«جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا»
(ەسسە)
1945 جىل. الماتى. قاقاعان قىستىڭ ميلىقتىرا باسقان تۇنجىر ءتۇنى.
كينواكتەر مەكتەبىنىڭ جاتاقحاناسى.«ءبىز ارتيسپىز!» دەپ ەلىرىپ جۇرگەن جاستار: «بۇگىن دراما تەاترىندا قاليبەك قۋانىشباەۆ، سەركە قوجامقۇلوۆ، ەلۋباي ومىرزاقوۆ جانە كامال قارمىسوۆ وينايدى» دەپ، دۇرلىگە شۋىلداسىپ، تەاترعا كەتكەن-ءدى.
(ەسسە)
1945 جىل. الماتى. قاقاعان قىستىڭ ميلىقتىرا باسقان تۇنجىر ءتۇنى.
كينواكتەر مەكتەبىنىڭ جاتاقحاناسى.«ءبىز ارتيسپىز!» دەپ ەلىرىپ جۇرگەن جاستار: «بۇگىن دراما تەاترىندا قاليبەك قۋانىشباەۆ، سەركە قوجامقۇلوۆ، ەلۋباي ومىرزاقوۆ جانە كامال قارمىسوۆ وينايدى» دەپ، دۇرلىگە شۋىلداسىپ، تەاترعا كەتكەن-ءدى.
سىدىق مۇقامەدجانوۆ سول كۇنى ءوز بولمەسىندە كەزەكشى ەدى. تىندىراتىن جۇمىسى - بولمەنىڭ تازالىعى... ەدەنىن جۋىپ، پەشكە وت جاعۋ. تەاترعا ەلىككەن جوق. قولىندا ابايدىڭ ولەڭدەر جيناعى. ونى قايتا-قايتا بەتتەپ، ءار ولەڭگە ويلانا ءۇڭىلىپ، بىردە-بىرىنە توقتاي الماي، دەل-سال كۇيگە ءتۇستى. قاي بەتتى اشسا دا «قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى»... وسى ولەڭ جارقىراپ شىعا كەلەدى. وعان ءجۇرەگى ءسال-ءسال ەلجىرەيدى، بىراق، كوڭىل تۇيتكىلى زەيىنىن باسقا جاققا اۋدارادى دا جىبەرەدى. كىتاپتى قايتا جابادى. سىدىق ءان جازا باستاعالى بەرى، ءدال مىناداي الدەنەگە ەلەگىزىگەن تىلسىم ءساتتى ەش ۋاقىتتا باستان كەشىپ كورگەن جوق-تى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ول وسى جولى العاش رەت مۇلگىگەن تىنىشتىقتى، جالعىزدىقتى تىلەدى. ول مەڭىرەيگەن كۇيى كەرەۋەتىنىڭ ۇستىندە جاتقان قوڭىر دومبىراعا ءسۇزىلە قارادى. وسىدان ەكى-ءۇش كۇن بۇرىن قاليبەك... كاللەكي (بۇل كىسىنى ءدۇيىم جۇرت ەركەلەتىپ وسىلاي اتاپ كەتكەن-ءدى. ونى شىعارعان ارتيستەردىڭ ءوزى. مۇحتار اۋەزوۆ تە ونى ءوستىپ، ەمىرەنە اتايتىن-دى. - ي.ج.) قاسىندا: «ءتىرى تاتتىمبەت» اتانعان اتاقتى دومبىراشى، اكتەر ابىكەن حاسەنوۆ بار، ەكەۋىن شاكەن ايمانوۆ ارنايى شاقىرىپ اكەلىپ، وسىندا وقيتىن بولاشاق ارتيستەرمەن كەزدەستىرگەن-ءدى. قاليبەك ابايدىڭ ويلى-كۇيلى، شۋاقتى دا ساۋلەلى ليريكاسىن بابىنا كەلتىرىپ تولعاعاندا ابىكەن ونى بوس بۇرالعان قوڭىر ءۇندى دومبىراسىمەن بالبىراتا قوشتاپ، ءار ولەڭنىڭ قۇدىرەتىن كۇيمەن اشىپ، تۇڭعيىق سىرىنا تەرەڭ بويلاتتى. ارمان قۋىپ، رومانتيكالىق سەزىم قۇشاعىندا بۇلعاقتاپ جۇرگەن البىرت جاستار مۇنداي مۋزىكالى پوەزيا كەشىن، ءيا، ەستەن كەتپەس تەبىرەنىستى سۇحباتتى ەشۋاقىتتا كورگەن جوق-تى. ءبارى ءماز. كەش سوڭىندا ولار قاليبەك پەن شاكەندى ورتاعا الىپ، نەشە ءتۇرلى سۇراق بەرىپ، گۋىلدەسىپ كەتتى.
ال، ابىكەن سىدىقتى ءىشتارتا باۋراپ، ەكەۋى ءبىر جاقىندىق سەزىممەن ءوزدى-ءوزى شۇيىركەلەستى.
سوندا ابىكەن: ءان سالعانىڭدى دا بايقاپ ءجۇرمىن. ءاندى تۇپتەن تارتىپ قوزعايدى ەكەنسىڭ. ول - تەرەڭدىگىڭ. كوپ اقىندى جاقتىرمايسىڭ. ول مىنەزىڭدى دە بىلەم. باعانا كەزدەسۋ ۇستىندە شاكەن ايمانوۆ جاستارعا كۇلىمسىرەگەن كۇيى ساعان ويلانا قاراپ: «مىنا ءبىر تۇكسيگەن پوشىم... قاباعى... تەسىرەيگەن كوزى... وتىرىسىن قارا، ءزىلباتپان قارا جارتاس. بەتحوۆەندەي سىرەسۋىن!» دەگەندە جولداستارىڭ: «شاكەن اعا، دۇرىس ايتتىڭىز، ءبىز سىدىقتى «بەتحوۆەن» دەي باستادىق» دەپ، شۋلاپ قويا بەردى. ءازىلى بولسا دا وسى سوزگە مەن كادىمگىدەي ماساتتانىپ قالدىم. سەنى مۋزىكانىڭ قاي قۇدىرەتىنە تەڭەدى، ا؟ اباي اعام ايتپاپ پا ەدى: «بولماساڭ دا ۇقساپ باق، ءبىر عالىمدى كورسەڭىز!» دەپ. ۇقساساڭ بەتحوۆەنگە ۇقساي بەر. ودان وسال سوققان كۇننىڭ وزىندە «قاراكەسەكتى» كۇندەي كۇركىرەتكەن ءماديدەي-اق بول. ءبىزدىڭ تىلەك وسى، سىدىقجان. اباي ولەڭىنە بەيىم ەكەنسىڭ. وزگەلەردەن وزگە قاسيەتىڭ دە وسى. اباي ولەڭى... قوڭىر دومبىرا... وسى ەكەۋى ساعان ەكى جاقتاپ دەم بەرەدى. دومبىرامەن شىققان انگە نە جەتسىن! كەيبىر كومپوزيتورلاردىڭ اندەرى دومبىرا اۋەزىنە كەلە بەرمەيدى. سول سەبەپتى جۇرەككە جەتپەي دە جاتادى. ال... ال، مىنا دومبىرانى. وزىمە قاجەت بولعان كەزدە ايتارمىن»...
سىدىق وسىنىڭ ءبارىن ەسكە الىپ، دومبىراعا ويلانا قول سوزا بەرىپ ەدى، ءبىر عاجايىپ ەلەس جالت ەتىپ، سوعان ۇمسىنا قادالىپ، قاتتى دا قالدى. ءبىر ءسات سولاي سەلتيىپ تۇردى دا، دومبىرانى الىپ، جايلاپ قانا شەرتە باستادى.
ول قيال الەمىنە ەندى. كوزىنىڭ وتى جاسىنداي جارقىلداعان جايساڭ جىگىت ءۇنسىز مولدىرەگەن ارۋدىڭ الدىندا جۇرەگىن جالىنداي لاۋلاتىپ، ءوزىن قويارعا جەر تاپپاي، قوبالجۋلى قۇشتار كوڭىلمەن ءبىر ءسوزى ءبىر سوزىنە ۇيلەسپەي، ۇزدىگە تولقىپ، سويلەپ تۇر: «مىنە، ال... ال، جانىم، سەن ءۇشىن جارالعان، بۇل جۇرەك! ساعان جۇرەك تۇگىل جان قۇربان! مىنە، مەنىڭ بەيمازا جۇرەگىم! ۇستاپ كورشى، تىڭداپ كورشى، قالاي سوعادى ەكەن؟ ءجىبىشى. قالاي عانا سالقىنداپ قالعانسىڭ؟ ۇندەمەيسىڭ. قاسىڭدا كىم تۇر... كىم؟ ابايىڭ ەمەس پە، ەدىم؟ ەكى كوزىڭ شەكسىزدىككە جۇتىلىپ جاتقان بۇلدىر ساعىم. قايدا قاراپ تۇرسىڭ، و، توعجان؟ ەسىڭدە مە، توعجان، بارشاتاستاعى تىپ-تىنىق جەلسىز تۇندە قورعالاعان جارىق اي؟ ءيا... ءيا، سول ايلى تۇندەر قازىر دە كوز الدىمدا. اسىرەسە، سوڭعى ءتۇنى... سۋ بەتىندە لىپىلداعان ەركە سامال جەلپىپ وتسە، بالا تولقىن ءدىر-ءدىر ەتە قالادى. اي نۇرىنا شاعىلىسقان اق ساۋلەنىڭ جىلت-جىلت ەتىپ ويناعانىن كورسەڭ، سوندا! سەنىڭ قايىرىلمايتىن بەتىڭدى كوردىم بە، قۇداي-اۋ، ءالسىز سوققان جۇرەگىمدە:
«جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا،
اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا»، - دەگەن ءسوز ءولى جىلاندى تىرىلتەتىن سۇڭعىلا تىلىمە قالاي عانا ورالا بەردى؟ ءۇش ۇيىقتاسام تۇسىمە كىردى مە، سول جولى سەنىمەن سوڭعى رەت «قوشتاسام» دەگەن قارا كۇن.
ەندى، مىنە، «كورەر قىزىعىم» - مازاعىڭ مەن قورلىعىڭ! كەسىلىپ قالعىر قۋ ءتىلىم:
دۇنيەدە، ءسىرا، سەندەي ماعان جار جوق،
ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا! - دەپ، كولگىرسيدى. ولاي دەۋگە قالاي عانا ءداتىم باردى، قالاي، و، توعجان؟ ءبىر ءتىل قاتشى، نە دەسەڭ دە. ۇندەمەيسىڭ. سەن دە ءبىر، شىڭعىستىڭ ەتەگىندەگى مەڭىرەيگەن بالبال تاس تا ءبىر. وسىلاي بولارى بار، نەگە عانا كەز بولىپ ەڭ، ەسىل توعجان؟!»
سىدىق ءبىر شەكسىز شەرتىسكە ءتۇسىپ الىپ، وسى سۋرەتتى كوردى دە وتىردى: «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا...» «حورلان» سەكىلدى ءبىر اۋەز جۇرەك سىزداتىپ بارادى.
وسى ساتتە دالىزدە بىرەۋلەردىڭ دابىر-ءدۇبىر ءسوزى ەستىلدى.
سىدىق دومبىرانى كەرەۋەتتىڭ باسىنا سۇيەپ قويا سالدى دا، وي مىجىپ مەڭىرەيگەن كۇيى قولىن ارتىنا ۇستاپ، ەسكى ەدەندى سىقىرلاتىپ، ءارلى-بەرلى ءجۇرىپ الدى. سونان سوڭ دالىزگە شىقتى. ازىناپ تۇر. قالتىراپ كەتتى. ەشكىم جوق. ىلە ىشكە قايتا كىردى. ءىشى الاۋ-جالاۋ. الابۇرتا ءبۇلىنىپ، تاپ وسى ساتتە بىرەۋ كىرىپ كەلسە: «تىنىشتىق بەرشى!» دەپ بۇرق ەتە تۇسەتىن، ەسسىز ادامداي، اي-شاي جوق، باس سالىپ، ءبۇرىپ تاستايتىنداي دولى سەزىم بۋلىقتىردى.
بۇل نە، ءوڭ بە، ءتۇس پە؟ الدە ەرتەگى. كوزىن ۋقالاپ جىبەرىپ ەدى، تاعى ءبىر ەلەس... ۇستىندە سالبىراعان ۇزىن قارا شەكپەنى بار، رومەو! بۇل نە عىپ جاتىر، قاندى جاسقا بۋلىعىپ؟ دجۋلەتتاسىنان ايىرىلدى دە! سىدىق كوزىن جۇمىپ، كۇرسىندى. كينوكتەر مەكتەبىنىڭ ساحناسىندا ءوزى ەندى-ەندى ويناي باستاعان اقان سەرى، رومەو... وسى ەكى ءرولدى وزىنە بار جانىن سالا تانىتىپ، بىلگىزىپ جۇرگەن ۇستازى-شاكەن ايمانوۆ! بۇل ەكى كەيىپكەر نەگە ەلەستەي قالدى؟ ولاردىڭ بۇل رومانسقا قانداي قاتىسى بار؟ الدە اباي مەن توعجاندى سولاردىڭ قاتارىنان كورگىسى كەلە مە؟ ۇيىپ كەتتى، جۇرەگى.
ءان شىعارا باستاعاننان بەرى، ءدال وسىلاي مىڭ قۇبىلتىپ، مىڭ تولقىتقان مازاسىز سەزىمنىڭ الەگىن كورمەگەن ەدى. دەل-سال. قاباعى اشىلار ەمەس. سۇلىق. سىدىق ورنىنان جايلاپ تۇرەگەلدى. كەرەۋەتتىڭ تۇسىندا سكريپكاسى ءىلۋلى تۇر. ونى الدى دا جايلاپ قانا قۇلاق كۇيىن كەلتىردى. تۇنجىراتىپ قويعان الگى رومانستى ەكى-ءۇش رەت سىزىلتىپ قانا قايتالادى.
جۇرەكتى ءتىلىپ بارا جاتتى سكريپكا ءۇنى...
وسى كەزدە دالىزدەن تاعى دا دابىر-ءدۇبىر ءسوز ەستىلدى. ىلە-شالا ءوزىنىڭ جولداستارى گۋلەسە ءسويلەسىپ، كىرىپ كەلدى. سىدىقتى ءدايىم قاعىتىپ ءجۇرەتىن داڭعوي سەرىك: - ەي، بەتحوۆەن، وت جاقپاعانسىڭ با؟ مىناۋ نە؟ ات قورا ما؟ ازىناپ تۇر عوي، ازىناپ! - دەپ ءدۇر ەتە قالدى.
وزگەلەرى ۇندەگەن جوق. سىدىق الگى ءسوزدى ەستىدى-ەستىمەدى، جاۋاپسىز قالدىردى. انا جىگىت: - وسىلاي بولارىن باعانا-اق بىلگەن ەدىم، بۇل بەتحوۆەن وزگە تۇگىل ءوزىن ۇمىتىپ، جۇرەگىن ءان قىسىپ، ءيىس تيگەن ادامداي ماڭگىرىپ ءجۇردى. قوي، شەتكى بولمەدەگى بوسپەلەرگە بارايىق. ولار ىلعي ءسۇر ەت اسادى. ءيىسىن سەزىپ تۇرمىن، ارقانىڭ سوعىمى. كەتتىك، - دەدى، ىرجالاقتاپ.
وسى سوزدەن كەيىن ءبارى ءۇن-ءتۇنسىز شىعا ءجونەلدى. سىدىق بىلق ەتكەن جوق. ول ءبىر بۇلىڭعىر ءتۇس كورىپ، ويانىپ كەتكەندەي. ەشنارسەگە زاۋقى جوق، تەرىس قاراپ، بۇركەنىپ جاتىپ قالدى. ءتۇس كوردى. تۇسىندە اكەسى يىعىندا سىرنايى، وڭ قولىندا قوبىزى... ءوزى وسكەن مەركەدە، ءيا... ءيا، اسپارانىڭ كوك شالعىندى دالاسى... شوپشىلەردىڭ اراسىندا وتىر. ەندىگى ءبىر ساتتە اكەسى ەكەۋى شۋ ستانتسياسىنداعى تەمىرجولشىلاردىڭ الدىندا كەزەك-كەزەك ءان سالىپ تۇر. «اكە» دەي بەرىپ ەدى، ويانىپ كەتتى. ماناۋراپ، ماۋجىراعان كۇيى كىرپىگى-كىرپىگىنە جابىسىپ، قايتا قالعىدى. ەندى ول توعجاندى كوردى. ابايدى كوردى. بارشاتاستىڭ اق ايدىنىنا تۇنجىراعان كولەڭكەسى ءتۇسىپ، ءلام-ميم دەسپەي، ەكەۋى ەكى جاققا ايىرىلىپ كەتىپ بارادى. سىدىق بۋلىعىپ، باستىعىرىلىپ جاتىپ وياندى. جۇرەگىندە:
«جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا،
اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا!
دۇنيەدە، ءسىرا، سەندەي ماعان جار جوق،
ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا!» - دەگەن ءسوز.
بۇل ءسوزدى سكريپكانىڭ جۇرەكتى تىلگەن شەرلى ءۇنىمەن توعجان ايتتى، مۇڭ تورلاعان كوزىنەن ىستىق جاسى سورعالاپ. بۇل ءسوزدى «زارقوسباساردى» ۋھىلەتكەن دومبىرانىڭ مۇڭ تولعاعان قوڭىر سازىمەن تۇنەرىپ وتىرىپ اباي ايتتى، ماڭگى-باقي ارماندا بوپ! ودان كەيىن نە بولدى؟ ودان كەيىن... الاپات ءبىر تاسقىن... كوك تەڭىزدە كوك تولقىندار توڭكەرىلىپ، اسپاندا اي مەن كۇن تۇتىلىپ، شاتىرلاپ نايزاعاي سىندى...
* * *
سىدىق سىرعا تۇيىق بەكەم جان. ىشتەي ءتۇيىلگەندە تاس بوپ قاتادى دا قالادى. جاڭا رومانسىن ءوز جۇرەگىندە وبەكتەپ، ءبىراز ۋاقىت قۇپيا ساقتادى.
سوناۋ ءبىر بالالىق شاعى... ول كەزدە سىدىقتىڭ ءۇيى بالقاشتا بولاتىن. سىدىق ءتورتىنشى كلاستا وقيدى. ءبىر جولى اكەسى ۇيگە ءبىر قورجىن كىتاپ اكەلدى، قاراعاندىدان. سول كىتاپتاردىڭ ىشىندە «قىز جىبەك»، «ەڭلىك-كەبەك»، «ايمان-شولپان» جىرلارى، ابايدىڭ ولەڭ جيناعى بار ەدى. اكەسى از ۋاقىت ىشىندە وسى ءۇش جىردى جاتتاپ الىپ، ەل اراسىندا بىردە سىرنايمەن، بىردە قوبىزبەن ايتىپ ءجۇردى. جۇرت كۇپىلدەسە ماقتاپ: «ءبىزدىڭ ءوز شاشۋبايىمىز عوي، شاشۋبايىمىز!» دەپ، سىي-سياپاتقا قارق قىلدى. ال، سىدىق بولسا ۇلكەندەر جاتقا ايتاتىن اباي ولەڭىنە بار جانىمەن دەن قويدى. ءبىر كۇنى: «قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى»، «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا»، «وزگەگە كوڭىلىم تويارسىڭ» دەيتىن ولەڭدەرىن جاتتاپ الىپ، وسىنىڭ ىشىندە: «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم...» ولەڭىن وزىنشە تولعاپ، و، توبا، ولەڭ جازدى... ولەڭ. كەيىن وسە كەلە قايتا-قايتا وڭدەپ، جوندەپ، وسى كينواكتەر مەكتەبىنە تۇسكەندە سول ولەڭىن جاتقا وقىدى. وقۋعا قابىلدايتىن كوميسسيانىڭ مۇشەسى شاكەن ايمانوۆ سىدىققا ەرەكشە قىزىعىپ: «پاح! پاح! ابايشا تولعاۋىن!» دەپ ءسۇيىنىپ ەدى. كەلە-كەلە ول ولەڭى اباي ولەڭىنىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قويدى.
* * *
التىن كەزدىك قىن تۇبىندە جاتپايدى. ءبىر كۇنى «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نەعىلسا دا» الماتى جۇرتشىلىعىنا ايان بولدى. ءتىپتى، ونى جامبىل، مەركە، لۋگوۆوي، شۋداعى، بالقاش بويىنداعى، شەت اۋدانىنىڭ توڭىرەگىندەگى ەل: «و، بۇل - ءبىزدىڭ جاس كومپوزيتور سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ رومانسى!» دەپ، ماقتانىشتى سەزىممەن گۋىلدەتە ءسوز قىلىپ، اۋىلداعى داۋىسى زور انشىلەر كادىمگى ارتيستەر سەكىلدى كوكىرەك كەرىپ، ايتا باستادى.
جيىرماعا ەندى عانا تولعان (سىدىق 1924 جىلى تامىزدىڭ بەسىنشى جۇلدىزىندا قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانى، ۇلكەنبۇلاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن-ءدى. - ي.ج.) جاپ-جاس جىگىت وسى رومانسىمەن جاي عانا جۇرتشىلىق ەمەس، بەلگىلى كومپوزيتورلاردىڭ ءوزىن ەلەڭ ەتكىزىپ، ويلاندىرىپ تاستادى. تەرەڭ سەزىمدى، كەڭ تىنىستى رومانس ابايدىڭ: «مەن كوردىم ۇزىن قايىڭ قۇلاعانىن»، «قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ»، «سۇرعىلت تۇمان دىم بۇركىپ» ءاندەرىندەگى تولعانىسپەن ۇيلەسە كەتتى. كوپ كومپوزيتورلاردىڭ ىشىندە ەڭ الدىمەن ەۆگەني گريگورەۆيچ برۋسيلوۆسكي «بۇل مۇحامەدجانوۆ دەگەن كىم؟» دەپ، تاڭعالدى دا ءجۇردى. الماتىدا مۋزىكانتتار مەن ارتيستەر قاۋىمى، جاستار ورتاسى بۇل رومانستى «جارق ەتپەس...» دەپ اتايتىندى شىعاردى.
* * *
1948 جىلى سىدىق كينواكتەر مەكتەبىن ءبىتىردى. جامبىل وبلىستىق فيلارمونياسىندا كونتسەرتتىك ەسترادا بيۋروسىنىڭ جەتەكشىسى ءارى ءانشىسى بوپ شىعا كەلدى. وسىندا سىدىقتىڭ اكەسى قوبىزشى بوپ قىزمەت ەتەتىن-ءدى. ەندى اكەلى-بالالى ونەرپازدار (سىدىقتىڭ اكە-شەشەسى سوناۋ شەتتەن وتىز ەكىنشى جىلدىڭ ناۋبەتى-اشارشىلىقتا جامبىل وبلىسى، مەركە جاعىنا قونىس اۋدارعان-دى. - ي.ج.) اۋىل-اۋىل، قالالاردى ارالاپ، كونتسەرتتەر بەرە باستادى. سىدىق وسى قىزمەتىنىڭ اۋەنىنە كونگەنىمەن الماتى جاققا ەلەڭدەي بەردى. اكە-شەشەسى مۇنى سەزدى دە. سىدىق: «الماتىعا قايتام. وقيمىن. كومپوزيتور بولام!» دەي بەردى. ونىڭ بۇل دىتىنەن قايتارۋ ەش مۇمكىن ەمەس. اكەسى ىشتەي قينالىپ، «ءوزى ءالى ۇيلەنگەن دە جوق» دەپ، نە دەرىن بىلمەدى. الماتىدا قالىپ قويا ما، دەپ قينالدى. وندا وعان اقىل ايتىپ، قول ۇشىن بەرىپ، سۇيەۋ بولار جاقىن، تۋىس جانە جوق. ءوزىنىڭ دە جالعىزدىعى، تۇرمىستىڭ مەشەۋلىگى قابىرعاسىن قايىستىردى. قىسقا ءجىبى كۇرمەۋگە كەلمەيدى. ايتەۋىر، كوپپەن كورگەن كۇيبەڭ تىرلىك، انشەيىن. ال، سىدىق بولسا العان بەتىنەن قايتار ەمەس. اكەسى امالسىزدان كەلىستى.
* * *
سىدىق الماتىعا قايتا ورالدى. بۇل - 1949 جىلدىڭ تامىلجىعان جازى. الماتى القىزىل گۇلگە ورانىپ، تەرەك، قايىڭدارى جاسىل جەلەگىن شولپىداي سىلدىراتىپ، كوكىرەك اشقان جۇپار سامالى جەلپىپ تۇرعان راحات كەز.
سىدىق كەلىسىمەن ءوزىنىڭ دوستارىن تاۋىپ الدى. كۇنى كەشە عانا ءوزى وقىعان كينواكتەر مەكتەبىنىڭ ەسكى جاتاقحاناسى كوزىنە سونداي ىستىق... سول جىلداردىڭ ءار ساعاتى، ءار كۇنى، ءار وقيعاسى، ءتۇپ-تۇگەل ەسىندە. بىرگە وقىعان قۋات ابۋسەيىتوۆ پەن وراز ابىشەۆ سىدىقپەن سىرالعى دوس، كوڭىلى جاقىن جايساڭ جىگىتتەر ەدى. ۇشەۋى ساعىنىسا شۇيىركەلەستى.
- قانە، كومپوزيتورىم، قورجىنىڭدى اش، كورەيىك. اۋىلدان ءان اكەلدىڭ بە، الدە قۇرت-ىرىمشىك اكەلدىڭ بە؟ - دەپ، وراز دا كيلىگە كەتتى.
سىدىق ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردى.
- جيىرما سەگىز ءان، - دەدى جايمەن عانا.
- ءا-ءھا، قورجىننىڭ ءبىر باسىندا ون ءتورت، ەكىنشى باسىندا ون ءتورت ءان. مۇنىڭ ءبارىن قاشان، قاي جەردە، قايتىپ جازدىڭ؟ ءوزىمىز وسىنشاما ءان جازساق، حانعا سالەم بەرمەس ەك، ال، سەن بولساڭ... ەل كوشسە دە قوزعالا قويمايتىن بەتحوۆەنىم، باياعى نىپ-نىعىز قالپىڭ. ەش وزگەرىس جوق. «ىشىمدەگىنى تاپ» دەيسىڭ دە تىمىرايىپ تۇراسىڭ. قانە، سويلە! ايت ءبارىن!
ءار اندە سىدىق ءار ءتۇرلى حال كەشىپتى. ءبىر ءانى ءبىر انىنە ۇقسامايدى. جەكە-جەكە مۇسىندەلىپ، قۇيىلىپ تۇسكەن ءبىر وبراز. كەزەك وزدەرىنە تانىس «جارق ەتپەسكە» كەلگەندە سىدىقتى تۇنجىر وي باستى. قۋات پەن ورازدا ءۇن جوق. كۇرسىنىس لەبى سەزىلدى. الدەن سوڭ سىدىق: «ال، نە دەيسىڭدەر؟» دەگەندەي قۋات پەن ورازعا ءۇنسىز عانا بۇرىلدى...
سىدىق ەكى دوسىنىڭ جەلەپ-جەبەگەن قولپاشىنا كادىمگىدەي جەلپىنىپ، ءجۇزى الابۇرتىپ: - كەتتىك! - دەدى، قۋات پەن ورازدى كوزىمەن ءۇيىرىپ.
- قايدا؟ - دەدى، جىمىڭ ەتكەن قۋات.
- رەستورانعا! - دەدى، سىدىق.
* * *
سىدىق ەرتەڭىندە ءاپ-ادەمى كيىنىپ الىپ، ونەر جونىندەگى كوميتەتكە كەلدى. توراعاسى ماسكەۋگە سەسسياعا كەتىپتى. ورىنباسارى ايتاش جۇبانىشاليەۆتىڭ كابينەتىنە كىردى. قاسىندا ءبىر كىسى وتىر. سىدىق شىرامىتتى. اقىن نىعمەت بايمۇحامەدوۆ! جۇبانىشاليەۆ سىدىقتى جىلى ءىلتيپاتپەن باۋراي سويلەدى:
- ءيا، ىنىشەك، نە شارۋامەن كەلدىڭ؟
- اندەرىم بار ەدى.
- اندەر؟
جۇبانىشاليەۆ ويلانىپ قالدى. سىدىققا سۇزىلە قاراعان كۇيى: - كومپوزيتورلار وداعىن بىلەسىڭ بە؟ - دەدى، سەلقوس قانا.
- بىلەم.
- سوندا بارعانىڭ...
وسى كەزدە تەلەفون شىلدىر ەتە قالدى. جۇبانىشاليەۆ تۇتقانى كوتەردى دە: - مەن قازىر... مينيستر شاقىرىپ جاتىر - دەپ، شىعا جونەلدى.
سىدىق ءسال قوبالجىعانداي بوپ، قيپاقتاپ ەدى، بىراق، ءسوز اقىرىن كۇتتى. ەكى كوزى بايمۇحامەدوۆتە. ول الدىنداعى قاعازعا ءشۇيىلىپ، باسىن كوتەرەر ەمەس. سىدىق انىق تانىدى. ءوزى سۇيەتىن كەيبىر ءاندەردىڭ ءسوزىن وسى بايمۇحامەدوۆ جازعان ەدى. سەرگەك ويى ءاپ-ساتتە ءبار-ءبارىن كوز الدىنا اكەلدى. بايمۇحامەدوۆ سول كەزدەردە باسقا اقىنداردان گورى كومپوزيتورلار قاۋىمىنا ابدەن ەتەنە بوپ كەتكەن ەدى. «مەنمىن» دەگەن اقىندار بايمۇحامەدوۆتى مەنسىنبەيتىن-ءدى. ونى اقىندار ساناتىنا قوسپايتىن دا. ال، كومپوزيتورلاردىڭ ءان-رومانستارىنا سول «مىقتىمىز» دەيتىن اقىنداردىڭ كوبى ءسوز جازا المايتىن-دى. ولار سول ءمىنىن ەشۋاقىتتا مويىندامايتىن-دى. اقىندىق ەگويزم! ءوزىمشىل اقىنداردىڭ ايىقپايتىن ەسكى دەرتى! بايمۇحامەدوۆتىڭ ولاردان اقىندىق بولمىسى مۇلدە بولەك. سىرلى سەزىمدى، سىنىق مىنەزدى، جۇمساق جان.
سىدىق ءوزى قۇرالپى تالاپتى جاستارمەن سول جينالىستارعا قىزىعىپ باراتىن ەدى. نىعمەت بايمۇحامەدوۆتى سودان بىلەدى. ەندى، مىنە، بۇل كىسى وسى كوميتەتتە ادەبي قىزمەتكەر ەكەن. ونىڭ يبالى جۇزىنە جۇرەگى جىلىپ قويا بەردى.
ءوستىپ وتىرعاندا جۇبانىشاليەۆ كەلە قالدى. ول سىدىققا قاراعان دا جوق، الدىنداعى قاعازدارىن اۋدارىستىرىپ، وزىمەن-ءوزى بوپ كەتتى. سىدىق ىشتەي تىپىرشىدى.
- مەن ءسىزدى كۇتىپ وتىرمىن، اعاي.
جۇبانىشاليەۆ پەن بايمۇحامەدوۆ سىدىققا جالت قارادى. ءسويتتى دە: «نە دەۋىمىز كەرەك؟» دەگەندەي ەكەۋى ءبىر-بىرىنە ءۇنسىز تەسىلىپ، كوزدەرىمەن ۇعىستى.
- قاي جەردەن كەلدىڭ؟ - دەدى، جۇبانىشاليەۆ سىدىقتىڭ باس-اياعىنا كوز جۇگىرتىپ.
- جامبىلدان، - دەدى سىدىق، اقىرىن عانا.
- قايدا وقىدىڭ؟
- كينواكتەر مەكتەبىن ءبىتىردىم.
- انە، پيانينو... اندەرىڭدى ەپتەپ ايتىپ كورشى، شىراعىم، - دەدى، جۇبانىشاليەۆ ۇنىنەن جىلى لەبىز سەزىلىپ.
سىدىق ورنىنان لىپ تۇرىپ، ەسىك جاق بۇرىشتاعى قارا پيانينوعا وتىردى دا ءا دەگەننەن «جارق ەتپەستىڭ» باياۋ سىزداعان اككوردتارىن الا باستادى. ەش قىسىلماي، ويلى سەزىممەن مامىرلاتا ءۇن قوستى. ءبىر شۋماعى بىتە بەرگەندە: - ەندى باسقا ءبىر ءاندى، - دەدى بايمۇحامەدوۆ.
سىدىق ىركىلگەن جوق، «ساعىندىم-اۋ» دەگەن ءانىن اشىق ۇنمەن سىزىلتتى.
«تاعى بىرەۋىن،.. تاعى... تاعى بىرەۋىن...» سىدىق ەڭ سوڭىن «وزگەگە كوڭىلىم تويارسىڭمەن» ءبىتىردى.
جۇبانىشاليەۆ پەن بايمۇحامەدوۆ سىدىققا ايالى كوزبەن كۇلىمسىرەي قارادى.
- شىراعىم، قابىلداۋ بولمەسىنە شىعا تۇرشى، قازىر شاقىرامىز... كەتىپ قالما، - دەدى جۇبانىشاليەۆ.
ءبىر كەزدە نىعمەت ەسىكتى اشىپ، سىدىققا ىم قاقتى.
سىدىق كابينەتكە قايتا كىرگەندە جۇبانىشاليەۆ: - شىراعىم، ەرتەڭ ساعات ءۇش كەزىندە ءاندەرىڭدى كوركەمدىك كەڭەستىڭ ماجىلىسىنە كورسەتەتىن بولدىق. ورىندايتىن انشىلەرىڭ بولسا، ولاردى دا الا كەل. بولماسا ءوزىڭ-اق ايتىپ بەرەسىڭ. داۋىسىڭ دا جاقسى ەكەن. ەرتەڭ ءماجىلىس كەزىندە وزىڭە كەزەك كەلگەندە ەش قىسىلما. سەن بىزگە جاپ-جاقسى ءان اكەلدىڭ. اندەرىڭدى «جارق ەتپەستەن» باستا. وسىنى ۇمىتپا، شىراعىم، - دەپ ول سوڭعى ءسوزىن شەگەلەپ ايتتى.
سىدىق جۇرەگى ءلۇپ-ءلۇپ ەتىپ، ىزەتپەن قوشتاسىپ، شىعىپ كەتتى. كوڭىلى كول-داريا. اسقاقتاعان الاتاۋدان ەسكەن جۇپار سامالعا كوكىرەگىن توسىپ، الماتىنىڭ الۋان گۇلى اياعىنا ورالىپ جاتقانداي كوشەدە كوڭىلى تاسىپ، شالقىپ كەلە جاتتى.
* * *
ەرتەڭىندە كوركەمدىك كەڭەستىڭ ءماجىلىسى كوميتەتتىڭ كەڭ زالىندا باستالدى. سىدىق زالدىڭ سوڭعى قاتارىندا جەكە وتىردى. ماجىلىسكە ون بەس-ون التى ادام قاتىستى. سولاردىڭ ىشىنەن سىدىق كۇلاش بايسەيىتوۆا، ەۆگەني برۋسيلوۆسكي، باقىتجان بايقاداموۆتى عانا تانىدى. ءبىراز شىعارما تالقىلانىپ بولعان سوڭ ەڭ سوڭىندا جۇبانىشاليەۆ: - جولداستار، كەشە... مىنە، ورتالارىڭىزدا وتىر، سىدىق مۇحامەدجانوۆ ەسىمدى مەلوديست جىگىت ءبىراز ءان-رومانستارىن كورسەتىپ ەدى، بىزگە جاپ-جاقسى تىڭ دۇنيە بوپ كورىندى. مىنە، نوتالارى. اندەرىن ءوزى ورىنداپ بەرەدى. قانە، سىدىق شىراعىم، - دەدى.
وتىرعان جاندار: «بۇل كىم ەدى؟» دەگەندەي قوزعالاقتاپ قالدى. سىدىق قيپاقتاپ، ءوزىن قايدا قويارىن بىلمەدى. ورنىنان قىمسىنا تۇرىپ، تۇلا بويىندا ءدىرىل بار، پيانينوعا جۇرەكسىنىپ كەپ وتىردى.
- مولودوي چەلوۆەك، ۆى وتكۋدا پريەحالي؟ - دەدى، برۋسيلوۆسكي سىدىققا ويلانا قاراپ.
سىدىق: - يز دجامبۋلا، - دەدى.
- حوروشو. پوسلۋشاەم - دەپ، برۋسيلوۆسكي نوتالارعا قايتا ءۇڭىلدى.
سىدىق «جارق ەتپەستەن» باستادى. العاشقى بەس تاكتى - «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم...» بەينەبىر وپەراداعى اۋىر سازدى اريا سەكىلدى جۇرەك سىزداتىپ، تىم تەرەڭنەن... كوز جەتپەس شىڭىراۋدان تارتىلعانداي مىعىم كۇش، زور قۋاتپەن قاپالى جۇرەكتىڭ لەبىن سەزدىردى. سىدىق پيانينو كلاۆيشىنا تونە ءتۇسىپ، بەيوپا ماحابباتتىڭ قۇسالى زارىن شىم-شىمداپ شىمىرلاتتى.
جۇبانىشاليەۆ وتىرعان جاندارعا قىدىرتا كوز سالىپ ەدى، ءبار-ءبارى تىم-تىرىس، تۇنجىراپ ويعا شومعان. بىرەۋ كۇرسىندى. بىرەۋلەرى ويلارىنا نە تۇسكەنىن كىم ءبىلسىن، كوڭىلدەرى قۇلازىپ، تەرەزەدەن بۇلتسىز كوك اسپانعا تەلمىرە قادالدى. «جارق ەتپەس...» قايىرمادا جۇرەك نالاسىن بيىكتەتە كوتەرىپ، شەكسىزدىككە شارىقتاتا جۇتىلدىرىپ، قاناتى تالعان قىرانداي، تالماۋسىراپ بارىپ ءبىتتى.
برۋسيلوۆسكي الدىندا جاتقان «جارق ەتپەستىڭ» نوتاسىنا «بايعالي دوسىمجانوۆقا!» دەپ جازدى.
ودان سوڭ «جان ساۋلەم»، «اقماڭداي»، «ساعىندىم-اۋ» دەگەن اندەرىن ايتىپ ەدى، ولاردىڭ نوتاسىن كۇلاش ىرىكتەپ الدى.
«وزگەگە كوڭىلىم تويارسىڭدى» جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ پەن بەكەن جىلىسباەۆقا، تاعى ءبىر ويلى ءاندەرىن ريشات ابدۋللينگە، قالعانىن باسقا دا ءانشىلەرگە ءبولىپ، نوتا قاعازىنىڭ شەكەسىنە ولاردىڭ اتى-ءجونىن جازىپ وتىرعان برۋسيلوۆسكي: - ۋديۆيتەلنو... ۆسە نا مەستە. ۆسە لوگيچنو! كاكايا سۆوەوبرازنايا مەلوديا! سامىي گلاۆنىي نارودنىي كولوريت... كولوريت! گايدن نە زريا پيسال، چتو ۆسيا پرەلەست مۋزىكي زاكليۋچايۋتسيا ۆ مەلودي... پروستايا مەلوديا! ناپريمەر، كوگدا يا ۆ وپەرە «ەرتارگىن» يسپولزوۆال پەسنيۋ «ەليم-اي»... ۆسەگو دۆە ستروكي مەلودي، ا كاكايا موشش، دۋح، سيلا ەتوي پروستوي پەسني. چتو حوروشو، پەسني ي رومانسى ەتوگو مولودوگو چەلوۆەكا، ەششە راز گوۆوريۋ، وچەن، داجە وچەن مەلوديچنى! چتو ينتەرەسنو، كاك-بۋدتو سام اباي سوچينيل ەتوت ۆولنۋيۋششي رومانس! زامەچاتەلنو! - دەگەن ءسوزدى اعىل-تەگىل اقىندىق سەزىممەن تەبىرەنىپ ايتتى.
كەي شىعارماعا بىردەن بەرىلە بەرمەيتىن تاككاپپار سەزىمدى برۋسيلوۆسكيدىڭ تولعانىستى ويى ەندى-ەندى ايتىلاتىن پىكىرلەردىڭ تيەگىن اعىتتى:
- سەزىمگە باي اندەر. ويى جيناقى، ءارى تەرەڭ. ەۆگەني گريگورەۆيچ ايتقانداي، اعىلىپ جاتقان مەلوديا. «حورلانعا» قالاي ۇيىساق، «جارق ەتپەستە» ءدال سونداي حال كەشەسىڭ. «اباي جولى» رومانىنداعى اباي مەن توعجاننىڭ سول ءبىر سوڭعى جۇزدەسۋى كوز الدىمىزعا كەلگەنىن قاراڭىز. ءبىزدىڭ توبىقتى ەلىندە ابايدىڭ ءوز «جارق ەتپەسى» ايتىلاتىن-دى. كەلە-كەلە ول مۇلدە ۇمىتىلدى. ونى بىلەتىن جاندار بۇگىندە و دۇنيەلىك. ال، مىنا «جارق ەتپەس» سول «جارق ەتپەستى» تىرىلتكەندەي بولدى. جاپ-جاس جىگىتتىڭ تولعانىسى - ابايدىڭ ءوز تولعانىسى! - دەدى، كۇلاش بايسەيىتوۆا.
- مەلوديست جىگىتتىڭ داۋىسى تەنور ەكەن. «جارق ەتپەس» تەنور بىتكەننىڭ ارمانى بولاتىن كەڭ تىنىستى رومانس، - دەدى، باقىتجان بايقاداموۆ.
- كەيبىر اندەرىنىڭ ءسوزىن ءوزى جازعان ەكەن، كوركەمدىگى سولعىنداۋ. جاڭا ءسوز جازدىرۋ كەرەك، - دەپ، نىعمەت بايمۇحامەدوۆ ءوز ويىن كەلتە قايىردى.
- وسى پىكىردى مەن دە قولدايمىن، - دەدى، ايتاش جۇبانىشاليەۆ.
برۋسيلوۆسكي: - باحا، تى ەششە چتو تو حوچەش سكازات؟ گوۆوري،- دەدى، مىرس ەتىپ.
بۇرىن مۇنداي ماجىلىستە ەلدەن ەرەك ءاي-شايعا قاراماي قايتا-قايتا سىلكىنە سويلەيتىن بايقاداموۆ الگى ءبىر سوزىنەن كەيىن ءۇنسىز وتىرعان-دى. برۋسيلوۆسكيدىڭ مىنا ءسوزى تۇرتكى بولدى، بايقاداموۆ ۇيقىسىنان وقىس ويانعان جانشا بەتىن ۋقالاپ: - مەنىڭ پىكىرىم - وسى ءان-رومانستاردىڭ ءبارىن قابىلداۋىمىز كەرەك. ءان مەن ولەڭگە سىناي قارايتىن اباي: «تەپ-تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى» دەمەپ پە ەدى، بۇل جىگىتتىڭ ءان-رومانستارى مەنى ەرىكسىز ويلاندىرىپ، بۋىپ تاستادى. مەن وسى كۇنگە دەيىن «جارق ەتپەستەي» ءبىر ويلى دۇنيە جازباپپىن. جەر مەن كوكتىڭ اراسىندا جەلپىلدەپ ءجۇرىپ، جەڭىل مۋزىكاعا بەرىلىپپىن. ەۆگەني گريگورەۆيچتىڭ باعاسىنان ارتىق ءبىز نە دەۋىمىز كەرەك؟! - دەدى، ساسقالاقتاي كۇلىمسىرەپ.
كۇلاش: - ءىنىم، ءانشىنىڭ داۋىس اپپاراتىنىڭ قانداي مۇمكىندىگى بارىن جاقسى سەزىنەدى ەكەنسىڭ. ياعني، ءار جازعان ءانىڭ ادامنىڭ جان-جۇرەگىنە ۇيالاي كەتەدى دەگەن ءسوز. ءۇي-تۇرمىسىڭ، جاعدايىڭ ءۇيلەسىپ جاتسا وقىعانىڭ ءجون، - دەدى، مەيىرلى جۇزبەن.
- وقيمىن، كۇلاش، اپاي! الماتىعا سول ءۇشىن قايتا ورالدىم، - دەپ، سىدىق ەلپىلدەي سويلەدى، قوبالجۋى باسىلعانداي بوپ.
- وقىتامىز، - دەدى، برۋسيلوۆسكي، - «جارق ەتپەستەي» رومانستى جازعان كومپوزيتوردىڭ تاعدىرىنا جەڭىل-جەلپى قاراۋ بولماس، تەگى. مەن وزىمە شىن ىقىلاسپەن شاكىرت ەتۋگە ءازىرمىن!
سول كۇننەن باستاپ، وزگە-وزگەنى بىلاي قويعاندا، «مەن ءبىر جۇمباق اداممىن، ونى دا ويلا!» دەپ، ءبىر ءسۇيىنىپ، مىڭ كۇيىنگەن ابايدىڭ جان دۇنيەسىنە ەركىن ەنگەن ءبىر عانا «جارق ەتپەسى» سىدىق مۇحامەدجانوۆقا ءوز ءومىرىنىڭ شولپان جۇلدىزىنداي جارقىراپ، الدا كەزدەسەر ساتتىلىك پەن ءساتسىزدىككە نىق سەنىممەن قادام باسۋعا قۋات بەردى.
* * *
ءومىر ءوز اۋەنىمەن ءوتىپ جاتتى.
سىدىق ءوز تاعدىرىنا ويلى كوزبەن قارادى. «كومپوزيتور بولام» دەگەن ماقساتى ونى تۇرمىس تاۋقىمەتىنىڭ بارىنە كوندىردى. تياناقتى ءبىلىم الۋ ءۇشىن ول الماتىنىڭ مۋزىكا ۋچيليششەسىنە ءتۇسىپ، ونى ۇزدىك ءبىتىردى.
1957 جىلى قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتىك كونسەرۆاتوريادا پروفەسسور ەۆگەني گريگورەۆيچ برۋسيلوۆسكيدىڭ كومپوزيتورلىق كلاسىندا وقىپ، ونى دا ۇزدىك ءبىتىرىپ شىقتى.
كەلە-كەلە سىدىق مۇحامەدجانوۆ كوپ جانرلى تاڭعاجايىپ شىعارمالارىمەن قازاق مۋزىكاسىنىڭ اتاقتى كوريفەيلەرىنىڭ ءبىرى عانا ەمەس، بىرەگەيىنە اينالدى. برۋسيلوۆسكي ءوزىنىڭ ءشاكىرتتەرى: مۇقان تولەباەۆتىڭ «ءبىرجان-سارا» وپەراسىنا، باقىتجان بايقاداموۆتىڭ حورعا ارنالعان شىعارمالارىنا، قاپان ءمۋسيننىڭ «سيمفونياسىنا»، ناعىم مەڭدىعاليەۆتىڭ «ءبىرىنشى كونتسەرتىنە»، مىنە، وسى تۋىندىلارعا قالاي شاتتانسا، سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ كۇللى شىعارماسىنا تاڭعالا، تابىنا قارادى.
ءبىر كەزدەردە «جارق ەتپەسپەن» جارق ەتە تۇسكەن سىدىق مۇحامەدجانوۆتىڭ كۇندەردىڭ-كۇنىندە قازاق مۋزىكا تاريحىندا ۇلتتىق ماقتانىشقا اينالىپ، ءوزى سياقتى ۇلى كومپوزيتور بولاتىنىن ساۋەگەيلىكپەن ءبىلىپتى، ۇلى ۇستازى-برۋسيلوۆسكي!
ءىليا جاقانوۆ.
اۆتور تۋرالى انىقتاما
قازاققا «جايلاۋكول كەشتەرى»، «ەدىل مەن جايىق» سياقتى جانىڭدى جۇمساق سازىمەن جەلپيتىن ليريكالىق اندەرىمەن تانىمال كومپوزيتور، پۋبليتسيست-جازۋشى، گازەتىمىزدىڭ بەلسەندى اۆتورى ءىليا جاقانوۆتى جۇرت مۇنان بولەك ءبىرجان سال، ۇكىلى ىبىراي، اقان سەرى، جاياۋ مۇسا، ەستاي ءانشى، ءمادي، مايرا، بالۋان شولاق سىندى سال-سەرىلەر مەن ءانشى-سازگەرلەردىڭ شىعارماشىلىق بەينەسىن كەسكىندەگەن عۇمىرنامالىق تۋىندىلارى ءۇشىن دە شەكسىز قۇرمەت تۇتادى. قازاق ۇلتتىق مۋزىكا ونەرىندە وشپەس مۇرا قالدىرعان م.تولەباەۆ، س.مۇحامەدجانوۆ، ل.حاميدي، ب.بايقاداموۆ، ج.وماروۆا سياقتى ءبىرتالاي تۇلعانىڭ ونەردەگى ءتۇر-تۇرپاتى زەرتتەۋشى ءىليانىڭ ارقاسىندا رياسىز باياندالىپ، تاريحي شەجىرەگە اينالعانى تاعى شىندىق. سوڭعى ۋاقىتتا كومپوزيتوردىڭ جۇرت بىلمەيتىن جانە ءبىر قىرى تۋرالى ايتىلىپ ءجۇر. مۋزىكا ونەرىنە كەلۋىنە بىردەن-ءبىر سەبەپ بولعان بۇل كاسىپ قىلقالام ونەرى دەسەك، ىلەكەڭنىڭ ءتۇرلى تاقىرىپقا سالعان مۇنداي تۋىندىلارى بۇگىندە قىرىقتان اسىپ جىعىلاتىن كورىنەدى. قىرى مەن سىرى تىلسىمنان وي ورگىزەتىن جان تۋرالى جاي اڭگىمە قوزعاپ وتىرعان جوقپىز. بيىل - مەرەيتويى. وسى قۋانىشىنا ورتاقتاسىپ، ءبىز دە بۇگىن توي يەسىن قۇتتىقتايمىز!
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى
