«ارعىماق بايلاپ نە كەرەك،
ارتىنان جابى جەتكەن سوڭ...»

...جاڭاوزەن جانىمىزدى جارالادى...
ىشكەنىمىز - ءىرىڭ، جەگەنىمىز - جەلىم بولدى... اس باتپادى، ۇيقى قاشتى...
جاڭاوزەن جازىعى تۇگىل، ماڭعىستاۋدى ماڭايلاۋدىڭ ءوزى مۇڭ بولدى...
مىڭدار ويلانىپ، جۇزدەر جۇرەكسىنسە دە، مۇحتار شاحانوۆتى ەشكىم توقتاتا المادى. شاحانوۆ شامدانىپ، اقتاۋعا اياق باستى...
ءوڭىردىڭ جاڭا باسشىسى، بۇرىنعى پوليتسيا سەركەسى، ءسىرا، شارۋانىڭ تۇگەلىن جيىپ قويىپ، «شاتاق شاحانوۆتى شىلبىرلاۋ!» وپەراتسياسىمەن عانا اينالىسقانداي اسەر قالدىردى...
كۇندىز-ءتۇنى مۇحتار اعامىز ارنايى ءبولىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇقيات اڭدۋىندا، ءجىتى «قامقورلىعىندا»، كوز الدىندا ءجۇردى... اقىرى، قولىندا قارجىسى مەن قارۋى بار بيشىگىشتەر قايساردى قيا باستىرمادى، قياس سويلەتپەدى. جول بويىندا سىمدا ءتىزىلىپ وتىرعان قارعالارداي قاپتاعان قۇقىقشىلار جاڭاوزەن باعىتىندا 130 شاقىرىم جۇرگەن مۇحتار شاحانوۆتى سان مارتە توقتاتىپ، «قۇجاتتاردى تەكسەرۋ» مەن «تۇلعالاردى انىقتاۋعا» التىن ۋاقىتتىڭ تۇگەلىن «جەم قىلدى»...
جاڭاوزەن اقيقاتىن انىقتاۋعا تىرىسۋشىلىق - شاحانوۆتىڭ جەكە باسىنا دا، «رۋحانيات» پارتياسىنا دا تاياق بولىپ ءتيدى. بىراق، كەشەگى كەسەپات كەڭەستىڭ قۇقايىنان قايمىقپاعان شاحانوۆتىڭ عازيز باسى ءبارىبىر ەشكىمنىڭ الدىندا يىلمەدى: قايراڭدا تۇرىپ، قايعىسىن ايتتى; جابا-جاستانىپ، شەرىن شىعاردى...

«ارعىماق بايلاپ نە كەرەك،
ارتىنان جابى جەتكەن سوڭ...»

