزدىك قورىنىڭ كەستەسىن، ۇيقاس سوزدىگىن ءوز الىمشە جاساپ شىقتىم. ونىڭ قانشا ءسوز قولدانعاندىعىن، ول سوزدەردىڭ قانشاسى زات ەسىم، قانشاسى سىن ەسىم نەمەسە قانشاسى ەتىستىك دەگەن سياقتى جىكتەۋلەردى دە كەستەگە سالىپ قويعان بولدىم. ەندىگى مىندەت - سول دەرەكتەر بازاسىن عىلىمي تۇرعىدان اشۋ. ءسويتىپ، ماحامبەتتانۋدىڭ ىشكى الەمىنە ەنۋگە قادام جاساۋ.
- ال ول نەگە كەرەك؟
- ءبىزدىڭ قازاق زەرتتەۋشىلەرى رەتىندە ءوزىمىزدىڭ قانداي تەرەڭدىكتەرگە دەيىن بارا الاتىندىعىمىزدى دالەلدەۋىمىز ءۇشىن كەرەك. بۇل بولاشاق زەرتتەۋشىلەردىڭ تەرەڭدەۋىنە جول اشادى، تەرەڭدىكتىڭ ادامدى ودان سايىن تارتا بەرەتىن قاسيەتى بار. سارتر دەگەن ويشىلدىڭ «قۇدىققا ءۇڭىلىپ قاراي بەرسەڭ، ول سەنى وزىنە تارتىپ اكەتەدى» دەيتىن تۇجىرىمى بار. مۇنى تۋرا ماعىناسىندا دا تۇسىنۋگە بولادى، ياعني «قۇدىققا ۇڭىلسەم، ىشىنە ءتۇسىپ كەتەدى ەكەنمىن» دەپ. بىراق سارتر - فيلوسوف. ول بۇل تۇجىرىمىن وي تەرەڭدىگىنىڭ وزىنە تارتىپ تۇراتىن قاسيەتىن اشۋ ءۇشىن ايتقان دەپ ويلايمىن. پەرەلمان دەگەن رەسەيلىك دانىشپان-ماتەماتيك «ءبىزدى ۇستازدارىمىز ابستراكتىلى ويلار ويلاۋعا جاتتىقتىرا بەرەتىن» دەيدى. بۇل - جاستاردى قاتىپ قالعان قاعيدالاردىڭ اپانىنان شىعارۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى. «جولداستارىم، مۇڭايما» دەگەنى جولداستارىن مۇڭايماۋعا شاقىرعانى دەگەن سياقتى زەرتتەۋلەر كوبەيىپ كەتتى سوڭعى كەزدە، مۇندايلارمەن جاستاردىڭ باسىن قاتىرماۋ كەرەك. جالپى، ءبىز جاستارعا ءوز پىكىرلەرىمىزدى تىقپالاي بەرمەۋىمىز كەرەك. ولار - جاڭا زاماننىڭ ادامدارى. جاڭاشا ويلاۋىنان جاڭىلدىرىپ ءجىبەرسەك، ولار كونەلەردى، ياعني بۇرىنعىلاردى تۇسىنە الماي قالادى، ءتىپتى كەلە جاتقان جولىنان جاڭىلىپ قالار ما ەكەن... ايتەۋىر، كەرى ىقپالى بولارى ءسوزسىز. اداسۋ دەگەن سودان باستالادى.
- «ماحامبەتتiڭ باسىن كەسكەن جاۋلار، توقتاتپاسا، ارام ءشوپتەي قاۋلار. بۇل - سولاردى تۇرماستاي ەتiپ كومەم دەپ، قۇم بولۋعا دەيiن شەگiنiس جاساعان تاۋلار!» - دەيسىز نارىن قۇمىن جىرعا قوسقان ءبىر ولەڭىڭىزدە. ءبىز بۇگىندە ماحامبەتتى قانشالىقتى تاني الدىق؟
- تانۋ - ءار ادامنىڭ قابىلەت دەڭگەيىنە تۋرا پروپورتسيونال. ول شەكسىزدىكتەرگە دەيىن كەتە بەرەدى. ادام قورشاعان دۇنيەنى، ونىڭ ىشىندە ادەبي قۇندىلىقتاردى دا ولە-ولگەنشە تانۋ ۇستىندە بولادى جانە سول پروتسەسس ۇستىندە كەتەدى. ماحامبەتتى تانۋ جولىنداعى ءىس-قيمىلىمىز دا ءدال سولاي.
