ۇلىتاۋعا تاعزىم ەتۋ ەرتە زامانداردان باستاۋ الادى. وعان دالەل – وسى ايماقتاعى ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر. ۇلىتاۋ سياقتى كيەلى ورىندارعا تاعزىم ەتۋ ادەت-عۇرپى مەن سالت-ءداستۇرى تەك قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىندە عانا ەمەس، بارلىق تۇركى حالىقتارىندا كەزدەسەدى، وسى ءداستۇر بۇگىندە ساقتالعان. بارلىق حالىقتاردا مادەنيەت الەمى ادام ونى كونە-نانىم سەنىمدەرگە جانە ادەت-عۇرىپقا ساي قۇرعاندا عانا قۇندى، باعالى بولىپ سانالادى. ادەت-عۇرىپتىڭ كومەگى ارقىلى قوعام ءوزىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن، مىنەز-قۇلىق نورمالارىن بەلگىلەيدى، ءدىني كوزقاراستارىن ايقىندايدى. الەمنىڭ مودەلىن ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە بايلانىستى قابىلدايدى. ايماقتىڭ ادەت-عۇرپى تۋرالى ءبىلۋ سول وڭىردەگى مىنەز-قۇلىقتىڭ ەرەكشەلىگىن بايىپتاۋ، ءتۇسىنۋ ءۇشىن قاجەت. ادەت-عۇرىپتى، ونىڭ فورمالارىن ءبىلۋ سول حالىقتىڭ مەنتاليتەتىندەگى رۋحاني ۇستانىمدارىم ويلاۋ وبرازىن تۇسىنۋگە جول اشادى.
قازاق حالقى ءۇشىن كيەلى، قاسيەتتى دەگەن ۇعىمنىڭ قانداي ءمان-ماڭىزعا يە ەكەندىگىن شوقان ءۋاليحانوۆ «ءتاڭىرى» دەگەن ەڭبەگىندە بىلاي بەرگەن: «ەگەر جانۋاردىڭ ايرىقشالىعى، ەرەكشەلىگى بايقالسا، وندا ونى اۋليە سانايدى (باقىت قاسيەتى). اققۋدىڭ كيەسىنەن قورقىپ، اققۋدى اتپاس بولار دەيدى، اققۋ قۇستاردىڭ پاتشاسى دەپ اتايدى. ۇكىگە، توقىلداققا، قارلىعاشقا تيىسپەيدى». «جالعىز ءوسىپ تۇرعان، ەڭ ايدالادا اعاشتى نەمەسە ەرەكشە ءبىر قيسىق بۇتاقتارى بار كەيىپسىز وسكىندەردىڭ جاڭىنا تۇنەيدى، ىدىس-اياعىن قالدىرادى، باسىنا مال شالادى».
قازاقتار تەك وسىمدىك پەن جانۋارلارعا ەمەس، ءولى تابيعاتتىڭ جەكە وبەكتىلەرىنە باس يگەن. ماسەلەن، اۋليە بۇلاقتار، تۇزدى كولدەر، تاستار، تاۋلار تۋرالى دا اللا تاعالانىڭ كوزى تۇسكەن كيەلى ورىن دەپ ساناپ، ونى ساقتاپ قورعاۋ تۋرالى ۋاعىزدار ايتادى.
قاسيەتتى ورىندار تۋرالى ميفولوگيا قاي حالىقتا بولماسىن بار. ورتالىق ازياداعى تۇركى حالىقتارىندا اۋليە، قاسيەتتى دەگەن اتاۋلار تۇراقتى تۇردە ادەت-عۇرىپتار ورىندالاتىن كيەلى كەڭىستىك جونىندە حابار بەرەدى. البەتتە، ول ءوزىنىڭ سالتتىق زاڭىمەن ەجەلدەن ادامدارمەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى. ادام بالاسى بۇل ورىندى تاعزىم ەتەتىن ورىن دەپ تاڭداپ العان سوڭ بىرنەشە عاسىرلار بويى وسى اراعا وزدەرىنىڭ ادەت-عۇرىپتارىن ورىنداۋعا كەلىپ تۇرعان.
ۇلىتاۋ تاۋى تەك قانا باتىس سارىارقانىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسى عانا ەمەس، ونىڭ كىندىگى، باستاۋ الاتىن تامىرى «الەمنىڭ ورتالىعى» بولىپ سانالادى. ونىڭ شىڭى اسپانعا جاقىن، اسپان مەن جەردىڭ ءبىر-بىرىمەن كەزدەسەتىن ورنى. سوندىقتان دا، كونە زاماننان تاۋ كيەلى ورىن، قۇداي مەن ارۋاقتىڭ مەكەنى، تۇراقتى ارەكەت ۇستىندەگى قاسيتەتتى كۇشتەردىڭ ورداسى، سالت-ءداستۇردىڭ ادام تابيعاتپەن نازىك دەڭگەيدە بايلانىسقا تۇسەتىن قاسيەتتى جەر دەپ سانالعان. تابيعات پەن ادام بايلانىسقا ءتۇسىپ، تىلدەسە الاتىن بۇل ورىن قازىرگە دەيىن ساقتالىپ وتىر. ومىرلىك كۇش-قۋاتىمىزدى تولىقتىرۋ ءۇشىن ءبىز قاشان دا اتا-بابامىزدىڭ جۇرتىنا، اۋليەلەرمەن قارىم-قاتىناسقا تۇسەتىن، كۇش-قۋاتتىڭ سارقىلماس باستاۋى بار كيەلى ورىندارعا بارامىز. بۇل قارىم-قاتىناس بىزگە ومىردە كەزدەسەتىن كوپتەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ تابۋعا، دامۋىمىزعا ءوز ءومىرىمىزدى قۇرۋعا، الەمدىك ماسەلەردى شەشۋدە العا جىلجۋىمىزعا كومەكتەسەدى. ءبىزدىڭ پروبلەمالارىمىزدى شەشۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرۋ بۇگىنگى كۇنى دە وزەكتى بولىپ تۇر.
بۇرىنعى كەڭەستىك كەڭىستىكتەگى باسقا دا ەلدەر سياقتى قازاقستاندى دا نە ىستەۋ كەرەك، مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق يدەياسىن قالاي قۇرعان ءجون دەگەن ەجەلدەن كەلە جاتقان ماسەلەلەر تولعاندىرادى. مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق يدەياسىن جاساۋ كەزىندە وتانىمىزدىڭ قورعايتىن جەرىمىزدىڭ سيمۆولىن بەلگىلەۋ قاجەتتىگى ماڭىزدى فاكتوردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. بۇل ورىن ءار ادامنىڭ ساناسىندا ءۇي، وتان، اتا-بابانىڭ قونىسى دەگەن ۇعىمدى بەينەلەۋى ءتيىس. ءارى بۇل ۇعىم تۋعان حالقىمىزدىڭ ادەت-عۇرپى، سالت-ءداستۇرى، مادەنيەتى، ۇلتتىق تاريحى باستاۋ الاتىن جانە باسقا الەممەن بايلانىستاعى ورتالىق پەن ۇيلەسە قابىسىپ جاتۋى ءتيىس. قازاقتار ءۇشىن مۇنداي اتا-بابا جۇرتى ۇلىتاۋ تاۋلارى بولىپ سانالادى. سوندىقتان دا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ۇلىتاۋدى «قازاقستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى» مونۋمەنتى ورناتاتىن جەر رەتىندە تاڭدادى. بۇل كەزدەيسوق جاعداي ەمەس. «مادەني مۇرا» قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءماجىلىسىن قورىتىندىلاي كەلىپ، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ءوز سوزىندە قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا بەلەسىنە كوتەرىلگەن كەزەڭدە حالىق ۇلتتىق دامۋ يدەياسى توڭىرەگىنە توپتاسۋى ءتيىس، تاريحي مۇرا حالىقتىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىنىڭ سيمۆولى بولۋى ءتيىس دەگەن ويدى تاعى دا ەسكە سالىپ وتكەن ەدى.
