وتكەن جىلدىڭ تامىز ايىندا جولىمىز ءتۇسىپ وتباسىمىزبەن قازاقستانعا تۋىسشىلاي باردىم. الماتى ىرگەسىندەگى رايىمبەك اۋىلىندا تۇراتىن بالدىزىم امانتاي اۋىلداس اعارتۋشى اعامىز كادىردىڭ ۇيىندە ارقا-جارقا اڭگىمە دۇكەنىن قۇردىق. ەرتەسى قۇجاتتارىمىزدى كوشى-قون پوليتسياسىنا تىركەپ العان سوڭ ەندىگى جۇمىس الماتى قالاسىنىڭ كورىكتى جەرلەرىن قىدىرىپ، تاماشالاۋ بولدى.

جاسىل ورمانمەن كومكەرىلگەن بايىرعى قالا الماتى ءبىزدى بىردەن باۋراپ اكەتتى. كەزىندە تالاي اقىندى وزىنە تامساندىرعان، عاشىق قىلعان، جىرلارىنا ارقاۋ بولعان بۇل ارۋ قالانىڭ كوركىنە ءبىز دە تامسانىپ، تاڭداي قاعىستىق. تۇستىكتە بويىن تىك ۇستاعان، اق باستى قارت الاتاۋ تۇر. قالا جولدارىنداعى كولىكتەر ءيىن تىرەسەدى. وتە-موتە الەۋمەتتىك ورىنداردا ادامداردىڭ سىبىرعا جاقىن سويلەسۋى، قوعامدىق كولىكتەردە ۇلكەندەرگە جاستاردىڭ قارعىپ تۇرىپ ورىن بەرۋى، سىرتتان كەلگەن بىزگە ءبىرتۇرلى جىلى سەزىم باعىشتادى. ال قالانىڭ كەشكى كورنىسىن ايتىپ-سۇرا ما،  الەم-جالەم، كوشە شىراقتارى كوزدىڭ جاۋىن الادى. ەرىكسىزدەن اسپانداعى قالىڭ جۇلدىز الماتىعا كەشكى قوناقاسىعا كەلگەن بە دەپ قالاسىڭ.

ءبىز الماتى قالاسىندا ءبىراز باسىلىمدا جۋرناليست، ءبولىم رەداكتورى بولىپ جۇمىس جاساعان، قىتايدىڭ جوعارى وقۋ ورنىندا بەس جىل بىرگە وقىعان ساباقتاسىم ءالىمجان ءاشىمۇلىنىڭ باستاۋىندا كوكتوبە، كوكبازار، رەسپۋبليكا الاڭى، رەسپۋبليكا سارايى، قر ۇلتتىق مۇراجايى، قازاقستان عالىمدار ءۇيى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى، اۋەزوۆ پەن اباي اتىنداعى تەاتر، اربات، سۋم، مەدەۋ دەيسىڭ  بە، اتى بەلگىلى كورىكتى جەرلەردىڭ ءبىرتالايىنا بارىپ، كوزايىم  بولدىق. سوڭىندا قىتايدان اڭساپ كەلگەن ءبىر بۇيىمتايىم ەسىمە ءتۇسىپ، الىمجانعا:

– الەكە، كەشەدەن بەرى بىزگە سەرىك بولىپ كوپ جەردى كورسەتتىڭ، كورسەتىپ قانا قويماي ونىڭ تاريحى مەن ەرەكشەلىگى تۋرالى قىسقاشا ماعلۇمات تا بەردىڭ. مەن ساعان وتباسىمنىڭ اتىنان كوپ راقمەت ايتامىن! ەندى ساعان ايتار ءبىر ءوتىنىشىم بار، قايتسەڭ دە اقىن جاركەن بودەشكە مەنى جولىقتىر. ەلگە بارعاندا ايتا جۇرەيىن، – دەپ تاعى ءبىر جۇمىستىڭ شەتىن بۇلك ەتكىزىپ ەدىم،  ءالىمجان دا قارسى بولعان  جوق.

