كسرو-نىڭ ساياسي جانە يدەولوگيالىق ىقپالىنىن بوساۋ ءۇشىن بولعان كۇرەستىڭ كەرەمەت ۇلگىسىن 1956 جىلى ۆەنگر كوتەرىلىسى كورسەتتى. كەڭەس وداعى شىعىس بلوكتاعى مەملەكەتتى باسقارۋ ءۇشىن ۆەنگريادا العاش رەت قارۋلى كۇشتەردى قولدانۋعا ءماجبۇر بولدى. ۆەنگريا تاريحىندا بۇل وقيعالار «ۆەنگر رەۆوليۋتسياسى» دەپ اتالادى. كسرو تاريحىندا «سوتسياليزمگە قارسى ۆەنگر كوتەرىلىسى» دەپ سيپاتتالادى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ سوڭىندا ۆەنگريا فاشيستەردىڭ جاعىندا سوعىسقان ەل بولاتىن جانە كەڭەس اسكەرلەرى ۆەنگريانى نەمىس فاشيزمنەن ازات ەتكەن. بىراق، سوعىس اياقتالعاننان كەيىن، ەلدە كوممۋنيستەرگە قارسى ديۆەرسيالىق جۇمىستار جۇرگىزگەن ۇيىمداردىڭ سانى كوپ بولدى. 1945 جىلعى 4 قاراشاداعى سايلاۋدا كوممۋنيستەر 17% عانا داۋىس الدى.

الايدا كەڭەس بيلىگىنىڭ كومەگىمەن م.راكوشي باسقارعان ۆەنگر كوممۋنيستتەرى ۇكىمەت قۇردى. «ءستاليننىڭ سۇيىكتى شاكىرتى اتانعان» راكوشي سول ستاليننەن ۇلگى الىپ – يندۋستريالاندىرۋ جانە ۇجىمداستىرۋ، كەز-كەلگەن ديسسيدەنتتى جويۋ جانە كاتوليك شىركەۋىنە قارسى كۇرەستى كۇشتەپ جۇزەگە اسىردى. مەملەكەت ۆەنگر قاۋىپسىزدىك قىزمەتى ارقىلى باسقارىلدى. 650 مىڭ ۆەنگر ازاماتى ساياسي قۋعىنعا ۇشىرادى، 400 مىڭى تۇرمەگە وتىرعىزىلدى.

ستالين قايتىس بولعاننان كەيىن، راكوشي  قاتتى سىنعا ۇشىرادى. 1953 جىلى يمرە ناد ۆەنگريانىڭ باسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. ول ۆەنگريادا پارتيا مەن دەموكراتيالىق رەفورمالاردىڭ جاقتاۋشىسى بولعان ەدى. ول جەڭىل جانە تاماق ونەركاسىبىن دامىتۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋدى، سالىقتاردى ازايتىپ، جالاقىنى كوبەيتۋدى، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن ساياساتىن توقتاتۋدى قولداعان. الايدا مۇنداي پروگرەسسيۆتى شەشىمدەر كوممۋنيستتىك بيلىككە جاقپادى.

ۆەنگر كوتەرىلىسى

ۆەنگرياداعى كوتەرىلىس 16 قازان كۇنى ستۋدەنتتىك نارازىلىقتاردان باستالدى. 1956 جىلعى 23 قازاندا بۋداپەشتە 200 مىڭ ۆەنگر نادتى ۇكىمەتكە قايتارۋ، ەركىن سايلاۋ وتكىزۋ جانە كەڭەستىك اسكەرلەردى ەلدەن شىعارۋ كەرەكتىگىن تالاپ ەتتى. ۇكىمەت قارسىلاستارى جەرگىلىكتى كازارمالاردان قارۋ-جاراقتاردى تارتىپ الدى. ستالينگە ارنالعان 25 مەترلىك ەسكەرتكىشتى قۇلاتتى.

