ماڭگىلىك ماحاببات جىرى

اردا اعام
يسلام ابىشەۆكە ارنايمىن.

بۋددا بIردە
دۇنيەگە كەلگەندە

داستانعا دەتەكتيۆ كوزiمەن قاراساق

ماڭگىلىك ماحاببات جىرى

اردا اعام
يسلام ابىشەۆكە ارنايمىن.

بۋددا بIردە
دۇنيەگە كەلگەندە

داستانعا دەتەكتيۆ كوزiمەن قاراساق

«قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» جىرىن العاش تۋدىرعان اقىن، بiزگە جەتكەن كەيiنگi نۇسقالاردى جىرلاعان ارiپتەستەرiندەي ەمەس، ءوزi پايدالانىپ وتىرعان ماتەريالدى مۇلدە باسقاشا تۇسiنگەن. ەكi عاشىقتىڭ قايعى-قاسiرەتكە تولى مۇڭلى حيكاياسى ءتۇبi ءساتتi, قۋانىشپەن اياقتالاتىندىعىنا ونىڭ ەشقانداي كۇمانi بولماعان دەسە دە بولادى.
بiزدiڭ مۇنداي «بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋ» iسپەتتi باتىل بولجام پiكiرگە كەلۋiمiزگە نە سەبەپ؟ مازمۇنى وعاشتاۋ وسىنداي اڭگiمە ايتۋىمىزدىڭ وزiمەن-اق بiز ۇلى دالا دانالىعى تۋدىرعان عاجايىپ ماحاببات داستانىنىڭ قۇنىن تۇسiرۋگە تىرىسىپ وتىرعان جوقپىز با؟
ولاي بولسا، مۇنىمىز كۇپiرلiك بولادى عوي.
جوق،بiزدiڭشە، تiپتەن دە ولاي ەمەس. ويىمىزدى جەتكiزۋ ءۇشiن بولجامىمىزعا تياناق بولار دالەل-دايەكتەرiمiزدi رەتiمەن ور¬¬تاعا سالۋعا تىرىسىپ كورەيiك. جوعارىداعىداي جورامالعا يەك ارتۋىمىزعا نە سەبەپ بولعاندىعى دا سوندا انىقتالا تۇسەر.
ءيا، بۇگiنگi توي-دومالاق، قۋانىشقا باس قوسقان وتىرىس-جيىنداردا:
- سەيفiل-مالiك، جامالداي
بەينەتiڭە كونسەم-اي.        
قوزى كورپەش، بايانداي
بiر مولادا ولسەم-اي!
- دەگەن جىر جولدارىن (اسەتتiڭ «Iنجۋ-مارجان» انiنەن) سiز دە، بiز دە جيi-جيi ەستiپ ءجۇرمiز.
سوڭعى ەكi جول، تۇتاس العانداعى «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» جىرى عانا ەمەس، ونىڭ كەيiپكەرلەرiنiڭ ەسiمدەرiنiڭ ءوزi دە اسقاق ماحاببات سەزiمiنiڭ حالىقتىق اسىل ۇلگiلەرiنە اينالىپ كەتكەندiگiن ايعاقتاپ تۇر. Iشتەي بەرiك سۇيiسپەن¬شi¬لiك¬تiڭ بايلامى، دەگەنiنە جەتپەي توقتامايتىن عاشىقتىقتىڭ اسىل سەرتi بولسا وسىنداي-اق بولار دەيسiڭ. وسىنداي ماحاببات داستانىن تۋدىرعان حالىقتىڭ كەمەڭگەرلىگىنە ريزا بولاسىڭ. عاسىرلار قويناۋىندا كەمەلiنە كەلiپ، تولىسقان وسىنداي دۇنيەنi ءوزiڭنiڭ باسقا باعىتتا تۇسiندiرگiڭ كەلەتiندiگiڭە بiر ءسات جۇرەكسiنەسiڭ دە...
دەگەنمەن سەن بۇگiنگi ۇرپاقتارى ەستiپ جۇرگەندەي ەمەس، داستاندى ۇلى دالا توسiندە العاش تىڭداۋ باقىتىنا يە بولعان اتا-بابالارىنىڭ جىر مازمۇنىن بۇلاردان مۇلدەم باسقا قىرىنان تانىعانىنا سەنiمدiسiڭ.
راس، جىردىڭ قاي زامانعا، قاي عاسىردىڭ ەنشiسiنە تيەسiلi ەكەندiگi ءالi كۇنگە ءدال انىقتالعان جوق. جۋىق ارادا انىقتالا قويۋى دا ەكiتالاي. بۇل ماسەلەمەن اناۋ جىلدارى ابىز عۇلامامىز الكەي مارعۇلاننىڭ باس قاتىرعانى بەلگiلi. بۇگiنگi تاريحىمىزدى تۇگەندەسەك دەپ ماڭدايلارىن تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرىپ جۇرگەن قويشىعارا سالعاراۇلى، تۇرسىن جۇرتباي سەكiلدi اعالارىمىزدىڭ دا بiراز ەڭبەكتەنگەندەرi ءمالiم.
ەڭ باستىسى، زەرتتەۋشiلەردiڭ ءبارi دە جىردىڭ دالا توسiنە يسلام كەلگەنگە دەيiننەن كوپ بۇرىن پايدا بولعاندىعىنا كۇدiك كەلتiرمەيدi.
مiنە، وسى ارادا بiز جىر كەيiپكەرلەرi مەن ولارعا ماحاببات داستانى ارقىلى ماڭگiلiك عۇمىر سىيلاعان العاشقى اقىننىڭ قانداي سەنiمگە باس يگەندiگiن انىقتاۋ قاجەتتiگiن العا تارتامىز. ويتكەنi, دiن دەگەنiمiز - جەكە ادامنىڭ، حالىقتىڭ دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىراتىن رۋحاني كۇش. ولاي بولسا، بiز iزدەپ وتىرعان دiن قانداي دiن بولۋى مۇمكiن؟ دالا توسiندەگi ءداستۇرلi تاڭiرشiلدiك پە؟ مانيحەيشiلدiك پە؟ بالكiم، ءوزi ۋاقىت وتە كەلە نيتسشەنiڭ كەيiپكەرiنە اينالعان يراندىق ءزارداشتتiڭ، ياكي زاراتۋسترانىڭ iلiمi بولار؟
جىردىڭ كiلتiن تابۋ ءۇشiن العاشقى اقىننىڭ ۇستانعان سەنiمiن بiلۋ قالايدا ماڭىزدى. بiزدiڭ پايىمداۋىمىزشا، بۇل دiن ادامنىڭ وزiنە-ءوزi قول سالۋىنا اسا قىرىن قاراي قويماعان مامىراجاي مىنەز دiن بولعان سىڭايلى. مۇنى قازاقتىڭ تاعى بiر عاجايىپ ماحاببات داستانى «قىز جiبەكتە» جىر كەيiپكەرi قىز جiبەكتiڭ سۇيiكتi جارى تولەگەن بەكەجاننىڭ قولىنان مەرت بولعاننان كەيiن ماحابباتىنا ادال جان رەتiندە وزiنە-ءوزi قول سالماي، تولەگەننiڭ iنiسi سانسىزبايعا امەڭگەرلiك جولىمەن تيۋگە كەلiسكەنiنەن اڭعارۋعا بولادى. سەبەبi, بۇل كەزدە قىز جiبەكتiڭ وزiنە-ءوزi قول جۇمساۋىن دالا اقىنىنىڭ قيالى كوتەرگەنiمەن، دالا توسiنە ەمiن-ەركiن ەنiپ ورنىققان يسلامنىڭ شاريعاتى كوتەرمەيتiن-دi. بiزدiڭشە، «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» سەكiلدi قايعىلى اياقتالعاندا «قىز جiبەكتiڭ» حالىق اراسىندا كەڭiنەن تارالا قويۋى دا نەعايبىل بولاتىن.