– ساعي، سەن الماتىعا كۇندە كەلىپ جاتقان جوقسىڭ عوي، جارايدى. بىراق مەن ول كىسىنىڭ مەكەن-جايىن بىلمەيدى ەكەنمىن، ونىڭ ۇستىنە تەلەفون ءنومىرى دە مەندە جوق. سوندا دا ءبىر مۇمكىندىك قاراستىرىپ كورەيىن. سول ءۇشىن الدىمەن جازۋشىلار وداعىنا بارىپ ول كىسىنىڭ مەكەن-جايىن الايىق، – دەدى.  سول كۇنى كۇن جەكسەنبى بولاتىن، سودان الاڭداعان مەن دەگبىرسىزدەنىپ:

– الەكە، بۇگىن كۇن جەكسەنبى عوي، جازۋشىلار وداعىنا بارعانىمىزبەن ول كىسىنىڭ دەرەگىن كىمنەن سۇرايمىز، – دەدىم. ماعان قاراپ كۇلگەن ءالىمجان:

– ساعي، سەن ۋايىمدا ما، وداقتى كۇزەتەتىن كۇزەتشىلەر دە قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ اتى-ءجونى، مەكەن-جايى، كەرەك دەسەڭ ءۇي، قولتەلەفونى جازىلعان كىتاپشا بولادى. سوعان قاراپ اقىن جاركەن بودەشتىڭ مەكەن-جايىن الامىز، – دەگەنى.

ايتسا-ايتقانداي كۇزەتشىلەردەن كىتاپشانى سۇراپ العان ول كىتاپتىڭ بەتىن پاراقتاپ جاركەن اعانىڭ مەكەن-جايىن تاۋىپ، اپسەتتە قاعازعا جازىپ الدى. سودان سوڭ تاكسي ۇستاپ مىندىك تە، «قۇلاگەر» ىقشام اۋدانى قايداسىڭ دەپ، تارتىپ كەتتىك.

ارۋ قالا الماتىنىڭ سەيفۋللين داڭعىلىندا جەڭىل كولىكپەن زىمىراپ كەلەمىز. ءالىمجاننىڭ نە ويلاپ كەلە جاتقانىن بىلمەدىم، بىراق مەنىڭ كوڭىلىم استاڭ-كەستەڭ. اپىراۋ، ءبىز بارعاندا ول كىسى قارسى الا قويا ما؟ ول كىسى مەن ءۇشىن العاندا تاۋ عوي، تاۋ بولعاندا الاتاۋ ەمەس پە؟! ال مەن ءوزىمدى ونىڭ قاسىندا توبەشىكە تە سانامايمىن. ونىڭ ۇستىنە الدىن الا  تەلەفون شالىپ ەسكەرتىپ، كەلىسىم المادىق. مەن ولەڭىمدى وقىسام، مىناۋىڭ ولەڭ ەمەس، سەنەن اقىندىق شىقپايدى، ولەڭ جازىپ اۋرە بولما دەسە قايتەمىن دەگەن ۇرەي بويىمدى بيلەپ، كوز الدىمدا قىسىلعان بەينەم كەس-كەستەيدى. وسىنداي الاساپىران ويدىڭ جەتەگىندە «قۇلاگەرگە» دە جەتىپ ۇلگىرىپپىز. ءزاۋلىم-ءزالىم قابات ۇيلەردىڭ اراسىن ارالاپ كەلە جاتقانبىز، كەنەت ءالىمجان:

– ساعي، كوردىڭ بە؟ انە، جاركەن اعانىڭ ءوزى وتىر. جولى بولار جىگىتتىڭ جەڭگەسى الدىنان شىعادى دەگەن وسى، بۇگىن سەنىڭ جولىڭ بولدى، – دەدى، جەڭىل ءازىل ارالاستىرىپ، ەسىك الدىندا وتىرعان ەكى ادامدى نۇسقاپ. ايتسا-ايتقانداي، جاركەن اعا ەسىكتىڭ الدىنداعى ورىندىقتا ءبىر جىگىتپەن اڭگىمەلەسىپ وتىر ەكەن. بىردەن تانىپ، كوزىم وتتاي جانىپ، قۋانعانىمنان اياعىم جەڭىلدەپ كەتتى. اياعىمدى جىلدام باسىپ باردىم دا، ءالىمجانان بۇرىن قولىمدى جاركەن اعاعا الا جۇگىردىم.

– ارمىسىز، اعا!

– قۇدايعا شۇكىر، بارمىز!

جۇزدەرىمىزدەن كۇلكى ەستى، قۇشاعىمىز ايقاسىپ، ەسەندىك سۇراسىپ جاتىرمىز. ايقاسقان قۇشاعىمىز جازىلىپ، ورىندىققا جايعاسقان سوڭ ءالىمجان:

– جاكە، اعا! مىنا جىگىت مەنىڭ قىتايداعى كۋرستاسىم، اتى-ءجونى – ساعي مۇساۇلى. كۇنى كەشە قىتايدان كەلدى، سىزگە ارنايى سالەم بەرەم دەپ بولماعان سوڭ، ەرتىپ كەلگەن جايىم بار. دۇرىس ىستەدىم بە؟ – دەدى كۇلىپ.

جاركەن اعا ءالىمجاننىڭ ارقاسىن الاقانىمەن جەڭىل قاعىپ تۇرىپ:

– وتە، دۇرىس ىستەگەنسىڭ ءىنىم! مەنى وردەن كەلگەندەر ءجيى ىزدەپ تۇرادى، –  دەدى دە تەرەڭ ءبىر كۇرسىنىپ الدى دا، ماعان قاراپ ءسوزىن قايتا ساباقتادى: – سەنىڭ مىنا كۋرستاسىڭ ەكەۋىمىز دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىندا بىرگە جۇمىس جاسادىق. ءالىمجان ەلارالىق «قازاق ەلى» گازەتىندە ءتىلشى، ءبولىم رەداكتورى بولدى، قالامى قارىمدى جۋرناليست. مەنىڭ جاقسى كورەتىن ىنىلەرىمنىڭ ءبىرى. سەنى ماعان بۇل ەرتىپ كەلمەگەن دە، كىم ەرتىپ كەلەدى دەيسىڭ. مىنا پاتەردى جاقىندا الدىم، ءالىمجاننىڭ بۇل ءۇيدىڭ مەكەن-جايىن بىلمەيتىن ءجونى بار، – دەدى كۇلىپ.

مەن جاركەن اعامەن العاش وسىلاي كەزدەستىم، مەنەن ەل-جۇرتتى سۇرادى، – الگى دۋمان (سازگەر دۋمان  قيزاتۇلىن ايتادى) امان-ەسەن ءجۇر مە؟

–  ءبارى امان-ەسەن، ءوزىڭىز كورگەندەي، – دەدىم قىسقا قايىرىپ.

ەكەۋارا تانىستىق جاساسىپ بولعان  سوڭ، مەن ول كىسىنىڭ «اۋىل ساعىنىشى» دەگەن ولەڭىن وقي جونەلدىم:

ۇقسايسىڭ مەنىمەنەن ءبىر تۋعانعا،

ۇقسايدى مىنەز-قۇلقىڭ تۇر-تۇلعاڭ دا.

انامنىڭ ساۋساعىنىڭ تابى تۇسكەن،

اعاتاي جانقالتاڭدا قۇرتىڭ بار ما؟

ساعىنعان ساعىنىشىم بار باسىمدا،

اۋىلدان ارتىق جاننات بار ما ءسىرا؟

ورەدەن ىرىمشىك-قۇرت اپ قاشاتىن،

ساعىندىم كەزقۇيرىعىن، قارعاسىندا.

امان با، اۋىل-ايماق، جۇرتىم مەنىڭ،

امان با، مەن بىلەتىن ءبىر ءتۇپ ەمەن؟

بوزداعان بوز دالانىڭ بوتاسى ەدىم،

جانىمدى اشىلاتشى قۇرتىڭ مەنەن؟!

ساعىندىم ساحارانىڭ قىر كوكتەمىن،

ساعىندىم سارعۇسىننىڭ جەل وتتەرىن.

ساعىندىم سارى كۇزدە قوڭىراۋلاتىپ،

قايتاتىن اققۋ-قازدىڭ تىزبەكتەرىن.

ءيا، سارى كۇزدى انگە بولەپ قايتقان اققۋ-قازدىڭ تىزبەگى قانداي عاجاپ سۋرەت. كەزقۇيرىق، انانىڭ ساۋساعىنىڭ تابى تۇسكەن قۇرت، بوزداعان بوتا قىلاياعى ولەسكى مەن تەزەكتە جۇرەتىن قارا قارعا  ءبار-ءبارى دە اۋىلعا دەگەن ساعىنىشتىڭ شىنايى بولمىسى عوي.

جاركەن بودەش تولقىپ كەتتى بىلەم، جانارىنان قۋانىشتىڭ لەبى ەسىپ، جاس پارلاپ كەتتى. ءبىر ورىندا بايىزداپ وتىرا الماي قوزعالاقتاي بەردى.

بۇل ءان ماتىندەگى «ساعىنعان ساعىنىشىم» ەمەس، «سارعايعان ساعىنىشىم»، «قىر كوكتەم» ەمەس، «قىز كوكتەم»، «ساعىندىم سارعۇسىننىڭ جەل وتتەرىن» ەمەس، «ساعىندىم سالقىن سامال تۇزدى وپكەنىن» ەكەنىن اۆتوردىڭ ءوز اۋزىنان ەستىدىم. بۇل وزگەرىستەرگە ەنگەن ولەڭ جولدارىنا اقىن قارسى بولعان جوق، دەيتۇرعانمەن تۇپنۇسقا قالپىندا ايتىلعانى اقىنعا دەگەن قۇرمەت دەپ ەسەپتەيمىن ءوز باسىم.

اۆتوردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بۇل ءماتىننىڭ شىعۋ تاريحى دا قىزىق ەكەن. قازاقستاننىڭ بۇرىنعى تالدىقورعان وبىلىسىندا (قازىرگى الماتى وبلىسىنىڭ ورتالىعى) تۇراتىن شاكەن دەگەن كىسى 1990 جىلى تارباعاتايدىڭ تولى اۋدانىنا تۋىسشىلاپ كەلەدى. تولىدا ەكى-ءۇش اي جۇرگەن الگى كىسى ارادا كۇيشى عيزات سەيتقازىۇلىمەن تانىسىپ قالادى. شاكەن اعا ەلىنە قايتار كەزىندە عيزات اعا ول كىسىنى قورعاس وتكەلىنە دەيىن شىعارىپ سالادى. سوندا ول: «مىنا سالەمدەمەنى جاركەن بودەشكە تابىس ەت!» دەپ اۋزى تىگىلگەن شاعىن قالتانى بەرىپ جىبەرەدى. سالەمدەمە جاركەن اقىنعا امان-ەسەن جەتەدى. ول قالتانىڭ اۋزىن اشقاندا ونىڭ كوزىنە ءبىر ءتۇيىر ارشا مەن ءبىر ۋىس قۇرت وتتاي باسىلادى. اپىل-قۇپىل ەكەۋىن قولىنا العان جاركەن اقىن قالتا تولعان باسقا سالەمدەمەنى ايەلىنە سىرا سالىپ، ارشانى قۇشىرلانا يىسكەيدى، ءبىر تال قۇرتتى اۋزىنا سالىپ الىپ ۇرتىن بۇلتىڭداتىپ سورادى. اراعا كۇن سالىپ كوڭىلجىقپاس جەرلەستەرىن ۇيىنە شاقىرىپ، كىشىگىرىم داستارقان جايىپ ولارعا: «مەنىڭ تۋعان جەرىمنەن ءدام كەلدى!» دەپ قۇرتتى ۇساقتاپ ءبولىپ، ال ارشانى ءتىس شۇقىعىش قىپ تاراتىپ بەرەدى. كوپ ۋاقىت وتپەي اقىن تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشى مەن تولقىعان كوڭىل كۇيىن، جوعارىداعى «اۋىل ساعىنىشى» اتتى ولەڭگە  سيدىرىپ جازادى. بۇل ولەڭدى اقىننىڭ ءوزى تەلەديداردا وقيدى.

«قۇلاننىڭ قاسۋىنا مىلتىقتىڭ  باسۋى دەگەندەي» ارعى بەتتە تەلەديدار  (ول كەدە شەكاراعا جاقىن ايماقتاردا قازاقستاننىڭ «الاتاۋ» تەلەارناسى بۇلدىرلاپ بولسادا كورىنەتىن) كورىپ وتىرعان كۇيشى قيزات سەيتقازىۇلى ولەڭدى ۇنتاسپاعا جازىپ، بالاسى دۋمانعا تىڭداتادى. بۇل ولەڭ ونەرلى وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپ، جاستايىنان مۋزيكامەن سۋسىنداعان دۋمان قيزاتقا بىردەن ۇناي كەتەدى. ول كوپ ويلانباستان: «اكە، وسى ولەڭگە ءان جازسام قايتەدى؟» دەگەن ويىن بىردەن ايتىپ سالادى. قيزات اعا دا بۇل ولەڭنىڭ انگە سۇارنىپ تۇرعانىن ايتىپ، انگە لايىق شۋماقتارىن  تاڭداپ بەرەدى. سونىمەن «اۋىل ساعىنىشى» دەگەن ءان وسىلايشا ومىرگە  كەلگەن ەكەن. اراعا تالاي جىل سالىپ جاركەن بودەش قىتايعا كەلگەندە تولىداعى جەرلەستەرى اقىننىڭ الدىنان شىعىپ قارسى العاندا وسى ءاندى شىرقايدى. ال كۇيشى قيزات سەيتقازى زامانداسى جاركەن اقىنعا ارناپ جازعان «سارقاسقانىڭ سارىنى» دەگەن كۇيىن كۇمبىرلەتىپ توگەدى. ولەڭنىڭ ءمان-ماعاناسىن ءتۇسىنىپ ونى انگە بولەگەن دۋمانعا اقىن اعاسى جاركەن ريزاشىلدىعىن ءبىلدىرىپ العىس-باتاسىن جاۋدىرادى. اتالعان ءاننىڭ ءماتىنى جاركەن بودەشتەن وسىلايشا تۋسا، ال دۋماننان قوڭىر داۋىستى ءان لاپىلدايدى.  انشىلەردە بۇل ءاندى مۇراتىنا جەتكىزىپ ورىندايدى. مىنە سونان بەرى شىرقالىپ جۇرت جۇرگىنەن تەرەڭ ورىن العان بۇل ءان وتكەن جىلدارى «دوس» توبىنىڭ ورىنداۋىندا، الماتى قالاسىندا جۇلدەگە يە بولىپتى.

مەن ولەڭ جايلى جاركەن اعادان كەڭەس سۇرعانىم دا: «ولەڭ كيەلى ونەر، بايقاماساڭ كيەسى اتادى. ول ءۇشىن كوبىرەك ىزدەنۋ كەرەك، وعان قوسا ونەرگە، اسىرەسە پوەزياعا ادالدىق كەرەك» دەدى.

جىلقى مىنەز حالىقپىز،

وسكەن اتتىڭ جالىندا.

قارا تاۋعا كوشكەمىز،

ورانىپ اق ساعىمعا.

جىلقى دەسە ەلەڭدەپ،

ءتىپ-تىك باسىپ تۇياقتى.

سەزگىرلىكتى سەزىمتال،

جىلقى بىزگە سىيلاپتى.

شۋ اساۋدى قۇلاقتاپ،

جاسىمىزدا-كارىمىز.

حانعا سالەم بەرمەدىك،

سالدىق قۇرىق ءبارىمىز – دەپ «ات مىناۋ» دەگەن ولەڭىمدى وقىپ بەرگەنىمدە، جاركەن اقىن:

– ساعي، ءىنىم، سەن مەنەن دە مىقتى ەكەسىڭ! – دەپ ءجۇزى جايراڭداپ، ەكى كوزى جايناي بەردى.  سوندا مەن ءوزىمدى ىڭعايسىز سەزىنىپ:

– اعا، مىناۋىز ادىلەتسىزدىك بولار، مەندە ءسىز ايتقانداي مىقتىلىق تا، تىم تالانت تا جوق، ءسىز قازاقتىڭ ءبىرتۋار ارقالى اقىنىسىز، سىزدەي جانپوز اقىننان ماعان مىسقالداي ونەر دارىسا ەكەن، جۇقسا ەكەن دەپ ادەيى ىرىمداپ كەلىپ ەدىم، – دەدىم.

وسىدان كەيىن جاركەن اعا ءوزىنىڭ «تۋعان جەر» دەگەن ولەڭىن وقي  جونەلدى:

تۋعان جەردىڭ قار-مۇزى،

ايازىڭمەن جۋىندىر.

تۋعان جەردىڭ بال قىزى،

بۇرىمىڭمەن بۋىندىر.

تۋعان جەردىڭ بۇلاعى،

تولقىنىڭمەن ات مەنى.

تۋعان جەردىڭ جىلانى،

شىرىلداتىپ شاق مەنى.

تۋعان جەردىڭ شەڭگەلى،

تىرنا اياماي بەتىمدى.

تۋعان جەردىڭ جەلدەرى،

اۋزىما قۇي ءوتىمدى.

تۋعان جەردىڭ دوڭىزى،

قان جوسا قىپ جارىپ كەت.

تۋعان جەردىڭ قوڭىزى،

دومالاتىپ الىپ كەت.

تۋعان جەردىڭ قاسقىرى،

كەمىر اقىن سۇيگىن.

تۋعان جەردىڭ تاس، قۇمى،

سەنى سولاي سۇيەمىن.

تۋعان جەرىنەن ەرىكسىز الىستاپ كەتكەن، ورتاسىن تەمىر تىكەن ءبولىپ تۇرعان اقىن جاركەن بۇل ولەڭىن جەرىنە جەتكىزىپ جازادى. ايتىڭىزشى، بۇگىنگە دەيىن تۋعان جەرگە دەگەن ماحاباتتى وسىدان ارتىق قايسى اقىن ايتا الدى؟! ءيسى قازاق بالاسى بۇل ولەڭدى تەبىرەنبەي، ەمىرەنبەي وقۋى مۇنكىن بە؟ تۋعان جەر قۇدىرەتى ءوز پەرزەنتىن ەرىكسىز تارتۋ كۇشىنىڭ قۇدىرەتى وسى شىعار. جاركەن اقىننىڭ ءوز سوزىمەن ايتقاندا «سۇمدىق ولەڭ» جازدىرعان. مىنە بۇل شۋماق تەرمەشىلەر ءۇشىن تاپتىرمايتىن تولعاۋ بولسا كەرەك.

اقىن اعا «جايىر» دەگەن ولەڭىن وقىعاندا داۋىسى دابىلداپ شىعىپ تۇردى. مەن ءوزىمدى جايىردا جۇرگەندەي كۇي كەشتىم، سەبەبى جايىرعا بىرنەشە رەت بارعانمىن. ونىڭ ۇستىنە «جايىر» دەگەن ات ماعان بالا كەزدەن تانىس ەدى. راديودا قيزات اعانىڭ «كوركەم جايىر» دەگەن كۇيىن بالا كەزىمنەن كوپ ەستيتىنمىن. ءبىزدىڭ  شەرۋشى رۋى تولى اۋدانىندا  اۋىل-اۋىل بولىپ وتىرادى ەكەن. مەنىڭ اكەمنىڭ اكەسى قامزا دەگەن وسى جايىردا تۋىلىپتى. جىڭعىلداعى شەرۋشىلەردىڭ كەي بالالارىنىڭ اتى جايىرباي، جايىربەك بولىپ كەلەتىن. ۇلكەندەردەن «بۇل قالاي؟» دەپ سۇراعانىمدا ولار: «جايىرداعى تۋىسىمىزدىڭ قولىندا  بىرنەشە جىل ءجۇرىپ كەلگەسىن، وسى جەردەگىلەردىڭ قويىپ العان لاقام اتى عوي» دەسەتىن. جايىردىڭ ءشوبى قىسقا، كەنەۋلى، مالعا جۇعىمدى، توپىرعى قۇنارلى دەگەندى كوپ ەستيمىن. ادام تۋعان توپىراعىنا تارتىپ تۋادى دەيدى ەكەن. جاركەندەي اقىندى دۇنيەگە اكەلگەن  دالامدا ءبىر قاسيەت بار-اۋ دەپ ويلاي بەرەمىن.

ءبىز اقىن اعانىڭ ۇيىندە داستارقان باسىندا اڭگىمە دۇكەننىڭ كورىگىن قىزدىرعان سايىن قىزدىرا تۇستىك. مەن اقىن اتاسىنان باتا الۋ ءۇشىن جانىما ۇلىم – شاتتىقتى ەرتىپ العانمىن. شاتتىق جاركەن اتاسىنا قازاقستانعا كەلگەنەن كەيىن ءوزىنىڭ اسەرىن حانزۋ جانە قازاق تىلىندە اڭگىمەلەپ بەردى. سوندا جاركەن اقىن:

– بالام، حانزۋ ءتىلى مەن قازاق ءتىلىن جاقسى سويلەيدى ەكەنسىڭ، ورىس تىلىندە ۇيرەن. ونەر-ءبىلىم كوپتىك ەتپەيدى، زور ازامات بول! – دەپ باتاسىن بەردى.

«اقىن بولۋ ءۇشىن الدىمەن تەرەڭ وي، تەبىرەنەتىن جۇرەك بولۋ كەرەك» دەگەن ەكەن باۋىرجان مومىشۇلى.

«ۇشادى،

قونادى،

كىلەڭ اق ۇلپا بالاپان،

ۇلبىرەپ بالا ءتان،

ءسۇيسىنىپ ەرىپ كەتەدى،

توسساڭىز ىپ-ىستىق الاقان،

اياز قارىسا سارشۇناق،

بوران ۇلىسا قارسىلاپ

ىپ-ىستىق قويىنعا تىعىلىپ،

قاردا جاۋرايدى قالتىراپ» دەيدى.

«قار دا جاۋرايدى» دەگەن ولەڭىندە اقىن تابيعاتقا جان ءبىتىرىپ جىبەرگەن. مەندە پوەزيا دەگەن كيەلى ونەردىڭ ايازىنا جاۋراپ سوناۋ الىستان ءبىر تۋار اقىننان جىلىلىق ىزدەپ كەلگەن جوقپىن با؟! دەيمىن وزىمە-ءوزىم سۇراۋ تاستاپ.

جاركەن اعا «جايىردىڭ جالعىزى» دەگەن رومانىنىڭدا جامباسىن جەرگە تيگىزگەن ءوز اۋىزىنان ەستىپ قالدىق.

ءبىز بارعاندا ەسىك الدىندا جاركەن اعامەن بىرگە وتىرعان جىگىت تەمىردەن ءتۇيىن تۇيەتىن ء(وزى اعايىندى ەكى جىگىت ەكەن) ۇستا ەكەن. ءارى جاركەن اعانىڭ كورشىسى ەكەن. ول جاركەن اقىننىڭ 70 جىلدىق مەرەي تويىندا ءبىر ايبالتا ۇسىنىپتى. اقىن اعا ودان بۇرىن وعان ارناپ «بالعا مەن ءتوس» دەگەن پوەماسىن جازىپتى. وسىدان ءبىر جىل بۇرىن وتكەن «ارعى تاۋعا اسۋمىن. بەرگى تاۋعا بەلەسپىن» دەگەن وسى  شىعارماشىلىق  كەشتىڭ جاقسى وتكەنىن ءالىمجان ءاشىمۇلى ءسوز اراسىندا ايتىپ قالدى.

اقىننىڭ بالالىق شاعىنداعى ءبىر وقيعادان وي الىپ جازعان ولەڭى ءتىپتى قىزىق. اقىن بالا كەزىندە قوزى-لاق باعىپ ءجۇرىپ جاڭبىردىڭ استىندا قالادى. ابايسىزدا جاڭبىردان اياعى تايىپ، سىرعاناپ وتىرىپ جار قاباعىنا بارعاندا قۇداي وڭداپ قولى ءبىر ءتۇپ شەڭگەلگە ىلىنەدى. سول شەڭگەلدىڭ ارقاسىندا بالا امان قالادى. سوندا بالا اقىن:

«اقىلىممەن كەڭەسەم،

ماقساتىما جەتەردەي.

ءومىر دەگەن نە دەسەم،

ءبىر ءتۇپ شەڭگەل ەكەن عوي» دەپ ولەڭ  جازعان ەكەن. ال مەن وسى ولەڭنىڭ اسەرىنەن جاركەن بودەشكە ارناپ «ءبىر ءتۇپ شەڭگەل» دەگەن پوەما جازدىم.

وسى ورايدا ءبىر قىزىقتى جايتتى ايتا كەتكىم كەلىپ تۇر. ءبىر جۋرنالدان جاۋھاربەك شايقىۇلىنىڭ «تۋعان جەر» دەگەن ولەڭىن وقىدىم. «جاركەن بودەشۇلىنىڭ ىزىمەن» دەگەن ەسكەرتۋى دە بار ەكەن.

«تۋعان جەردىڭ اراسى،

شىرىلداتىپ شاق مەنى.

تۋعان جەردىڭ موتوسى،

ماي جولىنا ات مەنى.

تۋعان جەردىڭ قىزدارى،

بۇرىمىڭمەن بۋىندىر.

تۋعان جەردىڭ ۇلدارى،

ىشەيىكشى بۇگىن ءبىر».

قىسقاسى اقىن اعانىڭ شىعارماشىلىعى ءبىر مەكتەپ. ول كىسىنىڭ قاي شىعارماسىن وقىساڭىز رۋحىڭىزعا سەرپىن بەرىپ، جانىڭدى جەلپي تۇسەدى.  سىرشىلدىق پەن سىنشىلدىق، ساعىنىش پەن ءمولدىر سەزىم، اسقاق فاپوس ءبار-ءبارى جاركەن اقىن جىرلارىندا بار. ونەر مەن مادەنيەتتە شەكارا جوق دەگەن وسى شىعار. قولىنا قالام ۇستاپ، تالپىنعان جاستاردىڭ كوبى جاركەن اعاسىن توڭىرەكتەسە، جاركەن اعا دا ولاردان اعالىق اقىلىن اياماي بەرىپ جۇرەدى. الماتىدا بىرنەشە جىل تۇرعان اقىن بىلىسبەك تە جاركەن اعادان از ءدارىس الماعان كورىنەدى.  بۇل دا بولسا جاركەن اقىننىڭ بولام دەگەن بالانىڭ باسىنان سيپاعان، ەلگە سيىمدى ادام ەكەننىن دالەلدەسە كەرەك.

وسىلايشا ءبىز قازقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، «كوكشە قۇراق»، «قوس قانات»، «اسپان داۋىسى»، «جۇلدىزعا ورنىن اي بەرمەس» قاتارلى 20 نەشە كىتاپتىڭ اۆتورى، حالقارالىق ادەبي «الاش» سىيلىعىنىڭ جانە تۇركى ەلدەرى پوەزياسى فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى، قازاق پوەزياسىنىڭ قۇبىلىسى، كەسەك تالانت يەسى جاركەن بودەشتىڭ كىسىلىگىنەن، كوپشىلدىگىنەن، دالاداي جومارتتىعىنان شۇرايلى اڭگىمەلەرىنەن جانىمىزعا شۋاق قۇيىپ  قيماستىقپەن قوش ايتىپ اتتاندىق. قوشتاساردا ول كىسى «جۇلدىزعا ورنىن اي بەرمەس» اتتى جىر كىتابىنا:

«ساعي اقىنعا!

شىن اقىندىق تىلەكپەن، شابىت – تەڭىز».

قۇرمەتپەن، اعاڭ جاركەن بودەشۇلى 7 تامىز 2015 جىل الماتى. دەگەن قولتاڭبا جازىپ قولىما ۇستاتتى.

ساعي مۇساۇلى, 

ءالىمجان ءاشىمۇلى

Abai.kz