2021 jyldyng 16 sәuiri kýni Halyqaralyq eskertkishter men tarihy oryndardy qorghau kýnine oray «Esik» qoryq-muzeyinde osynday atpen kórmening ashylu saltanaty ótti. Qazaqstan Respublikasynyng 30 jyldyghyna arnap ashylghan atalmysh kórmede Úly dalany dýbirletken salt attylyq tarihyna tereng boylay kele atqa minu mәdeniyeti bizge hәm әlem halqyna, әlemdik órkeniyetke qanday ýles qosty degen súraqqa jauap beruge tyrysty. Sebebi jylqyny alghash qolgha ýiretken oryn Úly dala ekeni býginde bәrine belgili shyghar.

Adamzat osyghan deyingi tarihynda jylqynyng róli óte joghary boldy. Jylqyny  qolgha ýiretu adamzatqa ne berdi? Eng birinshi adamzat balasy osynyng arqasynda uaqyt pen kenistikti baghyndyrdy. Kóshpendiler әlemi erekshe qúdiretke ie bolyp, әlemge biylik jýrgizdi. Adamzat iygiligine qyzmet etken at әbzelderi, at ýsti soghysqa ynghayly qaru-jaraqtar, kiyim-keshekter, jylqydan dayyndalatyn et jәne sýt ónimderi, emdik-shipaly zattar, terisi, sýiegi men qylynan jasalatyn týrli qúral-jabdyqtar, jylqy arqyly iske asatyn san týrli soghys strategiyalary, dәstýrli at sporty – bәige, audaryspaq, qyz quu, kókpar, tenge ilu jәne t.b. sport týrleri, ejelgi zamandaghy jetilgen tehnika – at arba, dәstýrli ónerding biyik shyny – atbegilik, synshylyq óner dýniyege keldi. Jylqynyng arqasynda Úly dalada әlemdegi eng alghashqy shúghyl әreket etetin atty әsker payda boldy. Jylqy әlem mifologiyasyna da әser etip, kentavr, qanatty pyraq, qazaq mifologiyasynda suyn jylqy syndy mifologiyalyq januarlar keyinge miras bop jetti. Qazaq halqynda jylqy tauar-aqsha ainalymynyng da negizgi ólsheuishi retinde qabyldandy. Erding qúny da, aiyp-anjy da kóbine jylqy arqyly esepteldi. Jylqynyng adam ómirindegi manyzdylyghy sonday býgingi kýni kólik quatynyng qozghaltqyshy da at kýshimen esepteledi.

Kórmede qazaq halqynyng jylqyshylyq túrmysyna arnalghan bóliminde kelushiler jylqy tarihy, jylqynyng damu evolusiyasy, at әbzelderimen tanyssa, balalargha arnalghan bóliminde jylqy mýshelerin qúrastyratyn jәne qazyqqa arqandy baylau әdisterine ýiretetin búrysh jasaqtaldy.

Kórme QR Mәdeniyet jәne sport ministrligi «Esik» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-muzeyi, «Botay» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-muzeyi, Almaty oblystyq «Ústa Dәrkembay Shoqparúly» últtyq qolóner muzeyining jәdigerleri negizinde jabdyqtaldy.

Kórmening ashylu saltanatyna elimizdegi pandemiyalyq jaghdaygha baylanysty shaghyn qúramda «Botay» muzey- ghylymiy-qor júmysy jәne ekskursiyalyq qyzmet kórsetu bólimining jetekshisi – Amirova Sabina Kәrimqyzy, әl-Faraby atyndaghy QazÚU-ng Tariyh, arheologiya, etnologiya jәne muzeologiya kafedrasynyng dosenti, t.gh.k. – Omarov Ghany Qalihanúly, kafedranyng agha oqytushysy – Besetaev Bauyrjan Berkanúly, «Ústa Dәrkembay Shoqparúly» muzeyining diyrektory – Dәulet Dәrkembayúly Shoqparov qatysty.

Atqa minu mәdeniyetining tarihynan jan-jaqty habar beretin kórme «Esik» qoryq-muzeyinde biraz uaqyt boyy qyzmet kórsetedi. Kórmening avtory – Qazaqstan Suretshiler odaghynyng mýshesi, «Esik» qoryq-muzeyining bas suretshisi – D.Bektemirov.

Abai.kz