ۇلىتاۋ – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحي جانە گەوگرافيالىق ورتالىعى، قازاق حالقىنىڭ التىن بەسىگى. كوشپەلى مادەنيەت پەن دالالىق وركەنيەتتىڭ ەپيتسەنترى، تۇرىك حالىقتارىنىڭ مەككەسى. ۇلى ەۆرازيا دالاسىنىڭ ورتالىعى. بۇل جەردە قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى مەن مەملەكەتتىگىنە قاتىستى ۇلت تاريحىنداعى ۇلى وقيعالار وتكەن.
ۇلىتاۋ تاۋلارى الىستان مەن مۇندالاپ كورىنىپ تۇرادى. ەڭ جوعارعى نۇكتەسى «اۋليەتاۋ شىڭى» كونە دۇنيەدەگى تاۋعا تابىنۋدىڭ كورىنىسى «الەم تاۋدىڭ» وبرازىن ەلەستەتەدى. اۋليە تاۋدىڭ وبرازى وسى توڭىردەگى تاۋلاردىڭ ساقتاۋشى، قورعاۋشى كيەلى نىشاندارمەن تۇيىندەس بولۋى ابدەن مۇمكىن. بالكىم، ۇلىتاۋ تاۋلارى اينالاسىندا ەرتە داۋىردەگى كوشپەندىلەردىڭ سالت جورالىق قۇرىلىستارى – مۇرتتى قورعاندار، تۇركىلەردىڭ وبا قورشاۋلارى، وعىز-قىپشاق داۋىرىندەگى تاس مۇنارالاردىڭ كوپتەپ كەزدەسۋى وسىدان دا بولار.
ۇلىتاۋدا حانداردىڭ وردالارى، حانداردىڭ قورىقتىق اۋماقتارى جانە تاريحي تۇلعالاردىڭ مولالارى ورنالاسقان. كوشپەندىلەر سانالى ويلاۋدىڭ تەرەڭ دەڭگەيىندە ولارعا تۇسىنىكتى بەلگىلى سەبەپتەر مەن بۇل جەردى قاسيەتتى دەپ ساناعان.
ورتا عاسىرداعى اراب جازبالارىنا سۇيەنە وتىرىپ ارحەولوگ ە. كومەكوۆ ۇلىتاۋدى مەكەندەگەن قيماق-قىپشاقتار وتىرىقشى ءومىر كەشكەن، ساۋدامەن، قولونەرمەن اينالىسقانىن انىقتادى. ماكسۋد-كۋكيستاننىڭ كۋالىگى بويىنشا ۇلىتاۋ تاۋلارىندا ءابىلحايىر حاننىڭ ورداسى جانە ورتا عاسىرداعى دەشتى قىپشاق مەملەكەتىنىڭ استاناسى جانە سۇلتانداردىڭ سۇلتانىنىڭ مارتەبەسى وردا بازار بول-عان. اراب عالىمى ءال ءيدريسيدىڭ جازۋى بويىنشا ۇلىتاۋ دالاسى ارقىلى ساياحاتتاپ وتكەندە قيماقتاردىڭ 16 قالاسى بولعان. ورتا عاسىرلىق ەندى ءبىر ساياحاتشى گارديزي ۇلىتاۋ جەرىندە تاستارعا سۋرەت سالىنعان كيەلى ورىن – سارقىلمايتىن باستاۋى بار ەمدىك سۋلى قۇدىق بار ەكەندىن جازىپ قالدىر-عان. جەرگىلىكتى تۇرىكتەر وسى جەرگە كەلىپ تاعزىم ەتەتىنىن ايتقان. 1993 جىلى ارحەولوگ ج.ە.سمايىلوۆ ۇلىتاۋ تاۋلارىنىڭ ماڭىنان ورتا عاسىرداعى 9 قالاشىقتى جانە بەكىنىس قونىستاردى ساناپ شىققان بولاتىن. ەگەر سىردارياداعى قالالار ەكونوميكالىق ورتالىق بولىپ سانالعان بولسا، ۇلىتاۋ رۋحاني جانە يدەولوگيالىق ورتالىق بولعان. سوندىقتان ۇلىتاۋ ءبىزدىڭ كەزەڭدە دە سوناۋ تۇرىك قاعاناتى، دەشتى قىپشاق، التىن وردا جانە قازاق حاندىعى كەزىندەگىدەي ايرىقشا قورعالۋعا ءتيىس قورىقتاعى ايماق بولىپ سانالۋى ءتيىس. قازاقستاندا قاجىلىققا بارۋ تابيعاتتىڭ فورماسىنىڭ كيەلى لاندشافىنا تاعزىم ەتۋ ءتۇرى قولا داۋىردەن باستاپ بۇگىنگە دەيىن ساقتالعان ورىندار از.
دالانى بيلەۋشىلەردىڭ ءداستۇرىن جالعاستىرا وتىرىپ، بۇگىنگى كۇنى دە ۇلىتاۋدىڭ تەك تۇرىكتەر ءۇشىن عانا ەمەس، بارشا قازاقستاندىقتار ءۇشىن رۋحاني ءۇي مارتەبەسىن ساقتاۋ قاجەت. بۇل يدەيا ءىس جۇزىندە قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى نەگىزگى وقيعالار ورىن الىپ، دامىعان جەردى، تابيعي-مادەني لاندشافتاعى بىرەگەي ەسكەرتكىشتەردى، اينالاسىنداعى قورشاعان تابيعاتتى ساقتاۋعا كومەكتەسەدى. بۇل قورىقتىڭ باستى مۇراتى – «ءتىرى» ەسكەرتكىش. تەك وسى جاعدايدا عانا ارحەولوگيالىق نەمەسە ەتنوگرافيالىق وبەكتىلەر، تابيعي-تاريحي لاندشافتار قازىرگى كەزەڭدە رۋحاني وسۋگە، ءپاتريوتيزمنىڭ قالىپتاسۋىنا بەلسەندى اسەر ەتۋگە قابىلەتتى بولماق.
ۇلىتاۋ – وزىنە مىڭداعان جىلدار بويى ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزدىڭ رۋحاني ساقتاعان، اڭىزبەن ورىلگەن، اقىنداردىڭ جىرىنا ارقاۋ بولعان، سان عاسىر بويى ادامداردى وزىنە ارباي تارتقان قازاق حالقىنىڭ كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتايتىن كيەلى ورىنى. وسى تابيعي-مادەني وبەكتىگە ۇلتتىق مۇرانىڭ باسىمدىعىن ساقتاۋ سالاسى بويىنشا مەملەكەتتىك ساياسات تا بىرتىندەپ كوڭىل بولە باستادى. 2008 جىلدىڭ 13 ماۋسىمىندا قابىلدانعان «مادەني مۇرا» جوباسىنىڭ ناتيجەسىندە ۇلىتاۋ ۇلتتىق نىشانداردىڭ، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىگىمىزدىڭ التىن قازىناسىنىڭ قاتارىنا كىردى.
ۇلىتاۋدىڭ ارحەولوگيالىق پەن ساۋلەتتىك، تابيعي ەسكەرتكىشتەرىن ساقتاۋ جانە ءتيىمدى پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا 1990 جىلى 29 قاراشادا قازاق سسر-ءى مينيسترلەر كەڭەسى «ۇلىتاۋ ۇلتتىق تاريحي-مادەني جانە تابيعي قورىق مۇراجايىن ۇيىمداستىرۋ تۋرالى» قاۋلى قابىلداعان بولاتىن.
2008 جىلى ايتەۋىر قورىققا قاراستى اۋماق پەن جەر تەلىمدەرى ءبولىنىپ بەرىلدى. ۇلىتاۋدىڭ تابيعي جانە تاريحي ەسكەرتكىشتەرىن كوپشىلىككە تانىمال ەتۋ، دارىپتەۋ جونىندەگى شارالاردىڭ جوسپارلارى جاسالدى. دەگەنمەن وسى اتقارىلعان وڭ ىستەرمەن قاتار، ءبىراز پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ دەرەۋ، شۇعىل ارالاسۋىن كۇتىپ تۇر.
ماسەلەن، قورىق-مۇراجايدا جوندەۋ-جاڭعىرتۋ شەبەرحاناسى، عىلىمي-زەرتتەۋ، ىزدەنۋ ارحەولوگيالىق، جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەت عىلىمي-زەرتتەۋ لابوراتورياسى جوق.
