قوعامداعى اقيقاتتى اشىق ايتاتىن ادام ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا. سوندىقتان «دات، تاقسىر!» ايدارىنىڭ ءداستۇرلى قوناقتارىنا جىل ارالاتپاي سوعىپ تۇراتىنىمىز بار. بۇل جولعى تاڭداۋ قالامگەر دۋلات يسابەكوۆكە ءتۇستى. «دۋلات اعا، قازىر قوعامدا قوردالانعان ماسەلە كوپ. سونىڭ ەڭ باستىسى - جاڭاوزەن قىرعىنىنان كەيىنگى قوعامدا قالىپتاسقان ۇرەي. بۇل ءبىزدىڭ ەلدىگىمىزدىڭ ەڭسەسىن تۇسىرگەن وقيعا بولعان جوق پا؟» دەگەن سۇراقتى اينالىپ ءوتتى دەمەسەڭىز، جازۋشى ءبىراز جايتتىڭ بەتىن اشقان دا سياقتى.

-جاڭاوزەن جاعدايى جانىڭىزعا باتقانى سوزىڭىزدەن دە، ىسىڭىزدەن دە بايقالدى. جاڭاوزەندەگى قاسىرەت ورىن العان ەكى-ءۇش كۇننىڭ ىشىندە ءسىز ءوز پىكىرىڭىزدى ايتىپ ۇلگەردىڭىز. كۇنى كەشە جاڭاوزەندىكتەرگە كومەك رەتىندە قولداۋ قورىنا قارجى سالدىڭىز. وزگە دە ونەر ادامدارى قولداۋ تانىتتى. بىراق اعا بۋىن زيالىلار اراسىنان (بولات اتاباەۆتى ەسەپتەمەگەندە) قارجىلاي قامقورلىق كورسەتۋ باستاماسىندا ءسىز جالعىز بولدىڭىز...

قوعامداعى اقيقاتتى اشىق ايتاتىن ادام ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا. سوندىقتان «دات، تاقسىر!» ايدارىنىڭ ءداستۇرلى قوناقتارىنا جىل ارالاتپاي سوعىپ تۇراتىنىمىز بار. بۇل جولعى تاڭداۋ قالامگەر دۋلات يسابەكوۆكە ءتۇستى. «دۋلات اعا، قازىر قوعامدا قوردالانعان ماسەلە كوپ. سونىڭ ەڭ باستىسى - جاڭاوزەن قىرعىنىنان كەيىنگى قوعامدا قالىپتاسقان ۇرەي. بۇل ءبىزدىڭ ەلدىگىمىزدىڭ ەڭسەسىن تۇسىرگەن وقيعا بولعان جوق پا؟» دەگەن سۇراقتى اينالىپ ءوتتى دەمەسەڭىز، جازۋشى ءبىراز جايتتىڭ بەتىن اشقان دا سياقتى.

-جاڭاوزەن جاعدايى جانىڭىزعا باتقانى سوزىڭىزدەن دە، ىسىڭىزدەن دە بايقالدى. جاڭاوزەندەگى قاسىرەت ورىن العان ەكى-ءۇش كۇننىڭ ىشىندە ءسىز ءوز پىكىرىڭىزدى ايتىپ ۇلگەردىڭىز. كۇنى كەشە جاڭاوزەندىكتەرگە كومەك رەتىندە قولداۋ قورىنا قارجى سالدىڭىز. وزگە دە ونەر ادامدارى قولداۋ تانىتتى. بىراق اعا بۋىن زيالىلار اراسىنان (بولات اتاباەۆتى ەسەپتەمەگەندە) قارجىلاي قامقورلىق كورسەتۋ باستاماسىندا ءسىز جالعىز بولدىڭىز...

- بۇل كوكىرەك قاعىپ ماقتانۋ ەمەس، حالقى قانعا بوگىپ جاتقاندا، وعان قول ۇشىن بەرۋ، ءۇنسىز قالماۋ - زيالىنىڭ دا، زيالى ەمەستىڭ دە پارىزى بولۋى كەرەك. سوڭعى ۋاقىتتا بارلىق باسىلىمداردا، تەلەرنالاردا قولىمىزدان كەلگەنشە، داۋسىمىز جەتكەنشە، جاڭاوزەننىڭ جۇرەكتەگى جارا ەكەنىن ايتىپ جاتىرمىز. جاڭاوزەن وقيعاسىن بولدىرماۋ بيلىكتىڭ قولىندا بولاتىن. بۇل قاقتىعىس ءدال سول 16 جەلتوقسان كۇنى ءبىر-اق ساتتە بۇرق ەتە قالعان جوق. ول ودان جەتى اي بۇرىن باستالعان ەدى. ەڭبەكاقىسىن تالاپ ەتكەن مۇنايشىلار جەتى اي بويىنا الاڭدا تۇردى. بىراق ولارعا بيلىك تاراپىنان كوڭىل اۋدارعان ەشكىم بولمادى. ادامداردىڭ نامىسى تاپتالدى. مۇنايشىلاردىڭ الاڭعا شىققاننان باسقا قانداي امالى بار ەدى؟ ولار سوتقا دا، پروكۋرورعا دا ارىزداندى، قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعانۋعا ارەكەت جاسادى. اكىمشىلىككە دە بارىپ كوردى، زار قاعىپ جاعدايلارىن ايتىپ جاتتى. مۇنى تاۋەلسىز باسىلىمدار جازىپ، رەسمي تەلەارنالار سيرەك تە بولسا كورسەتىپ جاتتى. بىراق بيلىك تاراپىنان سەلت ەتكەن ادام بولمادى. ەندى كەلىپ، بيلىك جاعى «ءدال تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا بۇلىك شىعىپ، مەرەكەنىڭ سيقى بۇزىلدى» دەيدى. مەنىڭشە، مۇنايشىلار مەرەكەنىڭ شىرقىن بۇزايىق دەپ ويلاعان جوق. ويتكەنى ولار دا قازاقستاننىڭ ازاماتتارى. «ەلدى قيراتايىق» دەپ جاتقان ەشكىمدى كورگەن ەمەسپىن. ءبارىنىڭ ويلاعانى - قولدارىنان كەلگەنشە تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋ. بولاشاقتا قازاق ەلى بولاتىنداي دەڭگەيگە كوتەرۋ، ەلدىڭ بولاشاعىن جارقىن ەتۋ. ماسەلەن، ءبارىمىز ءبىر اللاعا سەنەمىز، بىراق وعان اركىم ءارتۇرلى جولمەن كەلەدى. تاۋەلسىزدىككە، دەموكراتياعا دا ادامدار ءارتۇرلى جولمەن كەلگىسى كەلەدى. اينالىپ كەلگەندە ءبارىنىڭ ماقساتى ءبىر.

- جاڭاوزەندەگى وقيعانى ۇيىمداستىرۋشىلاردى ىزدەۋ ناۋقانى الماتىعا دا جەتكەنىن بايقاعان بولارسىز: ءۇش ادام قاماۋعا الىندى، بولات ءىنىڭىز اتاباەۆ كۇدىكتى سانالدى. بۇل جاندارمەننىڭ استارىندا نە بار: قوعامدى قورقىتۋدىڭ باياعى دالباسا ارەكەتى ەمەس پە؟

- مەن سول ازاماتتاردىڭ ءبىر نارسەنى ءبۇلدىرىپ جاتقانىن كورگەن ەمەسپىن. جوق جەردەن «ءبۇلدىرىپ جاتىر!» دەپ ايعايلاپ، ءوزىمىز ءبۇلدىرىپ الامىز. قاڭتار ايىندا اباي الاڭىندا وتكەن ميتينگىگە قاتىسۋشىلاردى قۋدالاماۋ كەرەك ەدى. ولاردى تىڭداۋ كەرەك ەدى. ارى كەتسە، ەكى ساعات الاڭدا تۇرىپ، ايتارىن ايتىپ، «قال» دەسەڭ دە قالماي، تاراپ كەتەر ەدى عوي. ولاردىڭ ارمانى مەن ماقساتى نە ەكەنىن بيلىك تىڭداۋى كەرەك. ەگەر ولار بۇلىك شىعارىپ، كونستيتۋتسياعا قارسى شىعىپ، «مەملەكەتتى توڭكەرىپ، اۋدارىپ تاستايمىز» دەپ جاتسا، مەملەكەت تە زاڭ جۇزىندە ءوز قۇقىن قورعاي الادى. ءبىز وپپوزيتسيانى تىڭداپ ۇيرەنە الماي كەلەمىز. ساياسي مادەنيەتىمىز جەتپەيدى. ساياسي مادەنيەتى جوعارى ەلدەر مۇنداي كەزدە وپپوزيتسياعا قارسى بولا قويمايدى.