ال 24 قازان كۇنى تاڭعى ۋاقىتتا كەڭەستىك ۇكىمەت بۇيرىعى بويىنشا كەڭەس اسكەرلەرى بۋداپەشتكە كىردى: 300-گە جۋىق تانك، بروندالعان اۆتوكولىكتەر، پۋشكالار، 6000 سارباز... 25 قازاندا دەمونستراتسيا كەزىندە بەلگىسىز ادامدار كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنە وق اتادى. بىرنەشە ادام قازا تاۋىپ جانە بىرنەشەسى اۋىر جاراقات الادى. جاۋاپ رەتىندە كەڭەس اسكەرى نارازىلىققا شىققان ۆەنگرلەرگە قارسى قارۋ قولدانادى. كەيبىر دەرەكتەردە، ەكى جاقتان 100-گە جۋىق ادام قازا تاپقانى ايتىلادى. وسىدان كەيىن ۆەنگرياداعى جاعداي ناشارلاپ، نارازىلار ۆەنگر كوممۋنيستەرى مەن قاۋىپسىزدىك كۇشتەرىنە شابۋىل جاساي باستايدى. ادام شىعىنى كوبەيەدى.

30 قازاندا كەڭەس ۇكىمەتى ءوز اسكەرلەرىن شىعارۋعا ءماجبۇر بولادى. جۇرت مۇنى «رەاكتسيالىق كۇشتەرگە قارسى جۇمىسشىلاردىڭ ءادىل جانە پروگرەسسيۆتى قوزعالىسى» دەپ اتايدى. كەلەسى كۇنى ن.حرۋششەۆ بۇل قادامدى باتىستىڭ «بارلىق پروگرەسشىل كۇشتەرىنە جانە الەمدىك سوتسياليزمگە» قارسى قاستاندىق دەپ ايىپتادى. ونى باسقا ەلدەردىڭ كوممۋنيست باسشىلارى دا قولداعان.

1956 جىلى 4 قاراشادا مارشال جۋكوۆتىڭ باسشىلىعىمەن «شىعىس» اسكەري وپەراتسياسى باستالادى: 30 مىڭعا جۋىق جاۋىنگەر، 1000 تانك جانە باسقا بروندالعان تەحنيكا قولدانىلادى. بۇل وپەراتسيا كەزىندە ءتىپتى ۆەنگر اسكەرلەرى بەيتاراپ قالىپ، 6 قاراشادا بۋداپەشتتە «رەاكتسياشىل» قارسىلىق جويىلادى. ال 11 قاراشاعا دەيىن ۆەنگريادا كوتەرىلىس تولىق كۇشپەن باسىلدى.

رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، وسى وپەراتسيا كەزىندە 669 كەڭەس جاۋىنگەرى، كوتەرىلىسكە شىققان 2 652 ادام قازا تاپقان. 348 اسكەر جانە 19 226 ادام جاراقات الادى. 1956 جىلى وقيعالاردان كەيىن ۆەنگريادان 200 مىڭنان استام ادام قونىس اۋدارعان ەكەن.

سول كوتەرىلىسكە قاتىسۋشىلارعا قاتىستى سوت پروتسەسستەرى ءوتىپ، 300-دەن استام ادام ءولىم جازاسىنا كەسىلەدى. يمرە ناد 1958 جىلعى 16 ماۋسىمدا سوتتالىپ، 1989 جىلى تولىعىمەن اقتالدى جانە «ۆەنگريانىڭ ۇلتتىق قاھارمانى» دەپ تانىلادى.

كەڭەس ۇكىمەتى وسى وقيعالاردان كەيىن قاتتى ۇرەيلەنەدى جانە جاڭا ۇسىنىس جاساپ، «ۆارشاۆا كەلىسىمىنە كىرەتىن ەلدەر ەل اراسىندا ساياسي جانە ناسيحاتتىق جۇمىستاردى نىعايتۋعا كۇش سالۋى ءتيىس» دەيدى. ۆەنگر كوتەرىلىسى «ناعىز سوتسياليزم مەن پروگرەسكە قارسى باتىستىڭ كومەگىمەن جاسالعان بۇلىك» دەپ جاريالاندى.

