جەڭىس سەيدوللاۇلى، «گۇلدەر» ءانسامبلىنىڭ ديرەكتورى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى:

جەڭىس سەيدوللاۇلى، «گۇلدەر» ءانسامبلىنىڭ ديرەكتورى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى:

- جەڭىس اعا، ەل ءوزىڭىزدى الدىمەن اياۋ­لى پەرزەنتى، كوڭىل سارايىنا قونعان ءبىر­شاما جاقسى ءاننىڭ اۆتورى، ونەردەگى ءوز­گەشە قولتاڭبا يەسى دەپ تانيدى. بۇگىندە ەردىڭ جاسى - 50-گە كەلىپسىز، ۇلى جەڭىس مەرەكەسى قارساڭىندا كەلەتىن مەرەيتو­يىڭىزبەن قۇتتىقتايمىز. بۇل جاستاعى ادامنىڭ  وتكەنگە  مويىن بۇرىپ، ءجۇرىپ وتكەن جولىنا ءبىر كوز توقتاتپاۋى مۇمكىن ەمەس. ەندەشە، ىزىڭىزدەن نە كورەسىز، سازگەر رەتىندە بولسىن، ءانشى نەمەسە باسشى رە­تىن­دە بولسىن، «اتتەگەن-اي» دەيتىن جاي­لارىڭىز بار ما؟

- ەڭ ءبىرىنشى قۋاناتىنىم - ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العاندىعى. بۇل - مەنىڭ 50 جىلدىعىمنىڭ ىشىندە بولعان ەل ءومىرىن­دەگى ەڭ ۇلكەن تاريحي وزگەرىس، ۇلتتىق قۇندى­لىق. ءبىز تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى بولۋدىڭ قانداي ەكەندىگىن كوزبەن كورىپ، ەركىندىكتىڭ اۋاسىن جۇتۋ باقىتىنا يە بولدىق. مۋزىكادا دا ۇلكەن وزگەرىستەر بولدى. قازىر ونەردە ءبىرىن-ءبىرى تىقسىرىپ، العا ۇمتىلىپ جاتقان جاستار لەگىن كورگەن سايىن سول بۋىنعا جول سالىپ بەرگەن ءبىز عوي دەپ ريزا بولامىن. ال ەندى باسشى رەتىندە ايتار بولسام، قازاق ەستراداسىندا 40 جىلدان اسا تاريحى بار «گۇلدەردىڭ» بۇل - سەگىزىنشى بۋىنى، ال مەن - 12-باسشىسىمىن. مەندەگى بار ماقسات - ءبىر كەزدەرى گۇلجيھان عاليەۆا سىندى تۇل­عا­نىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن دۇنيەگە كەلگەن ءانسامبلدىڭ بىردە-ءبىر كۇلتەسىن تۇسىرمەي، سولدىرماي، وزىمنەن كەيىنگىگە تابىستاۋ. ءبىر بىلەتىنىم، بۇگىندە «گۇلدەر» - شۇكىر، سۇرانىس­تا. مۇنىڭ ءبىر قۇپياسىن ايتىپ قويايىن، قىز­مەتكەرلەرىمنىڭ بارلىعىنا دا مەن شىعار­ماشىلىق ەركىندىك بەرگەنمىن: بيزنەس جا­­ساي­مىن دەسەڭ، «گۇلدەرمەن» جاسا، ەگەر ودان پايدا تابا الساڭ، ونى الدىمەن - ءوزىڭ، سوسىن «گۇلدەر» كورسىن، ياعني «گۇلدەر» ان­سام­بلىنىڭ ارقاسىندا پايدا تاپ دەيمىن. قا­زاق­شا ايتقاندا، «الدىڭا اس قويدىم، ەكى قولىڭدى بوس قويدىم» دەگەن ءسوز عوي. «گۇلدەر» ءانسامبلىنىڭ جالپى قۇرامى - 50 ادام، ونىڭ 40-ى - ەلگە تانىمال ارتىستەر: 25-ءى بيشىلەر بولسا، قالعانى - انشىلەر. سوڭعى جاڭالىق: «نۇرمۇقاسان» توبى قازىر بىزگە كەلىپ، جۇمىسقا ورنالاسىپ جاتىر.

قىزىق، ماعان جۇرت قانشا جىل بولدى، ءسىز وسى جەردە وتىرا بەرەسىز بە دەگەن سۇراقتى ءجيى قويادى. ونىسى ءسىز نەگە جوعارىعا كەتپەيسىز دەگەن جاقسى ويدان تۋعان سۇراق بولا قويسىن، مەيلى. دەگەنمەن مەنى ۇركىتەتىنى ول ەمەس، قازىر بىزگە بارىنە دە ۋاقىتشا دەپ قاراۋ دارىپ كەتىپتى. ەرتەڭىن ويلاماي، ءىس جاسامايتىن ادەت قازاققا قايدان كەلگەن؟  سوعان تاڭىم بار. بارلىق گاپ، مىنە، وسى ۋاقىتشا دەگەن پسيحولوگيادا سەكىلدى، ياعني بەيجاي قاراۋشىلىق تا، جوسپارسىزدىق تا - ءبارى. ارينە، قانداي قىزمەتكەر، مەيلى، ول  اۋىلدىڭ اكىمى بولسىن، مەيلى، ءبىر شاعىن مەكەمە باسشىسى بولسىن، ءوسۋى كەرەك. بىراق ءوزىنىڭ ورنىندا جۇمىسىن اياقتاماي، ول قالاي وسپەك؟!

- اعا، قازىر، شىنى كەرەك، كاسىبي ءان­شىلەردەن گورى، اۋەسقوي انشىلەر با­سىم. ءوزىڭىز بىردە «ساز الەمى» باعدارلاماسىنا ادىلقازى بولىپ وتىرعاندا دا سونداي ءوز بەتىنشە شىققان جاس ورىنداۋشىلاردىڭ بىرىنەن: «قاراعىم، سەنىڭ كاسىبي ءبىلىمىڭ بار ما، ءوزى؟» - دەپ سۇرادىڭىز عوي. وكى­نىش­كە وراي دەيمىز بە، قازىر جۇرت كاسىبي انشىلەردەن گورى، اۋەسقوي انشىلەرگە دەن قويىپ كەتتى، وسى احۋال سىزگە قانشالىقتى اسەر ەتەدى؟

- قازىر انشىلەردىڭ كوپتىگى سونشا، جۇرت ولارعا «تويعا شىعىپ، ۋىستاپ اقشا تابادى، نە سالىق تولەمەيدى» دەپ، ارامتاماق رەتىندە قاراي باستادى. ەگەر انشىلەر كا­دىمگىدەي ءبىر مەكەمە قاراماعىندا قىزمەت ىستەسە، مۇنداي سۇراق تۋماس ەدى. قازىر پروديۋ­سەرلىك ورتالىق­تار بار، ولار كادىمگىدەي سالىعىن تولەپ تۇرادى. بىراق جەمە-جەمگە كەلگەندە، جوعارى باسشىلىق ۇلكەن كونتسەرت قوياردا بىزدەگى ەمەس، ەش جەردە تىركەۋدە جوق، سىرتتا جۇرگەن ارتىستەردى كوپ قولدانعىسى كەلەدى. ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە وسىنداي جاعدايلاردى كورگەن سوڭ، وسىنداي كەز­دەر­دە پايدامىز تيمەسە، ءبىز سەكىلدى تۇتاس ونەر ۇجىمىن مەملە­كەت نەگە ۇستاپ وتىر دە­گەن سۇراقتى باسشىلىققا كولدەنەڭ قويعى­مىز كەلىپ تۇر. مىسالى، مەن ايلىعىم ءجۇرىپ جاتىر، قىزمە­تىم وزىمە ۇنايدى، ونىڭ ۇستىنە سازگەرلىك تە، انشىلىك تە - ابىرويىم ءوز با­سى­ما جەتەدى دەگەن ەگويستىك پسيحولوگياعا سالسام، مۇنداي سۇراق قويماي، تىپ-تىنىش وتىرا بەرۋىمە بولار ەدى. بىراق مەنىڭ ونەرگە جانىم اشيدى. سوندىقتان ونىڭ دەرتى - مەنىڭ دەرتىم. مەن بارلىعى تەك «گۇلدەردەن» عانا شىقسىن دەپ، باياعى كەڭەستىك زاماندى اڭساپ وتىرعان جوقپىن. شىن مانىندە، باس­شى­لىققا قازىرگى تانىمال انشىلەر، جالپى ارتىستەر كەرەك. ەگەر ولاردىڭ بارلىعى ۇكىمەتتىك ۇجىمداردا تىركەۋدە تۇرسا، وندا ولاردان ەلگە دە پايدا بولار ەدى، سونداي-اق كەرەك كەزدە ولاردىڭ باسىن قوسۋ دا قيىنعا سوقپاس ەدى.