ال «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» جىرى دالاعا يسلام دiنi كەلگەننەن كوپ بۇرىن پايدا بولىپ، جەرگiلiكتi حالىق ساناسىنا تامىرىن تەرەڭ بويلاتىپ ۇلگەرگەنiمەن عانا يسلامنىڭ تسەنزۋرالىق قۇرىعىنان امان قالدى دەپ دولبارلاۋعا بولادى.
سونىمەن جىردىڭ كەيiپكەرلەرi مەن ونى العاش جىرلاعان اقىننىڭ ۇستانعان سەنiمi قانداي سەنiم بولۋى مۇمكiن؟ بiزدiڭشە، بۇل ءۇندiستان توپىراعىندا بiزدiڭ داۋiرiمiزگە دەيiنگi ءۇI-ءۇ عاسىرلاردا پايدا بولعان بۋددا iلiمi بولۋعا تيiس. تەك بۋددا iلiمiنiڭ عانا وزiنە-ءوزi قول كوتەرۋشiلەرگە كەشiرiممەن قارايتىنى ءمالiم. تiپتi بۇل iلiمنiڭ جاپوندار ۇستاناتىن دزەن-بۋدديزم تارماعىندا قانداي دا بiر ماقساتتى ورىنداۋ جولىندا وزiنە-ءوزi قول كوتەرگەندەردi ۇلىق تۇتاتىن ءداستۇردiڭ دە بار ەكەندiگi جاسىرىن ەمەس. ەسكە جاپون سامۋرايلارىنىڭ باستارىنا سىن ساعاتى تۋعاندا حاراكيري ء(وزiن-ءوزi جارىپ ءولتiرۋ) جاسايتىندىعىن تۇسiرسەك تە جەتكiلiكتi.
قوزىعا دەگەن ماحابباتى جولىندا ءوزiن-ءوزi ولتiرۋگە بەل بايلاعان بايان سۇلۋ كۇناسiن تەك وسى دiن عانا كەشiرە الماق. تiپتi, كەرiسiنشە، جاڭاعى جاپوندارداعى سەكiلدi باس يۋگە تۇرارلىق ەرلiك، قاھارماندىق iس دەپ دارiپتەۋi دە ىقتيمال. ەگەر قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋدىڭ ۇلكەن قۇرمەتپەن بiر كەسەنەگە جەرلەنگەنiن، ول كەسەنەنiڭ وسى كۇنگە دەيiن ساقتالعانىن جادىمىزعا تۇسiرسەك، كiم بiلەدi, بۇلاي بولۋى دا ابدەن مۇمكiن عوي.
مiنە، ءدال وسى بۋدديزمنiڭ قىتاي اۋماعى مەن iرiلi-ۇساقتى جاپون ارالدارىنا اياق باسار الدىندا بiزدiڭ دالامىزدا بiراز تۇراقتاعانىن بۇگiنگi عىلىم جوققا شىعارمايدى.
ولاي بولسا، بiزدiڭ جىر كەيiپكەرلەرi مەن ونى العاشقى جىرلاعان اقىن ۇستانعان سەنiمدەرi بويىنشا بۋدداشىلار بولعان دەگەن پiكiرiمiزدiڭ دە ابدەن جانى بار بولۋى مۇمكiن. ال بۋدداشىل اقىننىڭ جىردى بۇگiنگi بiزگە ءمالiم نۇسقالارىنداعىدان مۇلدەم باسقاشا سارىنمەن اياقتايتىندىعى دا ەش جاسىرىن ەمەس.

ساناسى نۇرلانعان ادام تۋرالى اڭىز

بۇل اڭىزدى قازاق وقىرمانىنا العاش ۇلى مۇحتار اۋەزوۆتiڭ تانىستىرعانى بەلگiلi. اڭىز سولتۇستiك ءۇندiستاننىڭ شاعىن پاتشالىقتارىنىڭ بiرiندە بiزدiڭ داۋiرiمiزگە دەيiنگi 566-476 نەمەسە 563-473 جىلدار ارالىعىندا ءومiر سۇرگەن سيددحارتحا گاۋتاما دەگەننiڭ پاتشا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەنiنەن باستالادى. الاڭكوڭiل پاتشا ءوز ۇلىنىڭ دۇنيەنiڭ قايعى-قاسiرەتiنەن بولەكتەنiپ، تەك قۋانىش پەن كۇلكiنi عانا بiلiپ وسكەنiن قالاعان. پاتشازادانىڭ بiراز ءومiرi وسىلاي قايعى-مۇڭسىز وتكەن دە بولاتىن. جارى ياشودحارا دا وعان ساراي سىرتىندا مۇلدەم باسقا ءومiردiڭ بار ەكەندiگi تۋرالى تiس جارىپ ايتا قويماعان ەدi. بiراق بiردە ساراي ماڭىنان ءسال جىراقتاپ شىعىپ كەتكەن ول ەتi سۇيەگiنە جابىسىپ ارىعان قاريانى، ويبايلاي ىڭىرانعان، دەنەسiن دەرت مەڭدەگەن سىرقاتتى، جۇرت ازالاپ جەرلەۋگە الىپ بارا جاتقان جانسىز مۇردەنi كورiپ قالادى. مiنە، وسىلاردى كورگەننەن كەيiن-اق ونىڭ كوڭiلi نiلدەي بۇزىلعان. ويتكەنi, جۇرەگi وياۋ پاتشا ۇلى ءوزiنiڭ دە ءتۇبi وسىلارداي بولاتىنىن ۇعىنعان ەدi. ونى، ەگەر بار پەندە تiرشiلiگiن وسىلاي اياقتايتىن بولسا، وندا ءومiردiڭ ءمانi نەدە دەگەن ساۋال مازالاي باستاعان. وسى ساۋال ونى اقىرى پاتشانىڭ سالتاناتتى سارايىنان دا، جارىنىڭ ىستىق قۇشاعىنان دا بەزدiرگەن. ەل كەزگەن، جەر كەزگەن تاقۋالاردىڭ قاتارىنا اكەلiپ قوسقان.
بiراز جىلداردان كەيiن ول تاقۋالاردىڭ تiرشiلiگi دە قۇر ءوزiن-ءوزi الدارقاتۋ ەكەندiگiن تۇسiنەدi. ولاردان جىراق كەتiپ، بودحي اعاشىنىڭ تۇبiندە وتىرىپ الىپ ۇزاق كۇندەر بويى تاڭiرگە جالعىز سىيىنادى. مiنە، وسى اعاشتىڭ تۇبiندە 35 جاسىندا، iبiلiستiڭ ارباۋىنان امان وتكەن 49 كۇنگە سوزىلعان قۇلشىلىقتان كەيiن، سيددحارتحانىڭ ساناسى ويانىپ، كوكتەن حابار تۇسەدi. ءوزi «ساناسى نۇرلانعان ادام»، ياعني، بۋددا دەگەن جاڭا ەسiم الادى. بۋددانىڭ تاعدىرىن بiلەتiندەر ونى ارنايى قۇدايلاردىڭ وتiنiشiمەن جەر بەتiنە ءتۇسiپ، پەيiلi بۇزىلا باستاعان ادامزاتتى ادالدىقتىڭ جولىنا قايتا بۇرۋعا تاپسىرما العان اۋليە جان ەكەن دەسەدi ء(ۇندi دiني نانىمى بويىنشا ادام بار كۇناسiنەن تازارىپ بiتكەنشە جەر بەتiنە ءارتۇرلi دەنەدە، وسiمدiك بوپ، جاندiك بوپ، ادام بولىپ ۇزدiكسiز كەلە بەرەدi. ال بۋددا بۇل قايتا تۋلاردىڭ بارiنەن وتكەن، تەك قۇدايلاردىڭ عانا وتiنiشiمەن جەرگە ارنايى تۇسكەن جان رەتiندە اتالادى). سول بۋددا سەكسەن جىل قارا جەردi باسىپ، داۋىسى جەتكەن جەردiڭ بارiنە iلiمiن تاراتىپ دۇنيەدەن وتەدi. ال وسى iلiمدi كەيiن شاكiرتتەرi ورتالىق ازياعا، اسپان استىنداعى قىتاي مەن ارالدارداعى جاپونياعا دەيiن جەتكiزەدi. بۇگiن بۇل دiننiڭ تارماقتارىن قىتاي، تيبەت، جاپونيا مەن كورەيا سەكiلدi بايىرعى وتىرىقشى ەلدەر عانا ەمەس، موڭعول، بۋريات، قالماق سەكiلدi تاعدىرى وزiمiزبەن ەنشiلەس بولعان بايىرعى كوشپەلi حالىقتار دا ۇستانۋدا.
بۋددانىڭ دۇنيەگە ءارتۇرلi بەينەدە كەلگەن تۋىلۋلارىنان سىر شەرتەتiن اڭىزدار مەن مىسالدار بۋدديزم ادەبيەتiندە جاتاق دەپ اتالادى. جاتاقتاردا بۋددا مايمىل، سيىر، مارال، قويان، تاسباقا، پiل، اۋليە، تاقۋا، مەيiرiمدi پاتشا، داناگوي پاتشازادا سيپاتتارىندا كورiنiس بەرەدi. ولاردىڭ بارiندە دە ول داۋلى ماسەلەلەردەن جەڭiمپاز بولىپ شىعىپ وتىرادى. مايمىلدار كوسەمi رەتiندە سۋ يەسi الباستىنى الداپ جىققان دا، سايراۋىق شىمشىقتاردىڭ باسشىسى رەتiندە اڭشىنىڭ اۋىنان قۇتىلۋدىڭ امالىن تاپقان دا، كورشiلەسiمەن اقشا تiگiپ ءباس ويناعان اڭعال يەسiنە ەكi مىڭ رۋپي تابىس تاۋىپ بەرگەن اقىلدى سيىر دا، ءبارi-ءبارi وسى بۋددانىڭ ءوزi. قاراپ وتىرساڭىز، قايسى بولماسىن جاقسىلىقتىڭ جەڭiسiمەن اياقتالاتىن ەرتەگi-مىسالداردىڭ ءبارiن دە «بۋددا بiردە دۇنيەگە كەلگەندە» دەگەن قايىرما القيسسامەن باستاي بەرۋگە بولاتىن سەكiلدi.
ەندi «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» جىرىنا قايتا ورالايىق. دالiرەك ايتقاندا، جىردىڭ العاشقى تۇپنۇسقاسىنىڭ سوڭى قالاي اياقتالۋى مۇمكiن دەگەن ماسەلەگە. ەگەر جىردى العاش جىرلاعان اقىن شىنىمەن بۋدداشىل بولعان بولسا، ول جىردى بىلاي تۇيiندەگەن بولۋى ابدەن مۇمكiن:
قوزى ولگەن سوڭ بايان سۇلۋ دا ونىڭ ارتىندا جالعىز قالۋدى ءجون كورمەدi. جاراتقان يەدەن كەلەسi ومiرلەرiندە ەكەۋiن قايتادان بiرگە، تاعى دا عاشىقتار رەتiندە دۇنيەگە كەلتiرۋiن سۇرادى دا وزiنە-ءوزi قول سالدى.
بۇل جولى ءفاني جالعانداعى تiرشiلiكتەرi قاسiرەتپەن اياقتالعان ەكi مۇڭلىق عاشىقتى حالىق ۇزاق جوقتاپ جىلاعان. ەل اقساقالدارى اقىرى ەكەۋiن بiر جەرگە جەرلەۋگە ۇيعارىستى. ەندiگi ومiرلەرiندە ولاردىڭ قوسىلىپ، بارلىق مۇرات-ماقساتتارىنا جەتەتiندiگiنە ءۇمiت بiلدiرiستi.
مىنا بەلقۇدا بولىپ جاتقان ەكi كiسiنiڭ ۇلى مەن قىزى، بالكiم دۇنيەگە قايتا كەلگەن سول قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋ بولار. ولاي بولسا، ولاردىڭ بولاشاعى جارقىن بولۋىن تiلەيiك».
مiنە، بiزدiڭ شامالاۋىمىزدا شابىتتى شاقىرار توي ۇستiندە جىرلاناتىن ماڭگiلiك ماحاببات داستانى وسىلاي تۇيiندەلگەن. ونىڭ وسى تۇرىسىندا جاپون الدە قىتاي ەرتەگiسiن ەسكە تۇسiرەتiنi دە راس. جانە بۇلاي بولۋىنا ول ەلدەرگە دە جەتiپ، ۇلتتىق دۇنيەتانىمىنا اينالىپ كەتكەن بۋدديزم مەن ونىڭ ميفولوگياسى سەبەپشi ەكەندiگi دە جاسىرىن ەمەس.
قالاي دەگەنمەن دە انا دۇنيەگە بارعاندا بiرiن-بiرi تاني الماي قامىعىپ جۇرگەن لەرمونتوۆتىڭ حريستيان عاشىق¬تارىنىڭ حيكاياسىنان اناعۇرلىم وپتيميستiك اۋەندە اياقتا¬-لا¬تىن مۇنداي تۋىندىعا ابدەن قول سوعۋعا بولاتىنداي. ءويت¬كەنi, قولدان كەلiپ جاتسا، كەلەسi بiر دۇنيەگە كەلۋلەرiندە بولسا دا، عاشىقتاردىڭ ءوزارا قوسىلۋىنا مۇمكiندiك جاساپ بەرگەننەن ارتىق نە بار دەيسiڭ. مۇنى، بiزدiڭشە، جىردىڭ العاشقى اۆتورى دا وتە جاقسى بiلگەن.
سولاي، تۇپنۇسقا «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ» جىرى ءوز كەيiپكەرلەرi مەن ونى العاش جىرلاعان اقىننىڭ دiني سەنiمدەرiنە ەشقانداي قايشى كەلمەيتiن-دi.
ارينە، بiزدiكi جورامال بولجام عانا. ول جورامالعا سەنۋ، سەنبەۋ وقىرماننىڭ ءوز ەركiندە. ەڭ باستىسى، ۇلى دالانىڭ ەلiمiز ماڭگi مەكەن ەتەر وسى بۇرىشىندا بiر كەزدەرi اتاقتى ءتورت دiننiڭ بiرi رەتiندە سانالاتىن بۋدديزمنiڭ دە بiر قوناقتاپ كەتكەنiن قيساپتان شىعارىپ تاستاماساق بولعانى.

بۋدديزم جانە اقىندار

بۋدديزم، جالپى ءۇندi دiندەرi تۋرالى العاش ورىستىڭ ايگiلi بارد اقىنى ۆلاديمير ۆىسوتسكيدiڭ ءان تاباقشا¬لا¬رىنان ەستiگەنiم ءالi ەسiمدە. ول ءان «ادەمi دiن ويلاپ تاپ¬قان ۇندiلەر...» دەپ باستالادى. ءازiل رەتiندە جازىلسا دا، وسى ءاننiڭ كەزiندە ۇلكەن ساياسي-الەۋمەتتiك مانگە يە بول¬عاندىعىن سول زاماندى كوزi كورگەندەردiڭ ەشقايسىسى جوق¬قا شىعارا الماس.
مۇنداي بۋدديزمنiڭ ەلەمەنتتەرiن ولەڭدە ەركiن قولدانۋ تاسiلدەرi بۇگiنگi قازاق پوەزياسىندا دا ۇشىراسادى. وسى ارادا سولاردىڭ ەكەۋiن وقىرمان نازارىنا تولىعىمەن ۇسىنا كەتسەك ەش ارتىقتىق بولا قويماس دەپ ويلايمىز. ولاردىڭ بiرi تالانتتى اقىنىمىز ەسەنعالي راۋشانوۆتىڭ قالامىنا تيەسiلi «ەركiن دۇنيە-اي» دەپ اتالاتىن ولەڭ:
- ەركiن دۇنيە-اي، ەن دالام، ەرەن دالام،
مىنا عالام شىنىمەن بولەك عالام.
بiر عۇمىر از مەن ءۇشiن، ەكەۋiن بەر،
جوق، ەكەۋ دە از.
ماڭگi ءومiر كەرەك ماعان.
«دۇنيە - جالعان» دەيدi جۇرت.
و نە دەگەن،
جەردi ءوز باسىم ماڭگiگە ەگەلەنەم.
سەسسياعا كەلەتiن دەپۋتاتتاي،
قايتا-قايتا ومiرگە كەلە بەرەم.

بۇرىن دا ءومiر سۇرگەم مەن.
بۇلاق بولعام.
بiر كورگەننەن كەرەمەت ۇناپ قالعان
سول قىز قايتىپ سوقپادى. ەرەگەسiپ
قاڭعىپ ءولدiم، كەتتiم دە
جىراققا ءارمان.
بۇرىن دا ءومiر سۇرگەمiن، توبە بولعام،
اسقار شىڭدار تۇراتىن مەنەن ءارمان.
مەن ەشقاشان تاۋ بولا الماسىمدى
تۇسiنگەن سوڭ ۇزاماي ولە قالعام.

اڭ پاتشاسى بولعانمىن،
ساۋىق ەرi,
باقتى مەنi ورماننىڭ قاۋىم ەلi.
(باۋىرىم، سەن «باستىعىم»
ميسىز دەيسiڭ،
دۇرىس. بۇرىن سەبەبi ول
تاۋىق ەدi).