- ماحامبەت - كۇرەسكەر اقىن. تاۋەلسىز ەلدىڭ تەكتى ۇرپاقتارىنا ونىڭ كۇرەسكەرلىگىنىڭ ىقپالى قانداي بولماق دەر ەدىڭىز؟
- ماحامبەت - ەنەرگەتيكاسى اسا قۋاتتى اقىن. ءبىز سول ەنەرگەتيكانى تاسىمالداۋشىلار قىزمەتىن اتقارۋىمىز قاجەت. ويتكەنى ادام ونداي قۋاتقا قاشاندا ءزارۋ. ورىس اقىنى ە.ەۆتۋشەنكو «اقىن دەگەنىمىز - بۇل ۇلتتىق يدەيا» دەيدى. ەگەر شىنىمەن دە سولاي بولسا، ماحامبەت ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەيامىزدىڭ ەڭ باستى تاراۋلارىنىڭ ءبىرى بولىپ جانە ىقپالدى تۇلعاسى بولىپ ءومىر سۇرە بەرەدى.
- سەبەبى؟
- سەبەبى ۇلتتىق يدەيا - ماڭگىلىك يدەيا. ول كۇن تارتىبىنەن تۇسپەك ەمەس. ۇلتتىق يدەيا جانە ازاتتىق ءبىر نارسەنىڭ ەكى جاعى سەكىلدى. ءبىرىنسىز ءبىرى جوق. ال ماحامبەتتەر - ازاتتىق ءۇشىن كۇرەس الاڭىنا شىققان اۋىر سالماقتىلار. ول سالماق - ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەيامىزدىڭ ءۇپ ەتكەن جەلگە ۇشىپ كەتپەۋىن قاداعالاپ تۇراتىن مۇمكىندىكتەرىمىزدىڭ ءبىرى. قاي جاعىنان الساڭىز دا.
- ال ماحامبەتتىڭ اقىندىعىنىڭ ەرەكشەلىگى نەدە دەر ەدىڭىز؟
- ونىڭ اقىندىعى اقىندىقتان دا بيىگىرەكتە. ول كۇرەسكەرلىككە ويشىلدىق جانە فيلوسوفيالىق سيپات بەردى، ونىڭ ۇستىنە ماحامبەت - مىقتى پسيحولوگ اقىن. ونىڭ ولەڭدەرى كوتەرىلىسشىلەر ءۇشىن ءبىر جۇتىم اۋا سياقتى قىزمەت ەتتى. مىسالى، فرانتسۋز كوتەرىلىسشىلەرىنىڭ «مارسەلەزاسى»، 1941 جىلى سوعىس باستالعان كۇننىڭ ەرتەڭىنە جازىلعان ا.الەكساندروۆتىڭ «سۆياششەننايا ۆويناسى» نەمەسە 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە الاڭدا ايتىلعان «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى - بۇلاردىڭ ءبارى كۇرەسكەرلەرگە قۋات بەرىپ تۇراتىن ۇلى ۇراننىڭ قىزمەتىن اتقاردى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ماحامبەت پوەزياسى بوداندىققا قارسى كۇرەستىڭ ءارى ۇرانى، ءارى تەورياسى بولدى.
- ءسىزدىڭ زەرتتەۋ ەڭبەگىڭىزدە «تابيعات ءبىر ايتقان ءسوزىن قايتالاعىسى كەلمەيدى، ياعني ابايدى نەمەسە ماحامبەتتى قايتادان تۋعىزبايدى» دەگەن ءسوزىڭىز بار. ءبارى دە قايتالانادى دەگەن دە بار ەمەس پە؟!
- ول قايتالانۋدىڭ ءمانى باسقا. ءسىزدىڭ ايتىپ وتىرعانىڭىز «جاڭارۋ» دەگەن ۇعىمعا جاقىن. ادامنان ادامنىڭ تۋى دا - قايتالانۋ. ياعني بۇل - پروتسەسس. ەگەر ءبارى دە ءدال سول كۇيىنشە قايتالانسا، وندا دامۋ توقتالماي ما؟!
- مۇمكىن. ماحامبەت جىرلارىنىڭ پاتريوتتىق سەزىمدى وياتۋعا ىقپالىن ارتتىرا ءتۇسۋ ءۇشىن قانداي شارالار جاساۋىمىز كەرەك دەپ ويلايسىز؟
- بۇل ولەڭدەرگە ادامزاتقا قاجەت قۇجات رەتىندە قاراۋىمىز كەرەك. جاراتۋشى يەمىزدىڭ ءوزى ءبىزدى بوستاندىقتا جاراتتى، ادام ءوزىنىڭ و باستاعى سول جاعدايىنا ۇمتىلماي تۇرا المايدى. بۇل كوتەرىلىس اتىراۋ-جايىق ايماعىندا وتكەنىمەن، جەر شارىنىڭ ءبىراز جەرىنە ونىڭ ەنەرگەتيكاسىنىڭ تولقىن-تولقىن تەربەلىس بولىپ جەتكەنىنە كۇماندانا الماسپىز. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قۋاتتى تولقىنى كەڭەس وداعىن قۇلاتىپ تىنعانى شىندىق قوي. بۇل دا ءدال سولاي. ءبىز سول قۋاتتى پايدالانۋىمىز كەرەك. ياعني ول ءبىزدىڭ بويىمىزدا ساقتاۋلى تۇرۋى ءتيىس. وتانسۇيگىشتىك قاسيەت وسىنداي قۋاتتار ارقىلى ءومىر سۇرەدى.
- ءسىز ءبىر سۇحباتىڭىزدا «ماحامبەت ماعان جاڭا ءداۋىردىڭ ادامى سياقتى ەلەستەيدى» دەگەن ەدىڭىز...
- ول - شىن مانىندە، ءوز داۋىرىنە سىيا الماعان ادام. جاڭا زامانعا تەزىرەك جەتۋگە اسىقتى. بالكىم، ول ءدال بۇگىنگى ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان كەزەڭىمىزدىڭ ادامى شىعار.
- الاساپىراننىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ وسىنداي ولەڭدەردى دۇنيەگە كەلتىرۋدىڭ دە كەرەمەت ءبىر قۇپياسى بار-اۋ؟..
- ارينە، ول ماحامبەتتىڭ ءوزى ويلاپ تاۋىپ، ءوزى جاسىرىپ وتىرعان قۇپيا ەمەس، بۇل - باسقا نارسە. ول - ەكى پاراللەلدە بىردەي ءومىر كەشكەن اقىن، ياعني كادىمگى قىرعىننىڭ ورتاسى مەن پوەزيا الەمىنىڭ ءىشى. ەكەۋى ءبىر ماقساتقا جۇمىلدى. «تىزگىنىن بەرسە قولىما، زاۋلار ەدىم ءبىر كوشكە» دەگەن جولدارداعى ماحامبەتتىڭ ازاتتىق تۋرالى كوز جەتپەس قيال-ارمانىنىڭ ىشىندە ءبىز اداسىپ كەتە جازدار ەدىك.
- بىلتىر يساتاي تايمانۇلىنىڭ تۋعانىنا 220 جىل تولدى. بۇل داتانىڭ تۇسىنان ءۇنسىز ءوتىپ كەتكەندەيمىز...
- ۇنسىزدىكتەن ۇرەيلى نارسە جوق، ءارينە.
- ءسىز ءبىر سوزىڭىزدە «يساتايدىڭ اقتابانىنا ەسكەرتكىش ورناتۋ كەرەك» دەگەن ەدىڭىز.
- ءيا، سولاي ايتقانىم بار. اقتابان - ماكەدونسكيدىڭ بۋتسەفالى سياقتى، فرانتسۋز مارشالى تيۋرەننىڭ جالتاقتاۋدى بىلمەيتىن لا پي دەگەن تۇلپارى سياقتى، يساتايدى بىرنەشە رەت وق استىنان الىپ شىققان ەرجۇرەك تۇلپار. تاستوبە قىرعىنىندا يساتايعا دا، اقتابانعا دا وق تيگەندە، جاعدايدىڭ قيىنداعانىن ادامنان بەتەر سەزە قويعان اقتابان جۇلدىزداي اعىپ، جاۋعا جەتكىزبەي كەتكەن عوي. يساتاي جەتەگىندەگى كوگىلدىر دەگەن اتىنا قارعىپ ءمىنىپ، جارالى اقتاباندى قويا بەرگەندە دە ول قاپتالدان قالماي جەلىپ وتىرعان. جاراقاتى جانىنا باتسا دا، ارىپ-اشىپ، يەسىنەن قالماعان كۇيى يساتايدىڭ ءبىر اعايىندارىنىڭ اۋىلىنا دەيىن ەرىپ كەلگەن كورىنەدى. سول جەردە يساتاي ونى قالدىرىپ كەتكەن. بۇل تۋرالى كورنەكتى جازۋشى انەس سارايدىڭ «يساتاي-ماحامبەت» اتتى ەڭبەگىندە كەلتىرىلگەن. اتىراۋدا ماحامبەت پەن يساتايدىڭ تۇلپار ۇستىندە تۇرعان ەسكەرتكىشتەرى بار. وسىعان قوسا اقتاباننىڭ وزىنە جەكە ەسكەرتكىش ورناتىلۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. جانە ونىڭ اتىراۋدا بولۋى شارت ەمەس.
