قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2020 جىلعى 20 قاراشاداعى № 453 جارلىعى بويىنشا ءتىل سالاسىنداعى بارلىق فۋنكتسيالار مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە ءوتۋى كەرەك بولاتىن. بۇل نەگىزى قۋانارلىق-اق باستاما ەدى. مادەنيەت پەن عىلىمنىڭ ارا-جىگىن اجىراتسا، قوس مينيستر رايىمقۇلوۆا مەن ايماعانبەتوۆتەرگە ءوز سالاسىندا ەمىن-ەركىن جۇمىس جاساۋىنا جول اشىپ بەرەر دەپ ۇمىتتەنگەنبىز. الايدا، ءتىل عىلىمىنىڭ بولىگى سانالاتىن ونوماستيكانى مادەنيەت مينيسترلىگى ءوز قۇزىرىندا الىپ قالۋعا ارەكەت جاساپ جاتقانى تۋرالى ۇزىنقۇلاقتان اڭگىمە ەستىپ جاتىرمىز!

مۇندايدى «بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋ» دەيدى قازاق.

ءحىح عاسىردان بەرى بۇكىل الەمدە جارىق كورگەن بارلىق سوزدىكتەردە، ەنتسيكلوپەديالاردا، انىقتامالىقتاردا، ونىڭ ىشىندە «قازاقستان» ۇلتتىق ەنتسيكلوپەدياسىندا ونوماستيكا – ءتىل ءبىلىمىنىڭ جالقى ەسىمدەردى زەرتتەيتىن سالاسى دەگەن انىقتاما بەرىلگەن.

دەمەك، ونوماستيكا مەن ءتىلدى اجىراتۋ - ءتىل عىلىمىن ەكىگە ءبولۋ دەگەن ءسوز.

ءسوزىمىز جالاڭ بولماسىن! ەندى زاڭنان مىسال كەلتىرەيىك.

«ءتىل تۋرالى» زاڭنىڭ 1-بابىندا دا ونوماستيكا – تiل بiلiمiنiڭ جالقى ەسiمدەردi, ولاردىڭ پايدا بولۋى مەن وزگەرۋiنiڭ تاريحىن زەرتتەيتiن ءبولiمi دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن.

زاڭدا وسىلاي دەپ تۇر. سوندا مادەنيەت مينيسترلىگى ءوز سالاسىن ىسىرا تۇرىپ، ءتىل عىلىمىن، ياعني ونوماستيكانى زەرتتەمەك پە؟ سولاي بولعاننىڭ وزىندە ءتىل مەن ونوماستيكانى ءبولۋ ءۇشىن الدىمەن زاڭدى وزگەرتۋ كەرەك ەمەس پە؟

جەر-سۋ اتاۋلارى، كىسى ەسىمدەرىنىڭ شىعۋ ەتيمولوگياسىن زەرتتەۋگە ەلىمىزدە ءتىل عالىمدارىنىڭ 20-دان استام ديسسەرتاتسياسى ارنالعان ەكەن. وسىدان-اق، ءتىل مەن ونوماستيكانى بولۋگە بولمايتىنى بايقالماي ما؟

اينالايىندار-اۋ، ونوماستيكانى تەك كوشەگە، نىساندارعا اتاۋ بەرۋ دەپ قاراماۋ كەرەك قوي. ونوماستيكانىڭ كىسى ەسىمدەرىن زەرتتەيتىن انتروپونيميكا، جەر-سۋ اتاۋلارىن زەرتتەيتىن توپونيميكا دەگەن سالالارى بار ەكەنىن نەگە ۇمىتاسىڭدار! بۇل جۇمىستى ءتىل عالىمدارى، ءتىل كوميتەتى ءوز قۇزىرىنا ساي الىپ ءجۇرۋى كەرەك ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. لاتىنعا وتەر شاقتا اتاۋلاردى دۇرىس جازۋدا دا ساۋاتتىلىق كەرەك بولادى. مۇنى دا قاپەردەن شىعارماۋ كەرەك ەمەس پە؟

بۇكىل الەمدە ورنىققان عىلىمي ۇعىمدى بۇرمالاۋدان دا تايىنباي، زاڭدى بەلدەن باسىپ ءتىل مەن ونوماستيكانى ءبولىپ جىبەرسە، ونىڭ سوڭى نە بولماق؟

ءبىزدى وسى سۇراق مازالايدى...

قانات ابىلقايىر

Abai.kz