قارتايدىم دەپ، جاستىقتان
جىراقپىن دەپ،
وي، قايتەسiڭ بiرەۋدi سىباپ كۇندەپ...
كەتiپ بارا جاتسىڭ با، وقاسى جوق،
ەرتەڭ قايتىپ كەلەسiڭ. بiراق كiم بوپ؟
وسى ولەڭدi سيددحارتحا گاۋتامانىڭ iزباسارلارىنىڭ بiرi وقي قالسا، بۋددا دانانىڭ ءوز ولەڭi عوي دەپ قۇلاپ تۇسەرiنە يمانداي سەنە بەرۋiڭiزگە بولادى.
ال مىناۋ الماس تەمiرباي دەگەن جاس پەرiنiڭ «ارۋاق» دەپ اتالاتىن ولەڭi:
ون عاسىر بۇرىن دۇنيەگە مىناۋ
كەلگەنمiن،
وڭتايىن تاۋىپ، ويران ساپ
جاۋدى جەڭگەنمiن.
باس ءۋازiر جاتقان ون التى
قانات ورداعا
باسىمدى يمەي، باسا كوكتەپ تە
ەنگەنمiن.

ءۇش قىرلى وقتى زاۋلاتىپ
بۇحار ساداقتان،
قىلىشتىڭ ءجۇزiن قىپ-قىزىل
قانعا جالاتقام.
دونەن قىمىزدىڭ قۋاتى جەلiك بiتiرiپ،
دۇشپاننىڭ بەتiن قۇبىلا جاققا
قاراتقام.

ايعىردىڭ توقپاق جالىنداي
- تۇكتi جۇرەگiم،
اتاننىڭ شوقپار سانىنداي
- مىقتى بiلەگiم.
قىرىق جىل قىرعىن كەلسە دە سىنباس،
سوگiلمەس
قازاقتىڭ قىرىق قابىرعاسىنىڭ
بiرi ەدiم.

قارىنى جۋان حانداردىڭ iشiن
جارعانمىن،
ۇستiندە تۇرىپ ەسiك پەن توردەي
تارلاننىڭ.
قاڭعىعان وقتاي قارعىسى تيiپ بiرەۋدiڭ،
يت-قۇسقا جەم بوپ،
يت ولگەن جەردە قالعانمىن.

بارiنە كۋا - مىنا تاۋ، وزەن،
مىنا اڭعار،
سەنبەيتiندەرiڭ سۇراڭدار،
سودان سۇراڭدار.
... كانيزاك ەدi ول كەزدە اناۋ سارى قىز،
كوزiنە ونىڭ كورiنبەيiنشi... كۇنام بار.
وسى ولەڭدەردi وقي وتىرىپ، وتكەن مەن بۇگiندi, بۇگiن مەن ەرتەڭدi, قاس-قاعىم مەن ماڭگiلiكتi, الىپ پەن ۇساقتى، كوك پەن جەردi, تەڭiز بەن تامشىنى، قىسقاسى دۇنيەدە باردىڭ ءبار-ءبارiن ءوزارا بايلانىستىرا وتىرىپ، زەردەلەگiسi كەلەتiن بۋدديزمنiڭ قۇدiرەتiن تانىعانداي بولاسىڭ.
بiزدiڭشە، الەمدەگi بارلىق دiن اتاۋلىنىڭ ۇندەيتiنi تەك جاقسىلىق بولىپ تابىلادى. ولاي بولسا، ادەبيەتشiلەرiمiزلiڭ اناۋ تەڭiزiنەن باسقا تۇگi جوق ۇساق ارالداردا وتىرىپ-اق مىقتى اتانعان جاپون ەلi مەن مىنا iرگەدەگi ادام باسى ميللياردتان اسسا دا بiرلiگiن شايقالتپاي ۇيىپ وتىرعان قىتاي مەملەكەتiنiڭ قالىپتاسۋىنا زور ۇلەس قوسقان وسى بۋدديزمگە دە بiر ءسات بولسىن زەر سالىپ قويعاندارى دۇرىس-اۋ دەيمiز.
ال جىرعا بايلانىستى جوعارىدا ايتقان بولجامىمىزدى قابىلداۋ، قابىلداماۋ، ول ەندi تاعى دا ايتامىز، ءار وقىر¬مان¬نىڭ ءوز جان قالاۋى مەن پايىم-تۇسiنiگiندەگi شارۋا.

(جالعاسى بار)
«اباي-اقپارات»