سودان بەرى قىرىق جىل ءوتتى. كەڭەس مەملەكەتى 1991 جىلى قۇردىمعا كەتتى. ال 1956 جىلعى ۆەنگرلەردىڭ كوتەرىلىسى ناعىز بوستاندىق، ەركىندىك پەن ەگەمەندىك ءۇشىن بولعان كۇرەس ەكەنى تاريحي دالەلدەندى. دامۋدىڭ سوتسياليستىك جولى ۋاقىتتىڭ سىناعىنا توتەپ بەرە الماعاي، كسرو-نىڭ قيراعان جەرلەرىندە جاڭا مەملەكەتتەر پايدا بولدى.

ايتۋ كەرەك، قازىرگى رەسەي بۇرىنعى كەڭەستىك يدەولوگيانى ىسىرىپ قويۋعا تىرىسقانىمەن، پۋتين ونىڭ كەيبىر ەلەمەنتتەرىن ءالى دە قولدانۋعا تىرىسىپ كەلەدى.

جەلتوقسان كوتەرىلىسى

1956 جىلعى ۆەنگياداعى كوتەرەلىستەن كەيىن، 1986 جىلى قازاقستاندا جەلتوقسان كوتەرىلىسى بولدى. وسى كوتەرىلىستىڭ باستى ماقساتى –  ەگەمەندىككە، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ەدى. بيىل 34 جىل. بۇل كوتەرىلىس كسرو-دا م.س.گورباچەۆ بيلىككە كەلگەن جانە «قايتا قۇرۋ» دەپ اتالاتىن باستاما كوتەرىلگەن كەزدە بولدى.

«برەجنەۆتىڭ سوڭعى جىلدارى» دەپ اتالاتىن كسرو حالىق شارۋاشىلىعىنداعى توقىراۋ - ءوندىرۋشى كۇشتەردى جوسپارلاۋ مەن ورنالاستىرۋداعى كوماندالىق-بيۋروكراتيالىق جۇيەنىڭ قاراما-قايشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىن اشتى. ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ سالالىق قۇرىلىمى تەرىس فورمالارعا يە بولدى. ماشينا جاساۋ مينيسترلىگى، ءتۇستى مەتالدار مينيسترلىگى، ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى، مەليوراتسيا مينيسترلىگى جانە قورعانىس مينيسترلىگى سياقتى بولىمدەر قازاق كسر اۋماعىندا ناقتى مەنشىك يەلەرىنە اينالدى. ءار ءتۇرلى جوسپارلاردى قۇرۋ جانە جاڭا كەن ورىندارىن يگەرۋ كەزىندە رەسپۋبليكانىڭ مۇددەلەرى ءىس جۇزىندە ەسكەرىلمەدى. بولىنگەن بارلىق قاراجاتتىڭ كوپ بولىگى ءوندىرۋشى سالالارعا جۇمسالدى. حالىققا قاجەت تاۋارلاردىڭ 60%-ى رەسپۋبليكادان تىس جەرلەردەن اكەلىندى. الەمدە بىردە-ءبىر ەل ەكونوميكانىڭ وسىنداي قيسىق، وتارلىق قۇرىلىمىن كورگەن جوق. يدەولوگيالىق توتاليتاريزم جانە عىلىم مەن ءبىلىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ قالدىق ءپرينتسيپى ادامنىڭ رۋحاني الەمىنىڭ دامۋىنا تەرىس اسەر ەتتى.

عىلىم رەسمي بيلىكتىڭ، بيلىك ساياساتىنىڭ مويىنسۇنعىش «شەنەۋنىكتەرىنە» اينالدى، ال مادەنيەت ۇلتتىق تامىرىنان ايرىلدى.

1954-1986 جج. رەسپۋبليكادا قازاق تىلىندە وقىتاتىن 600-دەن استام مەكتەپ جابىلدى. قازاق ءتىلى كوپتەگەن قوعامدىق ورىنداردا قولدانىستان ايىرىلىپ، تۇرمىستىق تىلگە اينالدى. ۇلتتىق مادەنيەتتەن جانە تىلدەن الىستاۋدىڭ بۇل ۇزاق پروتسەسى بەلگىلى مانقۇرتتاردىڭ (ماڭگۇرت) پايدا بولۋىنا اكەلىپ سوقتىردى.

سونىمەن، ورتالىقتىڭ ءداستۇرلى كوماندالىق ءىس-ارەكەتتەرى مەن قايتا قۇرۋدىڭ دەموكراتيالىق قاعيدالارى اراسىندا ايقىن قايشىلىق تۋدى. العاشقى جاريالانعان ماقساتتار مەن سول كەزدەگى شىندىق اراسىنداعى ەلەۋلى قايشىلىقتاردىڭ ناتيجەسى جەلتوقسان كوتەرىلىسى بولدى.

نارازىلىقتىڭ تاعى ءبىر باستى سەبەبى – قازاقستاننىڭ جوعارعى باسشىلىعىنداعى وزگەرىستەر ەدى. بۇل دەموكراتيالىق جولمەن بولادى دەپ كۇتىلگەن. بىراق ولاي بولمادى.

1950 جىلداردىڭ ورتاسىندا قازاقستاندا تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەردى يگەرۋ باستالدى جانە بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ەۋروپاداعى اۋماقتارىنان «تىڭ جەرلەردى يگەرەتىندەردىڭ» ۇلكەن تولقىنى رەسپۋبليكامىزعا اعىلدى. بۇل ساياسات قازاق جەرىن بولۋگە جانە رەسپۋبليكامىزدىڭ ۇلتتىق تۇتاستىعىن قۇرتۋعا باعىتتالعان ەدى.

كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى حرۋششەۆ قازاق كسر-ءىن باتىس، تىڭ جانە باسقا ولكەلەرگە ءبولۋ يدەياسىن العا تارتتى، ول بويىنشا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك جانە تىڭ اۋماقتارى كەيىننەن رسفسر قۇرامىنا ەنۋى ءتيىس ەدى.

حرۋششەۆتىڭ وسى «ۇلتارالىق ساياساتىن» تۇسىنگەن قازاق پاتريوتتارى قازاق جەرىنىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن ساقتاۋعا تىرىستى. سوندىقتان، «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى جازىلدى. بۇل قازاق حالقىنىڭ حرۋششەۆ ساياساتىنا نارازىلىعى ەدى. بۇل ءاننىڭ العاشقى ورىنداۋشىسى حالىقتىڭ سۇيىكتىسى جامال وماروۆا بولدى. 1960-1970 جىلدارى ول قازاق كسر-ءنىڭ رەسپۋبليكالىق راديوسىندا ءجيى ايتىلىپ تۇردى. 1986 جىلى جەلتوقساندا الماتىداعى قازاق ستۋدەنتتەرىنە كۇش بەرگەن دە ءدال وسى ءان بولدى.

15 جەلتوقساندا الماتىعا كوكپ وك مۇشەسى گ. رازۋموۆسكي جانە ۋليانوۆسك وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى گ.كولبين كەلدى. 16 جەلتوقساندا قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ پلەنۋمىندا كولبين جوعارى پارتيا ورگاندارىنىڭ رەسپۋبليكالىق ءبىرىنشى حاتشىسى قىزمەتىنە ۇسىنىلدى. قازاقستانداعى پارتيالىق ەليتا «تالقىلاۋسىز» داۋىس بەردى, ءسويتىپ، پارتيانىڭ بارلىق نورمالارى مەن جارعىسىن بۇزا وتىرىپ، قازاقستانمەن مۇلدە بايلانىسى جوق جانە جەرگىلىكتى جاعدايدى بىلمەيتىن ادام رەسپۋبليكانىڭ باسشىسى بولىپ سايلاندى.

بۇل قازاقتى باسىنۋ رەتىندە قابىلداندى جانە نارازىلىق تۋعىزدى. 1986 جىلعى 17-18 جەلتوقساندا الماتى جاستارى رەسپۋبليكانىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرمەۋگە قارسى نارازىلىق رەتىندە كوشەگە شىقتى. دەمونستراتسيا بەيبىت بولدى، مەملەكەتكە نەمەسە ۇكىمەتكە قارسى ۇراندار بولعان جوق، ازاماتتار وزدەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن پايدالاندى. بىراق بيلىك ديالوگقا كەلگىسى كەلمەدى. تەررور مەن رەپرەسسياعا جۇگىنىپ، دەمونسترانتتارعا قارسى اسكەر مەن ميليتسيا جىبەردى. وسىلايشا، كونستيتۋتسيا مەن كەڭەس زاڭدارى قايتادان ورەسكەل بۇزىلدى.

بيلىك تەمىر دۋبينكالارمەن جانە ساپەر كۇرەكتەرمەن قارۋلانعان اسكەر، ميليتسيا مەن ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردىڭ ءورىستىلدى جۇمىسشىلارىنان قۇرالعان وتريادتاردى قازاق جاستارىنا قارسى قويادى. كەي مالىمەتتەر بويىنشا، 17-18 جەلتوقسانداعى قايعىلى وقيعالار كەزىندە 150-دەن استام دەمونسترانت قازا تاپقان. الماتىدا 540 ادام مەديتسينالىق مەكەمەلەرگە، 200-دەن استامى اۋرۋحاناعا تۇسكەن. 1700-دەن استام ادام ءتۇرلى جاراقات العان.

دەمونستراتسيانى تاراتۋ ءۇشىن ساپەر كۇرەكتەر، قىزمەتتىك يتتەر قولدانىلدى. ادامداردى سۋىق سۋعا باتىرىپ، ۇستالعانداردى ۇرىپ-سوعىپ، جارتىلاي جالاڭاش ادامداردى قالا سىرتىنا شىعاردى. دەمونستراتسيانىڭ كۇشپەن تاراتىلۋى تۋرالى حابار بۇكىل قازاقستاندى دۇرلىكتىردى. وسىعان ۇقساس وقيعالار رەسپۋبليكانىڭ كوپتەگەن قالالارىندا دا وتكەنىمەن، بيلىك باسىپ وتىردى.

حالىق كوتەرىلىسىنىڭ اياعى قاتىگەز رەپرەسسيامەن اياقتالدى. 900-گە جۋىق ادام اكىمشىلىك جازاعا تارتىلدى، 99 ادام سوتتالدى. تەك استانادا جوعارى وقۋ ورىندارىنان 264 ادام، كومسومولدان 758 ادام، پارتيادان 52 ادام شىعارىلدى. كومسومولدىق جانە پارتيالىق جازالار 1400-گە جۋىق ادامعا قولدانىلدى. ىشكى ىستەر ورگاندارىنان 1200 ادام، كولىك جانە مەديتسينالىق مەكەمەلەردەن 300 ادام جۇمىستان شىعارىلدى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 12 رەكتورى قىزمەتىنەن كەتتى. تەرگەۋ مەن سوت پروتسەدۋرالارى كەزىندە ەرەجەلەر ورەسكەل بۇزىلدى. بيلىك ستاليننەن كەيىنگى كەزەڭدە بۇرىن-سوڭدى بولماعان رەپرەسسيا جاساپ، ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيانى قۋدالاۋدى باستادى.

1987 جىلدىڭ باسىندا كوكپ وك قارار قابىلدادى. وندا جەلتوقسان كورەتىلىسى «قازاق ۇلتشىلدىعىنىڭ» كورىنىسى دەپ جاريالاندى. 1987 جىلى جۇمىس ورىندارىنا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسۋگە پايىزدىق كۆوتالار ەنگىزىلدى. بۇل پراكتيكا ازاماتتاردىڭ ۇلتتىق قۇرامىنا قاراماستان تەڭدىگىنىڭ كونستيتۋتسيالىق پرينتسيپتەرىن بۇزۋ بولىپ تابىلاتىن ەدى.

گ.كولبيننىڭ «ينتەرناتسيوناليزم جانە قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ قاجەتتىلىگى» تۋرالى دەماگوگيالىق مالىمدەمەسى بىلىمگە قول جەتىمدىلىكتىڭ جابىلۋى جانە بايىرعى تۇرعىنداردىڭ ىشىنەن «ۇلتشىلدار» مەن «جەمقور شەنەۋنىكتەردى» ىزدەۋمەن قاتار جۇرگىزىلدى. سوعان قاراماستان، 1986 جىلعى الماتىداعى جەلتوقسان وقيعاسى بۇكىل كەڭەس وداعىنىڭ ساياسي ءومىرىن دەموكراتيالاندىرۋدىڭ كاتاليزاتورى بولعانىن جانە كسرو حالىقتارى ءۇشىن دە، بۇكىل الەم ءۇشىن دە تاريحي ماڭىزى بارىن اتاپ وتكەن ءجون. سونىمەن قاتار، بۇل بۇرىنعى كسرو اۋماعىندا قالىپتاسقان ساياسي جۇيەگە قارسى العاشقى دەموكراتيالىق كوتەرىلىس بولدى. ول قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىك پەن ەگەمەندىككە قول جەتكىزۋىنە جول اشتى.

ءبىرىنشى، حرۋششەۆ انا ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ ەرىكتى ەكەنىن جاريالادى، سودان كەيىن برەجنەۆ رۋسيفيكاتسيا ساياساتىنا تاعى ءبىر قادام جاسادى. ول ورىس ءتىلىن ۇلتتىق رەسپۋبليكالار ءۇشىن مەملەكەتارالىق ءتىل عانا ەمەس، رەسپۋبليكالاردىڭ وزدەرى مەن تۇرعىندارى ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىل دەپ جاريالادى. ءۇشىنشى، جاڭا تاريح تۇجىرىمداماسىنا سۇيەنە وتىرىپ، كەڭەستىك تاريحشىلاردى ورىس ەمەس حالىقتاردىڭ بۇكىل تاريحىن قايتا جازۋعا ءماجبۇر ەتكەن برەجنەۆ باسشىلىعى بولدى. جاڭا تاريحي تۇجىرىمداما تەك انتي-عىلىمي عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اشىق انتي-تاريحي ەدى.

جوعارىدا اتالعان ءۇش تۇجىرىمدامانىڭ نەگىزىن قۇرايتىن ءۇش قاعيدا ۇسىنىلدى:

ءبىرىنشى قاعيدا - بارلىق ورىس ەمەس حالىقتار پاتشالىق يمپەرياعا وزدەرى ەرىكتى تۇردە قوسىلدى;

ەكىنشى قاعيدا - بۇعان قارسى تۇرعان ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستار رەاكتسيالىق قوزعالىستار بولدى;

ءۇشىنشى قاعيدا - بۇل حالىقتاردىڭ پاتشا يمپەرياسىنا قوسىلۋى ولار ءۇشىن تاريحي پروگرەسسيۆتى ارەكەت بولدى.

ءتۇيىن. ۆەنگريا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى اندراش باراني: «ازاتتىق جولىنداعى كۇرەس، كوتەرىلىس – وتە ماڭىزدى ماسەلە. الماتىداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى (1986) مەن بۋداپەشتەگى قازان كوتەرىلىسى (1956) – ادامزات تاريحىندا ورنى بار، الەمدىك مارتەبەگە يە كوتەرىلىستەر!» – دەگەن باعا بەردى.

الماتىداعى جەلتوقسان مەن بۋداپەشتەگى قازان  كوتەرىلىستەرىنىڭ تاريحي ماڭىزدىلىعى تۋرالى ايتقاندا – وسى ەكى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەر ەكى حالىقتىڭ تاريحي دەربەستىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنە، ونىمەن قاتار ورىس-كەڭەس يمپەرياسىنىڭ ىدىراۋىنا اكەلگەن تاريحي وقيعالار دەپ تولىق ايتۋعا بولادى!

كەرىمسال جۇباتقانوۆ،

قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz