ءامىرحان بالقىبەك. اۋا تۇستەس جىر (جالعاسى)
بابا-ىرىم
بابالار ىرىمى بويىنشا تiلi شىعۋى كەشەۋiلدەي باستاعان سابيگە يتاياقتان سۋ iشكiزەدi ەكەن. سونداي جاعداي مەنiڭ باسىمدا دا قايتالانىپتى.
جۇتاڭداۋمىن، دەمەن بiراق جارلىمىن،
بابا ىرىمى، الەگi ەمەس جارعىنىڭ.
قىزىل تiلدi سوزگە يiلتۋ ءۇشiن دە،
يتاياقتان سۋدى دا iشكەن بار كۇنiم.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەم، سوكپەگiن،
ايىپتارعا وزگە كۇنام كوپ مەنiڭ.
ىرزىعىمدى تابام قازiر ەڭبەكپەن،
تiلدi بiراق يەمدەندiم تەپ-تەگiن.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەن بار شاعىم،
كەز ەمەستi ول كوڭiل كۇپتi, ارسا مۇڭ.
سەن شارشادىڭ ءساندi قۋىپ، مەن بايعۇس،
بابا-ىرىمعا باعا تاپپاي شارشادىم.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەم، بابانىڭ
ىرىمىنا مiنەزi جات قالانىڭ
كوشەسiندە كوپ - كورiكتi قىزبەن دە،
قىزىپ كەتسەم ىرىلداسىپ قالامىن.
وسى بولدى-اۋ زامانانىڭ ولەڭi,
كوپ بولعان سوڭ كور سەزiمi, كوبەڭi.
يسi تiلگە يلiكپەگەن تiلدەرگە،
يتاياقپەن تاماق بەرگiم كەلەدi,
قۇداي ساقتاسىن.
1990 ج. 11 ناۋرىز
حات
سەن سۇلۋسىڭ،
سابىرلىمىن مەن بiراق،
انگە اينالساڭ،
ەستيتۇعىن مەن قۇلاق.
بۇلتسىڭ با،
توسقاۋىلىڭ تاۋ دا مەن،
سەنi قۋعان جەلدi دەمەن
جاۋ كورەم.
بوزارا اتقان تاڭىم بولساڭ،
بابا-ىرىم
بابالار ىرىمى بويىنشا تiلi شىعۋى كەشەۋiلدەي باستاعان سابيگە يتاياقتان سۋ iشكiزەدi ەكەن. سونداي جاعداي مەنiڭ باسىمدا دا قايتالانىپتى.
جۇتاڭداۋمىن، دەمەن بiراق جارلىمىن،
بابا ىرىمى، الەگi ەمەس جارعىنىڭ.
قىزىل تiلدi سوزگە يiلتۋ ءۇشiن دە،
يتاياقتان سۋدى دا iشكەن بار كۇنiم.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەم، سوكپەگiن،
ايىپتارعا وزگە كۇنام كوپ مەنiڭ.
ىرزىعىمدى تابام قازiر ەڭبەكپەن،
تiلدi بiراق يەمدەندiم تەپ-تەگiن.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەن بار شاعىم،
كەز ەمەستi ول كوڭiل كۇپتi, ارسا مۇڭ.
سەن شارشادىڭ ءساندi قۋىپ، مەن بايعۇس،
بابا-ىرىمعا باعا تاپپاي شارشادىم.
يتاياقتان سۋدى دا iشكەم، بابانىڭ
ىرىمىنا مiنەزi جات قالانىڭ
كوشەسiندە كوپ - كورiكتi قىزبەن دە،
قىزىپ كەتسەم ىرىلداسىپ قالامىن.
وسى بولدى-اۋ زامانانىڭ ولەڭi,
كوپ بولعان سوڭ كور سەزiمi, كوبەڭi.
يسi تiلگە يلiكپەگەن تiلدەرگە،
يتاياقپەن تاماق بەرگiم كەلەدi,
قۇداي ساقتاسىن.
1990 ج. 11 ناۋرىز
حات
سەن سۇلۋسىڭ،
سابىرلىمىن مەن بiراق،
انگە اينالساڭ،
ەستيتۇعىن مەن قۇلاق.
بۇلتسىڭ با،
توسقاۋىلىڭ تاۋ دا مەن،
سەنi قۋعان جەلدi دەمەن
جاۋ كورەم.
بوزارا اتقان تاڭىم بولساڭ،
ەرتەڭمiن،
كورiكتiسiڭ،
كۇلكiڭ وتتاي.
ورتەندiم.
ورتەنiپ ەم وشكەنiم جوق،
قايتاعا
جالىنداعان جىرعا اينالدىم
جايقالا.
سەنi كورسەم وزەكتi ورتەر شوقتاي مۇڭ،
سىرىمدى ۇقساڭ مەنiڭداعى جوق قايعىم.
سەن كوكسiڭ بە، ەرنi كەپكەن جەرiڭ مەن
ساعان سودان بار قۇپيام كورiنگەن.
بيiكتەسiڭ،
تومەندەمiن.
بار ما امال
سۇلۋلىققا سەزiم باردا اربالار،
جان-جاعىمنان جەتi ەل سالەم بەرسە دە
جالعىزدىققا بولىپ الدىم ارلانار.
عاشىق ادام نە دەمەيدi,
كۇلمەگiن.
جاسىپ ايتقان ءسوزiم ەمەس بۇل مەنiڭ.
قالاي سۇيەم
بiلە المادىم، بiلمەدiم
بولماسا دا ەرiندە ايىپ، تiلدە مiن.
شەشiمiڭدi ايت،
بوس ءسوزدi ۇعار جوق شاما،
مەن قاقسادىم،
ال سەن بiراق قاقساما.
سەندە انار،
الاقان بار ال مەندە،
ارىستانمىن
جەمە-جەمگە كەلگەندە.
تىڭداۋشىم سەن،
سودان بولار،
كەرگiدiم.
تورتتاعانمەن ءتورتتابانداپ قالاتىن
حايام بولماي
كوپ بوسكەنiم -
ەرلiگiم.
اپتا تاستاپ كەلدiم تاعى اراعا،
سەن دە مەنi جايىمدى ۇعىپ باعالا.
ايلى تۇندە اڭگiمەم بار ايتاتىن
يتتi ۇرگiزبەي شىقساڭشى ەندi دالاعا.
1990 ج.
* * *
ماحاببات ءۇشiن بiر ەكەن ەسسiز، ەستiڭ دە،
شىن عاشىقتاردا بولمايدى ەكەن ەس مۇلدە.
ءدال مەندەي سەنi ساعىنا اڭساپ جالعاندا،
ءدال مەندەي سەنi سۇيمەگەن شىعار ەشكiم دە.
ءدال مەندەي سەنi سۇيمەگەن شىعار ەشبiر جان،
ءوزiڭدi iزدەپ تال تۇستە كوشە، كەش قىردان،
مەن قازiر، جانىم، شايىر بوپ ءجۇرمiن جانى مۇڭ،
ماحاببات جايلى جازاتىن ءار ءتۇن بەس جىردان.
قاراقات كوزiڭ ەسiمە تۇسسە ەس كەتiپ،
قاڭعىپ تا كەتەم كوشەنi كەزiپ، كەشتەتiپ.
جانارىم تۇنىپ، جاسىپ تا قايتام ۇيگە مەن،
مەڭiرەۋ حالدە تۇسiرە المايتىن ەسكە تۇك.
ءبارi دە سەنi ۇمىتسام دەگەن بiر تiلەك،
بiر تiلەك بولماي وتىرام تاعى جىر كۇرەپ.
كوكتەمنiڭ ءتۇنiن جارىق قىپ جارقىلدارىمەن،
قاۋىشقان بۇلتتار جاتقان شاق كوكتە كۇركiرەپ.
1990 ج.
شامىرقانۋ
ءور تەڭiزدiڭ
قايتۋى مەن تاسۋىن
اي بiلەدi...
بiر بۇل ەمەس جاسۋىم.
جارىلۋعا شاق-شاق قالدى شىدامىم،
ودان بەتەر كەلiپ كەتتi اشۋىم.
پايعامبار دەپ قۇرمەتتەگەن ارابتا
كورiپكەل دەپ دارiپتەگەن بابىلدا،
اقىن ۇلىن تەڭەپ بەرگەن جارىمعا
نە بەتiممەن كورiنەمiن مىنا ەلگە،
نە ايتامىن مىنا ەسسiز قاۋىمعا؟
كەشiر،
ەسiل كەتسە مەنەن بiر ايىپ،
اقىل ايتقان اۋىزىڭدى ۇرايىن.
سانالارىن سالدە اعارتقان مولدالار
جاينامازعا باس قويعاندا
جىرعا باس ۇرعاندىعىن سەزبەي مە ەكەن،
قۇدايىم!
مەن تۋعان شاق
مەزگiل ءسiرا ءولiارا،
قاسيەتتi قامايتىنداي قوراعا
جالاڭاياق دەپ سوگەدi, ال ءوزi
جالاڭاياق بارمايتىنداي مولاعا.
جۇيەلi ويدىڭ جەتەگiندە جۇرمەي مە!
تەك ءتاتتi ەمەس،
قاتتى ايتادى-اۋ تiل كەيدە.
قوينىما سالسا قىزىن قاقپاس شال
مەنەن باتىر ۇل تۋارىن بiلمەي مە؟
جولسىز تۇندە
جۇلدىزىنان اداسقان
بiر مەن بە ەكەم،
ول جايلى ەندi جاق اشپان.
باقىتىم بار بiر باسىما جەتەتiن،
ءوز دالام بار، جۇتار اۋام، بار اسپان.
ءور تەڭiزدiڭ
قايتۋى مەن تاسۋىن
اي بiلەدi...
بiر بۇل ەمەس جاسۋىم.
كۇن كوزiنەن ۇيالدى ما كوكتەگi,
ساباسىنا ءتۇسiپ قالدى-اۋ اشۋىم.
ەش وكپەم جوق
جارىماعان جاتىردا،
جەتەسىزگە، جۇگەنسىزگە، پاقىرعا،
مەن قويارمىن، قويارمىن مەن ولەڭدi,
جۇرتتىڭ ءبارi اينالعاندا اقىنعا.
بiر قيالي كەرەك شىعار ەلگە دە.
1991 ج.
ساعدي عازالى
حوراساننىڭ،
بالكiم شيراز تۇبiندە،
اي قورىعان ماحابباتتىڭ تۇنiندە،
وزiنە-ءوزi كۇبiرلەيدi قايىرشى
قۇدا ەلiنiڭ شايىرىنىڭ تiلiندە:
پايعامبارلىق پەيiلiممەن قۇلاعان،
بiر قىلىعىڭ ءۇشiن سوندا ۇناعان،
جانىن جالداپ،
ءتانiن ساتقان كۇن نەمە،
ارشىپ سەنi الماپ پا ەدiم كۇنادان.
ۇمىتتىڭ با؟
ۇمىتتىڭ-اۋ!
ۇمىتتىڭ.
مۇڭ بوپ كەلiپ،
مىسىم باستىڭ، قۇرىتتىڭ.
جانى ەركiن كiرە الاتىن جۇماققا
اڭقاۋ باسىم كوردi اكەسiن قۇلىپتىڭ.
سوناۋ كۇندەر
تۇسiرەتiن سەنi ەسكە،
كوز الدىمدا، اينالعان جوق ەلەسكە
ماحابباتتا جۇرەك جالعىز،
جالعىزعا
پايعامبار مەن قايىرشى بiر ەمەس پە؟
قۇداي كۋا،
پايعامبارلىق ەركiممەن،
قايىرشى بوپ جەر باسۋعا كوندiم مەن.
قايىس بولىپ وسۋ ءۇشiن ارقاڭنان،
شايىر بولىپ ءسۇيۋ ءۇشiن ەرنiڭنەن.
امال قانشا،
امال قانشا سەن مەنiڭ،
جىرتىق توننان شىن بەينەمدi كورمەدiڭ.
قاقپا الدىندا قۇر تەلمiرگەن كەزبەمەن
قىرىق شىراعىڭ ءبارi بiردەي سونگەنiن
ايازدى ءتۇن
اقىل تiستi قاقساتىپ،
تۇيسiگi جوق تۇل مويىندا باس قاتىپ
جابىققاندا، باتاتىنى جانىما،
سەنi باي دا المايتىنى، تاس قاتىن.
1991 ج.
* * *
تاۋ دا ۇيىعان بۇل ساتتە،
اسپان تۇنىپ،
جۇلدىزداردى سۇسىمەن جاسقاندىرىپ
ءتۇنi بويى سالدانعان سالقىن اياز،
ۇشىپ بارا جاتادى تاستان كۇلiپ.
قالالارعا اسىعىپ مۇنارالى،
جەل دە تاستاپ كەتەدi بۇل ارانى.
تۇندە جالعىز جىلاعان جاپىراق قىز
الدەنەنi ءۇمiت قىپ جۇبانادى.
بiر iزگi ويعا
باسقادان قالىس بەكiپ،
كوپ وپىنعان
بولام دەپ ءار iستە تiك،
اكەسi ونىڭ دiڭ-دi اناۋ
عۇمىر بويى
كولەڭكەسiنەن كورمەگەن الىس كەتiپ.
بۇتاعى ونىڭ بالتانىڭ سابىنا ءالi
اينالعان جوق، بار شىعار باعى دا ءارi...
جۇرەككە الىپ باراتىن سارا جولدان
مۇنداي ساتتە مۇڭ داعى جاڭىلادى.
ىستى وكپەگە اۋاسى iشپەي داۋا،
مۇندايدا ەسكە ەشتەڭە تۇسپەيدi-اۋ-ءا.
«وڭكەي جالعىز، دۇنيەنiڭ تۇتاستىعىن
«سەزدiڭدەرمە-ەي؟» - دەيمiن مەن iشتەي عانا
«بارiڭە ورتاق ۇزاماي كۇن شىعادى».
1991 ج.
* * *
يiلمەستi جاتساڭ دا يiپ مەيلi,
ارمان قۋ شىنىمەن كۇيiك كەي كۇن.
ارمان - تاۋ عوي، قانشالىق جاقىنداساڭ،
سۇلباسى دا سونشالىق بيiكتەيدi.
كورگەنiڭە كوڭiل بۇل كونبەس بiراق
«تاقىر جەردەن باتىرىڭ ولمەس قۇلاپ»
دەيسiڭ داعى تارتاسىڭ تاۋعا تۋرا،
كوكەيiڭدە سەنiمiڭ - سونبەس شىراق.
اردان جانىم ساداعا، جەتەمiن دەپ،
تاۋ شىقساڭ، اسپان اسىپ كەتەتiندەي.
جۇرە-جۇرە بiر كۇنi جانتاياسىڭ
كەر توبەدە نە تاۋدىڭ ەتەگiندە:
سەنiمiڭنiڭ ورنىنا ساپارىڭ قاپ،
ارمانىڭنىڭ ورنىنا اتاعىڭ قاپ.
اقىرەتتi كۇتەتiن ماڭگi اۋىلدا
قالجىڭى ورتاق قاسىڭا قاتارىڭدى اپ.
سىرعا تولى ءار قىرىن ءسۇيiپ، بەكiپ،
وعان داعى ءوزiڭدi سۇيiكتi ەتiپ،
وي-دالا مەن ارمان-تاۋ اراسىندا
تۋعان جەردi بiر مىسقال بيiكتەتiپ.
1991 ج.
شابىتتى شاق
تابيعاتتان بiر بولەك كۇي اڭعارىپ،
سول كۇيگە ەلتiپ، ەرiكسiز قيالدانىپ.
وي قالامعا ۇستاتپاي وتىرعاندا،
سۇيكەلمەگەن ساۋىتتا سياڭ قالىپ.
كوزiڭدi ارباپ سان بوياۋ توڭiرەگiڭ
سەزiمiڭە كوشiرiپ ءوڭiر ءوڭiن
كۇپiنگەندە كوڭiلiڭ كوڭiل ەمەس
گۇل قاپتاعان قىرداي بوپ كورiنەدi-اۋ.
ەش ويدا جوق مەزi قىپ ميپازداماق
«بۇكiل دۇنيە قىز جيعان جيھازداي-اق»
ەكەن-اۋ دەپ، كەۋدەڭدi سامالعا اشىپ،
جەلپiنەسiڭ سودان سوڭ جىر جازباي-اق!
28.04.1993 ج.
اعاش ايتتى...
سۋىعى ءوتسiن جاھاننىڭ جاۋىرىننان:
ىمىراسىز ىقپاسام داۋىلىنان.
دiلiم تازا بولسا، ول - تابيعاتتان،
دiڭiم تiپ-تiك تۇرعانى ال تامىرىمنان.
اڭىز
جiگiت پەن قىز بiرiن-بiرi
سۇيگەن ەدi سوناۋ بiر شاق.
سۋىق پەنەن سول سۋىقتى
جىلىتاتىن الاۋ قۇساپ.
سەرت بايلاستى بiر-بiرiنە
جار بولۋعا ادال ماڭگi.
راس ەدi ەكەۋiنiڭ
بiر-بiرi ءۇشiن جارالعانى.
راس ەدi, راس بۇل دا،
ارمان وتقا ورانعانى،
تۋعان جەرگە جاۋ پيعىلى
قانجار بولىپ قادالعانى.
كiرiپ كەتتi قان مايدانعا،
وق تيدi دە ءولدi جiگiت.
تانمەن بiرگە توپىراققا
كومiلدi ارمان، كومiلدi ءۇمiت.
قايعى جاندى سىزداتادى،
كiمگە كەرەك قارالى ارمان؟
كوپ ۇزاماي قىز بايعۇس تا
قۇلاپ ءولدi جاعا جاردان.
قاجەت بولسا قۇرباندىققا
ماحاببات تا شالىنادى.
و دۇنيەدە، امال قانشا،
بiرiن-بiرi تانىمادى.
بiرi توزاق، بiرi بەيiش
تۇرعىنىنا اينالعاسىن،
ءجاننات باقتا سايرانداسىن،
كوڭiل قالاي قايعى الماسىن؟
ءتۇستi قۇداي كوڭiلi دە:
ۇلى سەزiم وتەۋiنە
بۇل فانيدە تابىسۋعا
عۇمىر بەردi ەكەۋiنە.
قانات جايىپ شۋاقتى ارمان،
جايلى سىرعا جاندى بولەپ.
بiرiن-بiرi تانۋ ءۇشiن
ءالi قانشا اي، كۇن كەرەك؟
1992 ج.
(جالعاسى بار)
"اباي-اقپارات"
