شەتەلدىك ءبىر ساراپشى: «دەسناۋلىق ساقتاۋ سالاسى پاراۆوز سياقتى، بارلىق سالانىڭ الدىندا ءجۇرۋى ءتيىس»، - دەپتى. وتە ورىندى ايتىلعان ءسوز. وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا كەرىسىنشە مەديتسينا وزگە سالالاردىڭ ارتىندا سالپاقتاپ، ەتەك-جەڭىن ءالى جيا الماي  كەلەدى. قانشا  رەفورما جاسالىپ جاتىر  دەگەنمەن دە،  جاعدايدىڭ تۇزەلىپ كەتكەنىن كورىپ وتىرعان جوقپىز.

سول باياعى توپىرلاعان كەزەك

شەتەلدىك ءبىر ساراپشى: «دەسناۋلىق ساقتاۋ سالاسى پاراۆوز سياقتى، بارلىق سالانىڭ الدىندا ءجۇرۋى ءتيىس»، - دەپتى. وتە ورىندى ايتىلعان ءسوز. وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا كەرىسىنشە مەديتسينا وزگە سالالاردىڭ ارتىندا سالپاقتاپ، ەتەك-جەڭىن ءالى جيا الماي  كەلەدى. قانشا  رەفورما جاسالىپ جاتىر  دەگەنمەن دە،  جاعدايدىڭ تۇزەلىپ كەتكەنىن كورىپ وتىرعان جوقپىز.

سول باياعى توپىرلاعان كەزەك

اۋىلدى  ايتپاعاننىڭ وزىندە، قازىر قالاداعى  اۋرۋحانالارعا باس سۇعۋ مۇمكىن  ەمەس. سەبەبى، كەز كەلگەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسىنە بارساڭ، كەڭەس ۇكىمەتىنەن قالعان كەزەك كۇتۋ ماسەلەسى الدىڭنان شىعادى. جاسى بار،  كارىسى بار ءبىر دارىگەردىڭ الدىنا جەتۋ ءۇشىن ساعاتتاپ  ۋاقىتىن جوعالتادى.  سوڭعى جىلدارى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەنگىزگەن جاڭالىقتار كەرىسىنشە  جاعدايدى ۋشىقتىرىپ تاستاعان سىڭايلى. ماسەلەن، قازىرگى كۇنى دارىگەر ناۋقاستى تەكسەرىپ بولعاننان كەيىن، ول تۋرالى مالىمەتتى بىردەن كومپيۋتەرگە ەنگىزۋى ءتيىس ەكەن. ال ءبىزدىڭ دارىگەرلەر تاپ ۇستاپ وتىرا بەرۋگە بار. سونداي-اق، ولار مالىمەتتىڭ   ءبىر ەمەس، ءۇش بىردەي  نۇسقاسىن ازىرلەيتىن بولىپتى. بىلۋىمىزشە، ونىڭ ءبىرى وزىنە، ءبىرى باستىعىنا، ءبىرى جوعارى جاققا جىبەرىلەدى. مۇنداي قاعازباستىلىق تا التىن ۋاقىتتى دالاعا كەتىرىپ، ادامداردىڭ جۇيكەسىن جۇقارتىپ ءبىتتى. جاقىندا وسى ماسەلەگە قاتىستى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ساليدات قايىربەكوۆانىڭ جەكە بلوگىنا دينارا دارىباەۆا ەسىمدى تۇرعىن حات جازىپتى. «ءبىر جاسار بالام اۋىرىپ، 2012 جىلدىڭ 5 اقپان كۇنى جەدەل جاردەم شاقىرتۋ ارقىلى الماتىداعى №12 قالالىق ينفەكتسيالىق اۋرۋحانانىڭ 6-شى بولىمشەسىنە، كۇندىزگى ساعات 11-دە ءتۇستىم. سول كەلگەننەن ساعات كەشكى 16-عا دەيىن دالىزدە اۋىرىپ، تۇرعان بالامەن وتىردىم. قاشان ورىن الاتىنىمىزدى سۇراعان ەدىم، دارىگەر: «ەرتەڭ وسى ۋاقىتتا الۋلارىڭ مۇمكىن»، - دەپ سەلقوس جاۋاپ بەردى. امال بولماعاننان كەيىن ۇيىمە قايتىپ كەتتىم»، - دەيدى ول. تەك دينارا   ەمەس، قازىر ەلىمىزدەگى  مىڭداعان تۇرعىننىڭ باسىنداعى جاعداي وسى. اۋرۋ قىسىپ، امالسىزدان بارماسا، ەشكىم  ءوز بەتىنشە  ەمحانانىڭ ەسىگىنە   جولاعىسى كەلمەيدى.

تىركەۋى جوقتار، ولە بەرسىن دەگەن زاڭ جوق

دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، استاناعا جىل سايىن 50 مىڭعا جۋىق ادام قونىس اۋدارادى. بىراق وسى تۇرعىنداردىڭ بارلىعى بىردەي مەملەكەتتىڭ تەگىن مەديتسينالىق كومەگىن پايدالانا المايدى. ءتىپتى جاعدايى ۋشىعىپ، ءولىم اۋزىندا جاتسا دا. نەگە؟ سەبەبى، بىزدەگى مەملەكەتكە قارايتىن  مەديتسينالىق مەكەمەلەر  اۋرۋلارعا   تەك تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا عانا كومەك كورسەتەدى. ال سەنىڭ ەگەر قالادا تىركەۋىڭ جوق بولسا، وندا ءوز بىلگەنىڭدى ىستەي بەر. ماسەلەن، جۋىردا اقەركە ەسىمدى قالا تۇرعىنى  بىزگە №2 كلينيكالىق اۋرۋحاناسىندا بولعان جاعدايدى بايانداپ بەردى. بىرنەشە كۇن بۇرىن اقەركە  قۇلاعى ءىسىپ، دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ  اتالعان  اۋرۋحاناعا بارعان ەكەن. تاڭەرتەڭ دارىگەرگە كىرمەكشى بولعان ول، تۇسكە دەيىن ەشكىمگە جولىعا المايدى. «سوندا سەندەر ادام ولەيىن دەپ جاتسا دا قارامايسىڭدار ما؟»، - دەگەن سوزىنە ءبىر مەدبيكە: «ۇيىڭىزگە بارىڭىز دا، جەدەل جاردەم شاقىرىڭىز، سوندا تەز پالاتاعا تۇسەسىز»، - دەپ جاۋاپ قايىرعان. اقەركە ءدال سونىڭ ايتقانىن ىستەگەنىمەن دە، جەدەل جاردەم وڭايلىقپەن كەلە قويماعان. وسى جاعدايدى ەستىگەننەن  كەيىن ءبىز الگى اۋرۋحانانىڭ باس دارىگەرىنىڭ ورىنباسارى تالعات بايتىلەۋوۆپەن تىلدەستىك. «ەندى بىزدە كۇردەلى وپەراتسيالار جاسالادى عوي، سوندىقتان كەيدە قاراپايىم اۋرۋلار ەلەنبەي قالاتىن شىعار. بىراق ءبىز ارقاشان ناۋقاستارعا كومەگىمىزدى ايامايمىز. جەدەل جاردەم جۇمىس ىستەيدى. قاتتى اۋىرىپ جاتسا، سونى شاقىرسىن»، - دەيدى ول. مۇنداي سوراقىلىققا قالاداعى №31 بالاباقشانىڭ  م. ەسىمدى قىزمەتكەرى دە جولىققان. قايتا-قايتا قوڭىراۋ شالۋ ارقىلى  جەتكەن  جەدەل جاردەم ونى  №1 ەمحاناعا الىپ بارادى، الايدا اۋرۋدىڭ قان قىسىمى ناشار كورسەتكىشتى كورسەتىپ تۇرسا دا،  ونداعىلار: «پالە وزىڭنەن، جەدەل جاردەمگە تىنىشتىق بەر»، - دەپ كەرى قايتارىپ جىبەرەدى. ءيا، وسىنداي وقيعالاردان كەيىن قازاقستاندى كەلەكە قىلىپ جازاتىن حوككەيشى كەۆين داللمەننىڭ زايىبى ستەيسي داللمەننىڭ ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ بىرىندە ول: «مەن قازاقستانداعى  مەدبيكەنى كيللەر ەكەن دەپ قالدىم. ويتكەنى، مەدبيكەنى مەن وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن شاقىرعانمىن. ال ول بولسا ەكى اپتادان كەيىن كەلىپ تۇر»، - دەدى. جامانداپ ايتسا دا، كەلەكەلەپ ايتسا دا، ستەيسيدىڭ ءسوزىنىڭ جانى بار ما دەپ ويلاپ قالاسىڭ.

تالون  جۇيەسى ءمانسىز بولىپ كەتتى

راس، قازىر كەز كەلگەن حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورىندارى  تالون بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. ياعني، ارنايى تۇرعان جاشىكتەن رەتتىك سانى بار قاعاز الاسىڭ دا، ءوز كەزەگىڭدى كۇتەسىڭ. ەشكىممەن كەزەك ءۇشىن ۇرسىسىپ، تالاسىپ جاتپايسىڭ. دەگەنمەن، كەيبىر تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىندە وسى تالوننىڭ ءوزى ساۋداعا ءتۇسىپ جاتىر. سەبەبى، كەيبىر ەمحانا، اۋرۋحانالارعا بارسا ناۋقاستاردى «ءبىر ايدان كەيىن كەل، تالون جوق» دەپ قايتارىپ جىبەرەدى ەكەن.  بۇعان جاقىندا №7 ەمحاناعا بارعاندا ءوزىمىز دە كوز جەتكىزدىك. ۇزىن-سوناركەزەكتە تۇرعان ءبىر ايەلمەن تىلدەستىك. «بۇل ەمحاناعا كەلىپ جۇرگەنىمە ءبىراز كۇن بولدى.  ۋزيگە تۇسەمىن دەپ العاش كەلگەنىمدە، تالوننىڭ  تەك ءبىر ايدان كەيىن عانا بولاتىنىن ايتىپ قايتارىپ جىبەردى. سوندا قالاي ءبىر ايعا دەيىن ءبىز كەزەك كۇتىپ جاتا بەرۋىمىز كەرەك پە؟ نەۆروپاتولوگ، تەراپەۆتكە دە كىرە الماي قويدىم. بۇل جەردەگى تالون جۇيەسى دۇرىس جۇمىس ىستەمەيدى. ماسەلەن، مەن تالوندى تاڭەرتەڭگە دەپ  السام دا، دارىگەرگە تەك تۇستەن كەيىن عانا كىرۋىم مۇمكىن»، - دەيدى ناۋقاس. بۇل ماسەلەمەن ءبىز ەمحانا باسشىلىعىنا كىرۋدى ءجون كورگەن ەدىك، الايدا ونداعىلار: «...جينالىس بولىپ جاتىر»، «...باستىق جوق»، - دەگەن سىلتاۋمەن ءبىزدى اقىرىن شىعارىپ سالدى. جالپى  بۇل جەردە اڭگىمە  تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە ەنگىزىلگەن يننوۆاتسيالاردىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەمەي جاتقاندىعىندا عانا بولىپ وتىر. ال مەدبيكەلەردىڭ جەكە ادامگەرشىلىگىنە، كاسىبيلىگىنە كەلسەك ول اڭگىمە بولەك.

انىقتاما قاعازى تاۋارعا اينالدى

نارىقتىق زاماندا كەز كەلگەن زات تاۋار رەتىندە ەسەپتەلەدى دەپ ەلدى جامان ۇيرەتىپ الدىق. وكىنىشكە قاراي، قازىر جۇمىسقا، وقۋعا قاجەتتى مەديتسينالىق انىقتاما قاعازدارى دا تاۋارعا اينالىپ كەتتى. ماسەلەن،   سونداي  انىقتاما قاعازىن  كەز كەلگەن ەمحاناعا بارىپ، 500-دەن 2000 تەڭگە ارالىعىندا ساتىپ الا الاسىڭ. ەشكىم تەكسەرىپ،ەشكىم ونىڭ  قايدان الىنعانىن انىقتاپ جاتقان جوق. ەڭ باستىسى «قۇدا دا، قۇداعي دا تىنىش» بولسا بولدى. جالپى مۇنداي ماسەلەنى بولدىرماۋ ءۇشىن قاتاڭ باقىلاۋدان بولەك، مەديتسينا قىزمەتكەرىنىڭ ار-نامىسىن وياتۋ قاجەت. ەلدىڭ، ۇلتتىڭ بولاشاعى ونىڭ دەنى ساۋ ازاماتتارىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن تۇسىنبەي، مەدبيكەلەرىمىز ەشقاشان ءوز مىندەتتەرىن ادال اتقارمايدى. الگى انىقتاما قاعازدارىن ساتۋ ارقىلى، ولار حالىق دەنساۋلىعىنا قانشالىقتى زالالىن كەلتىرىپ جاتقانىن تۇسىنۋلەرى كەرەك. وزگە ەلدە سولاي، ال ءبىز قاشان ونى تۇسىنەر ەكەنبىز؟

قازاقستاندا ەڭ كوپ قارجى بولىنەتىن سالا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ەكەن. وتكەن جىلداردى ايتپاعاندا، 2012 - 2014 جىلدارعا ارنالعان ءۇش جىلدىق بيۋدجەتتە وسى سالاعا قاراستىرىلعان شىعىن 1 تريلليون 315 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. ءيا، قاراپ تۇرساق حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا ءبولىنىپ جاتقان قارجى از ەمەس. بىراق وكىنىشتىسى سول، قاراپايىم ەل ول قارجىنىڭ قايدا، قالاي جۇمسالىپ جاتقانىنان حابارسىز. سەبەبى، وسىعان دەيىن ايتىلعانداي، بىزدەگى ەڭ جابىق مينيسترلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بولىپ تابىلادى. جوعارىدا ءبىز حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن كەيبىر ماسەلەگە عانا توقتالدىق. سەبەبى، اتالعان سالاداعى تۇيدەكتەلىپ قالعان ماسەلەنىڭ بارلىعىن ءبىر ماقالاعا سىيدىرۋ مۇمكىن ەمەس. دارىلەردىڭ جەتىسپەيتىندىگى، دارىگەرلەردىڭ بىلىمسىزدىگى، جۇيەدەگى باسقا دا كەمشىلىكتەر وزىنشە ءبىر اڭگىمە. ءبىز ولاردى دا الداعى ۋاقىتتاردا قوزعايتىن بولامىز.

ايتپاقشى، داۋ-داماي، سىننان كوز اشپاعان دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ تىزگىنىن كىم ۇستاسا دا، جۇيە تولىق جاڭارمايىنشا ودان حالىققا جايلى ناتيجە شىقپايتىنىنا كوز جەتكىزىپ-اق وتىرمىز. بىراق جاڭارۋ دەگەندى اركىم ارقالاي تۇسىنەتىنى تاعى راس. ايتپەسە، رەفورماعا كەندە بولىپ وتىرعان جوق بۇل سالا. قىسقاسى، دوسقاليەۆ داۋعا قالىپ، قايىربەكوۆانىڭ كەلۋىنەن قايىر كۇتكەن حالىقتىڭ ءۇمىتى اقتالا قويعان جوق، ازىرگە.

«حالىق ءسوزى» گازەتى