ءبىزدىڭ ەسترادامىزدا يمپورت بار دا، ەكس­پورت جوق. سەبەبى ەكسپورتقا شىعاراتىن ءانشى قالاي دايىندالادى؟ ول كادىمگىدەي مادە­نيەت مينيسترلىگىمەن بايلانىستى ۇجىم ارقىلى دايىنداعان جاعدايدا مۇمكىن. ءبىر عانا پروديۋسەرلىك ورتالىقتىڭ وعان كۇشى جەتپەيدى. قازىر جالعىز «ا ستۋديونى» ەكس­پورت­تىق دۇنيەمىز دەي الساق، ول دا - كەزىندە دۇرىس قولعا تۇسكەندىگىنەن. قازىر ونى ەل ەستراداسىنىڭ ابىرويى دەي الامىز. ودان كەيىن بىردە-ءبىر ءانشى، بىردە-ءبىر كومپوزيتور ءدال سونداي بيىككە جەتكەن جوق. جەتكىزۋگە بولادى، ەگەر ءبىز بارلىعىمىز بىرىكسەك. ال بىزدە، ماسەلەن، ەريك تاستامبەكوۆ ماقپالدى نە ايقىندى جىبەرۋى مۇمكىن. ال ولار كۇللى ەلدىڭ بەتكەۇستار انشىلەرى ەمەس قوي! سون­دىق­تان ولار جەتەر جەرگە جەتكەنىمەن، ءبىر كۇندىك دۇنيە بولىپ، جانۋىنان ءوشۋى تەز جۇلدىزدارعا اينالىپ جاتىر (تمد كولە­مىن­دە العاندا). سوندىقتان ونەردىڭ قاي سالاسى بولسىن، الدىمەن ساپاعا قىزمەت ەتۋى ءتيىس، ءبىر ءان شىعارساڭ دا، مۋزىكا ساپالى بولۋى كەرەك. ال قازىرگى اندەر ينسترۋمەنت جاعىنان ساپالى بولعانىمەن، ارانجيروۆكا جاعىنان ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. نەگە؟ سە­بە­بى كەزىندە ءبىز جاندى داۋىسپەن ورىن­داعاندىقتان، ءار ورىنداۋشى ءوز اسپابىنا جاۋاپ بەرەتىن. قازىر سونىڭ بارلىعىن ءبىر ادام - ارانجيروۆششيك كومپيۋتەردىڭ ال­دىن­دا وتىرادى دا، جاساي بەرەدى. بارا­بان­شى دا - ءوزى، گيتاريست تە - ءوزى، كلاۆيشنيك تە - ءوزى. ەڭ قىزىعى، الگى ارانجيروۆششيك ولاردىڭ ەشقايسىسىندا ويناي المايدى. شەتەلدە ءبىر ءارتىستى شىعارۋ ءۇشىن ءبىرىنشى باراباندى ۇيرەتەدى ەكەن. سوسىن ونىڭ ءريتمىن تەكسەرەدى، سوسىن رويالدا ويناۋدى ۇيرەتەدى. سەبەبى ول ءان سالۋ ءۇشىن ءار ينسترۋمەنتتىڭ ءۇنىن ءبىلۋى كەرەك. سودان كەيىن بارىپ ونىڭ ارانجيروۆكا جاساۋىنا بولادى. بىزدەگى ەڭ باستى كەمشىلىك: قازىر ەسترادادا جۇرگەن انشىلەردىڭ 80 پايى­زى مۋزىكالىق اسپاپتا ويناي بىلمەيدى. ەسترادا دەگەننىڭ ءوزى گيتارا، باس گيتارا، بارابان جانە كلاۆيشتى اسپاپ - وسى نەگىزگى ءتورت ينسترۋمەنتتەن قۇرالعان دۇنيە عوي. سول تورتەۋدىڭ ەڭ قۇرىعاندا ءبىرىن شەرتە بىلسە، مەن ول ءارتىستى سىيلار ەدىم. ارينە، ءاندى جۇرەگىمەن ورىندايتىن تابيعي تالانت يەلەرى بار، مەن ولاردى مۋزىكا سالاسىندا جۇرگەنى ءۇشىن سىيلايمىن. بىراق حالىققا ول ءوز پايداسىن تيگىزۋى كەرەك قوي.

- سوندا ءوز ارتىستەرىمىز وسىنداي ەكەن دەپ، شەتەلدەن ءانشى شاقىرا بەرۋىمىز كەرەك پە؟ وسى ۇردىسكە قالاي قاراي­سىز؟

- مەن وسىنى جاساپ وتىرعان باسشى­لىقتاعى ادامدارعا، بيزنەستەگى ءىرى وليگارح­تارعا دا، اكىمدەرگە دە - ەشكىمگە رەنجىمەس ەدىم، ەگەر ءبىزدىڭ دە ارتىستەرىمىزدى ەۋروپا نە رەسەي شاقىرىپ، كەرەك ەتىپ جاتسا. بىراق بىزگە ولاردان ەش جاۋاپ جوق قوي! ولار بىزگە كەلىپ، ميلليونداعان اقشانى الىپ كەتەدى جانە ول ءۇشىن ءبىر ەلدىڭ، ءبىرتۇتاس حالىقتىڭ قال­تاسىن تونادىم-اۋ دەگەن وي بىلاي تۇرسىن، ەڭ قۇرىعاندا قازاقستان دەگەن ەلدى، قازاق دەگەن حالىقتى بىلسە دەيسىڭ عوي. بىلايشا ايتقاندا، ناعىز ارامتاماق - سولار، ولارعا، شىنىن ايتقاندا، تەك ءبىزدىڭ اقشامىز عانا كەرەك. وسىعان قاراپ، قازىر ادامي نامىس، ۇلتتىق نامىس دەگەن قۇندىلىق بولۋدان قا­لىپ بارادى-اۋ دەگەن وي تۇيۋگە بولاتىنداي. ەڭ قىزىعى، قازىر بىزدە ارتىستەردى دايارلايتىن ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى اكادەميامىز بار، ج.ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىمىز بار، بىراق سودان ۇشىپ شىققان تۇلەكتەردىڭ ونەر جولىنا ءتۇسىپ، وسى ءبىز سە­كىل­دى مەكەمە ەسىگىن قاعاتىندارى وتە از، ولارعا سۇرانىس تا از. سوندىقتان ول تۇلەك­تەردىڭ كوبى جەكە، ءوز بەتىنشە كارەرا جاساۋعا كوشەدى نەمەسە ءتىپتى باسقا سالاعا كەتۋگە ءماجبۇر.

- ەگەر سول تۇلەكتەرگە جانىڭىز اشى­سا، بىلدەي ءبىر ونەر ۇجىمىنىڭ باسشى­سىسىز عوي، نەگە ءسىز جۇمىسقا تارتپاي­سىز؟

- مەن بۇل تاراپتا ەكسپەريمەنت جاساپ تا كورگەنمىن، ناتيجە بەرمەدى. بۇرىن كەڭەس­تىك زاماندا ۇكىمەتتەن اقشا ءبولىپ، شتات سۇ­راي­تىن. ال قازىر جۇيە مۇلدەم باسقا، قوسىمشا شتات سۇراي المايمىز، بىرەۋدى الۋ ءۇشىن بىرەۋدى شىعارۋ كەرەك. سودان سوڭ ايتارىم، قازىر ءبىر ءارتىستى، وندا دا تالانتتى ءارتىستى ەلگە تانىمال ەتۋ ءۇشىن جوق دەگەندە 6-7 ملن تەڭگە قاجەت، تمد ەلدەرىنە تانىتۋ ءۇشىن ونى 10 ەسەگە ارتتىرىڭىز، 500 مىڭ دوللار قاجەت. ال ەندى الەمگە تانىتۋ ءۇشىن شاش جەتپەيتىن اقشا قاجەت. سوندىقتان بىزگە دە وقۋىن جاڭا بىتىرە سالعان، تاجىريبەسىز تۇلەك ەمەس، تالانتتى ءارى ءوزىنىڭ سول تالانتىن مويىنداتقان ءارتىس كەرەك. ال ەگەر مەملەكەت ءبىزدىڭ مەكەمەگە سول ماقساتتى جۇكتەپ، قوسىمشا شتات بولسە، قانەكەي! بىراق ءبىز سول ءوز ءارتىسىمىزدى كوتەرۋگە اقشا قيماي، سونداي قارجىنى، ويلانباستان، شەتتەن ءارتىس اكەلىپ، سونىڭ قالتاسىنا سالىپ جىبەرەمىز. شەتەلدىك انشىلەردىڭ كەلۋىنە مۇلدەم قارسىمىن دەۋ­دەن اۋلاقپىن، بىراق سوناۋ 70-80 جىلدارى جانىپ، قازىر ءوشىپ قالعاندىقتان، ءبىز سەكىلدى ەلدەردەن ناپاقا ىزدەپ جۇرگەندەرىنىڭ بىزگە قاجەتى قانشا؟! مىقتىسىڭ با، قازىرگى كەزدە جانىپ تۇرعان جۇلدىزداردى الىپ كەل. بىراق ونىڭ دا بىزگە قاجەتى قانشالىقتى؟ كەلەتىن ادام ءبىزدىڭ بىردە-ءبىر ءارتىسىمىزدىڭ ءتۇر-ءتۇسى تۇگىل، اتىن دا بىلمەيدى، ءتىپتى ءوزىنىڭ قايدا كەلىپ وتىرعانىنا دا ءمان بەرمەيدى. سەبەبى ولار ءۇشىن ءبىز «كاكوي-تو گورود ۆ كاكوم-تو كا­زاحستانە» عانامىز. وسىعان نەگە نامىس­تان­بايمىز ءبىز؟! سونداي-اق قازىر سپورتشى­لارىمىزدىڭ دا 50 پايىزىنان استامى جالدامالى، ىشىندە ومىرىندە ەلىمىزگە كەلىپ كورمەگەندەرى دە بار. بىراق ولاردىڭ شەتەل­دىك انشىلەردەن گورى، پايداسى بار عوي، الەم­دىك ارەنادا قازاقستاننىڭ نامىسى ءۇشىن تەر توگىپ، العان اقشاسىن اقتايدى. ماعان، بالكىم، وسى ماسەلەلەردى ايتقانىم ءۇشىن سەن ءوز «گۇلدەرىڭدى» ءبىل دە، تىنىش وتىر، باسقادا نەڭ بار دەۋشىلەر دە تابىلار... الايدا وسى ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە ايتۋعا مەنىڭ قاقىم بار عوي. ءومىر بويى باسىمدى تومەن سالبى­راتىپ ءوتۋ دەگەن - ماعان جات نارسە. كەۋدەدەگى نامىس وسىندايدا كورىنبەگەندە، قايدا كورىنىس بەرۋگە ءتيىس؟! مەنىڭ ەلىمە جانىم اشيدى، قاي سالاسىنىڭ بولسىن باسىنداعى قيىن جاعدايى جۇرەگىمدى اۋىرتادى. ال «گۇلدەرگە» كەلسەك، ۋكرايناعا بارعان كەزدە ءبىزدىڭ 20-داعى ورىمدەي جاس بيشىلەرىمىزدى كورىپ، «حالىقتىڭ ءبيىن، مىناداي جاس قىزداردىڭ بيلەگەنىن كورىپ، كوزىمىزگە جاس الۋعا ءماجبۇرمىز» دەيدى.  سەبەبى ولاردىڭ جاستارى الدەقاشان ءبيدىڭ برەيك دەيسىز بە، حيپ-حوپ، R&B سەكىلدى زاماناۋي تۇرلەرىنە كەتىپ قالعان، ولار ءۇشىن حالىقتىق بي دەگەن - ارحايزم، كونەنىڭ كوزى، ونى بيلەۋدى قور ساناي­دى ولار. جاستارىنىڭ ارمانى - پاريجدەگى «مۋلەن رۋج» نەمەسە سول سياقتى باسقا دا پايدانىڭ كوزىن تەز تاباتىن ءىرى-ءىرى كلۋبتاردا بيلەۋ. سوندىقتان حالىق ءبيى - ۋكراين جۇرتىندا 40-تىڭ ءۇستىن­دە­گى كەلىنشەكتەر مەن 50-دەگى ەرلەردىڭ ەنشى­سىندە. تاپ سونداي جاعدايمەن ءبىز گەرمانيادا دا ۇشىراستىق. اۆستريانىڭ استاناسى ۆەنا قالا­سىنىڭ حوفبۋرگ اتتى ايگىلى «ۆەنا ۆال­سى» وتەتىن سالتاناتتى سارايىندا قازاق ءبيىن كورسەتكەن­بىز. سول كەزدە قالانىڭ مادەنيەت كوميتەتىن باسقاراتىن باسشى ايەل ادام: «جاس ورىمدەي قىزدارىڭىز ۇلتتىق كيىمدە بيلەپ، ءوز ەلىن تانىتىپ ءجۇر، ءبىز ونى جوعالت­تىق»، - دەپ كوزىنە جاس الدى. وسىدان تۇيگە­نىم: ەگەر دە بۇگىن ءبىز حالىقتىق بيگە قىزىعۋشىلىق تانىتقان جاستارىمىزدىڭ كەۋدەسىنەن كەرى يتەرەر بولساق، ءبىز دە كۇنى ەرتەڭ ءدال ۋكراين­دەر مەن نەمىستەر سەكىلدى كۇي كەشەمىز. ولاردا قايتا حالىق جەتەدى، ال ءبىز اينال­دىرعان 17 ملن حالىقپىز، ونىڭ جارتىسى­نان كوبى سىرتقا قاراپ «ۇلىپ» تۇر. ەندەشە، ەڭ قۇرىعاندا 5 ملن قازاققا وسى ونەرىمىزدى قالدىرۋعا ءتيىسپىز. ويتكەنى ءبىز الپاۋىت ەل ەمەسپىز، قانشالىقتى كونە تۇركى­لەردەن تامىر العانىمىزبەن، قازاق ءوزى - جاس حالىق.

- بۇرىنىراقتا شوۋ-بيزنەس بولسا،   قازىر الەمدە شوۋ-يندۋستريا قارقىن العان. قايسىسىندا بولسىن، انگە تاۋار دەپ قارايدى، ياعني ونىڭ نارىقتا ءوتۋى سۇرانىسقا بايلانىس­تى. بىزدە دە قازىر مىنا ءان وتەدى دەپ قاراۋ انىق بايقا­لادى. الايدا ونىڭ كوز جەتكەن دالەلى: دەر كەزىندە وتكەنىمەن، سول ءونىم ءبىر كۇندىك دۇنيەگە اينالىپ جاتىر. ەندەشە، ءبىز وسى ءۇردىستى قالاي كو­رەر كوزگە قولداي الماقپىز؟

- راس، شەتەلدە شوۋ-يندۋستريا قارقىن العان، ولاردا ءان مەن ءانشىنى، اكتەر، جالپى ءارتىس اتاۋلىنى دايارلايتىن الپاۋىت زاۋىتتار جۇمىس ىستەيدى. ەگەر سالىستىرمالى ءارى بەينەلى تۇردە الساق، ولاردا زاۋىت بولسا، بىزدە - ءالى شاعىن عانا تسەح. ارينە، ءجۇز جىلدىق تاجىريبەسى بار اقش سەكىلدى ال­پاۋىت ەلدىڭ شوۋ-يندۋسترياسى قارقىندى جۇمىس ىستەپ جاتقان شىعار، بىراق ءبىز ءبىر نارسەنى جاقسى ءتۇسىنىپ الۋىمىز كەرەك:  ولاردىڭ ءتۇپ نەگىزى جوق. تامىرسىز جەردەن گۇل شىعارعان سەكىلدى، ولار قولدان جاساعان مادەنيەتتى دارىپتەپ وتىر، سوندىقتان ءبىر كۇندىك تابىستى كوزدەيدى. ال بىزدە تامىر بار، ول - ۇلتتىق مۋزىكامىز. ەگەر ءبىز دە سول شوۋ-يندۋستريانىڭ جەتەگىنە ەرەر بولساق، قازىرگىدەي جاھاندانۋ داۋىرىندە ءوزىمىزدىڭ ءتۇپ-تامىرىمىزدان اجىراپ قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى ءبىز بۇگىنگە ساي ءوز شوۋ-بيزنەسىمىزدى اياققا تۇرعىزىپ ۇلگەرگەن جوقپىز. بىلايشا ايتقاندا، ءبىزدىڭ جوعالتا­رىمىز كوپ، سوندىقتان جوعالتارى جوقتار­دىڭ سوڭىنان ەرۋگە سونشا قۇمارلانبا­عا­نىمىز ءجون. مىسالى، رەسەيلىك ساراپشىلار بۇل سۇراققا «شوۋ-بيزنەس باستالعان تۇستا جەكە ادامنىڭ شىعارماشىلىعى ولەدى» دەپ ءبىر عانا سوزبەن كەرەمەت جاۋاپ بەرگەن. قازىر، مىسالى، زاتتىبەك دەگەن ءانشى بار، ءدال سول ءانشى - شەتەلدىك شوۋ-يندۋسترياداعى سەكىلدى جولمەن شىققان ءانشى. بىردەن شىقتى، حالىققا ۇنادى، ال بەس جىلدان كەيىن ول حالىققا ۇناماي قالۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى ول كەزدىڭ ءوز «زاتتىبەگى» بولادى عوي. مەن دە، مىسالى، ءوز كەزىمدە حالىققا قاتتى كەرەك بولدىم، كونتسەرتىمە جۇرت بيلەت تاپپاي، قايدا بارسام، «و، جەڭىس سەيدوللاۇلى كەلە جاتىر» دەپ قارسى الدى. بىراق بىرتىندەپ قىزىعۋشىلىق باسقا بۋىنعا اۋىستى عوي. ەندى كەلىپ مەن ولارعا رەنجىپ نەمەسە حال­قىما كىنا ارتسام، ەل كۇلمەي مە؟! مۇمكىن، تىرمىسىپ، وزىمنەن كەيىنگىلەردەن قالمايىن دەپ، ءان جازدىرۋىما بولار ما ەدى، بىراق قاجەتى قانشا؟! مەنىڭ ءوز ءستيلىم بار، ءوز شىعارماشىلىعىم بار. شوۋ-بيزنەسكە ىلەسىپ، حالىقتىڭ كوز الدىندا بولايىن دەپ، ءوز شىعارماشىلىعىمدى تاستاي سالىپ، سۇرا­نىسقا قىزمەت ەتىپ كەتە المايمىن. وزىمنەن كەيىنگىلەرگە رەنجي الماۋىمنىڭ ءبىر ءمانى: ولاردىڭ مەنىڭ ءبىر كەزدەگى اندەرىمدى سۇراپ الىپ، سونداي-اق «ءسىزدىڭ انىڭىزبەن ءوستىم» دەپ قولىمدى العانى ابىرويىمدى اسقاقتاتىپ تاستايدى. دەمەك، مەن كەزىندە بەكەر شىقپاعان ەكەنمىن، ەڭبەگىم دالاعا كەتپەپتى، دۇنيەلەرىم ءالى قولدانىستا. مەن وزىمنەن كەيىنگىلەرگە كىشىگىرىم مەكتەپ بول­دىم. سول ارقىلى، از دا بولسا، ءوزىمنىڭ وسى دۇنيەدەگى ءبىر ميسسيامدى ورىندادىم. ءارتىس­تەر 60-70-كە دەيىن قىزمەت ىستەپ، سودان سوڭ كونەنىڭ كوزى بولىپ سول جەردە تۇرۋى ءتيىس دەيتىندەي، ساحنا مۇراجاي ەمەس قوي. نەگىزى، ءار­تىس­تىڭ عۇمىرى قىسقا. سوندىقتان جاس كەزىندە ارتىستەردىڭ بويىنداعى بار مۇمكىن­دىگىن پايدالانىپ قالۋ كەرەك.

- قازىر «پرەميۋم»، «كلاسسيك» دەي مە، ايتەۋىر، كلاسسيكالىق جانردا ءان سالۋشى ءتورت جىگىتتەن كۆارتەت قۇرۋ ءۇردىسى باستالدى. ال بىرەۋلەر وپەرا قازاققا جات دەيدى...

- نەوكلاسسيكالىق ستيل عوي ايتىپ تۇر­عانىڭىز. ال وپەرا قازاققا، شىنىندا دا، جات، بالەت تە. بىراق الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ ءومىر ءسۇرىپ، ەلباسى ايتقانداي، باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋىمىز ءۇشىن بىزگە بۇل ەكەۋى دە قاجەت. ءبىز ءوزى قىزىق حالىق­پىز: يتالياننىڭ كلاسسيكالىق ءانىن ايتاتىن ءانشىنى كلاسسيك دەيمىز دە، ال دومبىرامەن ورىندايتىن ءداستۇرلى انشىلەردى «نارودنيك» دەي سالامىز. بۇل - جاڭىلىس ءارى جالعان ۇعىم. سەبەبى كلاسسيكا دەگەننىڭ ءوزى - ءتۇپ ما­عى­ناسىندا ەڭ جاقسى، ەڭ اسىل دەگەن ءسوز. دەمەك، ءبىزدىڭ كلاسسيكامىز - ءداستۇرلى مۋ­زىكامىز دا، ال الگىندەيلەر - يتاليان نە سول سياقتى شەتەل  كلاس­سيكاسى. ەندەشە، ءبىز قازاقتىڭ ۇلتتىق مۋزى­كاسىنا ءوز مارتەبەلى اتاۋىن قايتارىپ، قال­عاندارىن ءوز اتىمەن اتاۋعا ءتيىسپىز.  كەزىندە ورىستار جاڭاعىداي «نارود­نيك»، «كلاسسيك» دەپ، ءبىزدى وزدەرىنشە سىر­تىمىزدان ءبولىپ تاستاعان، ءبىز سونىمەن ءالى كۇنگە دەيىن ءجۇرمىز. ارينە، الەمدىك كلاس­سيكادان ءبىز ۇيرەنۋىمىز كەرەك، بىراق ءوزىمىز­دىكىن دارىپتەپ بارىپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك. مى­سا­لى، قىتايلاردىڭ وپەرا ورىنداعانىن كوردىم، يتاليان كلاسسيكاسىنىڭ ءوزىن ولار قىتايدىڭ داۋىس تەحنيكاسىمەن ورىندايدى. ءسوزدىڭ شىنى كەرەك، مەن بۇگىنگى يتاليان داۋىس تەحنيكاسىمەن ورىندايتىن انشىلەر­دەن گورى، بۇرىنىراقتا وتكەن كۇلاش بايسەيى­توۆا، روزا باعلانوۆانىڭ ورىنداعانىن جاقسى كورەمىن. نەگە؟ ويتكەنى ولاردا تازا قازاقى ءۇن ساقتالىپ قالعان. ولاردا داۋىس قويۋ دەگەن نارسە بولعان جوق، تابيعي ۇنمەن سالدى. ولاردا ءبىر عانا قازاقتى شەتەلگە تانىتۋ دەگەن ۇعىم بولدى. قازىر ءبىز سول ماق­ساتتى جوعالتىپ الدىق. نەگە مەن امىرەنى، عاريفوللا، دانەش، قايراتتى، جانىبەك پەن بەكبولاتتى، سونداي-اق الماس پەن ۇلجان سەكىلدى، جالپى ايتقاندا، قازاقتىڭ ءداستۇرلى انشىلەرىن كوپ تىڭداعىم كەلەدى؟ ويتكەنى ولاردا مەنىڭ قانىم، مەنىڭ ءتۇپ-تامىرىم جاتىر. بىزدە كونسەرۆاتوريادان داۋىس قويعاندا ورىنداۋشىنىڭ تابيعي داۋىسىن ءولتىرىپ، وعان يتاليانشا ورىنداۋ تەحنيكاسىن قويادى. سوسىن الگى تابيعي داۋىسىنان ايىرىلعان ءانشىنى كلاسسيك دەپ شىعارامىز. بۇل - تازا تراگەديا. بۇگىندە ەسترادادا بول­سىن، سپورتتا بولسىن، قازاقتى كوبىرەك شىعا­رۋ كەرەك. مىسالى، قازىر شەتەلدەن انشىلەر اكەلىپ، ولارعا قازاقشا ءان سالدىرۋعا دا ۇم­تىلىس بار. ولار ايتا المادى، ايتا المايدى دا. ويتكەنى قازاقتىڭ ءانىن تەك قازاق قانا ايتا الادى. ءبىز وسىنى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك.

- راقمەت، مەرەيتويىڭىزبەن تاعى دا قۇتتىقتاپ، شىعارماشىلىق شابىت تىلەيمىز.

وقشاۋ وي

«پاتريوتيزم» دەگەن ۇعىمدى ءبىز دۇرىس ماعىناسىندا ۇعىنا الماي ءجۇرمىز، نەگىزى. ەگەر دە الەمدىك تۇرعىدان قارار بولساق، پاتريوتيزم - شوۆي­نيزمنىڭ ەڭ بيىك شىڭى. ال شوۆينيست دەگەن ءبىزدىڭ كوزىمىزگە ءوز ۇلتىن عانا جاقسى كورىپ، وزگەلەردى جەك كورەتىن ادام بولىپ ەلەستەيدى، ويتكەنى ءجۇرىپ وتكەن تاعدىرىمىز ءبىزدى سولاي ۇيرەتكەن. بىراق، دۇرىسى، شوۆينيست تە - ءبىر، پاتريوت تا - ءبىر، ياعني ءوز حالقىن، ۇلتىن جاقسى كورەتىن ادام. ەندى ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىز، مەن ءوز ۇلتىمنان باسقا قانداي ۇلتتى جاقسى كورۋىم كەرەك؟ ءوز ءۇيىن جارىتا الماي وتىرعان ادام كورشىسىنە قالاي ءبولىپ بەرە الادى؟ سول سەكىلدى  مەنىڭ ءوزىمدى جارىتا الماي جاتىپ، ورىستى نە قىتايدى جاقسى كورۋىم ءمۇم­­كىن ەمەس قوي؟! ابسۋرد قوي ول! مىسالى، 1993-94 جىلدارى اللا پۋگاچەۆا وتباسىمەن بىرگە قازاقستانعا كەلگەن كەزدە قازىرگى وپپوزيتسيونەر بولات ءابىلوۆ تاسى ورگە دومالاپ تۇرعان كاسىپكەر ەدى. سول ازاماتىمىز «قازاقستان­دا ءان سالا الاتىن ادام جوق» دەپ اشىق ايتىپ، بارلىق اقشاسىن اللا پۋگاچەۆانىڭ قالتاسىنا سالىپ بەرگەن. ال بۇگىن ول وپپوزيتسياعا شىعىپ، حالىقتى سوڭىنان ەرتكىسى كەلەدى. بىراق كەشەگى ونىڭ ءوز حالقىنا ايتقان ءسوزى مەن ىستەگەن ءىسىن كورگەن مەن بۇگىن ونىڭ ارتىنان ەرە المايمىن.

الاشقا ايتار داتىم

قازاق قازاقتى سىيلاي ءبىلسىن دەگىم كەلەدى. مەيلى، ول قويشى بولسىن، مەيلى، ول اۆتوبۋس جۇرگىزۋ­شىسى بولسىن، وعان جوعارىدان مەن­سىنبەي قاراماي، قازاعىم دەپ جاق­سى كورىپ، ولاردىڭ امان-ساۋ جۇرگەنىنە قۋانۋىمىز كەرەك. ءبىرىنشى ءوزىمىزدى سىيلايىق، سوندا عانا وزگەلەرگە ءوزىمىزدى سىيلاتا الامىز. قانداي دا ءبىر قازاققا بايلانىستى ماسەلە كوتەرىلەر بولسا، ونى دەر كەزىندە تۇزەتە بىلەيىك. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل»، اعايىن!

سۇحباتتاسقان - ءماريام ءابساتتار

«الاش ايناسى» گازەتى