- ءسىز ەلدەگى ءبىرلى-جارىم تاۋەلسىز باسىلىمعا سۇحبات بەرۋدەن ەشقاشان باس تارتقان ەمەسسىز. بۇل دا ءسىزدىڭ ازاماتتىق ۇستانىمىڭىزدىڭ بەلگىسى ەكەنى راس. وسى ورايدا ءسىزدىڭ قوعام تۋرالى ويلارىڭىز بۇرىنعىدان اۋىرلاي تۇسكەنىن قالاي بايانداپ بەرەر ەدىڭىز؟

- يزرايل 10 بالا جول اپاتىنان قازا بولدى دەپ تراۋر جاريالادى. مىنە، حالقىن قورعاۋ، جوقتاۋ. ال بىزدە قىزىلاعاش قىرعىنى بولادى، جاڭاوزەندە، شەتپەدە ادامدارعا وق اتىلادى، تاعىسىن-تاعىلار. ال ءبىز ازا تۇتۋ كۇنىن جاريالاماق تۇگىلى، وققا ۇشقانداردى ەسكە الاتىن دا ءتۇرىمىز جوق. بۇل ءبىزدىڭ حالىققا دەگەن جانى اشىماۋشىلىققا ۇقسايدى. حالىققا جانى اشىماي وتىرعان كىم؟ پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، وعان اقپارات تولىق جەتپەگەن. «جاڭاوزەندە ءبارى جاقسى» دەگەن دە قويعان. دەمەك، پرەزيدەنت سول ناعىز شىندىقتى جاسىرىپ، «ءبارى جاقسى» دەگەندەردى جاۋاپقا تارتۋى كەرەك. نەگە ول ادامدار پرەزيدەنتكە جالعان اقپارات بەرۋگە دەيىن بارعان؟ سەبەبى نە؟ استارىندا نە جاتىر؟ اقپاراتتى جاسىرىپ، حالىقتى قىرعىنعا ۇشىراتۋعا جول بەرگەنى ءۇشىن ول ادامدار جازالانۋى ءتيىس! بىراق وبلىس اكىمى كوشەرباەۆتىڭ قىزمەتتەن كەتكەنىن، مەن تۇسىنىستىكپەن قابىلداي المايمىن. سەبەبى ول اكىم بولسا دا، مۇنايدىڭ مۇناراسىنا دا جولاي المايدى. ويتكەنى ماڭعىستاۋدا جۇمىس ىستەپ جاتقاندار - شەتەلدىك كومپانيالار. ولاردىڭ ىسىنە اكىم دە ارالاسا المايدى. ولارعا ءسوز ايتا الاتىن ءبىر-اق ادام بار. ول - پرەزيدەنت.

قازىر الەمدە نە بولىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز عوي. حالىق ءوزىنىڭ نارازىلىعىن ءسوز ارقىلى، جينالىپ، باس قوسۋ ارقىلى تانىتادى. ءبىز بولساق، ەرەۋىلشىلەردىڭ نارازىلىعىنا كوڭىل اۋدارمادىق، سونان سوڭ «باعىنباي بارا جاتىر» دەپ ولارعا وق اتتىق. قازىر ەستىپ جاتىرمىز، ەرەۋىلدە تۇرعاندار بۇلىككە بارماعان. ولاردى ارانداتقان. ارانداتۋشىلاردى كادىمگىدەي، اۆتوبۋسقا تيەپ اكەلىپ، توپقا ارالاستىرىپ، توپتىڭ قاراسىن كوبەيتىپ جىبەرگەن. ارانداتۋشى توپ حالىقتى بىردەن بۇزاقىلىققا يتەرمەلەدى، قاقتىعىسقا اكەلدى. بۇگىن ولار ەمەس، «بۇلىك شىعاردى» دەپ ەرەۋىلشىلەردى، «حالىققا قارسى وق اتتى» دەپ كەيبىر پوليتسيالاردى دا قاماپتى. بىراق پوليتسيا ءوز بەتىمەن وق اتا بەرەتىن بولسا، ءبىز قانداي مەملەكەت بولعانىمىز؟ ءبىز نەگە پوليتسيانى تايراڭداتىپ قويعانبىز؟ حالقىنا قارسى وق اتقان قازاقستان عانا بولىپ تۇر. مەن وسىعان تۇسىنبەيمىن، وسىعان جانىم اۋىرادى.

- بۇگىن بيلىك ءارتۇرلى زاڭ قابىلداۋ، باق تۋرالى زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ ارقىلى تاۋەلسىز باسىلىمداردى، ونىڭ ىشىندە تاۋەلسىز ۆەب-سايتتارعا دا تىيىم سالماق نيەتىن بايقاتادى. بيلىكتىڭ بۇل ءىسى - شىندىقتى جازاتىن باسىلىمنىڭ، حالىق اتىنان ءسوز ايتاتىن ازاماتتاردىڭ ازدىعىنان دەپ ويلامايسىز با؟ ەگەر ءبىز قىرعىزدار نەمەسە كورشىمىز رەسەيلىكتەر سياقتى، ون مىڭداعان ادام الاڭعا شىقساق، قايتەر ەدى؟

- ءيا، باق تۋرالى زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ جاتادى. ءوز باسىم بيلىك اينالاسىنداعى باسىلىمدار عانا ەمەس، وزگە دە باسىلىمداردان جاقسى-جاقسى پىكىرلەر وقىپ جۇرەمىن. «دات» («وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»), «رەسپۋبليكا»، «ۆزگلياد» سياقتى، قۇدايعا شۇكىر، باسىلىمدار بار. «سۆوبودا سلوۆا»، «قازاقستان»، «تسەنترال ازيا مونيتور» بار. ماسەلەن، وزبەكستاندا، بىردە-ءبىر تاۋەلسىز باسىلىم جوق. ال بىزدەگى باسىلىمدار ەل مەن قوعامداعى جاعدايدى جازۋداي-اق جازىپ جاتىر. بىراق ءبىزدىڭ حالىق وسى باسىلىمداردى وقىماق تۇگىلى، قولىنا دا الماي ما دەگەن مەندە كۇدىك بار. ەگەر ءار ادام وقىسا، ارقايسىسى وزىنە كەرەك شىندىعىن تابار ەدى، بولماسا ءوزى ايتار ەدى. ماسەلەن، ايعا ون ادام بارىپ كەلسە، ون ءتۇرلى شىندىق ايتىپ كەلەرى انىق! ءتىپتى تويعا بارىپ كەلسە دە، ون ادام ون ءتۇرلى پىكىر ايتىپ كەلمەي مە؟ ەلدىڭ ءبارى «توي جاقسى ءوتتى» دەي بەرمەيدى عوي، توي ۇناماعاندارى: «توي جامان ءوتتى» دەسە، ءبىز ءۇشىن ول ادام جامان بولۋى كەرەك پە؟

ديكتاتور ماونىڭ ءوزى: «كۇن سايىن مەنىڭ ءسوزىمدى ماقۇلداپ، باس يزەي بەرەتىندەردەن ماعان نە پايدا، مەن وزىمە سىن ايتقان قارسى جاقتى تىڭداپ كورگەنىم ابزال. ويتكەنى، مەن ولار ايتقان پىكىرلەردەن كەرەگىمدى الامىن، كەرەك ەمەس دەپ ساناسام، المايمىن. ال شىن مانىندە زاڭ، ءتارتىپ بۇزار بولسا، جازالايمىن»، - دەگەن.