- ءيا، تۇلپار اتاۋلىدان بىزدە تەك استاناداعى قۇلاگەرگە قويىلعان ەسكەرتكىش قوي...
- قۇلاگەردەي اتى بولسا، باسقا حالىق الەمدى شۋلاتار ەدى. قۇلاگەر - جۇيرىكتىكتىڭ سيمۆولى جانە ساتقىندىقتىڭ قۇربانى بولعان تۇلپار. ول - بايگەنىڭ اتى. ال اقتابان - ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان جانە تاريحقا ەسىمى جازىلعان تۇلپار. مۇنداي تۇلپارلار بىزدە كوپ ەمەس. اقتابان ۇشقان قۇسقا جەتكىزبەس جۇيرىك بولعان. يساتاي ونى سوعىسقا ارنايى جاراتقان. جۇرتتىڭ كوزىنە تۇسپەسىن دەپ بايگەگە دە قوسپاعان كورىنەدى. دەمەك، ول - ازاتتىق ءۇشىن تۋىپ، سونىڭ جولىندا قۇربان بولعان تۇلپار. يساتايدىڭ كوگىلدىرى دە سونداي.
- ءسىز «تۇلپارلار» دەگەن ولەڭىڭىزدە دە: «ازاتتىقتىڭ جولىندا بۇرىن شاپتىڭ، ويناقتاپ ءوتتى-كەتتى قۇلىنشاق كۇن. ءبىر ەسكەرتكىش قويۋعا جارامادىق، كەشىرىڭدەر، ادامدار ۇمىتشاق تىم!» - دەپ وسى ويدى ايتىپ ەدىڭىز.
- ادامدار بوستاندىق ءۇشىن بولعان كۇرەستەردەگى جەڭىستى جەكە-دارا يەلەنبەۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاريحىمىزدا كۇرەسكەر تۇلپارلار تۋرالى ءسوز اڭگىمە اراسىندا ەمەس، جەكە-دارا جازىلۋى كەرەك. كۇرەسكەر تۇلپارلار - ءبىزدىڭ تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداقتارى.
- «ماسەلە اقىندى ناسيحاتتاۋدا ەمەس، ماسەلە - پوەزيانىڭ قىزمەت ەتۋىنە مۇمكىندىك اشۋدا» دەگەن ويعا قوسارىڭىز بار ما؟
- قوعامدى اداميلاندىرۋداعى پوەزيانىڭ ىقپالى وتە زور. پوەزيا قوعامداعى ءوزىنىڭ كەرەك بولىپ تۇرعان تۇسىن ءدال تابا الادى. ادامنىڭ ىشىندە قۋاتتى سوزگە ەلەڭدەپ تۇراتىن ەرەكشە ءبىر نارسە بار. ول قۋاتتى ءسوز پوەزيادا كوبىرەك. ماحامبەتتىڭ رۋحى بۇگىنگىلەرگە كوبىرەك كەرەك-اۋ دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە كەيىنگى جاس پوەزيادا دا، پروزادا دا جىلاۋىق سارىن باسىم بولىپ بارا جاتىر. تالانتتىلار بارشىلىق، بىراق ولاردىڭ ىشىندە جىلاماسا، سويلەي المايتىندارى كوپ. الدە وقىرمان جىلاۋىق پا ەكەن؟ ادەبيەتتىڭ ماقساتى، جالپى ونەر اتاۋلىنىڭ ماقساتى جىلاتۋ نەمەسە ۇرەيلەندىرۋ ەمەس، ونىڭ ميسسياسى باسقا. سول «باسقادان» ايىرىلىپ قالماساق ەكەن.
- «يساتايدان ايىرىلىپ، ەلسىزدە اڭىراپ قالعان شاق، بىزدەردەن اقىل سۇراما» دەپ قينالعان شاقتا ماحامبەتتىڭ ءوزى دە ءارى-ءسارى كۇيىن ولەڭگە تۇسىرگەن جوق پا ەدى؟!
- بۇل - كوتەرىلىستىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايى. ول بەيبىت ءومىر ەمەس. ءبىز سوعىس كورمەگەندەرمىز. ونىڭ الەمى بىزگە تۇسىنىكسىز. زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، سوعىس كەزىندە ادامنىڭ كوڭىلىندە ومىردەن ءتۇڭىلۋ دەگەن نارسە جوق بولىپ كەتەدى ەكەن. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ادامدار ءتىپتى اۋىرماپتى. بىرەن-ساران بولعان شىعار، بىراق قازىرگىدەي ءتىپتى جاپپاي تۇماۋ ءتيىپ اۋىرۋ دەگەن دە بولماعان كورىنەدى.
- سەبەبى نە ەكەن؟
- سەبەبىن بىلە المادىم. شاماسى، ومىرگە قاۋىپ تونگەن كەزدە ونى قالاي دا ساقتاپ قالۋ ينستينكتى وياناتىن شىعار. ينستينكت - ەڭ مىقتى انتيۆيرۋس.
- ماحامبەت تۋرالى توپتاماڭىزدىڭ ىشىندە «از ەمەس مەنىڭ كۇيىنىشىم دە، ءورت بولىپ ىشتە ول جانادى. ادامدار كيگەن كيىم ىشىندە اڭدار دا كەتىپ بارادى» دەگەن جولدار بار. مۇنداعى ايتىلعان ويلارىڭىز بۇگىنگە دە كوبىرەك كەلەتىن سياقتى. ارينە، بۇل جولدارىڭىزدا جىلاۋ، ءتۇڭىلۋ جوق، دەگەنمەن... مۇڭ سىزدە دە بار.
- ماحامبەتتىڭ كۇللى ولەڭىنىڭ استارىن ۇستاپ تۇرعان - مۇڭ. بىراق سول مۇڭىنىڭ عالامات قۋاتىن ول كۇرەسكەرلىكتىڭ قارۋىنا اينالدىرىپ جىبەرگەن. بىزگە وسى كەرەك. وسى قاسيەتتى بويىمىزعا دارىتۋىمىز كەرەك. قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا ساقتانباسا، بولمايدى. ادامدار كيگەن كيىم ىشىندە جۇرگەن «اڭدارمەن» جىلاپ وتىرىپ كۇرەسە المايمىز.
- ماحامبەت شىعارماشىلىعىنىڭ وزىڭىزگە ىقپالى بولدى دەپ ويلايسىز با؟
- ماحامبەت تۋرالى زەرتتەۋ ەڭبەگىمدى جازىپ جۇرگەن كەزدە ەرەكشە كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيدە بولدىم. ماحامبەتتىڭ قۋاتى ءوز ولەڭدەرىنىڭ ىشىمەن مەنى جەتەلەۋمەن بولدى. مەن بۇل زەرتتەۋىمدى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە - ءتورت ايدا جازىپ شىقتىم. بۇل - كانديداتتىق جۇمىس ءۇشىن تىم از ۋاقىت. اكادەميك رىمعالي نۇرعالي عىلىمي جەتەكشىم ەدى، زەرتتەۋىمدى وقىپ شىعىپ، «سەن ماحامبەت تۋرالى كەرەمەت جاڭالىقتار اشتىڭ عوي» دەدى. ال شىنىندا دا سولاي بولسا، ونى مەن ەمەس، ماحامبەتتىڭ ءوزى، رۋحى ماعان ايتىپ وتىرىپ جازعىزعانداي بولدى. بۇل تىم اسقاق ايتىلعان سياقتى بولۋى مۇمكىن. بىراق زەرتتەۋ كەزىندەگى باستان كەشىرگەن جاعدايىمدى باسقاشا تۇسىندىرە الماي وتىرمىن.
- ماعىنالى اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
اۆتور: باقىتگۇل باباش
«الاش ايناسى»، 14 قاڭتار 2012
