2021 جىلدىڭ 16 ءساۋىرى كۇنى حالىقارالىق ەسكەرتكىشتەر مەن تاريحي ورىنداردى قورعاۋ كۇنىنە وراي «ەسىك» قورىق-مۋزەيىندە وسىنداي اتپەن كورمەنىڭ اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارناپ اشىلعان اتالمىش كورمەدە ۇلى دالانى دۇبىرلەتكەن سالت اتتىلىق تاريحىنا تەرەڭ بويلاي كەلە اتقا ءمىنۋ مادەنيەتى بىزگە ءھام الەم حالقىنا، الەمدىك وركەنيەتكە قانداي ۇلەس قوستى دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە تىرىستى. سەبەبى جىلقىنى العاش قولعا ۇيرەتكەن ورىن ۇلى دالا ەكەنى بۇگىندە بارىنە بەلگىلى شىعار.

ادامزات وسىعان دەيىنگى تاريحىندا جىلقىنىڭ ءرولى وتە جوعارى بولدى. جىلقىنى  قولعا ۇيرەتۋ ادامزاتقا نە بەردى؟ ەڭ ءبىرىنشى ادامزات بالاسى وسىنىڭ ارقاسىندا ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى باعىندىردى. كوشپەندىلەر الەمى ەرەكشە قۇدىرەتكە يە بولىپ، الەمگە بيلىك جۇرگىزدى. ادامزات يگىلىگىنە قىزمەت ەتكەن ات ابزەلدەرى، ات ءۇستى سوعىسقا ىڭعايلى قارۋ-جاراقتار، كيىم-كەشەكتەر، جىلقىدان دايىندالاتىن ەت جانە ءسۇت ونىمدەرى، ەمدىك-شيپالى زاتتار، تەرىسى، سۇيەگى مەن قىلىنان جاسالاتىن ءتۇرلى قۇرال-جابدىقتار، جىلقى ارقىلى ىسكە اساتىن سان ءتۇرلى سوعىس ستراتەگيالارى، ءداستۇرلى ات سپورتى – بايگە، اۋدارىسپاق، قىز قۋ، كوكپار، تەڭگە ءىلۋ جانە ت.ب. سپورت تۇرلەرى، ەجەلگى زامانداعى جەتىلگەن تەحنيكا – ات اربا، ءداستۇرلى ونەردىڭ بيىك شىڭى – اتبەگىلىك، سىنشىلىق ونەر دۇنيەگە كەلدى. جىلقىنىڭ ارقاسىندا ۇلى دالادا الەمدەگى ەڭ العاشقى شۇعىل ارەكەت ەتەتىن اتتى اسكەر پايدا بولدى. جىلقى الەم ميفولوگياسىنا دا اسەر ەتىپ، كەنتاۆر، قاناتتى پىراق، قازاق ميفولوگياسىندا سۋىن جىلقى سىندى ميفولوگيالىق جانۋارلار كەيىنگە ميراس بوپ جەتتى. قازاق حالقىندا جىلقى تاۋار-اقشا اينالىمىنىڭ دا نەگىزگى ولشەۋىشى رەتىندە قابىلداندى. ەردىڭ قۇنى دا، ايىپ-انجى دا كوبىنە جىلقى ارقىلى ەسەپتەلدى. جىلقىنىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعى سونداي بۇگىنگى كۇنى كولىك قۋاتىنىڭ قوزعالتقىشى دا ات كۇشىمەن ەسەپتەلەدى.

كورمەدە قازاق حالقىنىڭ جىلقىشىلىق تۇرمىسىنا ارنالعان بولىمىندە كەلۋشىلەر جىلقى تاريحى، جىلقىنىڭ دامۋ ەۆوليۋتسياسى، ات ابزەلدەرىمەن تانىسسا، بالالارعا ارنالعان بولىمىندە جىلقى مۇشەلەرىن قۇراستىراتىن جانە قازىققا ارقاندى بايلاۋ ادىستەرىنە ۇيرەتەتىن بۇرىش جاساقتالدى.

كورمە قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى «ەسىك» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيى، «بوتاي» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيى، الماتى وبلىستىق «ۇستا داركەمباي شوقپارۇلى» ۇلتتىق قولونەر مۋزەيىنىڭ جادىگەرلەرى نەگىزىندە جابدىقتالدى.

كورمەنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا ەلىمىزدەگى پاندەميالىق جاعدايعا بايلانىستى شاعىن قۇرامدا «بوتاي» مۋزەي- عىلىمي-قور جۇمىسى جانە ەكسكۋرسيالىق قىزمەت كورسەتۋ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى – اميروۆا سابينا كارىمقىزى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ڭ تاريح، ارحەولوگيا، ەتنولوگيا جانە مۋزەولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، ت.ع.ك. – وماروۆ عاني قاليحانۇلى، كافەدرانىڭ اعا وقىتۋشىسى – بەسەتاەۆ باۋىرجان بەركانۇلى، «ۇستا داركەمباي شوقپارۇلى» مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى – داۋلەت داركەمبايۇلى شوقپاروۆ قاتىستى.

اتقا ءمىنۋ مادەنيەتىنىڭ تاريحىنان جان-جاقتى حابار بەرەتىن كورمە «ەسىك» قورىق-مۋزەيىندە ءبىراز ۋاقىت بويى قىزمەت كورسەتەدى. كورمەنىڭ اۆتورى – قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى، «ەسىك» قورىق-مۋزەيىنىڭ باس سۋرەتشىسى – د.بەكتەمىروۆ.

Abai.kz