بيىل ادامزات تاريحىندا ەڭ ءىرى كەمە اپاتتارىنىنىڭ ءبىرى -  "تيتانيك" تراگەدياسىنا 100 جىل تولدى. سودان بەرى عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، وسى اپاتتىڭ تىلسىم سىرلارى ادامزات بالاسىن تولعاندىرىپ كەلەدى. "تيتانيك" تۋرالى قانشاما شىعارمالار جازىلىپ، دەرەكتى دۇنيەلەر جارىققا شىقتى دەسەڭشى. امەريكان جازۋشىسى توم شەيلز: «بۇل كەمەنى جاي عانا كەمە دەۋگە بولماس، بۇل - «التىن عاسىردىڭ» بار  ءسان-سالتاناتىن، ماقتان مەن مانساپقا نەگىزدەلگەن اتاق-داڭقىن مۇحيت تۇبىنە ماڭگىلىككە الا كەتكەن ۋاقىت ساۋىتى ەدى», - دەپ جازدى. ايتسە دە، وسى ءبىر «باقىتسىز  كەمەگە» دەگەن پەندەلەر ىنتىقتىعى ءبىر باسىلعان ەمەس. قايتا ەلدىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسكەندەي.

بيىل ادامزات تاريحىندا ەڭ ءىرى كەمە اپاتتارىنىنىڭ ءبىرى -  "تيتانيك" تراگەدياسىنا 100 جىل تولدى. سودان بەرى عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، وسى اپاتتىڭ تىلسىم سىرلارى ادامزات بالاسىن تولعاندىرىپ كەلەدى. "تيتانيك" تۋرالى قانشاما شىعارمالار جازىلىپ، دەرەكتى دۇنيەلەر جارىققا شىقتى دەسەڭشى. امەريكان جازۋشىسى توم شەيلز: «بۇل كەمەنى جاي عانا كەمە دەۋگە بولماس، بۇل - «التىن عاسىردىڭ» بار  ءسان-سالتاناتىن، ماقتان مەن مانساپقا نەگىزدەلگەن اتاق-داڭقىن مۇحيت تۇبىنە ماڭگىلىككە الا كەتكەن ۋاقىت ساۋىتى ەدى», - دەپ جازدى. ايتسە دە، وسى ءبىر «باقىتسىز  كەمەگە» دەگەن پەندەلەر ىنتىقتىعى ءبىر باسىلعان ەمەس. قايتا ەلدىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتا تۇسكەندەي.

كۇن قىزارا باتىپ، اتلانت مۇحيتىنىڭ ءتۇن تىلسىمىندا تىنىستاپ  جاتقان شاعى ەدى. تەك الىستاعى امەريكانى بەتكە الىپ، اقباس تولقىنداردى قاق جارىپ، اقەزۋلەنە ءجۇزىپ كەلە جاتقان الىپ كەمەنىڭ جولاۋشىلارىنىڭ ايعاي-سۇرەڭى، كوتەرىڭكى داۋىستارى مەن كوڭىلدى مۋزىكا ءۇنى عانا وسى تىلسىم تىنىشتىقتى بۇزىپ، الىپ مۇحيتتىڭ مازاسىن كەتىرگەندەي ەدى. جولاۋشىلار بولسا، كەشكى استارىن ءىشىپ، ءبىر توبى كوڭىلدى بي بيلەسىپ، قايسىبىرى ءتاتتى ۇيقىعا باس قويىسقان. كەمەنىڭ اپاتتى شاعىنىڭ جاقىنداپ قالعانىنان ءبارى دە بەيحابار-دى. ال، «تيتانيك» بولسا، ءوزىنىڭ اجالدى ساعاتىنا اسىققانداي، الىپ ايسبەرگكە قاراي الىپ ۇشىپ كەلە جاتتى. قارا ءتۇن قۇشاعىندا قاراقشىداي قىلاڭىتقان ايبارلى ايسبەرگ ءوزىنىڭ قۇرباندىعىن مۇز مىنەزىنە ءتان سالقىن سابىرمەن  ءۇنسىز توستى.

ادامزات بالاسى ەسىن ءبىلىپ، ەتەگىن جاپقالى مۇنداي الىپ كەمە جاساپ كورمەگەن-ءدى. دۇنيەدەگى ەڭ ۇلكەن، ەڭ مىقتى، ەڭ سەنىمدى، ەڭ سالتاناتتى بولىپ باعالانعان بۇل كەمە زاتىنا اتى ساي بولىپ، «تيتانيك» دەگەن قۇدىرەتتى ەسىمگە يە بولدى. بىراق، وسىنشاما ات قويىپ، ايدار تاققان، ۇكىلەپ ءۇمىت ارتقان «تيتانيك» ءتاڭىردىڭ تالكەگىنە ۇشىراپ، ءوزىنىڭ العاشقى ءجۇزۋ ساپارىندا-اق اپاتقا دۋشار بولدى. قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن اپات بۇكىل الەمدى ءدۇر سىلكىندىردى. كورابل سۋعا تۇسەردەن از عانا بۇرىن كەمەنىڭ اسا بەرىكتىگىنە نىق سەنىمدى يەلەرى مەن قۇراستىرۋشى كونسترۋكتورلارى: «قۇدىرەتتى كۇشتى قۇدايدىڭ ءوزى بۇل كەمەنى باتىرۋعا كۇشى جەتپەيدى» - دەپ جاھانعا جار سالعان-دى.

داڭعوي داڭققۇمارلىق مەڭدەگەن، ارزان اتاق پەن ءمانسىز ماقتانعا ەلتىگەن پەندەلەرىنىڭ وسى ءبىر ەسىرىك ءسوزى ءۇشىن جاراتقان يەم ءوز قۇلدارىن اياۋسىز جازالادى. جۇلدىزى جىمىڭداعان ءتۇندى جامىلىپ، جەكە شاپقان جاراۋ جۇيرىكتەي جۇيتكىپ، جالعىز ءوزى لاعىپ كەلە جاتقان «تيتانيكتىڭ» جولىن قاراقشى - ءڭون11 (اقىن شونا سماقانۇلىنىڭ ايتۋىنشا قازاقتار ايسبەرگتى - ءڭون دەپ اتاعان) كەستى. قاپىسىن تاۋىپ  قاپيادا بالتا سىلتەگەن قاراقشىداي ايسبەرگ وزىنە ارانداعان كەمەنىڭ قوس قاباتتى قۇرىشتان جاسالعان قابىرعاسىن قاس-قاعىم ساتتە قاقىراتا سوگىپ جىبەرگەندە، مۇحيتتىڭ مۇزداي سۋى ءاپ-ساتتە كەمە وتسەكتەرىنە لاپ بەردى.

«ءتاڭىرىنىڭ ءوزى سۋعا كەتىرە المايتىن» - «تيتانيك» ساناۋلى ساعاتتا سۋ تۇبىنە كەتتى. كوز كورگەندەردىڭ ايتۋىنشا، الىپ كەمە سۋعا باتىپ بارا جاتقاندا كەمە وركەسترى سول زاماننىڭ اتىشۋلى شلياگەرىن ويناپ جاتىپتى.

«التىن عاسىردىڭ» سيمۆولىنا اينالعان داڭقتى كەمە  ءوزىنىڭ بار ءسان-سالتاناتىمەن، باعا جەتپەس بايلىعىمەن مۇحيت تۇبىنە ماڭگىلىككە باتقان ساتىندە-اق، دۇنيەنى دۇرلىكتىرگەن «عاسىر تراگەدياسى» تۋرالى وي-پىكىرلەر سان-ساققا قۇبىلدى. سونىڭ ءبىرى- «تيتانيك»  جولاۋشىلارى قايتكەندە امان قالار ەدى، دەگەن جالپى سۇراققا زەرتەۋشىلەر ءبىر اۋىزدان امان قالۋعا مۇمكىندىكتەر بولعانىن العا تارتادى. ەگەر دە، «اق جۇلدىز» كەمە قاتىناسىنىڭ قوجايىندارى كەمە پالۋبالارىن قۇتقارۋ قايىقتارى مەن قۇراستىرمالى سالدارمەن تەڭىز تالاپتارىنا ساي جاراقتاندىرعاندا مىڭداعان ادام قۇربان بولۋدان قۇتىلادى ەكەن. امال نەشىك، «اق جۇلدىز»  اتتى كەمە جولى قاتىناسىنىڭ قوجايىندارى «تيتانيك» اپات بولۋى مۇمكىن ەمەس دەگەن قىڭىر پىكىرگە يمانداي سەنىپ، قاۋىپسىزدىك شارالارىن ەسكەرۋگە مويىندارى جار بەرمەدى.

«تيتانيكتىڭ» تىم قىسقا، بىراق تراگەدياعا تولى تاعدىرى سولتۇستىك يرلانديانىڭ بەلفاست ايماعىنداعى حارلاند جانە ۋولف كەمە جاساۋ ۆەرفتەرىنىڭ كونسترۋكتورلىق بيۋروسىندا باستالدى. كەمەنى جاساۋشىلار «تيتانيكتىڭ» ءجۇزۋ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ورنىنا كەمەنىڭ ءسان سالتاناتى مەن ءجۇزۋ جىلدامدىعىنىڭ ۇلكەن بولۋىنا ايرىقشا ءمان بەردى.

ولار تەڭىز اپاتتارىنىڭ قاندايىنا بولسىن توتەپ بەرەتىن، ءارى اپاتتى جاعدايدا تەڭىز بەتىندە ءجۇزۋ بەلسەندىلىگىن ساقتاپ قالاتىن كەرەمەت كورابلدىڭ «توڭكەرىسشىل»  جوباسىن العا تارتتى. جوبادا كەمە كورپۋسىنىڭ ءون بويىندا ورنالاساتىن ون التى سۋ وتكىزبەيتىن  وتسەكتەردىڭ ورنالاسۋى قارالعان-دى. وتسەك قابىرعالارى ءوزىنىڭ ايرىقشا بەرىكتىگىمەن ەرەكشەلەندى. كەمە قابىرعالارىنا مۇنداي بەرىكتىك بەرۋ سول كەزدەگى ازاماتتىق فلوت تۇگىلى اسكەري فلوتتارعا دا قولدانىلماعانىن ەسكەرسەك، «تيتانيك»، شىن مانىندە ءوز زامانىنىڭ وزىق تۋىندىسى بولاتىن. لاينەردى جاساۋشىلار كەمە اپاتتى جاعدايعا تاپ بولىپ، ءتىپتى، ەكى وتسەگى بىردەي سۋعا كەتكەننىڭ وزىندە كورابلدىڭ سونشالىق ءبىر بۇيىرلەپ اۋىپ قالمايتىندىعىنا جۇرتشىلىقتىڭ كوزىن جەتكىزىپ، سەندىرە الدى.

الەمدەگى تاڭعاجايىپ كەمەنى جاساۋعا سول زامانداعى ەڭ تاڭداۋلى، ەڭ تاجىربيەلى كەمە جاساۋشىلار، ديزاينەرلەر، ينجەنەرلەر، تەمىردەن ءتۇيىن تۇيگەن ۇستالار مەن اعاشقا جان بىتىرگەن شەبەرلەر جۇمىلدىرىلدى. ولار الىپ كەمە ءۇشىن بار ونەرىن سالدى. كەمەنىڭ كەرەمەتتىگى تالايعا تاڭداي قاقتىرىپ، قىزىعۋشىلاردىڭ اۋزىن اشتىرىپ كوزىن جۇمدىردى. «تيتانيكتىڭ»  ۇزىندىعى 275 م، ءتۇتىن تارتاتىن ءتورت تۇرباسىنىڭ ارقايسىسىنىڭ ديامەترى 6,7 م، بۇل ترۋبالار تاۋداي «تيتينيكتىڭ» ۇستىندە اسپانمەن تالاسقان اسقاق مۇناراداي كورىنىپ، مەنمۇندالاپ تۇردى. كەمەنىڭ بيىكتىگى تابان كيلىنەن مۇرجالارىنىڭ ۇشار باسىنا دەيىن ەسەپتەگەندە ون ءبىر قاباتتى ءۇيدىڭ بيىكتىگىنە پارا-پار، ال كورابلدىڭ جالپى سالماعى 46 مىڭ توننا تارتاتىن. ونىڭ ارنايى جوبالانعان 50 مىڭ ات كۇشىنە تەڭ الىپ دۆيگاتەلى كەمەنىڭ ساعاتىنا 23 ۋزەل جىلدامدىقپەن ءجۇزۋىن قامتاماسىز ەتەتىن. كەمەنىڭ ءبىرىنشى كلاستى جولاۋشىلارى ءتىپتى راحاتقا بەلشەسىنەن باتاتىن. ولار ءۇشىن كەمەدە بارلىق جاعداي جاسالدى. كەمەدە سول كەزدەگى كەمە جاساۋ ىسىندە بولىپ كورمەگەن ءجۇزۋ باسسەينى سالىندى.  مۇندا جولاۋشىلار ءجۇزىپ كەلە جاتىپ-اق باسسەينگە شومىلۋىنا، ودان قالسا تۇرىك مونشاسىنا تۇسۋىنە، ءساندى جاراقتانعان سپورت زالدا گيمناستيكامەن اينالاسۋىنا تولىق مۇمكىندىكتەر تابىلاتىن. ارنايى جابدىقتالعان كوردتا قالاعانىڭشا تەننيس ويناۋعا، «ۆەرسالدىق قوناقجاي» مەن «پاريجدىك كافەدە» دەمالىپ، كوڭىل كوتەرۋگە، پالما باقتارىندا سەرۋەندەپ، مۋزىكالىق سالوندار مەن رەستوران بارلاردا بي بيلەپ، ساۋىق سايران قۇرۋعا بارلىق جاعدايلار  جاسالعان ەدى.

اسىرەسە، بىرىنشە كلاستى جولاۋشىلار ءۇشىن ساۋلەتتى بولمەلەر مەن  ليۋكس-كايۋتالار كوز جاۋىن الىپ جارقىراپ تۇردى. قالعان جولاۋشىلارعا اسا سالتاناتتى بولماسا دا، ەكىنشى، ءۇشىنشى كلاستى كايۋتالار بۇيىردى.

«اق جۇلدىز» پاراحود اكىمشىلىگى «تيتانيكتى» الەمدەگى ەڭ ۇلكەن، ءارى ەڭ سالتاناتتى، ەڭ قاۋىپسىز كەمە ەكەندىگىن جاھانعا جار سالا جارنامالادى. سودان دا بولار، ساۋتگەمپتوننان نيۋ-يورككە  اتتانعان الىپ كەمەنىڭ العاشقى رەيسىنىڭ جولاۋشىلارى دا ىلعي شەتىنەن «سەن تۇر مەن اتايىن» دەيتىندەي ءوز زامانىنىڭ شىنجىر بالاق، شۇبار توستەرى مەن اتاعى الەمگە بەلگىلى «اتىمتاي جومارتتارى»، زيالى قاۋىم وكىلدەرى ەدى. ولاردىڭ ىشىندە  اتاعىنان ات ۇرىككەن  اسا ءىرى قارجىگەر، كەيىن ەسىمىمەن نيۋ-يورك قالاسىنداعى ونەر مۇراجايى اتالعان بەندجامين گۋگەنحەيم، ايگىلى «مەيسيز» امبەباپ دۇكەنىنىڭ يەگەرى يسيدور شتراۋس، امەريكاندىق بەلگىلى سۋرەتشى فرەنسيسا ميللەتا، تاعى دا باسقا باي-ماناپتار مەن داڭقتى تۇلعالار بولدى. ولاردىڭ كوپشىلىگى بۇل ساپارعا وزدەرىنىڭ وتباسىلارىمەن بىرگە شىققان-دى.

«تيتانيكتى» جوباداعى تالاپتارعا ساي قىلىپ جاساۋ ءۇشىن باس اياعى ءتورت ميلليون فۋنت ستەرلينگتىڭ باسىنا سۋ قۇيۋعا تۋرا كەلدى. ول دەگەنىمىز - بۇگىنگى كۇننىڭ باعاسىمەن ەسەپتەگەندە فانتاستيكالىق سوما - ءجۇز ميلليون فۋنت ستەرلينگ ەدى.

1912 جىلى 10 ءساۋىر كۇنى قوس مەملەكەتتىڭ - بريتان ەلى مەن امەريكان تۋىن قاتار جەلبىرەتكەن «تيتانيك»، ءوزىنىڭ العاشقى ءارى سوڭعى ساياحاتى ساۋتگەمپتون -  نيۋ-يورك ساپارىنا اتتاندى. كەمە پالۋبالارىندا 20 قۇتقارۋ شليۋپكاسى ساقاداي ساي تۇردى. ءارى بۇل كورسەتكىش بريتان تەڭىز ساۋدا ءىسى  كودەكسى تالاپ ەتكەن نورمادان ءتورت ەسە جوعارى بولعاننىڭ وزىندە   ولار الىپ كەمەدەگى جىپىرلاعان جولاۋشىلاردى قۇتقارۋعا تىم جەتكىلىكسىز ەدى.

سونىمەن، جولاۋشىلاردىڭ اقىرعى ازاپتى ساپارى باستالدى. العاشقى اشىق تەڭىزدە وتكەن ءتورت كۇن «تيتانيك» كومانداسى ءۇشىن توسىن ساتتەر تارتۋ ەتە قويمادى. كوكەكتىڭ 14-كۇنى تۇندە دە تەڭىز ءوزىنىڭ تىنىش قالپىنان تاپجىلمادى. تەك، الىستان اقشاڭقاڭدانىپ كورىنگەن ايسبەرگتەر قىلاڭىتىپ قالىپ وتىردى. الايدا، اعاراڭداپ الىستان كورىنگەن ايسبەرگتەرگە كەمە كاپيتانى سميتت الاڭداي قويمادى. كەمە تۇمسىعىن تەڭىزگە توسەگەن كۇيى تىنىمسىز العا تارتا بەردى.

كەنەت كەشكى ساعات 11-دەن 40-مينۋت كەتكەندە ماچتاداعى باقىلاۋ پۋنكىتىنەن «الدىمىزدا ايسبەرگ» دەگەن اششى ايقاي ەستىلدى. سول مەزەت ءتونىپ كەلە جاتقان قاۋىپتى ەسكەرتكەندەي كەمە قوڭىراۋىنىڭ كۇڭگىر-كۇڭگىر ءۇنى ءۇش رەت بەبەۋ قاقتى. ارادا 30-سەكۋند وتپەي جاتىپ-اق الىپ لاينەر مەن مۇز تاۋدىڭ ساتۇر-سۇتۇر الاپات سوقتىعىسى ەستىلدى. كورابل اۋىر سوققىدان  ءدۇر سىلكىنىپ، ءبىر ساتكە ەسەڭگىرەپ كەتكەندەي بولدى. كەمەنىڭ تيك2 (كەمە جاساۋعا پايدالاناتىن وتە بەرىك بيىك اعاش) اعاشىنان جاسالعان ءساندى پالۋبالارىنا ءڭوننىڭ مۇز جارىقشىقتارى جارقىراي شاشىلىپ، پالۋبا ءۇستىن جايناتىپ جىبەردى. جولاۋشىلار بولسا، كايۋتالارىنان جامىراي شىعىپ، وسىناۋ كورىكتى  كورىنىستى ەرتەگى كارتينالارىنداي تاماشالادى. اسىرەسە، ەلەكتر پروجەكتورلارىنا شاعىلىسقان مۇز جارىقشاقتارىنىڭ  جارقىلى عاۋھارداي جارقىراپ كوز قارىقتىرعانى تۇنگى پالۋباعا ءتىپتى ادەمى رەڭ بەردى.

ءالى دە بولسا، نە بولعانىن باعامداي الماعان جۇرت، اجالدىڭ اجداھا تىنىسىنىڭ جاقىنداپ قالعانىن سەزبەستەن، شاتتىقتى ويىن-كۇلكىمەن مۇز جارىقشاقتارىن تەرىپ، ەش نارسەدەن قامسىز، الاڭسىز كۇي كەشتى. ولار  قىرسىق شالعان ساپارلارىنىڭ ازاپتى، ءارى سوڭعى ءساتى باستالعانىن كەيىنىرەك ەستىدى.

كەمە سوعىلعان ايسبەرگتىڭ  سۋ بەتىندەگى بيىكتىگى شامامەن 30 م شاماسىندا ەدى. مۇزتاۋدىڭ سۋ ءۇستى بولىگىنىڭ ءوزى وسىنشاما زور بولعاندا، ونىڭ سۋ استىنا شوككەن بولىگىنىڭ قانشالىقتى ۇلكەن بولعاندىعىن كوز الدىڭىزعا ەلەستەتە بەرىڭىز. ايسبەرگتىڭ الاپات سوققىسىنان كەمەنىڭ وڭ جاق بورتىندا ۇلكەن تەسىك پايدا بولىپ، سونشاما سۋ وتكىزبەيدى دەپ اسپەتتەگەن وتسەكتەر  قاعازداي دار ايىرىلا جىرتىلدى. وسىدان كەيىن-اق، الىپ كورابل كوز ىلەسپەس شاپشاڭدىقپەن مۇزداي سۋىق مۇحيت سۋىنا باتا باستادى.

العاشقىدا كەمەنىڭ بەس بىردەي وتسەگى بىردەي سۋعا تولسا، كوز ۇزاماي سۋ التىنشى، جەتىنشى وتسەكتەرى جايىلىپ، اقىرىندا كەمەنىڭ بۇكىل وتسەكتەرى سۋعا تولىپ شىعا كەلدى.

كەمەدە ورىن العان وسىناۋ ادام سەنبەيتىن سۇمدىقتار اقىرىنداپ كەمە كاپيتانى ءسميتتىڭ قۇلاعىنا جەتە باستادى. وفيتسەرلەردىڭ اپات تۋرالى العاشقى باياندامالارىن تىنداعان ول ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەۋمەن بولدى. ال التىننان قىمبات ۋاقىت بولسا، تەككە ءوتىپ جاتتى. تەك ءتۇن ورتاسى اۋا كەمە  كاپيتانى جولاۋشىلاردىڭ شليۋپكالارعا وتىرۋىنا بۇيرىق بەرىپ، اپاتقا ۇشىراعان كەمەگە "SOS" دابىلىن قاقتىردى.

جولاۋشىلاردى ەۆاكۋاتسيالاۋ كەزىندە دە كەمەدە كوپتەگەن تراگەديالارعا ورىن بەرىلدى. ماسەلەن، يدا شتراۋس حانىم سوڭعى سىن ساتىندە شليۋپكاعا وتىرۋعا قاتتى قارسىلىق ءبىلدىرىپ، قۇداي قوسقان قوساعىن جالعىز تاستاماۋعا جانتالاستى. اقىرىندا الىپ لاينەر سۋعا باتقاندا ءوزىنىڭ سۇيىكتى قوساعىمەن سۋ تۇبىنە بىرگە كەتىپ، اجال قۇشتى. ال، «اق جۇلدىز» كەمە جولدارى توراعاسىنىڭ ونداي ەرلىك كورسەتۋگە ءداتى جەتپەدى. وسىنشاما مىڭداعان جولاۋشىنىڭ الدىندا مورالدىك جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنىمەن كوتەرە  الماعان ول، ادامداردى تاعدىر تالكەگىنە تاستاپ، شليۋپكاعا سەكىردى.  ونىڭ سونشاما يتتىككە بارىپ ساقتاپ قالعان عۇمىرىنىڭ ءمانى بولمادى. ءوزىن بىلەتىن جۇرتتىڭ تاباسى مەن نالاسى ەڭسەسىن ەزگەن «ءتىرى ولىك» يت قورلىقتا ومىردەن ءوتتى. كەرىسىنشە، كومىر كورولى گۋگەنحەيم مەن ونىڭ اتقوسشىسى ۆيكتور دجيگليو بولسا، اپاتتى ەستىگەن بويدا  كەشكى ءساندى كوستيۋمدەرىن كيىپ، اجال الدىندا وزدەرىن ناعىز اقسۇيەكتەرشە ۇستاپ، اق ولىممەن ءولدى. مۇحيت تۇبىندە ون ميلليونەر مارقۇم بولدى. ولار وزدەرىمەن بىرگە كەيىنىرەك 4 ميلليون فۋند ستەرلينگكە باعالانعان بريليانتتارمەن باسقا دا بايلىقتاردى الا كەتتى.

كوماندالاردىڭ دالدىكسىز، رەتسىز، ءجون-جوسىقسىز بەرىلگەندىگى سالدارىنان پالۋبادا ابىگەر باستالدى. كەمە بورتىندا قۇتقارۋ شليۋپكالارىنان باسقا قۇراستىرمالى سالدار دا بار ەدى. الايدا، ول قايىقتار قولايسىز ورىندا ساقتالعاندىقتان، ولاردى دەر كەزىندە قۇراستىرىپ، سۋعا ءتۇسىرۋ مۇمكىن بولماي قالدى.   جولاۋشىلاردىڭ قۇربان بولۋ مۇمكىندىگى ارتا  ءتۇستى.

كەمە ءبىر بۇيىرگە جانتايىپ مۇحيتقا باتا باستاعان ساتىندە، كەمە كاپيتانىنىڭ سوڭعى ۇمىتىندەي تۇنگى اسپاندى تىلگىلەپ، تەڭىز ءۇستىن اق جولاق جارىعىمەن نۇرلاندىرعان بەلگى بەرگىش راكەتالار اتىلدى. ۇمىتكە يەك ارتۋعا كەش قالعانداي ەدى. دەگەنمەن، ءتاڭىرى ءساتىن سالىپ، تيتانيكتەن 19 ميلل قاشىقتىقتا كەتىپ بارا جاتقان جولاۋشىلاردىڭ «كاليفورنيا» ۆاحتالىق پاروحودى اسپانعا اتىلعان راكەتالاردى بايقاپ قالدى. بىراق، تالكەكشىل تاعدىر ادەتتەگىدەي قۇرباندىقتارىنىڭ ۇكىلى ءۇمىتىن ۇرلەپ تۇرىپ ءوشىردى. ۆاحتالىق كەمە كومەككە شاقىرعانداردىڭ اپاتقا ۇشىراعان بەلگىسىن انشەيىن جارىقتاندىرعىش وت شاشۋلار دەپ ۇعىپ، اسا ءمان بەرمەگەن «كاليفورنيا» ءتۇن بويى وسى مۇزدى مەكەندە العان بەتىنەن اۋىتقىپ، اينالشىقتاپ ءجۇرىپ الدى. تەك تاڭعى بەس شاماسىندا عانا كەمە كاپيتانى كۇدىكتى ايماقتى بارلاپ شىعۋعا بەت الدى. الايدا ءبارى كەش ەدى. «تيتانيك» الدەقاشان مۇحيت تۇبىنە باتىپ كەتكەن بولاتىن.

بارىنەن دە كەمەنىڭ ءۇشىنشى كلاستى كايۋتاسىنا ورنالاسقان يمميگرانت-جولاۋشىلاردىڭ سورى قاينادى. كورابلدىڭ تومەنگى قاباتىنان ورىن العان ولار ناعىز اپانعا ارانداپ قالدى. ويتكەنى، امەريكانىڭ يمميگراتسيالىق قىزمەتى تاراپىنان جوعارى پالۋبالارعا كوتەرىلەتىن بار ەسىكتى قۇلىپتاتقىزىپ تاستاۋعا بۇيرىق بەرىلگەن-ءدى. كەيىنىرەك ەسىكتەردى تاس تالقان قىپ بۇزىپ، سىرتقا شىققان توبىر جانتالاسا قايىقتارعا لاپ بەرگەنىمەن، قۇتقارۋ شليۋپكالارىنىڭ كوپشىلىگى تەڭىز سۋىنا ءتۇسىپ كەتكەن ەدى. اپاتتان سوڭ، ارادا ەكى ساعات وتىز بەس مينۋت وتكەندە، «تيتانيكتىڭ» بۇيىرلەۋ بۇرىشى 90 گرادۋسقا كولبەپ، كەمە شىن مانىندە ءبىر جاعىنا جانتايىپ، باتا باستادى. سونان سوڭ كوپ ۇزاماي سۋعا باتقان سۋپەرلاينەر سوڭىنان اسا زور سۋ ءيىرىمىن تۋدىرىپ، سۋ بەتىندە ءجۇزىپ جۇرگەن ادامدار مەن كەمە قيراندىلارىن جۇتا باستادى. سۋ استىندا بۋ قازاندىقتارىنىڭ جارىلۋىنان جال-جال كوپىرشىكتى تولقىندار پايدا بولىپ، سۋعا باتقان جانداردىڭ جانتالاسا شىڭعىرعانى ەستىلىپ، تەڭىز بەتى بىرازعا دەيىن بۇرق-سارق قايناپ جاتتى. وسىدان كەيىن ءبارى دە تىنىشتالىپ، «تيتانيك» ءوزىنىڭ ماڭگىلىك مەكەنى - مۇحيت تۇبىنە ءتورت كيلومەترلىك تەرەڭدىككە توقتاۋسىز ءتۇسىپ كەتە باردى.

"SOS" - دابىلىن قابىل الىسىمەن اپاتتى ايماققا بار بۋ كۇشىمەن ارقىراي جەتكەن «كارپاتيا» پاروحودى «تيتانيكتىڭ» ورنىن سيپاپ قالدى. ول اپاتتىڭ الدىن الۋعا بار بولعانى ءبىر ساعاتقا عانا ۇلگەمەدى. ايتكەنمەن دە، قۇتقارۋ قايىقتارىنا ءمىنىپ جان ساۋعالاعان جاندار وسى «كارپاتيانىڭ» ارقاسىندا امان قالدى. باتقان كەمە بەيباقتارىنىڭ امان قالعانى 705 ادام بولىپ شىقتى. كەمەدەگى باس اياعى 2200 جولاۋشىنىڭ 1500 سۋ تۇبىنە كەتە باردى.

تەڭىزدىڭ تەرەڭ ءتۇبىن تابىت قىلعان كەمە، ادامزاتتىڭ سانسىز ساتسىزدىكتەرىنىڭ ءبىرىنىڭ كۋاسىندەي 73 جىل بويى تۇنعيىقتا جاتتى. «تيتانيك» ءسوزى ساتسىزدىككە ۇشىراعان اۆانتيۋرانىڭ، ەرلىك پەن ەزدىكتىڭ، دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرەر  شىتىرمان وقيعالاردىڭ سيمۆولىنا اينالدى. امان قالعان جولاۋشىلار اسسوتسياتسيالار مەن قوعامدار قۇردى. باتقان كەمەنى سۋ بەتىنە كوتەرۋمەن اينالىساتىن كاسىپكەرلەر سۋپەرلاينەردى ءوزىنىڭ بار بايلىعىمەن سۋ بەتىنە كوتەرۋدى ارماندادى.

تەك، 1968 جىلى امەريكاندىق مۇحيت زەرتتەۋشى دوكتور روبەرت باللارد جەتەكشىلىك ەتەتىن سۇڭگۋشىلەر كومانداسى كەمەنىڭ تابىلعاندىعىن الەمگە جاريا ەتتى. وراسان زور سۋ قىسىمىنا شىداماعان الىپ كورابلدىڭ ۇشكە ءبولىنىپ باتقاندىعى بەلگىلى بولدى.

«تيتانيكتىڭ» سىنىقتارى راديۋسى 1600 مەترلىك   ايماقتا شاشىلىپ جاتتى. باللارد كەمەنىڭ ءوز سالماعىمەن جەرگە سىنالاپ، شانشىلا كىرىپ كەتكەن تۇمسىق بولىگىن تاۋىپ الدى. ال ودان سەگىز ءجۇز مەتردەي جەردە كەمەنىڭ قۇيرىق بولىگى تابىلسا، ودان ارىرەكتە كەمە كورپۋسىنىڭ ورتاڭعى بولىگىنىڭ قيراندىلارى جاتتى.

كەمە قيراندىلارىنىڭ اراسىندا سول كەزدىڭ ماتەريالدىق مادەنيەتىنىڭ بەلگىلەرىندەي ءارتۇرلى زاتتار: مىستان جاسالعان اس-ءۇي قۇرالدارى، تىعىنى اشىلماعان شاراپ بوتەلكەلەرى، «اق جۇلدىز» كەمە قاتىناسىنىڭ ەمبلەمالارى بەينەلەنگەن كوفە ىشەتىن شىنى اياقتار، تۋالەت بۇيىمدارى، ەسىك تۇتقالارى، شامدالدار، تاماق پىسىرەتىن پليتالار، كىشكەنتاي بالاقايلار ويناعان قۋىرشاقتاردىڭ كەراميكادان ىستەلگەن باستارى شاشىلىپ جاتتى.

دوكتار باللارد كينوكامەراسى تۇسىرگەن سۋ استى سۇمدىقتارىنىڭ ءبىرى - كورابل بورتىنا ەرىكسىز ءىلىنىپ، سىنىپ تۇرعان شليۋپ-بالكا3 (قۇتقارۋ قايىقتارى - شليۋپكالاردى سۋعا ءتۇسىرۋ جانە شىعارۋ قىزمەتىن اتقاراتىن كوتەرمە) بولدى. ول، سول ءبىر تراگەدياعا تولى ءتۇننىڭ ءۇنسىز كۋاگەرى مەن دەگەندەي جاپادان جالعىز قۇلازي سالبىراپ تۇردى...

P.S. حح-عاسىردىڭ سوڭعى جىلدارىندا گولليۆۋد جۇلدىزدارى «تيتانيك» ءفيلمىن ءتۇسىرىپ، الەم ەكراندارىنا تارتۋ ەتتى. قىرۋار قاراجات جۇمسالىپ تۇسىرىلگەن كينو باس اينالدىرار تابىستارعا جەتتى. گولليۆۋد جۇلدىزدارى   لەونوردو دي كاپريو مەن كەيت ۋنيسلەت، جاس عاشىقتار - دجەك پەن روزانىڭ دراماعا تولى ماحابباتىن شىنايى بەينەلەپ، ارتىستەر  الەم جاستارىنىڭ  سۇيىكتىسىنە اينالدى. ميلليونداعان جانداردىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ العان جاڭا تۋىندى، وزىنە جۇمسالعان ميلليونداعان دوللار قارجىنى بىرنەشە ەسە اقتاپ، شىعارمانى سومداۋشىلار پايداعا بەلشەسىنەن باتتى. ول ول ما، «تيتانيك» الەمدەگى ەڭ ءىرى كينومايتالمانداردى انىقتايتىن «وسكار» بايگەسىنىڭ باس اياعى 13 نوميناتسياسىنىڭ 11-ءىن جەڭىپ الىپ، ايدى اسپاننان ءبىر-اق شاعاردى. ءسويتىپ، امەريكاندىقتار تراگەديادان دا تابىس تابا الاتىنىن  تاعى ءبىر دالەلدەدى. ەندىگى كەزەك، تاعى دا ءبىر «امەريكا تراگەدياسى»، 11-ءىنشى قىركۇيەكتەگى تەراكتى كەزىندە مىڭداعان ادامدى وزىمەن بىرگە قۇربان قىلعان قوس ساۋدا ورتالىعى - «ەگىزدەردىكى» شىعار. كىم ءبىلسىن، كوكەيىن اتاق-داڭق پەن اقشا تەسكەن «گولليۆۋدتىڭ» قيالعا ەلتىگەن بەلگىسىز ءبىر رەجيسسەرى  «ەگىزدەر تراگەدياسىن» جازىپ جاتقان بولار. ءيا، امەريكاندىقتار ارۋاقتاردان دا اقشا جاساي الادى.

مۇمكىن، «امەريكان تراگەدياسى» دەگەنىمىز وسى شىعار...

«اباي-اقپارات»