...جاڭاوزەن جانىمىزدى جارالادى...
ىشكەنىمىز - ءىرىڭ، جەگەنىمىز - جەلىم بولدى... اس باتپادى، ۇيقى قاشتى...
جاڭاوزەن جازىعى تۇگىل، ماڭعىستاۋدى ماڭايلاۋدىڭ ءوزى مۇڭ بولدى...
مىڭدار ويلانىپ، جۇزدەر جۇرەكسىنسە دە، مۇحتار شاحانوۆتى ەشكىم توقتاتا المادى. شاحانوۆ شامدانىپ، اقتاۋعا اياق باستى...
ءوڭىردىڭ جاڭا باسشىسى، بۇرىنعى پوليتسيا سەركەسى، ءسىرا، شارۋانىڭ تۇگەلىن جيىپ قويىپ، «شاتاق شاحانوۆتى شىلبىرلاۋ!» وپەراتسياسىمەن عانا اينالىسقانداي اسەر قالدىردى...
كۇندىز-ءتۇنى مۇحتار اعامىز ارنايى ءبولىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ مۇقيات اڭدۋىندا، ءجىتى «قامقورلىعىندا»، كوز الدىندا ءجۇردى... اقىرى، قولىندا قارجىسى مەن قارۋى بار بيشىگىشتەر قايساردى قيا باستىرمادى، قياس سويلەتپەدى. جول بويىندا سىمدا ءتىزىلىپ وتىرعان قارعالارداي قاپتاعان قۇقىقشىلار جاڭاوزەن باعىتىندا 130 شاقىرىم جۇرگەن مۇحتار شاحانوۆتى سان مارتە توقتاتىپ، «قۇجاتتاردى تەكسەرۋ» مەن «تۇلعالاردى انىقتاۋعا» التىن ۋاقىتتىڭ تۇگەلىن «جەم قىلدى»...
جاڭاوزەن اقيقاتىن انىقتاۋعا تىرىسۋشىلىق - شاحانوۆتىڭ جەكە باسىنا دا، «رۋحانيات» پارتياسىنا دا تاياق بولىپ ءتيدى. بىراق، كەشەگى كەسەپات كەڭەستىڭ قۇقايىنان قايمىقپاعان شاحانوۆتىڭ عازيز باسى ءبارىبىر ەشكىمنىڭ الدىندا يىلمەدى: قايراڭدا تۇرىپ، قايعىسىن ايتتى; جابا-جاستانىپ، شەرىن شىعاردى...
...بيلىك بولسا، بىلگەنىن ىستەدى: الدىمەن، «رۋحانيات» پارتياسىنىڭ ءماجىلىس پەن ماسليحات دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتارىنىڭ ءتىزىمىن تىركەۋدەن باس تارتتى. «سوتقا بەرەمىز!» دەگەن اڭگىمەدەن كەيىن، ارتىق شۋدان سەسكەنگەن بيلىك «قوقان-لوققىدان» قورىققان سىڭاي تانىتىپ، بۇل كەدەرگىدەن اۋپىرىمدەپ ازەر وتكىزدى...
سوسىن، «رۋحانيات» پارتياسىنىڭ جينالىستارىنا بارماۋعا جاسىرىن تۇردە جارلىق بەرىلدى. بىراق، قالىڭ بۇقارانى قالپاقتىڭ استىنا تىعىپ قويا المايسىڭ.
تاياۋدا مۇحتار شاحانوۆ تۇركىستاننىڭ كيەلى توپىراعىندا حالىقپەن كەزدەستى. كىسى قاراسى لەزدە قۇرىم بولدى، جينالعان جۇرت ادۋىندى اقىن، ابزال ازاماتىن اياقتارىنان تىك تۇرىپ، ۇزاق قول شاپالاقتاۋمەن قوشەمەتتەپ، قارسى الدى. ءبىر قىزىعى، اۋىزى-مۇرنى لىقا تولعان زالداعى ادامداردىڭ باسىم كوپشىلىگى «نۇروتاندىقتار» بولىپ شىقتى. «مۇحتار اعا، ءبىز ارقاشان سىزبەن بىرگەمىز!» - دەپ، ايقايلاپ، شاحانوۆقا  جات كەپ جابىسقان  «نۇروتاندىقتاردىڭ» بۇل قىلىعىن بىلگەن باسشىلارىنىڭ بىرنەشەۋى اۋرۋحانادان ءبىر-اق شىققان كورىنەدى...
ارتىنشا بيلىك «رۋحانيات» پارتياسىنىڭ زەينەتكەر ءتورايىمىنىڭ شىرت ۇيقىسىن بۇزىپ، التىنشاش جاعانوۆانى استاناداعى «ديپلومات» كەشەنىندە ءتۇننىڭ جارىمىندا «سەزد وتكىزۋگە» كوندىردى. ايدىڭ جارىعىمەن وتكەن سەزدە زەينەتكەر اجەمىزدى قايتادان «سەركەلىككە» سايلاپ جىبەرىپتى...
ءيا، جاعانوۆا «جاعاعا جارماسىپ» جاتقاندا، استانانىڭ تۇبىندەگى قوياندى اۋىلىندا مۇحتار شاحانوۆتى ارنايى كەزدەسۋگە شاقىرعان ورالمان قانداستارىمىز جەرگىلىكتى بيلىكتەن ورتا مەكتەپتىڭ زالىن سۇراپ الا الماي، اقيىق اقىندى قاراپايىم وتباسىندا قوناق ەتۋگە ءماجبۇر بولدى. اقىننىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋعا «م.شاحانوۆپەن ورتا مەكتەپ زالىندا كەزدەسۋگە رۇقسات بەرمەگەن» اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى مەن اۋىل اكىمى دە كەلىپتى. «اۋىلدىڭ ءىشى قاپتاعان تۇماۋ، ءسىزدى جۇقتىرىپ، اۋىرىپ قالماسىن دەدىك!» - دەپ، اقىننىڭ الدىندا اقتالعان بيشىكىشتەردىڭ بايعۇس بولمىسىنا قالاي رەنجىرسىڭ؟!.
تالاس جوق، قازىر ەكى شىندىقتىڭ باسى اشىق. ءبىرىنشىسى، ەگەر مۇحتار شاحانوۆ «رۋحانيات» پارتياسىنا كىرىپ، ونىڭ شىنايى رۋحاني كوسەمىنە اينالماعاندا، بۇل پارتيانىڭ «مۇرتى دا قيسايماي» سايلاۋعا قاتىسىپ، بالكىم، 0,05 پايىز داۋىس تا جيناۋى ابدەن ىقتيمال بولاتىن. ياعني، زەينەتكەر اپامىزدىڭ مازاسىن ەشكىم الماس ەدى. ەكىنشىدەن، ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان الساڭىز دا، ءادىل قاراستىراتىن بولسا، زاڭدىق دەڭگەيمەن قاراستىرساڭىز دا - التىنشاش جاعانوۆانىڭ «ديپلوماتتا» جۇلدىزداردى ساناپ وتكىزگەن شۇعىل جينالىسى ەشقانداي ديپلوماتيانىڭ شەڭبەرىنە تۋرا كەلمەيدى. دالىرەك ايتساق، بۇل سەزد - زاڭسىز، دەپ جاريالانۋعا ءتيىس...
...تۇپتەپ كەلگەندە، بيلىكتىڭ تاقياسىنا شىندىق دەپ شىڭعىرعان جالعىز شاحانوۆ سيماي تۇر عوي. تۇلپارى «تاپتالعان»، سۇڭقارى «قاقتالعان» زارازەپ زاماننىڭ كاززاپ كەيپىنە نە دەرسىڭ؟!. تەك قانا ىشتەن تىنىپ، كۇشپەن «كۇلىپ»، كۇن وتكىزەسىڭ...
...وسىدان ويماقتاي ءۇش عاسىر بۇرىن عۇمىر كەشكەن قازاقتىڭ اتىشۋلى شەشەنى، ءبيى ءارى توكپە اقىنى اقتايلاق بىلاي دەپتى:

ارعىماق بايلاپ نە كەرەك،
ارتىنان جابى جەتكەن سوڭ.
سارى الا قىلىش نە كەرەك،
مۇقاتىپ دۇشپان كەتكەن سوڭ.
اعايىن-تۋعان نە كەرەك،
اڭدىسىپ كۇنى وتكەن سوڭ.
قىزىل ءتىلىم سويلەپ قال،
قىزىعىڭدى جەر كورەر،
ساناۋلى دەمىڭ بىتكەن سوڭ.
ايتتى دەيتىن جۇرت قايدا؟
ايتاتۇعىن ءبىز قايدا؟
ءبىر توبەنىڭ باسىندا،
كومە تاستاپ كەتكەن سوڭ...

ات تۋادى بيەدەن،
الىپ تۋار انادان.
اجال كەلسە ءبىر كۇنى،
ايىرار قاتىن-بالادان.
سيىر جيساڭ قارادان،
قاتىق كەتپەس شارادان.
اقىلدىدان بي بولسا،
اداسپايدى جوبادان.
اقىماقتان بي بولسا،
ەكى قولىن ايىرماس،
ومىرىنشە پارادان...

...قارا قىلدى قاق جارعان اقيقات قانداي قۋاتتى، نەتكەن ومىرشەڭ دەسەڭشى!!!

«اباي-اقپارات»