اقيقاتتى ايتقىسى كەلەتىندەردىڭ قاتارى از ەكەنى راس، كوپ بولعانىمىز ابزال بولار ەدى.ءوز باسىم تاۋەلسىز باسىلىمدارعا سۇحبات بەرۋدەن باس تارتقان ەمەسپىن. جانە باس تارتپايمىن دا. بۇگىنگى كۇنى بيلىكتەگىلەردىڭ ءبارى «داتتى» وقيدى، ونى ءوز كوزىممەن كورگەنمىن. سوندىقتان بيلىكتەگىلەردى دە سوزگە تارتقاندارىڭىز ءجون. ءبىز بۇگىن «انانى ايتساق، جاقپاي قالامىز، مىنانى ايتساق، وتىرعان ورنىمىزدان ايىرىلامىز» دەپ تارتىنشاقتاي بەرەمىز عوي. ال پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە سىن ايتپاي جۇرگەن جوق. سىن ايتپاق تۇگىلى، جەردەن الىپ جەرگە سالادى. بىراق ءبىر قىزىعى - ول ايتقان سىندى مەن ايتار بولسام، تابان استىنان ايىپتى بولىپ شىعا كەلەمىن. نەگە؟ كەيىنگى كەزدە پرەزيدەنت سىن ايتسا، ول ورىندالمايدى. ماسەلەن، ءۇيسىز قالعان ۇلەسكەرلەرگە قاتىستى، الماتىنىڭ اينالاسىنداعى تابيعي قورىقتارعا سالىنعان ۇيلەردى بۇزۋعا بايلانىستى، بۇل زاڭسىزدىقتى تەز ارادا جونگە سالۋ تۋرالى ايتقان كەزدەرى بولعان. نە ورىندالدى؟ زاڭسىز سالىنعان ۇيلەر ورىندارىندا تۇر. نەسيە الىپ، نە ءۇيى سالىنباعان، نە اقشاسى قايتارىلماعان ۇلەسكەرلەردىڭ جاعدايى نە بولدى؟ قۇقىن تالاپ ەتكەنى ءۇشىن ادامداردى جازالاۋعا دايىنبىز. نەگە قۇرىلىس كومپانيالارى جازالانبايدى؟ تىنىش حالىقتى دۇرلىكتىرگەن سولار ەمەس پە؟ قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ باسشىلارىن تارتىپكە سالۋىمىز كەرەك. ال قاراپايىم ادام ادىلدىك تاپپاعان سوڭ، الاڭعا بارادى. باسقا امالدارى قالماعان. سوندىقتان بيلىك باسىنداعىلاردى دا اڭگىمەگە تارتىپ كورۋ كەرەك، مەنىڭشە، ولاردىڭ دا پىكىرى وسى ءبىز ايتقان سوزدەردىڭ توڭىرەگىنەن تابىلادى عوي دەگەن ويدامىن.

- قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسياسىندا بەيبىت شەرۋگە شىعۋعا حالىق قۇقىلى. بىراق پرەزيدەنتتىڭ جارلىعى بويىنشا، شەرۋ وتكىزۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى اكىمنەن رۇقسات سۇراۋ كەرەك. سوندا قالاي بولعانى، جەرگىلىكتى اكىم كونستيتۋتسيادان جوعارى بولعانى ما؟ ءتىپتى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە كونستيتۋتسياعا باعىنۋى ءتيىس ەمەس پە؟

- شەرۋگە شىعۋعا ءبارىمىز دە قۇقىلىمىز. ءبىزدىڭ بارىمىزدەن جوعارى تۇراتىن ءبىر-اق نارسە بار. ول - كونستيتۋتسيا. كونستيتۋتسيا بويىنشا حالىقتىڭ باس قوسىپ، شەرۋگە شىعۋىنا، ءوز پىكىرىن اشىق بىلدىرۋگە تولىق قۇقى بار. ال ءبىز اكىمنەن رۇقسات سۇرايمىز. قاي اكىم «الاڭعا شىعىپ، ءبىزدى سىناڭدار» دەپ بۇرىشتاما سوعىپ بەرەدى؟ 1995 جىلى مەن «قاز.پراۆدا» گازەتىندە «اۋل ۋحوديت ۆ نەبو» دەگەن ماقالا جازىپ، سول كەزدە-اق ايتقانمىن: «قاي «دۋراك» (ماقالادا تۋرا وسىلاي جازىلعان - د.ي.) اكىم «ءبىزدى سىناڭدار» دەپ رۇقسات بەرەدى» دەپ. ءبىز بۇگىن نە كونستيتۋتسيانى ورىنداۋىمىز كەرەك، نە بولماسا شەرۋگە شىعۋعا بولمايدى دەپ، كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋىمىز كەرەك.

- الدە ءبىز - بيلىكتىڭ قۇرداي جورعالاعان قۇلىنا اينالعان قازاقتار - ءالى سول بۇرىنعى بۇراتانا حالىق بولىپ قالدىق پا؟

- بۇراتانا حالىق بولىپ قالدىق پا، دەگەنىڭە ايتارىم، ءبىز تولەرانتنوست دەگەندى كولدەنەڭ تارتىپ ۇيرەنگەن حالىقپىز عوي. ول - توزىمدىلىك دەگەن ءسوز. توزە بەردىك، كونە بەردىك. يسلامنىڭ سۋفيزم دەگەن ءبىر تارماعىندا «بارىنە كون، بارىنە ءتوز، بارىنە شىدا» دەپ ۇيرەتەدى. سول ايتىلعانداي، ءبىز تىم كونبىسپىز، ءتىپتى وسى مومىندىعىمىز ىنجىقتىققا اينالىپ بارا جاتىر.

مەن مىنا ءبىر ويدى باسا ايتقىم كەلەدى. «بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار» دەيمىز. ال ءبىز سول بىرلىك دەگەندى قالاي ۇعىنىپ ءجۇرمىز؟ ءبىز بۇگىن بىرلىكتى «بيلىكتىڭ ايتقانىنا قارسى شىقپاۋ» دەپ ءتۇسىنىپ ءجۇرمىز. وسىدان كەلىپ ءبىز باس كوتەرمەۋگە، ايعايلاماۋعا، ءوز پىكىرىمىزدى ايتپاۋعا ءتيىستى سياقتىمىز. ويتسەك، «ەلدىڭ بىرلىگىن بۇزعان» بولىپ شىعامىز. وسىدان قازىر جاسقانشاقتىق، جالتاقتىق، ۇركەكتىك ورىن الا باستادى. ءارى كەتكەندە، ۇندەمەي قويا سالۋ ساياساتىن ءجون كورە باستادىق. مۇنىڭ ەرتەڭگى قوعامعا دا ۇلكەن قاۋپى بار. بۇعىپ ۇيرەنگەن حالىققا بيلىك تە داعدىلانىپ كەتەدى.ۋاقىت وزگەرەر، باسشى اۋىسار، بىراق بۇگىن باس بۇعىپ ۇيرەنىپ قالعاندار وسى مەنتاليتەتپەن، باسشى اتاۋلى نە ايتسا، سونى تىڭداپ داعدىلانىپ كەتە مە دەگەن قاۋپىم بار. مۇنى بۇگىن باسا ايتۋىمىز كەرەك. ويتكەنى حالقىمىزدىڭ مەنتاليتەتى، گەنەتيكالىق تەگى، مىنەز-قۇلقى وزگەرىسكە ۇشىراي باستادى. ەركىندىككە، بوستاندىققا دەگەن ادامنىڭ ۇمتىلىسىن السىرەتىپ بارامىز. بولات ءابىلوۆ، ءامىرجان قوسانوۆتارعا ريزا بولاتىنىم، ولار 15-18 سوتكەدەن قاماۋدا وتىرسا دا، جىگەرلەنىپ شىعىپتى. ال مۇحتار شاحانوۆتى سوتقا شاقىرعان قاعازدى تاپسىرىپ تۇرعان ادامنىڭ قولى دىرىلدەپ: «قايتەمىز. ءبىزدىڭ قىزمەت وسى عوي» دەپتى. دەمەك، ولاردىڭ دا بۇگىنگى قوعام تۋرالى ويى باسقاشا. ولار قازىر قىزمەتتىڭ قۇلى بولىپ ءجۇر. ەرتەڭ قىزمەتتەن كەتكەندە وكىنەتىن بولادى. سوندىقتان ءبىز زاڭ قىزمەتكەرلەرىنە دە باسقاشا كوزبەن قاراپ ۇيرەنگەنىمىز ءجون. بىزدە وپپوزيتسيا مىقتى بولۋى كەرەك. ال بيلىك وپپوزيتسيانى تىڭداي ءبىلۋى كەرەك. بولماسا، ءبىز جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسىنىڭ كەبىن كيە بەرەمىز.

راس، قىرعىز بەن وزبەككە قاراعاندا ءبىز مومىن حالىقپىز. بىراق ءار ادامنىڭ ءوز پىكىرى بولۋى كەرەك قوي. ماسەلەن، كەشە عانا لاتۆيا تىلگە قاتىستى رەفەرەندۋم وتكىزىپ، ءوز ءتىلىن ساقتاپ قالدى. جانە وندا تۇرىپ جاتقان 300 مىڭ ورىس ۇلتىنىڭ ازاماتى سايلاۋعا قاتىسۋ قۇقىعىنان ايىرىلدى. ەگەر ءبىز وسىلاي ەتسەك قايتەر ەدى؟ ءبىز بولساق، وزىمىزدەن-ءوزىمىز ۇرەيلەنىپ وتىرامىز. پروحوروۆ دەگەن بىرەۋ اقتوبەگە كەلىپ، پرەزيدەنتتىككە سايلاۋ الدىنداعى ۇگىت-ناسيحاتىن جۇرگىزىپ جاتىر! ءبىز بىرتە-بىرتە رەسەيدىڭ بوداندىعىنا كىرىپ بارا جاتقانىمىزدى بايقاماي جاتىرمىز. ەگەر قازاقستاندا «اراب كوكتەمى» سياقتى جاعداي تۋا قالسا، حالىقتىڭ توز-توزى شىعىپ كەتە مە دەپ قورقامىن.