قورىق عيماراتى تيپتىك ەمەس، شارۋاشىلىق قۇرىلىستارى جوق. مۇراجايدىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى، ەكسپوزياسى ەسكىرگەن. الەمگە بەلگىلى تاريحي ەسكەرتكىشتەر – جوشى حان، الاشا حان، ەدىگە، التىن شوقى، حان ورداسى، تەرىكتى اۋليەگە بارار جول سالىنباعان، اباتتاندىرىلىپ، كوركەيتىلمەگەن، تاعزىم ەتۋشىلەرگە قىزمەت كورسەتەتىن ينفراسترۋكتۋرا جوق.
كەيبىر شەنەۋنىكتەر ۇلىتاۋ وركەنيەتتەن الىستا، وعان تۋريستەر بارا قويمايدى دەپ سانايدى. مەن ۇلىتاۋ جارنامالى تۋريستىك ورتالىق بولۋى ءتيىس دەگەن ويدان اۋلاقپىن. ءتىپتى دە ولاي جاساماۋ كەرەك. ۇلىتاۋ – بۇل پاتريوتتىق سەزىمدەردى تاربيەلەۋگە قىزمەت ەتەتىن، رۋحاني الەممەن قارىم-قاتىناسقا تۇسەتىن قاسيەتتى، ساقتاۋشى ورىن. كيەلى جەرلەر، رۋحاني مانگە يە بولعانىمەن ارقاشاندا تابىس تۇسىرە بەرمەيدى.
2007-2008 جىلدارى تۋريزم مەن ءتاۋ ەتۋدىڭ وبەكتىلەرىندەگى ءتاۋ ەتۋدى پايدالانۋ تاجىريبەسى زەرتتەۋ ماقساتىندا رەسەيدىڭ چەليابى وبلىسىنداعى ارقايىمدا، سامارقانتتا، بۇقارادا، التايداعى بەلۋحا تاۋىندا، جيدەبايداعى ابايدىڭ باسىندا، كوكشەتاۋدا، باياناۋىلدا، ايشا ءبيبى مەن قاراحان مازارىندا (تاراز), ارىستانباب، تۇركىستان، قورقىت بابا (قىزىلوردا), قويلىباي اۋليە، شوپان اتا، بەكەت اتا (ماڭعىستاۋ) باسىندا بولدىم. ماسەلەن، بەكەت اتاعا دەيىن جەتۋ ءۇشىن ءسىز استانادان پوەزعا وتىرىپ، اقتوبە، اقتاۋ، جاڭا وزەن ستانتسياسىنا دەيىن ءۇش تاۋلىك جول جۇرەسىز. سودان سوڭ جولسىزبەن 200 شاقىرىمداي ءجۇرىپ باراسىز. قازىر ول جاقتا جەرگىلىكتى بيلىك ءتاۋ ەتۋشىلەرگە قولايلى بولۋ ءۇشىن وسى زاماندىق ۇلگىمەن جول سالۋدا.
ارقايىم مەن بەلۋحادان باسقا بۇل جەرلەردىڭ X-XVIII عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن ءبارى دە تاريحي جانە ءدىني قايراتكەرلەر جەرلەنگەندىگىمەن بەلگىلى. ۇلىتاۋداعى ەسكەرتكىشتەر ءوزىنىڭ ءمانى جاعىنان جوعارىدا اتالعان ورىنداردىڭ ەشقايسىسىنان دا كەم سوقپايدى. ماسەلەن، الاشا حان الاش وردانىڭ (باتىس قاعاناتى) بيلەۋشىسى، VII-VIII عاسىرلاردا ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن، ماۆزولەيدى كەنىرەك (حIII عاسىردا) قازاق حاندارى، الاش وردانىڭ بۇرىنعى داڭقىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن، وردانى كورسەتۋ ءۇشىن سالعان. شىڭعىس حاننىڭ ۇلكەن ۇلى جوشىنىڭ مازارى دا وسىنداي ماقساتپەن سالىنعان. برەندتى ۇيىمداستىرۋ كەزىندە ۇلىتاۋدىڭ شىڭدارىنىڭ ءبىرى ەدىگە تاۋى وزدەرىنىڭ اڭىزدارى مەن اڭگىمەلەرى ارقىلى التىن وردانىڭ ەدىگەنى بىلەتىن حالىقتار حالىقتار تاعزىم ەتىپ كەلەتىن ورىنعا اينالار ەدى. ال بۇل حالىقتار ياكۋتيادان كاۆكازعا دەيىنگى ارالىقتا تۇرىپ جاتىر.
ارىستانباب پەن ونىڭ شاكىرتى قوجا احمەت ياساۋي، ونىڭ ءىزىن جالعاعان حVIII عاسىردا ءومىر سۇرگەن بەكەت اتا سوپى بولعانى بەلىگىلى. ۇلىتاۋدىڭ باسىندا جەتى سوپى جەرلەنگەن. ۇلىتاۋ پوسەلكەسىندە ەمشى باقبەرگەن اياشەۆتى ءبارى بىلەدى. ونىڭ قانشا ادامدى ەمدەگەنى ەمەس، قانشاما ادامنىڭ ساناسىنا جاراتۋشىعا دەگەن سەنىمدى، جوعارى كۇشكە دەگەن نانىمدى، قۇدايدىڭ زاڭدىلىقتارىن مويىنداۋ كەرەك ەكەندىگىن ۇيالاتقانى باعالى.
كەيدە ماعان ءبىز كيەلى تاۋدىڭ ەتەگىندە تۇرىپ، ونىڭ قاسيەتىن سەزىنبەيتىن ادام سياقتى كورىنەمىز. تاۋدىڭ ەتەگىندە تۇرىپ، ونىڭ بيىكتىگىن سەزبەيمىز. رۋحاني بۇلاقتىڭ باسىندا وتىرىپ شولدەن قاتالايمىز.
تاريحي ورىن، تاريحي تۇلعالار، قاسيەتتى تاۋ، جەتى اۋليە، ەمدىك بۇلاق كوزى جانە ۇڭگىر، ءوازيستى تابيعات، قىم-قۋىت وركەنيەتتەن جىراقتا بولۋ، ءتاۋ ەتۋشىلەردەگى – وسىنىڭ ءبارى ەۋرازيانىڭ كيەلى ورنىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن قاجەتتى نەگىزگى جاعدايلار. ەگەر ءبىزدىڭ ءبارىمىز ۇلىتاۋدىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ جولىندا بىرلەسە جۇمىس جاسار بولساق، ول الەمدىك مادەنيەتتىڭ التىن قازىناسىنىڭ ءتىزىمىن تولىقتىرۋى ابدەن مۇمكىن.
وسى ماقساتپەن «ۇلىتاۋ» تاريحي-مادەني جانە تابيعي قورىق-مۇراجاي ۇجىمى جەرگىلىكتى اكىمشىلىك، كاسىپكەرلەر جانە اۋدان جۇرتشىلىعىنىڭ قولداۋىمەن 2009 جىلدىڭ 3 ماۋسىم كۇنى، سارسەنبىنىڭ ساتىندە، «تاعزىم ورتالىعىنىڭ» العاشقى كىرپىشىن قالاۋ ءراسىمىن جۇرگىزدى. بولاشاق «تاعزىم ورتالىعى» اۋليە تاۋدىڭ ەتەگىندە، ەم بۇلاقتىڭ جانىندا 3 عيماراتتان تۇراتىن كەشەن بولىپ سالىنباقشى. ۇلىتاۋعا تاعزىم ەتۋشىلەر قازاقستانداعى قاسيەتتى، اۋليە جەرلەردىڭ مۇراجايلىق ەكسپوزيتسياسىمەن، قازاقتىڭ دۇنيەتانىم سەنىمدەرىمەن، قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋ تاريحىمەن تانىسا وتىرىپ، جەرگىلىكتى ەمشىلەردەن ەم الۋعا دا مۇمكىنشىلىكتەرى بولادى.

باقتيار قوجاحمەتوۆ، ولكەتانۋشى
«ەل» ۇلتتىق قوعامدىق-ساياسي، ەكونوميكالىق اپتالىعى 30 ماۋسىم 2009 جىل