- بولات ءابىلوۆ پەن ءامىرجان قوسانوۆ سياقتى ازات ويلى ازاماتتار ناقاقتان قاماۋعا الىنىپ جاتقاندا، بۇگىنگى جاستاردىڭ بويىن ۇرەي كەرنەيدى دەپ ويلامايسىز با؟

- بولات ءابىلوۆتى، وزگە دە ازاماتتاردى قامادى. بىراق ولار شىن مانىندە نە ءبۇلدىردى؟ مەنىڭشە، ەشنارسە دە! ەگەر ولار بۇگىنگى قوعام، بيلىك، حالىق تۋرالى ويىندا نە بار ەكەنىن ايتقىسى كەلسە، ايتسىن. رەسەي دە ايتىپ جاتىر عوي. كەشە گەرمانيانىڭ پرەزيدەنتى وتستاۆكاعا كەتتى! نە ءۇشىن؟ ەلدەگى وليگارحتارمەن بايلانىس جاساپ، ءوزىنىڭ كەيبىر ەسەپشوتىنا اقشا سالعىزدى دەگەن كۇدىكتەن سوڭ! ونىڭ بۇل قىلمىسى دالەلدەنىپ، موينىنا ءالى قويىلعان جوق. بىراق وعان كۇدىك تۋعانى ءۇشىن، ول وتستاۆكاعا كەتتى. قازاقستاندا بولسا، وعان ءىس قوزعالىپ، كۇدىگى دە، قىلمىسى دا دالەلدەنبەي، اقتالىپ شىعا كەلەر ەدى عوي. گەرمانيادا ولاي بولعان جوق. پرەزيدەنت وتستاۆكاعا كەتتى. بۇل دا دەموكراتيانىڭ العى شارتتارىنىڭ ءبىرى. پۋتينگە قارسىلىقتارىن بىلدىرگەن وپپوزيتسيا الاڭعا شىعىپ جاتىر، نەمتسوۆ باستاپ. بىراق حالىققا قاراتىپ وق اتقان ەشكىم جوق. اركىم ءوزىنىڭ قوعامعا، سايلاۋعا، بيلىككە دەگەن پىكىرىن وسىنداي ءارتۇرلى فورمادا، بەيبىت تۇردە ءبىلدىرىپ وتىر. ءتارتىپ بۇزۋشىلىق بولسا، ولاردى تەك جاپپاي قاماۋعا الىپ، ايىپپۇل سالدى، بىرنەشە تاۋلىككە قامادى. بار بولعانى سول عانا. بىزدەگى سياقتى وق اتقان ەشكىم جوق.

- بيىل ءسىز، اماندىق بولسا، 70 جاسقا تولاسىز. مەرەيتويعا ءمازىر رەتىندە قانداي دايىندىق جاساپ جاتىرسىز؟ تويدان تارالعى رەتىندە ءسىزدىڭ جاڭا دۇنيەڭىزدى وقي الامىز با، اعا؟

- ءبىراز ءىس-شارالار قولعا الىنىپ جاتىر. 7 تومدىق كىتاپ شىعارۋدى قولعا الدىق. جۇرتتىڭ سۇراۋى بويىنشا «قارعىن» رومانى قايتا باسىلىپ شىقتى. شەتەلدەردە پەساسى قويىلىپ جۇرگەن قازاقستان دراماتۋرگى كوپ ەمەس، ءتىپتى جالعىزبىن دەسەم دە بولادى. بولگاريا، تۇركيا، كورەيا، رەسەي ساحنالارىندا پەسالارىم قويىلىپ جاتىر. مەرەيتوي كەزىندە حالىقارالىق تەاتر فەستيۆالىن وتكىزىپ، بۇل كەيىن داستۇرگە اينالسا دەگەن ۇلكەن ماقسات بار.

گۇلميرا تويبولدى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 09 (137) 22 اقپان 2012 جىل